Prawo dewizowe Petr Mrkývka •Ustawa – Prawo dewizowe - Dz.U. 2024 poz. 1131 Charakter prawa dewizowego •Regulacja stosunków prawnych realizowanych w ramach: a)obrotu dewizowego z zagranicą oraz b)obrotu wartościami dewizowymi w kraju, a c)działalność gospodarczą w zakresie kupna i sprzedaży wartości dewizowych oraz pośrednictwa w ich kupnie i sprzedaży. Podmioty •Rezydent •Nierezydent •Nierezydent z trzeciego państwa •Uprawniony bank •NBP Rezydent • a)osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania w kraju oraz osoby prawne mające siedzibę w kraju, a także inne podmioty mające siedzibę w kraju, posiadające zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu; rezydentami są również znajdujące się w kraju oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa utworzone przez nierezydentów, b)polskie przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i inne polskie przedstawicielstwa oraz misje specjalne, korzystające z immunitetów i prwilejów dyplomatycznych lub konsularnych, Nierezydent a)osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania za granicą oraz osoby prawne mające siedzibę za granicą, a także inne podmioty mające siedzibę za granicą, posiadające zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu; nierezydentami są również znajdujące się za granicą oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa utworzone przez rezydentów, b)obce przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i inne obce przedstawicielstwa oraz misje specjalne i organizacje międzynarodowe, korzystające z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych lub konsularnych, Nierezydent z trzeciego państwa •Państwo trzecie = państwo niebędące państwem członkowskimi UE, a także ich terytorium zależne, autonomiczne i stowarzyszone oraz terytorium zależne, autonomiczne i stowarzyszone państw członkowskich Unii Europejskiej •osoby fizyczne, osoby prawne oraz inne podmioty, posiadające zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu, mające miejsce zamieszkania lub siedzibę w państwach trzecich; nierezydentami z krajów trzecich są również znajdujące się w tych krajach oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa utworzone przez rezydentów lub nierezydentów z innych krajów Działalność gospodarcza osób fizycznych •Rezydenta będącego osobą fizyczną, wykonującego za granicą działalność gospodarczą, traktuje się w zakresie czynności związanych z tą działalnością jak nierezydenta. •Nierezydenta będącego osobą fizyczną, wykonującego w kraju działalność gospodarczą, traktuje się w zakresie czynności związanych z tą działalnością jak rezydenta. Uprawniony bank a)bank mający siedzibę w kraju, który zgodnie z określonym w statucie przedmiotem działalności jest uprawniony do wykonywania czynności bankowej, o której mowa w art. 5 ust. 2 pkt 10 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 1876, z późn. zm.2), b)utworzony w kraju oddział banku zagranicznego, który zgodnie z określonym w zezwoleniu na jego utworzenie przedmiotem działalności, jest uprawniony do wykonywania czynności bankowej, o której mowa w art. 5 ust. 2 pkt 10 ustawy wymienionej w lit. a, c)utworzony w kraju oddział instytucji kredytowej, która jest uprawniona do wykonywania w państwie macierzystym czynności objętych czynnością bankową, o której mowa w art. 5 ust. 2 pkt 10 ustawy wymienionej w lit. a. NBP • Wartości dewizowe •zagraniczne środki płatnicze •złoto dewizowe •platyna dewizowa. Zagraniczne środki płatnicze •Waluty obce •Dewizy •Walutami obcymi są znaki pieniężne (banknoty i monety) będące poza krajem prawnym środkiem płatniczym, a także wycofane z obiegu, lecz podle-gające wymianie; na równi z walutami obcymi traktuje się wymienialne rozrachunkowe jednostki pieniężne stosowane w rozliczeniach międzynarodowych, w szczególności jednostkę rozrachunkową Międzynarodowego Fun-duszu Walutowego (SDR) Wyluty i dewizy obce Wszystkie waluty obce Waluty państw członkowskich MFW Waluty standardowe art..VIII Statutu MFW Waluty wymienalne Waluty EEA a OECD Tradycyjne walyty kantorowe Waluty obce •znaki pieniężne (banknoty i monety) będące poza krajem prawnym środkiem płatniczym, a także wycofane z obiegu, lecz podlegające wymianie; •na równi z walutami obcymi traktuje się wymienialne rozrachunkowe jednostki pieniężne stosowane w rozliczeniach międzynarodowych, w szczególności jednostkę rozrachunkową Międzynarodowego Funduszu Walutowego (SDR) • Dewizy •papiery wartościowe i inne dokumenty pełniące funkcję środka płatniczego, wystawione w walutach obcych •UWAGA: określenie dewiz, a również papierów wartościowych będących wartościami dewizowymi może się różnić w poszczególnych krajach, ale też może dochodzić do zmian łącznie z ewolucją prawa dewizowego Papiery wartościowe a)papiery wartościowe udziałowe, w szczególności akcje i prawa poboru nowych akcji b)papiery wartościowe dłużne, w szczególności obligacje, •wyemitowane lub wystawione: •na podstawie przepisów państwa, w którym emitent lub wystawca ma swoją siedzibę albo •w którym dokonano ich emisji lub wystawienia Złoto dewizowe i platyna dewizowa •złoto i platyna: •w stanie nieprzerobionym oraz •w postaci sztab, •monet bitych po 1850 r., a także •półfabrykatów, z wyjątkiem stosowanych w technice dentystycznej; •przedmioty ze złota i platyny zazwyczaj niewytwarzane z tych kruszców. •UWAGA: czeska i słowacka regulacje dewizowe zrezygnowały z zaliczania złota i platyny do wartości dewizowych – prawo kruszcowe – publiczne prawo gospodarcze Obrót dewizowy • •Obrót dewizowy • • •obrót dewizowy z zagranicą •obrót wartościami dewizowymi w kraju Obrót dewizowy z zagranicą 1.zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej, powodującej lub mogącej powodować dokonywanie między rezydentem i nierezydentem rozliczeń pieniężnych lub przeniesienie między rezydentem i nierezydentem własności wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, a także wykonywanie takich umów lub czynności, 2.zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej, powodującej lub mogącej powodować przeniesienie między rezydentami rzeczy lub prawa, których nabycie nastąpiło w obrocie dewizowym z zagranicą, a także wykonywanie takich umów, 3.dokonywanie wywozu, przekazywanie oraz wysyłanie za granicę wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, a także dokonywanie ich przywozu, przekazywanie oraz nadsyłanie z zagranicy do kraju, Obrót wartościami dewizowymi w kraju •zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej powodującej lub mogącej powodować dokonywanie w kraju między rezydentami lub między nierezydentami rozliczeń w walutach obcych albo •przeniesienie w kraju między rezydentami lub między nierezydentami własności wartości dewizowych, a także •wykonywanie takich umów lub czynności Rola prawa dewizowego w obrocie dewizowym •Dokonywanie obrotu dewizowego jest dozwolone, z zastrzeżeniem ograniczeń ustawowych •= nie ma pełnej liberalizacji obrotu dewizowego •X •Co nie jest zakazane, jest dozwolone? •Zasada: •Wolnego dostępu do wartości dewizowych przez rezydentów oraz do waluty krajowej przez nierezydentów Książeczka walutowa i bony towarowe 240px-Ksiazeczka_walutowa_2 240px-Ksiazeczka_walutowa_3 200px-Bon_baltonowski_20c_a Autonomia dewizowa 1.Skarb Państwa 2.NBP 3.organ władzy publicznej podejmujący czynności w postępowaniu karnym, cywilnym lub administracyjnym, w tym zabezpieczającym lub egzekucyjnym •NIESTOSUJE SIĘ OGRANICZEŃ W OBROCIE DEWIZOWYM USTAWOWYCH wd. PD art.9 oraz wprowadzonych na podstawie art. 10. •Banki, instytucje płatnicze oraz podmioty z działalnością pod nadzorem w ramach prawa rynku finansowego •NIESTOSUJE SIĘ OGRANICZEŃ W OBROCIE DEWIZOWYM USTAWOWYCH wd. PD art.9. Nadzwyczajne środki •= szczególne ograniczenia, o ile są one niezbędne w celu: 1.wykonania decyzji organów organizacji międzynarodowych, których członkiem jest Rzeczpospolita Polska; 2.zapewnienia porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego; 3.zapewnienia równowagi bilansu płatniczego, w razie ogólnej jego nierówno-wagi lub nagłego załamania albo powstałego w tym zakresie zagrożenia; 4.zapewnienia stabilności waluty polskiej, w razie nagłych wahań jej kursu albo powstałego w tym zakresie zagrożenia. •Wprowadza rząd po zasięgnięciu RPP drogą rozporządzenia RM na okres maksymalnie 6 miesięcy. Ustawowe ograniczenia •Zakaz lub nakaz wywierający bezpośrednio •z ustawy •X •Zezwolenie •indywidualne – Prezes NBP •lub •ogólne – rozporządzenie MF • Ograniczenia 1 •Na wywóz, wysyłanie oraz przekazywanie przez rezydentów do krajów trzecich krajowych lub zagranicznych środków płatniczych, z przeznaczeniem na podjęcie lub rozszerzenie w tych krajach działalności gospodarczej, w tym na nabycie nieruchomości na potrzeby tej działalności, z wyjątkiem przekazywania do krajów trzecich krajowych lub zagranicznych środków płatniczych na pokrycie kosztów działalności polegającej na bezpośrednim świadczeniu usług w wykonaniu zawartej umowy lub promocji i reklamie działalności gospodarczej prowadzonej przez rezydenta w kraju. Ograniczenia 2 •Na zbywanie w kraju przez nierezydentów z krajów trzecich, a także przez organizacje międzynarodowe, do których nie należy Rzeczpospolita Polska, zarówno bezpośrednio, jak i za pośrednictwem innych podmiotów: •a) papierów wartościowych dłużnych o terminie wykupu krótszym niż rok, z wyjątkiem nabytych w kraju, •b) wierzytelności i innych praw, których wykonywanie następuje poprzez dokonywanie rozliczeń pieniężnych, z wyjątkiem nabytych w kraju lub powstałych w obrocie z rezydentami w zakresie niewymagającym zezwolenia dewizowego Ograniczenia 3 •Na nabywanie przez rezydentów, zarówno bezpośrednio, jak i za pośrednictwem innych podmiotów: •udziałów i akcji w spółkach mających siedzibę w krajach trzecich, a także obejmowanie udziałów i akcji w takich spółkach, •jednostek uczestnictwa w funduszach zbiorowego inwestowania mających siedzibę w krajach trzecich, •papierów wartościowych dłużnych wyemitowanych bądź wystawionych przez nierezydentów z krajów trzecich, •wartości dewizowych zbywanych przez nierezydentów z krajów trzecich, w zamian za inne wartości dewizowe lub krajowe środki płatnicze, •wierzytelności i innych praw, których wykonywanie następuje poprzez dokonywanie rozliczeń pieniężnych, zbywanych przez nierezydentów z krajów trzecich; Ograniczenia 4 •Na zbywanie przez rezydentów, zarówno bezpośrednio, jak i za pośrednictwem innych podmiotów, w krajach trzecich: •papierów wartościowych dłużnych o terminie wykupu krótszym niż rok, z wyjątkiem nabytych w tych krajach na podstawie zezwolenia dewizowego, •wierzytelności i innych praw, których wykonywanie następuje poprzez dokonywanie rozliczeń pieniężnych, z wyjątkiem nabytych w tych krajach na podstawie zezwolenia dewizowego lub powstałych w obrocie z nierezydentami z krajów trzecich w zakresie niewymagającym zezwolenia dewizowego Ograniczenia 5 •Na otwieranie przez rezydentów, zarówno bezpośrednio, jak i za pośrednictwem innych podmiotów, rachunków w bankach i oddziałach banków, mających siedzibę w krajach trzecich, z wyjątkiem ich otwierania w czasie pobytu w tych krajach, a także w związku z działalnością gospodarczą w tym kraju, z zastrzeżeniem nieutrzymywania takich rachunków dłużej niż 2 miesiące od zakończenia pobytu lub działalności. Ograniczenia 6 •Na dokonywanie przez rezydentów i nierezydentów z krajów trzecich rozliczeń pieniężnych w wykonaniu czynności określonych w ograniczeniach nr 2 - 5, z wyłączeniem czynności, których dokonywanie nie wymaga zezwolenia dewizowego. Kraje trzecie •Kraje nienależące do wolnego od ograniczeń obszaru preferowanego, tj.: •UE, EOG, OECD. •Wyjątki: kraje BIT Bilateral Investment Treatis = umowy o wzajemnym popieraniu i ochronie inwestycji. • Obowiązki dewizowe Rodzaje obowiązków •Obowiązki związane z wywozem za granicę i przywozem do kraju wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych •Obowiązek związany z przekazami pieniężnymi za granicę oraz rozliczeniami w kraju w obrocie dewizowym •Obowiązki dotyczące przekazywania danych oraz przechowywania dokumentów związanych z obrotem dewizowym oraz działalnością kantorową Działalność kantorowa Działalność kantorowa •Regulowana działalność gospodarcza polegająca na kupnie i sprzedaży wartości dewizowych oraz pośrednictwie. •Regulacja DK nie dotyczy banków, … instytucji kredytowych widoczne traktowanie DK jako działalności uzupełniającej rynek dewizowy – preferencje sektora bankowego. • Wymagania •Warunki dotyczące przedsiębiorcy: •Pełna zdolność prawna •Niekaralność •Przygotowanie fachowe •Wpis do rejestru DK NBP Obowiązki przedsiębiorcy •1) Prowadzenie na bieżąco, w sposób trwały i ciągły oraz zgodny z przepisami, ewidencji wszystkich operacji powodujących zmianę stanu wartości dewizowych i waluty polskiej; - ochrona waluty •2) prowadzenie, w godzinach działalności kantoru, ciągłego kupna i sprzedaży wartości dewizowych, będących przedmiotem obrotu; - ochrona konsumenta •3) wydawanie, w sposób zgodny z przepisami, dowodów kupna i sprzedaży, imiennych lub na okaziciela, przy każdej umowie kupna lub sprzedaży wartości dewizowych, będących przedmiotem obrotu; - ochrona konsumenta •4) lokal i jego wyposażenie spełniające warunki techniczne i organizacyjne niezbędne do bezpiecznego i prawidłowego wykonywania czynności bezpośrednio związanych z działalnością kantorową. - prewencja Kontrola •Kontrola w sprawach dewizowych – kontrola dewizowa sensu largo •Kontrola wykonywana przez Prezesa Narodowego Banku Polskiego – kontrola wd. Ustawy - Prawo dewizowe Reżim prawny kontroli •Kontrola skarbowa – wd. UKS •Kontrola celna – Kodeks celny •Kontrola bankowa – Ustawa o bankach … •Kontrola NBP - UPD Treść kontroli dewizowej NBP •Kontrola indywidualnych zezwoleń dewizowych •Kontrola działalności kantorowej •Kontrola wykonywania obowiązków przekazywania do NBP danych niezbędnych do celów planistycznych • •Howgh!