CENTRUM BADANIA OPINII SPOLECZNEJ SEKRETARIAT OŠRODEKINFORMACJI INTERNET 629-35-69, 628-37-04 693-46-92, 625-76-23 http://www.cbos.pl UL. ŽURAWIA4A, SKR. PT.24 00-503 WARSZAWA TELEFAX 629 - 40 - 89 E-mail: sekretariat@cbos.pl BS/174/2005 POGORSZENIE SIE^ OPINII O FUNKCJONOWANIU INSTYTUCJI UNIJNYCH KOMUNIKAT Z BADAŇ WARSZAWA, LISTOPAD 2005 Przedruk materialow CBOS w calosci lub w cze^ci oraz wykorzystante daných empir ycznych JEST DOZWOLONE WYLACZNIE Z PODANIEM ŽRÓDLA POGORSZENIE SIE. OPINII O FUNKCJONOWANIU INSTYTUCJIUNIJNYCH > Czlonkostwo Polski w Unii Europejskiej wplywa na umocnienie si? spolecznego zaufania do tej organizacji. Obecnie zaufanie do UE deklaruje 59% Polaków, o 3 punkty wi?cej niž ponad dwa lata ternu. > Mimo ogólnego wzrostu zaufania do UE, od marca 2003 roku przybylo zarówno osob krytykujaxych dzialalnošč Parlamentu Europejskiego, jak i badaných negatywnie oceniajaxych dzialalnošč Komisji Europejskiej. Nadal jednak ponad polowa Polaków (57%) pozytywnie wyraža si? o funkcjonowaniu Parlamentu Europejskiego. Tylko niewiele mniej osob (53%) dobrze ocenia dzialalnošč Komisji Europejskiej. > Wyražnie pogorszyly si? oceny róžnych aspektów funkcjonowania instytucji unijnych, jednak nadal sa^ one zdecydowanie lepsze niž opinie o instytucjach paňstwowych w Polsce. Ponad polowa badaných (52%) uwaža, že ograny UE zajmuja^ si? wažnymi sprawami. Wi?cej niž dwie piate sa^dzi, že dzialaja^ sprawnie (45%) i uczciwie (43%). Stosunkowo naj mniej osob (30%) jest zdania, že instytucje unijne dbaj 3. o interesy zwyklych obywateli. Ponad dwie piate respondentów (44%) uwaža, že troszcza^ si? one przede wszystkim o interesy urz?dników. Badanie „Aktuálne problémy i wydarzenia" (184), 14-18 wrzešnia 2005 roku, reprezentatywna próba losowa doroslych mieszkanców Polski (N=1028). Wspólfinansowane przez ISP. Jeszcze przed rozszerzeniem Unii Europejskiej wysokie poparcie Polaków dla czlonkostwa w tej organizacji wspótwystejDOwalo z dužym zaufaniem do niej i dobrými ocenami dzialalnošci instytucji unijnych. Wejšcie naszego kraju do UE oraz przeprowadzone wkrótce po tym powszechne wybory do Parlamentu Europejskiego daly možliwošč przybliženia Polakom dzialalnošci tých instytucji i przynajmniej cze/šciowego zweryfikowania swojego pozytywnego nastawienia do nich. Interesowalo nas zatem, czy wejšcie do Unii Europejskiej przyczynilo si? do poprawy wizerunku UE i wzrostu ocen dzialalnošci instytucji unijnych, czy tež przeciwnie - do pogorszenia opinii w tej kwestii. Poparcie dla czlonkostwa Poľskí w UE Od czasu przystajňenia Polski do Unii Europejskiej utrzymuje si? bardzo wysokie poparcie spoleczne dla czlonkostwa w tej organizacji. Juž od roku liczba zwolenników integracji jest wyžsza niž 70%, natomiast liczba jej przeciwników nie przekracza 20%. We wrzešniu1 poparcie dla czlonkostwa w UE zadeklarowalo 73% badaných, nieco mniej niž w lipcu tego roku, kiedy osiajmejo ono najwyžszy poziom od momentu rozszerzenia Wspólnoty. Tabela 1 Stosunek do integracji wšród ogólu badaných Wskazania respondentów wedlug terminów badan '03 '04 '05 XII I II III IV V VI VIII IX X XI XII II III IV V VI VII IX w procentach Zwolennicy 63 61 60 62 64 71 69 70 69 72 77 76 77 74 77 76 74 78 73 Przeciwnicy 29 30 31 29 29 20 22 21 21 20 16 16 14 17 15 14 15 14 16 Niezdecydowani 9 9 9 9 7 9 9 9 10 8 7 8 9 9 8 10 11 8 10 1 Badanie „Aktuálne problémy i wydarzenia" (184) zrealizowano w dniach od 14 do 18 wrzešnia 2005 roku na liczacej 1028 osôb reprezentatywnej próbie losowej doroslych mieszkaňców Polski. Badanie wspótíinanso-wane przez Instytut Spraw Publicznych (ISP). -2- Zwolennicy czlonkostwa Polski w UE dominuje we wszystkich grupách spoleczno--demograficznych oraz w elektoratach wszystkich partii politycznych cieszaxych si? najwi?kszym poparciem spoíecznym. Tabela 2 Potencjalne elektoraty Stosunek do czlonkostwa Polski w Unii Europejskiej zwolennicy przeciwnicy niezdecydowani w procentach SLD 98 2 0 PO 88 10 2 PSL* 77 11 12 PiS 75 19 6 LPR 65 29 6 Samoobrona 59 33 7 Deklaracje wyborców PSL nálezy interpretowač ostrožnie ze wzgl^du na ich mala^ liczebnošč w badanej próbie Zaufanie do Unii Europejskiej Czlonkostwo Polski w Unii Europejskiej przyczynia si? do umocnienia zaufania spoíecznego do tej organizacji. Unia Europejska zyskuje w odbiorze spoíecznym szczególnie na tle pogarszajaxych si? oceň ONZ oraz NATO. O ile w marcu 2003 roku Polacy cz?šciej wyražali zaufanie do ONZ i do NATO niž do Unii Europejskiej, o tyle obecnie odsetek -3- ufajaxych NATO i UE jest zbližony i jednoczešnie wyžszy niž odsetek dobrze oceniajaxych ONZ. Obecnie zaufanie do UE deklaruje 59% Polaków, o 3 punkty wi?cej niž w marcu 2003 roku. W tym czasie odsetek osob wyražajaxych zaufanie do ONZ zmniejszyl si? o 10 punktów - do 53%, a liczba ufajaxych NATO zmalala o 4 punkty - do 58%. Umocnienie si? zaufania do Unii Europejskiej wynika zapewne z zadowolenia z dotychczasowych efektów czlonkostwa w tej organizacji. Tabela 3 Stosunek Polaków do: Wskazania respondentów wedlug terminów badaň III 2003* IX 2005 w procentach Organizacji Narodów Zjednoczonych Zaufanie 63 53 Obojetnošč 14 21 Nieufnošč 7 10 Nieznajomošč 3 7 Trudno powiedzieč 13 9 NATO Zaufanie 62 57 Obojetnošč 14 21 Nieufnošč 9 8 Nieznajomošč 2 4 Trudno powiedzieč 13 10 Unii Europejskiej Zaufanie 56 59 Oboj^tnošč 15 18 Nieufnošč 15 11 Nieznajomošč 1 2 Trudno powiedzieč 13 10 * Dane ISP Z analizy spoleczno-demograficznego zróžnicowania nastawienia do Unii Europejskiej wynika, že poziom zaufania do tej organizacji w poszczególnych grupách spoíecznych jest obecnie bardziej zbližony niž przed akcesja^. Oznacza to, že zaufanie do UE wzroslo wšród tych grup spoíecznych, które w 2003 roku odnosily si? do niej z wi?ksza^ rezerwa^ natomiast nieco si? zmniejszylo - choč nie bezwyjatkowo - w grupách nastawionych najbardziej pozytywnie. Dia przykladu w 2003 roku zaufanie do Unii deklarowalo až 81% osob z wyžszym wyksztalceniem i tylko 34% z wyksztalceniem podstawowym, obecnie zas -4- odpowiednio 71% i 41% badaných naležaxych do tych kategorii spolecznych. W najwi?kszym stopniu zaufanie do UE wzroslo wšród rolników (z 25% do 45%), wczešniej naležaxych do grup najbardziej wstrzemi?žliwie nastawionych do tej organizacji. Z kolei grupa^ w której wysokie zaufanie do UE po akcesji jeszcze wzroslo, sajudzie mlodzi (z 70% do 76%), w tym takže uczniowie i studenci (z 77% do 82%). Zaufanie do UE wyraža zdecydowana wi?kszošč osob popieraj axych czlonkostwo Polski w tej organizacji (74%). Nie ufa jej jedynie 5% z nich. Odczucia przeciwników obecnošci Polski w UE sa^ bardziej zróžnicowane: dwie piate deklaruje nieufnošč do tej organizacji, a jedna piata - zaufanie. Znajomošč instytucji UE Czlonkostwo w Unii Europejskiej przyczynilo si? do wzrostu znajomošci podstawowych instytucji unijnych - Parlamentu Europejskiego oraz Komisji Europejskiej. O Parlamencie Europejskim slyszalo 87% Polaków, przy czym co czwarta osoba deklaruje, že sporo wie o tej instytucji. Mimo bezpošrednich wyborów do Parlamentu Europejskiego, które odbyly si? w Polsce w czerwcu 2004 roku, nadal 13% badaných twierdzi, že nie zetknejo si? z nazwa^tej instytucji. Mniej znaná jest dzialalnošč Komisji Europejskiej - o najwažniejszej instytucji wspólnotowej slyszalo 83% Polaków, przy czym co piaty (21%) deklaruje, že ma o niej znaczna^ wiedz?. Tabela 4 Czy slyszal(a) Pan(i) o: Wskazania respondentów wedlug terminów badán III2003* IX 2005 w procentach Parlamencie Europejskim Slyszalem(am) i sporo wiem o nim 23 25 Slyszalem(am), ale niewiele wiem o nim 55 62 Nie slyszalem(am) o nim 22 13 Komisji Europejskiej Slyszalem(am) i sporo wiem o niej 23 21 Slyszalem(am), ale niewiele wiem o niej 54 62 Nie slyszalem(am) o niej 23 17 * Dane ISP -5- Na znajomošč instytucji UE bardzo wyražnie wplywa wyksztalcenie badaných. Wiedza o dzialalnošci Parlamentu Europejskiego jest powszechna wšród osob z wyžszym wyksztalcemem (100%> deklaracji znajomošci tej instytucji). Co wi?cej, ponad polowa badaných z tej grupy (55%) deklaruje, že sporo wie o tej instytucji. Wšród osob z wyksztalcemem podstawowym 71% slyszalo o Parlamencie Europejskim, ale tylko co dziesiata deklaruje, že dužo wie o jego dzialalnošci. O Komisji Europejskiej slyszalo 97% respondentów z wyžszym wyksztalcemem i 61% legitymujaxych si? wyksztalcemem podstawowym. Bardziej dokladný wiedz? o jego dzialaniach ma odpowiednio 47% i 8% z nich. OCENY FUNKCJONOWANIA INSTYTUCJI UNIJNYCH Wzrost znajomošci instytucji unijnych nie przyczynil si? do poprawy oceň ich dzialaň. Przeciwnie, przybylo zarówno osob krytykujaxych dzialalnošč Parlamentu Europejskiego, jak i badaných negatywnie oceniajaxych prac? Komisji Europejskiej. Nadal jednak ponad polowa Polaków (57%) pozytywnie wyraža si? o funkcjonowaniu Parlamentu Europejskiego, a tylko niewiele mniej osob (53%) dobrze ocenia dzialalnošč Komisji Europejskiej. CBOS RYS. 2. JAK, OGÓLNIE RZECZ BIOR^C, OCENIL(A)BY PAN(I) DZIALALNOŠČ PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO? Ill 2003* 1X2005 *Dane ISP -6- *Dane ISP Oceny funkcjonowania obu instytucji sa^ szczególnie dobre wšród osob deklaruj axych duža^ wiedze o ich dzialalnošci. Prawie trzy czwarte badaných oceniajaxych, že sporo wiedza^ o Parlamencie Europejskim, wypowiada si? pozytywnie na témat j ego dzialalnošci. Podobnie niemal trzy czwarte badaných deklarujaxych, že dužo slyszalo Komisji Europejskiej, dobrze ocenia jej dzialania. Možná zatem powiedzieč, že wiedza o funkcjonowaniu instytucji europejskich sprzyja dobrým ocenom podejmowanych przez nie dzialaň. Zwraca jednak uwage fakt, že pozytywne oceny przewažaja^ równiež wšród osob, które przyznaja^ že niewiele wiedza^ o dzialalnošci glównych instytucji wspólnotowych. Oznacza to, že pozytywna opinia o funkcjonowaniu unijnych instytucji oparta jest tylko cz^šciowo na znajomošci ich dzialaň. W wiekszej cze/šci wynika ona ze zgeneralizowanego korzystnego wyobraženia o Unii Europejskiej i zaufania do tej organizacji Tabela 5 Czy slyszal(a) Pan(i) o Parlamencie Europejskim? Jak, ogólnie rzecz biorac, ocenil(a)by Pan(i) dzialalnošč Parlamentu Europejskiego? Dobrze Žle Trudno powiedzieč w procentach Slyszale(a)m i sporo wiem o nim 71 17 12 Slyszale(a)m, ale niewiele wiem o nim 52 12 36 -7- Tabela 6 Czy slyszal(a) Pan(i) o Komisji Europejskiej? Jak, ogólnie rzecz biorac, ocenil(a)by Pan(i) dzialalnošč Komisji Europejskiej? Dobrze Žle Trudno powiedzieč w procentach Slyszale(a)m i sporo wiem o niej 73 10 18 Slyszale(a)m, ale niewiele wiem o niej 46 12 42 Wraz ze wzrostem krytycyzmu w opiniach o dzialalnošci Parlamentu Europejskiego i Komisji Europejskiej wyražnie pogorszyly si? oceny róžnych aspektów funkcjonowania instytucji unijnych. Majax možliwošč bližszego przyjrzenia si? ich dzialalnošci Polacy coraz rzadziej saxlza^ že zajmuja^ si? one sprawami wažnymi, sa^uczciwe, dbaj a^ o interesy zwyklych obywateli i sprawnie dzialaja^. Pomimo došč wyražnego pogorszenia si? oceň dotyczaxych dzialalnošci instytucji UE, opinie o ich funkcjonowaniu w trzech wymiarach (na cztery) sa^ nadal w przewažaja^cej mierze pozytywne. Ponad polowa badaných (52%) uwaža, že zajmuja^ si? one wažnymi sprawami, a wi?cej niž dwie piate sa^dzi, že dzialaja^ sprawnie (45%) i uczciwie (45%)). Wzrost poczucia alienacji wobec instytucji unijnych sprawil natomiast, že zacz?la przewažač opinia, iž dbaj 3. one przede wszystkim o interesy urz?dników (44%), nie zaš o interesy zwyklych obywateli (30%>). Tabela 7 Czy, Pana(i) zdaniem, instytucje Unii Europejskiej: Wskazania respondentów wedlug terminów badan III 2003* IX 2005 w procentach - dbaj ^przede wszystkim 0 interesy zwyklych obywateli 39 30 - dbaja^ przede wszystkim 0 interesy urz^dników 32 44 Trudno powiedzieč 29 26 - dzialaj^ sprawnie 50 45 - nie dzialaj^ sprawnie 15 23 Trudno powiedzieč 35 32 - dzialaj^ na ogól uczciwie 51 43 - s^ raczej skorumpowane 18 28 Trudno powiedzieč 30 29 - na ogól zajmuja^ si§ sprawami wažnymi 66 52 - na ogól zajmuja^ si§ sprawami malo istotnymi 10 22 Trudno powiedzieč 24 26 * Dane ISP -8- Tabela 8 Czy, Pana(i) zdaniem, obecne instytucje paňstwowe w Polsce: Wskazania respondentów wedlug terminów badán III 2003* IX 2005 w procentach - dbaj^ przede wszystkim o interesy zwyklych obywateli 4 7 - dbaj^ przede wszystkim o interesy rzadz^cych i urz^dników 89 83 Trudno powiedzieč 7 10 - dzialaj^ sprawnie 7 8 - nie dzialaj^ sprawnie 80 78 Trudno powiedzieč 13 14 - dzialaj^ na ogól uczciwie 8 8 - s^ raczej skorumpowane 78 78 Trudno powiedzieč 15 14 - na ogól zajmuja^ si§ sprawami wažnymi 17 17 - na ogól zajmuja^ si§ sprawami malo istotnymi 65 65 Trudno powiedzieč 18 18 * Dane ISP Pomimo wyražnego pogorszenia si? opinii o funkcjonowaniu instytucji unijnych nadal sa^ one oceniane zdecydowanie lepiej niž instytucje paňstwowe w Polsce. W dalszym ci^gu -mimo nieznacznej poprawy - powszechne jest przekonanie, že instytucje paňstwowe w naszym kraju nie realizuje swojego podstawowego przeznaczenia i nie služa^ obywatelom, ale przede wszystkim rzaxlzaxym i urz?dnikom. Ponad trzy czwarte badaných (78%) sa^dzi, že dzialaja^ niesprawnie. Tyle samo (78%) ocenia je jako skorumpowane. Prawie dwie trzecie ankietowanych (65%) sa^dzi, že zajmuja^ si? sprawami malo istotnymi. Porównanie opinii o funkcjonowaniu instytucji unijnych i krajowych može prowadzič do wniosku, že instytucje UE zyskuja^ szczególnie na tle niekorzystnych oceň dzialania organów paňstwowych w Polsce. Analiza korelacji mi?dzy ocenami instytucji krajowych i unijnych nie potwierdza jednak tego przypuszczenia. Przeciwnie, okazuje si?, že osoby zadowolone z funkcjonowania instytucji paňstwowych w Polsce zdecydowanie lepiej niž badáni wyražajaxy si? o nich krytycznie oceniaja^ dzialania instytucji Unii Europejskiej. Na przyklad wi?kszošč respondentów przekonanych, že instytucje paňstwowe w Polsce dbaj3. w glównej mierze o interesy zwyklych obywateli, wierzy równiež, že instytucje unijne služa^ obywatelom UE. Z kolei przewažajaxa cz?šč osob oceniajaxych, že instytucje kraj owe troszcza^ si? przede wszystkim o interesy rzaxlzaxych i urz?dników, formuluje ten sam zarzut -9- pod adresem organów unijnych. Podobnie osoby zarzucaja^ce polskim instytucjom paňstwowym skorumpowanie, nieskutecznošč oraz zajmowanie si? nieistotnymi sprawami cz?šciej niž badáni dobrze oceniajaxy ich prac? za te same przewinienia krytykuja^ instytucje unijne. Tabela 9 Czy, Pana(i) zdaniem, obecne instytucje paňstwowe w Polsce: Czy, Pana(i) zdaniem, instytucje Unii Europejskiej dbaj^przede wszystkim o interesy zwyklych obywateli dbaj^przede wszystkim o interesy urz^dników Trudno powiedzieč w procentach - dbaj^przede wszystkim o interesy zwyklych obywateli 64 21 15 - dbaj^przede wszystkim o interesy rzadz^cych i urz^dników 28 50 22 Trudno powiedzieč 28 13 59 * * * Zadowolenie z obecnošci Polski w strukturách unijnych, widoczne w wysokim poparciu spolecznym dla czlonkostwa we Wspólnocie oraz we wzrošcie zaufania do Unii Europejskiej, nie przeklada si? na popraw? oceň dzialania instytucji unijnych. Przeciwnie -w ostatnich dwóch latách opinie o funkcjonowaniu instytucji wspólnotowych pogorszyly si?, co byč može wynika ze wzrostu oczekiwaň wobec Unii i jej organów po wejšciu Polski do tej organizacji. Zaczeto zatem przewažač przekonanie, že instytucje unijne nie realizuje swojego podstawowego przeznaczenia i nie služa^ obywatelom, ale przede wszystkim urz?dnikom. Nadal jednak - w opinii przewažaja^cej grupy osob - zajmuja^ si? one wažnymi sprawami, dzialaja^ sprawnie i uczciwie. Pomimo wyražnego pogorszenia si? opinii o funkcjonowaniu instytucji unijnych nadal sa^ one oceniane zdecydowanie lepiej niž instytucje paňstwowe w Polsce. Opracowala Beata Roguska