Podstawy prawa walutowego RP Petr Mrkývka Ustrój monetarny - pojęcie •System pieniężny, walutowy, monetarny jeden z fundamentów suwerenności państwa •Suwerenność monetarna – lex monetae •Państwo posiada osobiste prawo do wprowadzenia i dysponowania własną walutą •Władztwo nad walutą, własna polityka monetarna – wolność w jej tworzeniu i realizacji •Zakaz dyskryminacji monetarnej • Prawo systemu pieniężnego = •= Prawo walutowe • prawo ustroju monetarnego • prawo obrotu monetarnego • i rozliczeń bezgotówkowych •Przymusowy obrót monetarny (gotówkowy) •Pieniądz elektroniczny •Bezgotówkowe przelewy płatnicze Reforma walutowa •Zmiana jednostki pieniężnej •Zmiana wartości waluty •Zmiana parytetu walutowego •Zmiana uprawnień emisyjnych •Sukcesja (następstwo) walutowe Sukcesja walutowa •Sukcesja walutowa = następstwo po innej walucie wycofanej z pewnego obszaru płatniczego •Prawdziwa sukcesja walutowa = stan prawny przy kontynualnym utrzymaniu uprawnień i obowiązków po zmianie waluty - przeliczniki •1919, 1924, 1939, 1945, 1950, 1994 …???? € • Reforma pieniężna •Prosta wymiana znaków pieniężnych •Po 10 – 20 latach •Powody: techniczne, prewencyjne, ideowe, polityczno-ustrojowe, estetyczne …. •Wyniki: unieważnienie znaków pieniężnych całego rodzaju, wycofanie z obiegu, wymiana, prekluzja, likwidacja •Państwa bez prekluzji monetarnej: np. USA. Nie absolutnie – wycofane z obiegu banknoty/bilety o nominałach wyższych 100 USD Kodyfikacja prawa walutowego Konstrukcja hipotetycznego kodeksu walutowego •Jednostka pieniężna i jej podział na jednostki ułamkowe (1Zł = 100 groszy, 1 Kč = 100 haléřy, 1 Ft. = 100 fillérów, 1 € = 100 centów … ) •Parytet i wymienialność (pieniądz fiducjarny, konwertybilny) •Znaki pieniężne oraz zasady ich emisji •Instytucja emisyjna i jej uprawnienia w sprawie emisji •Zasady przymusowego obrotu gotówką oraz zasady bezgotówkowych systemów płatniczych •Instrumenty opieki nad walutą •Stosunek do poprzedniej waluty i prawa walutowego Konstytucjonalizacja waluty •Zapis regulacji waluty w postaci części składowej suwerenności państwa •Zapis w konstytucji waluty w postaci symbolu narodowego: Np.: „K) cikk •Magyarország hivatalos pénzneme a forint.“ •Konstytucja RP? • Art. 227 ust. 1 •Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. •Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. •Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza. Konstytucja Republiki Czeskiej 1/1993 Sb. •1993 – 2001 •HLAVA ŠESTÁ • •Česká národní banka • •Čl.98 • •(1) Česká národní banka je ústřední bankou státu. Hlavním cílem její činnosti je péče o stabilitu měny; do její činnosti lze zasahovat pouze na základě zákona. • •(2) Postavení, působnost a další podrobnosti stanoví zákon. •Od 2002 •HLAVA ŠESTÁ • •Česká národní banka • •Čl.98 • •(1) Česká národní banka je ústřední bankou státu. Hlavním cílem její činnosti je péče o cenovou stabilitu; do její činnosti lze zasahovat pouze na základě zákona. • •(2) Postavení, působnost a další podrobnosti stanoví zákon. Konstytucja Republiki Słowackiej 462/1992 Zb. •Do 30.6.2001 • •Čl.56 • • Slovenská republika zriaďuje emisnú banku. Podrobnosti ustanoví zákon. •Čl.56 • • (1) Národná banka Slovenska je nezávislá centrálna banka Slovenskej republiky. Národná banka Slovenska môže v rámci svojej pôsobnosti vydávať všeobecne záväzné právne predpisy, ak je na to splnomocnená zákonom. • • (2) Najvyšším riadiacim orgánom Národnej banky Slovenska je Banková rada Národnej banky Slovenska. • EMISJA Emisja •Emisja znaków pieniężnych – emisja monet i banknotów •Emisja pieniędzy – kredyt, obowiązkowe rezerwy w banku centralnym (art. 38 UNBP) Emisja znaków pieniężnych •Art. 31. •Znakami pieniężnymi Rzeczypospolitej Polskiej są banknoty i monety opiewające na złote i grosze. •Art. 32. •Znaki pieniężne emitowane przez NBP są prawnymi środkami płatniczymi na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Emisyjny akt prawny •Zarządzenie Prezesa NBP (art. 33.) •Treść: •Wzory i wartość nominalna banknotów •Wzory, wartość nominalna, stopy, próby i masa monet •Wielkość emisji znaków pieniężnych, •Terminy wprowadzenia do obiegu •Not.: Na podstawie art.9 ust.1 UNBP z 1989r. • Demisyjny akt •Zarządzenie Prezesa NBP (art. 33 ust. 2) •Treść: •Określenie znaków pieniężnych do wycofania •Termin rozpoczęcia procesu •Ukończenie przymusowego obrotu - pozbawienie mocy prawnego środka płatniczego •Terminy wymiany •Lista banków • • • • Denominacja •Rodzaj reformy walutowej •Ostatnie denominacje w Europie: Polska, Bułgaria, Rumunia, Turcja, Rosja, Białoruś Rezygnacja ze starej waluty •Zmiana nazwy •Przeliczenie na nową walutę •Węgry 1946 •Pengö Forint •400000000000000000000000000 : 1 Wymiana zużytych lub uszkodzonych znaków pieniężnych Ustawa o NBP •Art. 34. •1. Znaki pieniężne, nieodpowiadające wskutek zużycia lub uszkodzenia warunkom ustalonym przez Prezesa NBP, przestają być prawnym środkiem płatniczym na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej i podlegają wymianie. •2. Prezes NBP określa, w drodze zarządzenia, szczegółowe zasady i tryb wymiany znaków pieniężnych, o których mowa w ust. 1. Zarządzenie nr 1/2003 Prezesa NBP •Szczegółowe zasady i tryb wymiany znaków pieniężnych, które wskutek zużycia lub uszkodzenia przestają być prawnym środkiem płatniczym na obszarze RP (Dz.Urz.NBP 2013 r. Nr 31) Podmioty dokonania wymiany • Banki działające na obszarze RP •Oddziały okręgowe NBP • • •Centrala NBP • • Klient Klient Warunki wymiany •Znaki pieniężne: •Krajowe •Zużyte •Uszkodzone •Bez podejrzeń o ich autentyczności •Cechy umożliwiają rozpoznanie ich wartości nominalne • • Ustalenie wartości wymiany •W pełnej wartości nominalnej: •100 % - 75 % pierwotnej powierzchni •W połowie wartości nominalnej: •75 % - 45 % pierwotnej powierzchni • Zatrzymanie fałszywych znaków pieniężnych •Art. 35. •1. Fałszywe znaki pieniężne podlegają zatrzymaniu, bez prawa do zwrotu ich równowartości. •2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do fałszywych banknotów i monet opiewających na waluty obce. •3. Prezes NBP określa, w drodze zarządzenia, zasady i tryb postępowania przy zatrzymywaniu znaków pieniężnych (podejrzanych co do autentyczności) oraz po-stępowania z fałszywymi znakami pieniężnymi. Zarządzenie wymaga uzgodnienia z Ministrem Sprawiedliwości i ministrem właściwym do spraw wewnętrznych Literatura •https://www.nbp.pl/publikacje/historia/zarys-historii-polskiej-bankowosci-centralnej.pdf •https://www.nbp.pl/publikacje/historia/grabski_ksiazka.pdf •https://www.nbp.pl/publikacje/bci/ewolucja-strategii-celu-inflacyjnego.pdf •Wantoch-Rekowski, Jacek, Morawski, Wojciech, Majka, Paweł. Podstawy prawa finansów publicznych. Warszawa: Wolters Kluwer 2022. s. 202-215 • • • • Zadania 1.Zapoznaj się z www.nbp.pl 2.Jakie jest konstytucyjne uwarunkowanie NBP? 3.Jakie są funkcje, cel i zadania NBP? 4.Jakie są organy NBP? 5.Jaką rolę pełni Komisja Nadzoru Finansowego?