Publikacja przygotowana
dzięki wsparciu finansowemu
Unii Europejskiej
Ministerstwo
Sprawiedliwości
POMOC
PRAWNA
W POSTĘPOWANIU
KARNYM
Co to jest ?
Jak z niej korzystać?
Jesteś pokrzywdzonym, podejrzanym lub
oskarżonym. Chciałbyś powierzyć ochronę
swoich interesów adwokatowi lub radcy
prawnemu. Uważasz jednak, że koszty
obrońcy i koszty sądowe przekraczają
Twoje możliwości finansowe. Możesz
skorzystać z pomocy prawnej w sprawach
karnych.
Broszura zawiera informacje na temat
zakresu tej pomocy, warunków, jakie
należy spełnić, by ją uzyskać oraz formalności,
których należy w tym celu
dopełnić.
2
3
CO TO JEST POMOC PRAWNA?
Jest to pomoc prawna udzielona stronie (pokrzywdzonemu*,
oskarżycielowi posiłkowemu*, powodowi
cywilnemu*, oskarżycielowi prywatnemu*, oskarżonemu*,
obwinionemu* lub podejrzanemu*) w postępowaniu
karnym prowadzonym przez policję,
prokuraturę oraz przed sądem.
Może ona polegać na:
- wyznaczeniu obrońcy (pełnomocnika) z urzędu,
- zwolnieniu z kosztów sądowych.
Od odmowy prezesa NIE przysługuje
odwołanie.
Pamiętaj!
WYZNACZENIE OBROŃCY
(PEŁNOMOCNIKA) Z URZĘDU
Na czym to polega?
Jeśli chciałbyś, aby adwokat bądź radca prawny
reprezentował Ciebie przed sądem, ale nie jesteś
w stanie za niego zapłacić, możesz wystąpić
z wnioskiem do prezesa sądu o wyznaczenie obrońcy
(pełnomocnika) z urzędu, czyli adwokata lub radcę
prawnego opłacanego przez państwo. Prezes sądu
rozpatrzy Twój wniosek i rozstrzygnie, czy spełniasz
warunki.
4
Jeśli jesteś podejrzany i Twoją sprawą zajmuje się
policja lub prokuratura, masz również prawo
do wyznaczenia obrońcy z urzędu. Wniosek
o pomoc prawną składasz do prezesa sądu
za pośrednictwem prokuratury.
Jeśli Twój wniosek został pozytywnie rozpatrzony,
otrzymujesz pomoc, która jest bezpłatna
do zakończenia sprawy.
, zostaniesz uniewinniony
lub sprawa zostanie umorzona,
koszty
postępowania, w tym wynagrodzenie adwokata
lub radcy prawnego.
Jeśli wygrasz sprawę
nie ponosisz
żadnych kosztów.
Jeśli zostaniesz skazany, musisz opłacić
Uwaga!
Jeżeli znajdujesz się w trudnej sytuacji
rodzinnej lub finansowej, możesz zwrócić się
do sądu o zwolnienie od opłaty tych kosztów.
W tym celu powinieneś
wniosek do czasu wydania orzeczenia.
ponownie złożyć
5
1. Musisz występować w sprawie jako:
- pokrzywdzony (w roli oskarżyciela posiłkowego,
powoda cywilnego, oskarżyciela prywatnego),
podejrzany,
- oskarżony lub obwiniony.
-
2. Nie jesteś w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia
obrońcy (pełnomocnika) z urzędu bez
szkody dla niezbędnego utrzymania siebie
i rodziny. Musisz wykazać to we wniosku, załączając
odpowiednie dokumenty.
3. Musisz złożyć wniosek o wyznaczenie obrońcy
(pełnomocnika) z urzędu.
Jakie warunki należy spełnić?
Oskarżony otrzymuje adwokata lub obrońcę
z urzędu bez żadnego wniosku, czyli z inicjatywy
sądu, jeżeli:
jest nieletni;
jest głuchy, niemy lub niewidomy;
jest niepoczytalny;
zarzucono mu zbrodnię (przestępstwo
zagrożone karą od 3 lat pozbawienia
wolności);
jest pozbawiony wolności (w postępowaniu
przed sądem okręgowym jako sądem I
instancji);
nie włada językiem polskim (w postępowaniu
wykonawczym);
jest pozbawiony wolności i nie uczestniczy
w rozprawie apelacyjnej przed sądem
odwoławczym.
-
-
-
-
-
-
-
Uwaga!
6
Wniosek
1. imię i nazwisko oraz adres wnioskodawcy;
2. oznaczenie prezesa sądu, do którego jest skierowany,
oraz sprawy, której dotyczy ( m.in. sygnatura
akt, przeciwko komu);
3. wskazanie, że wnioskodawca domaga się wyznaczenia
obrońcy lub pełnomocnika z urzędu;
4. uzasadnienie, w którym należy wykazać,
że wnioskodawca nie jest w stanie ponieść
kosztów obrony lub pełnomocnictwa
bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania
siebie i rodziny;
5. datę i podpis osoby składającej wniosek.
powinien zawierać:
Co powinien zawierać wniosek?
Warto załączyć takie dokumenty, jak:
zaświadczenie o zarobkach, zaświadczenie
o stanie rodzinnym i majątkowym,
zaświadczenie z Rejonowego Urzędu Pracy
lub Ośrodka Pomocy Społecznej, formularz
podatkowy itp.
Pamiętaj!
7
1. Ma obowiązek podejmowania wszelkich czynności
w czasie procesu aż do prawomocnego jego
zakończenia, z wyjątkiem tych, które muszą być
wykonane osobiście przez Ciebie, np. składanie
zeznań, wyjaśnień.
Co obrońca oraz pełnomocnik
z urzędu może i powinien robić?
Wniosek należy złożyć
rozpatrującego sprawę lub na adres
tego sądu - najlepiej listem poleconym.
Jeżeli sprawa jeszcze się toczy przed prokuratorem,
wniosek można złożyć tylko za pośrednictwem
prokuratury prowadzącej postępowanie.
w biurze podawczym sądu
przesłać pocztą
Gdzie złożyć wniosek?
Jeżeli informacje o Twojej sytuacji okażą się
nieprawdziwe, sąd może pozbawić Cię
pomocy adwokata czy radcy prawnego
wyznaczonego z urzędu.
Uwaga!
Adwokat lub radca prawny nie zrobi wszystkiego
za Ciebie. Ty także powinieneś aktywnie
uczestniczyć w całości postępowania.
Uwaga!
8
2. Musi działać w procesie .
3. Obowiązany jest zapewnić zastępstwo w przypadku
urlopu lub innej przyczyny, tak, aby Twoja
sprawa nie doznała uszczerbku.
jedynie na Twoją korzyść
Koszty sądowe
zwolnić częściowo
lub całkowicie
w sprawach karnych są częścią
kosztów procesu.
Na koszty sądowe składają się:
Sąd może z kosztów sądowych
:
- każdą osobę składającą pismo procesowe do sądu,
- stronę postępowania.
- wydatki poniesione przez Skarb Państwa od chwili
wszczęcia postępowania (np. koszty doręczenia
wezwań i innych pism, należności świadków
i tłumaczy, należności biegłych za wydanie opinii,
opłaty za udzielenie informacji z Krajowego
Rejestru Karnego).
- opłaty na rzecz Skarbu Państwa (opłaty za pisma
procesowe podlegające opłacie),
ZWOLNIENIE
Z KOSZTÓW SĄDOWYCH
9
Pamiętaj!
Warunkiem zwolnienia z kosztów jest złożenie
o zwolnienie, w którym uzasadnisz,
że ponieść takich wydatków
ze względu na Twoją trudną sytuację rodzinną
lub finansową. Wniosek powinien zawierać te same
elementy co wniosek o wyznaczenie obrońcy (pełnomocnika)
z urzędu (patrz strona 6).
Zwolnienie z kosztów sądowych obejmujących
opłaty za korzystanie z adwokata z urzędu
(warunki przyznania zwolnienia
opisane zostały wcześniej na stronach 4 - 5).
Jeżeli nie jesteś zadowolony z orzeczenia sądu
w sprawie kosztów, które musisz ponieść, możesz
złożyć zażalenie do sądu II instancji za pośrednictwem
sądu I instancji. Oznacza to, że zażalenie
adresujesz do sądu II instancji, ale składasz je
osobiście w sądzie I instancji, który wydał orzeczenie.
wniosku
nie jesteś w stanie
przysługuje
też oskarżonemu
Pamiętaj o terminie do wniesienia zażalenia
wskazanym w pouczeniu. Jeżeli złożysz środek
odwoławczy po terminie, sąd go nie rozpozna.
10
SŁOWNICZEK:
Obwiniony
Oskarżony
Oskarżyciel posiłkowy
Oskarżyciel prywatny
Podejrzany
Pokrzywdzony
Powód cywilny
- osoba, przeciwko której wniesiono
do sądu wniosek o ukaranie za wykroczenie.
- osoba, przeciwko której wniesiono
akt oskarżenia (oskarżenie) do sądu.
- pokrzywdzony, który
w sprawie o przestępstwo ścigane z urzędu popiera
oskarżenie prokuratora lub występuje z własnym
oskarżeniem.
- pokrzywdzony, który
w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia
prywatnego (np. zniesławienie, naruszenie nietykalności
cielesnej, naruszenie praw autorskich) wnosi
i popiera takie oskarżenie przed sądem.
- osoba, co do której wydano postanowienie
o przedstawieniu zarzutów w dochodzeniu
lub śledztwie.
- osoba, której dobro majątkowe
lub osobiste (np. życie, zdrowie, wolność) zostało
naruszone lub zagrożone w wyniku wykroczenia
lub przestępstwa.
- pokrzywdzony dochodzący
od oskarżonego w procesie karnym roszczeń
majątkowych wynikających z popełnienia
przestępstwa.
Broszura zawiera informacje
o charakterze ogólnym.
W każdym przypadku zaleca się
zasięgnięcia opinii prawnika.
Informacje są także udzielane przez sądy
i niektóre organizacje społeczne.
11
Ministerstwo Sprawiedliwości
Al. Ujazdowskie 11
00-950 Warszawa
tel. (22) 52 12 888
www.ms.gov.pl
 Ministerstwo Sprawiedliwości, sierpień 2004
Publikacja finansowana ze środków
pomocowych Unii Europejskiej w ramach
projektu PHARE nr PL2002/000-605-03.05