1 DIGESTIVE SYSTEM overview:oral cavity(cavum oris), pharynx, oesophagus, stomach (ventriculus, gaster, stomachus), small intestine (intestinum tenue), large intestine(intestinum crassum) Glands of digestive system: intramural, extramural Common structure of gastrointestinal tube: 1. tunica mucosa: lamina epithelialis, lamina propria mucosae, lamina muscularis mucosae (papillae, plicae, villi) 2. tela submucosa (plexus submucosus) 3. tunica muscularis: stratum circulare, stratum longitudinale (plexus myentericus) 4. adventitia/serosa CAVUM ORIS Rima oris Vestibulum oris: shape, boundaries Labium superius et inferius: anguli oris, philtrum, tuberculum labii sup., sulcus nasolabialis, sulcus mentolabialis. Structure: skin, subcutaneous tissue kůže, podkožní vazivo, m. orbicularis oris, submucous tissue (glandulae labiales). transitional zone– red of the lips. Buccae: Structure: skin, subcutaneous tissue, m. buccinator, submucous tissue (glandulae buccales et molares), mucous membrane. Papilla parotidea. Mucous membrane (lips and cheeks) → fornix vestibuli sup. et inf. (frenulum labii sup. et inf.) → mucogingival border→ gingiva (processus alveolares): attached, free (differences, boundaries– paramarginal groove). Papillae interdentales. Tremata, trigonum retromolare. Cavum oris proprium: boundaries Palatum durum: Hard palate (bony palate) (1. semestr), papilla incisiva, plicae palatinae transversae, torus palatinus. Structure: mucous membrane + periosteum of hard palate = mukoperiosteum. Only small portion of subcutaneous tissue (glandullae palatinae, taste buds). Palatum molle: 2 parts (horizontal and dorsocaudal). Structure: mucous membrane, aponeurosis palatina (apouneurotic insertion for muscles of soft palate: m. palatoglossus, palatopharyngeus, m. tensor veli palatini, m. levator veli palatini, m. uvulae). Uvula. Diaphragma oris: Structure: mucous membrane, m. geniohyoideus, mylohyoideus, venter anterior m. digastrici. Frenulum linguae, plica sublingualis, caruncula sublingualis. Isthmus faucium: boundaries Arcus palatoglossus et palatopharyngeus. Sinus tonsillaris, plica semilunaris. Tonsilla palatina: mucous membrane: fossulae et cryptae tonsillares, lymfatic tissue. Capsula tonsillaris. Lingua (glossa): Radix linguae: plica glossoepiglottica mediana, plicae glossoepiglotticae laterales, valleculae epiglotticae. Tonsilla lingualis. Corpus lingue: dorsum, sulcus terminalis, foramen caecum, papillae linguales, facies inferior, plicae fimbriatae, margines linguae; 2 Apex linguae; glandulae linguales, aponeurosis linguae, septum linguae, intraglossal and extraglossal muscles Facies a) dorsalis: sulcus medianus linguae, sulcus terminalis, foramen caecum linguae, papillae: filiformes, fungiformes, vallatae, foliatae (localization). Caliculi gustatorii. b) inferior: frenulum linguae, plicae fimbriatae. Margines linguae Glandullae linguales: serous (of Ebner), mucinous (of Weber), gl. apicis major. Structure of tongue: mucous membrane, aponeurosis linguae, muscles (extraglossal muscles: m. genioglossus, m. hyoglossus, m. styloglossus and intraglossal muscles: m. longitudinalis linguae sup. et inf., m. transversus linguae, m. verticalis linguae). Septum linguae. Dentes: Parts: corona dentis, collum dentis, radix/radices dentis. Surface: margo incisalis, facies occlusalis (tubercula dentalia, intertubercular grooves), approximalis (mesialis, distalis), vestibularis (labialis, buccalis) et oralis (palatina, lingualis). Structure: dentinum (crown, neck, root), enamelum(crown), cementum (neck) Cavity: cavum dentis, canalis radicis dentis, foramen apicis dentis. Pulpa dentis. Fixation of the tooth (gomphosis): periodontal ligaments. Periodontium. Paradontium. Types of teeth: dentes incisivi, canini, praemolares et molares – description of temporal and permanent tooth: count in the jaw,shape if the crown, description of surfaces of crown, in the dorsal teeth description of occlusal surface (amount of tubercles, shape og fissural complex), differences in sizes, count and shape of roots, shape of dental cavity, number of root canals. Dentition: temporary (dentes decidui), permanent (dentes permanentes). Mixed dentition. Marking of teeth. Dental cross. a) part of dental cross. Temporary teeth: small letters or roman numbers. Permanent teeth: large numbers or arabian numbers. b) two-digit code: first digit: number of quadrant (Permanent teeth 1-4 , Temporary teeth 5-8; second digit: the tooth) Eruption of teeth (Temporary teeth: from 6 months to 2.5 year; Permanent teeth: from 6 to 16 years ). Order of eruption according to temporary and permanent dentition Glandulae salivariae: division according to the secretion (serous, mucinous, mixed), division according to size(small, large) gll. salivariae minores: labiales, buccales, molares, palatinae. Localization, frequency, secretion gll. salviariae majores: glandula submandibularis: position, type, size. Ductus submandibularis (course, opening) glandula sublingualis: position, type, size. Ductus sublingualis major et minor (course, opening) glandula parotis: position, type, size. Ductus parotideus (course, opening). Fascia parotidea 3 PHARYNX Attachment to the basis cranii externa (course) Parts: Nasopharynx: extent; choanae, fornix pharyngis; tonsilla pharyngea; ostium pharyngeum tubae auditivae, torus tubarius et levatorius, plica salpingopharyngea et salpingopalatina; tonsilla tubaria Oropharynx: extent, isthmus faucium Laryngopharynx: extent. Aditus laryngis: plicae aryepiglotticae, incisura (plica) interarytaenoidea. Recessus piriformis Structure of pharynx: 1. mucous membrane (gll. pharyngeae, lymfatic tissue), 2. submucous tissue (fascia pharyngobasilaris), 3. muscles: a) constrictors: m. constrictor pharyngis superior, medius et inferior (including parts), b) levators: m. stylopharyngeus, m. glossopharyngeus, 4. adventitia OESOPHAGUS Lenght, extetnt, division: pars cervicalis, thoracica et abdominalis Fyziological constictions Structure of wall: 1. mucous membrane (folds), 2. submucous tissue 3. musculature (striated,mixed, smooth), adventitia/serous membrane X-ray examination (oesophagography) VENTRICULUS (GASTER) Basic function. Position. Volume Parts: pars cardiaca, ostium cardiacum, incisura cardiaca, fundus ventriculi, corpus ventriculi, incisura angularis, pars pylorica, ostium pyloricum (m. sphincter pylori) Facies anterior et posterior Curvatura major et minor Structure of wall: 1. Mucous membrane (sulcus salivarius and irregular folds, areae gastricae, foveolae gastricae, glandulae gastricae); 2. submucous tissue 3. musculature (stratum longitudinale, stratum circulare, fibrae obliquae), 4. serous membrane X-ray examination (gastrography) INTESTINUM TENUE Basic function. Lenght. Position. Beggining, end Duodenum: Position. Beggining, end Parts: pars superior (bulbus duodeni, lig. hepatoduodenale), flexura duodeni sup., pars descendens (pars supramesocolica et inframesocolica), flexura duodeni inf., pars horizontalis (crossing of radix mesocoli), pars ascendens, flexura duodenojejunalis Structure of wall: 1. Mucous membrane: villi interstinales, plicae circulares, plica longitudinalis duodeni, papilla duodeni major et minor; glandulae intestinales – production of isotonic fluid, 2. submucous tissue: glandulae duodenales – correction of pH 3. musculature, 4. serous membrane ( in whole extent of pars superior, another parts secondarily retroperitonealy) Jejunum et ileum: 4 Beggining, end. Radix mesenterii, ansae intestinales. Differences between jejunum and ileum (lenght, localization, color, width, thickness of wall, types of plicae, course of blood supply, lymfatic tissue). Structure of wall: 1. Mucous membrane (villi intestinales, plicae circulares; glandulae intestinales, lymfatická tkáň), 2. submucous tissue, 3. musculature, 4. serous membrane INTESTINUM CRASSUM Basic function. Lenght. Position. Taenie, haustra, appendices epiploicae Structure of wall 1. mucous membrane (plicae semilunares) 2. submucous tissue 3. musculature (circular, longitudinal– s.c. taenie) 4. serous membrane 1. Caecum: lenght, position, ostium ileocaecale, valva ileocaecalis. Appendix vermiformis (ostium appendicis vermiformis, valva appendicis vermiformis, lymfatic tissue, s.c. tonsilla abdominalis), positions of appendix: positio pelvina, retrocaecalis, praecaecalis, ileocaecalis, lateralis 2. Colon: o colon ascendens: beginning, end (flexura coli dextra), lenght, position according to the peritoneum o colon transversum: beginning, end (flexura coli sinistra), lenght, position according to the peritoneal cavity, mesocolon transversum o colon descendens: beginning, end, lenght, position according to the peritoneal cavity o colon sigmoideum: beginning, parts (pars iliaca, pars pelvina), end, lenght, position according to the peritoneal cavity. Mesosigmoideum 3. Rectum: beginning, openning(crena ani, anus), lenght. Parts: pars pelvina et canalis analis. Curvatures: in saggital plane (flexura sacralis, flexura perinealis) in frontal plane(plicae transversales recti) Structure of wall in rectum: 1. mucous membrane: in ampulla recti: plicae transversales (middle, right, s.c. plica of Kohlrausch), in canalis analis a) zona hemorhoidalis (columnae anales; sinus anales, valvulae anales), b) zona intermedia (as transitional zone of lip) a c) zona cutanea 2. submucous tissue (thin- possible prolaps; venous plexuses- v zona hemorrhoidalis) 3. musculature: circular (m. sphincter ani int. et ext.) and longitudinal 4. serous membrane/adventitia X ray examination: irigography, DCBE 5 HEPAR Basic functions, position, color, weight Surfaces: facies diaphragmatica: pars superior et anterior facies visceralis: fissura ligamenti teretis, fissura ligamenti venosi, fossa vesicae biliaris, fossa venae cavae inf.; porta hepatis (a. hepatica propria, v. portae, ductus hepaticus communis, plexus hepaticus) Lobes: lobus dexter, sinister, quadratus et caudatus. Segments of liver. Structure: capsula fibrosa, liver parenchyme + tissue Morfological unit: lobulus hepatis Functional unit: lobulus v. interlobularis Excretory ducts: ductus hepaticus: dx., sin., ductus hepaticus communis Blood supply: nutritive (a. hepatica propria) functional (v. portae → ramus. dx. et sin. → vv. interlobulares → sinosoidy → v. centralis → sběrné žíly → vv. hepaticae → v. cava inf.) VESICA FELLEA (BILIARIS) Basic functions, position, lenght, volume Parts: fundus, corpus, infundibulum, collum (plica spiralis) Excretory duct: ductus cysticus. Ductus choledochus Structure of wall: mucous membrane (folds), musculature, serous membrane X-ray examination: cholecystography Excretory bile ducts Production of bile by hepatic cells → intralobular bile duct → interlobular→ segmental→ ductus hepaticus communis + ductus cysticus → ductus choledochus → papila duodeni major (m. sphincter ampullae hepatopancreaticae, Oddi). If a foof is not present in duodenum, bile flows back to the gall bladder (Není-li potrava ve dvanáctníku, žluč se vrací zpět do žlučníku (for thickening) PANCREAS Basic functions, position, lenght Parts: caput (incisura pancreatis, processus uncinatus), corpus (tuber omentale), cauda. Surfaces: facies ant., post. Borders: margo sup. et inf. Excretory duct: ductus pancreaticus major (ampula hepatopancreatica) et ductus pancreaticus minor (papilla duodeni minor) Structure: lobuli pancreatis (succus pancreaticus); Isles of Langerhans (inzuline, glukagon) LIEN Basic functions, position, lenght, color Surfaces: facies diaphragmatica, facies visceralis (hilus: av. lienalis, plexus lienalis) Extremitas post. et ant. Margo sup. et inf. 6 Structure: tunica fibrosa (capsula lienis), trabeculae lienis, pulpa lienis, folliculi lymphatici lienales PERITONEUM Structure: layer of flat endothelial cells, subserous tissue Peritoneum parietale. Peritoneum viscerale. Mesenteria Cavitas peritonealis: pars supramesocolica, pars inframesocolica (organs, blood supply). Position of organs according to the peritoneal cavity: intraperitoneal, secondarily retroperitoneal, retroperitoneal, extraperitoneal Peritoneal folds: plica umbilicalis mediana, plicae umbilicales mediales, plicae umbilicales lat.; fossae: supravesicales, inguinales mediales, inguinales lat. Peritoneal folds bound with organs: lig. falciforme hepatis (lig. teres hepatis), ligg. triangularia, omentum minus (lig. hepatoduodenale et hepatogastricum), omentum majus, lig. gastrocolicum, lig. gastrolienale, lig. pancreaticolienalie, lig. phrenicolienale, lig. phrenicocolicum, mesenterium (line of attachment), mesocolon transversum (line of attachment), mesoappendix, mesosigmoideum. Recessus peritonei: duodenales, ileocaecales, paracolici, intersigmoideus. Burza omentalis (boundaries, entrance) RESPIRATORY SYSTEM Overview o Upper respiratory tract: external nose (nasus externus), nasal cavity(cavum nasi), paranasal sinuses (sinus paranasales) o Lower respiratory tract: larynx, wind pipe (trachea), bronchi o Lungs (pulmones) NASUS EXTERNUS Basic functions, shape, boundaries Parts: radix nasi, dorsum nasi, apex nasi, alae nasi, nares Structure: skin (muscles) ossa nasalia, maxilla (see 1. semester) cartilagines nasales: cartilago septi nasi, cartilago nasi lateralis, cartilago alaris major (crus mediale et laterale), cartilago alaris minor, cartilagines nasales accessoriae CAVITAS NASALIS Basic functions Entrance, nares (boundaries), exit, choanae (boundaries) Mucous memb.: regio respiratoria – lokalization regio olfactoria (lokalization) Parts: vestibulum nasi: limen nasi, vibrissae, recessus apicis nasi cavum nasi proprium: septum nasi: pars ossea (see 1. semester); pars cartilaginea; pars membranacea walls: cranial, caudal, medial, lateral (see 1. semester) 7 Meatus nasi: superius, medius, inferius, communis, nasopharyngeus Plexus cavernosi concharum – epistaxis Sinus paranasales Evolution, basic function, localization, volume, openings Sinus frontalis (septum) Cellulae ethmoidales – ant., medii (bulla ethmoidalis), post. Sinus sphenoidalis – wall: cranial, lateral, ventral (apertura sinus sphenoidalis) Sinus maxillaris – wall: ventral, dorsal, cranial, medial (1. semester). Hiatus sinus maxillaris, infundibulum ethmoidale. Recessus sinus maxillaris Examination: diaphanoskophy - obsolent, contrast X ray - obsolent, semiaxial projection. LARYNX Position, shape Basic structure: mucous membrane (plicae ventriculares, plicae vocales) subcutaneous tissue: very thin (oedema!), thick (membrana fibroelastica laryngis: membrana quadrangularis + conus elasticus) cartiliges (joints) muscles Cartilagines laryngis: Cartilago thyroidea: lamina dx. et sin. (linea obliqua); incisura thyroidea sup. et inf.; cornu sup. et inf. (facies art. cricoidea) Cartilago cricoidea: arcus; lamina (facies articularis arytaenoidea, facies art. thyroidea). Cartilago arytaenoidea: apex; basis (facies art. cricoidea, processus vocalis et muscularis); facies: anterolateralis, post., medialis Cartilago epiglottica: petiolus, lamina Cartilago corniculata et cuneiformis Articulationes laryngis: articulatio cricothyroidea et cricoarytaenoidea (movements) Syndesmoses laryngis: membrana thyrohyoidea; lig. cricotracheale; lig. thyroepiglotticum, lig. hyoepiglotticum; membrana quadrangularis (ligg. ventricularia), 2. conus elasticus (ligg. vocalia) Musculi laryngis: division considering localization ( anterior, posterior and lateral group – origin and attachment); division according to the function. Musculus: thyroepiglotticus, aryepiglotticus, cricoarytaenoideus post., cricoarytaenoideus lat., arytaenoideus, cricothyroideus, thyroarytaenoideus, vocalis Cavitas laryngis: Vestibulum laryngis: boundaries; plicae vestibulares (structure, color), rima vestibuli. Glottis: boundaries; ventriculus laryngis; plicae vocales, rima glottidis - pars intermembranacea et intercartilaginea Cavitas infraglottica: extetnt Examination: direct and indirect laryngoscopy, laryngoscopical image – position of vocal cords in fonatition and respiration 8 TRACHEA Localization, extent (C6 - cca Th4), lenght Structure of wall (cartilagines tracheales; ligg. anularia; paries membranaceus; m. trachealis) Parts: pars cervicalis et thoracica Bifurcatio tracheae; carina tracheae BRONCHI Localization Structure of wall Bronchus principalis dexter et sinister (differences in diameter and course) Arbor bronchialis: bronchi lobares, bronchi segmentales... → bronchioli ... → alveoli pulmonis PULMO Localization, shape, color, function. Basic structure Basis pulmonis, apex pulmonis Surfaces, facies: diaphragmatica, costalis et mediastinalis (hilum pulmonis) Margins, margines: inf., ant. (incisura cardiaca pulmonis sin.), post. Lobes: pulmo sinister: lobus sup. et inf. (lingula pulmonis sin.) pulmo dexter: lobus sup., medius, inf. Fissurae interlobares: fissura obliqua, fissura horizontalis pulmonis dextri. Bronchopulmonal segments (count) Nutritional and functional circulation PLEURA Pleura visceralis (lig. pulmonale) Pleura parietalis: cupula (localization); parts of pleura (according to the adjacent structures): pleura costalis, diaphragmatica et mediastinalis Recessus pleurales: costodiaphragmaticus, costomediastinalis et phrenicomediastinalis Cavitas pleurales GLANDULA THYROIDEA Localization, color, basic functions Lobus dexter et sinister, isthmus, lobus pyramidalis Structure: capsula fibrosa (capsula externa + capsula propria → lobuli, folliculi) GLANDULA PARATHYROIDEA Position, count, shape, size, basic functions THYMUS Position, color, shape (base, apex), basic functions Lobus dexter et sinister 9 Structure: capsula thymica → lobuli thymi (cortex, medulla) CARDIOVASCULAR SYSTEM Overview o Heart (cor) o System of vessels: arteries (arteriae), veins (venae), capillaries COR Position, size, shape, function. Axis of a heart, auscultation points of valves - A, B, C, D. Parts: basis et apex cordis Facies: sternocostalis, diaphragmatica Margines: dexter (acutus) et sinister (obtusus) Surface: sulcus interventricularis ant. et post., sulcus coronarius Septum cordis (interatriale, interventriculare); septum atrioventriculare Cavities of a heart: Atrium dextrum: shape, walls: upper (ostium venae cavae superioris), lower (ostium et valva venae cavae inf., ostium sinus coronarii, valvula sinus coronarii, venae cordis anteriores), medial (septum interatriale, fossa ovalis, limbus fossae ovalis), lateral (crista terminalis), anterior (ostium atrioventriculare dx., valva tricuspidalis: cuspis ant., post., septalis), posterior (torus intervenosus); auricula dextra Ventriculus dexter: shape, inflow part (pars trabecularis): ostium atrioventriculare dx., valva tricuspidalis, (cuspis ant., post., septalis), chordae tendineae, mm. papillares (ant., post., septalis), crista supraventricularis outflow part (pars glabra): ostium trunci pulmonalis, valva trunci pulmonalis (valvulae seminlunaris ant., dx., sin.). Atrium sinistrum: fossa ovalis, ostia venarum pulmonalium, auricula sinistra Ventriculus sinister: shape , inflow part (pars trabecularis): ostium atrioventriculare sin., valva bicuspidalis (cuspis ant. et post.), chordae tendinae, mm. papilares (ant. et post.) outflow part (pars glabra): ostium aortae valva semilunaris aortae (valvula semilunaris post., dx., sin.) Structure of wall: endocardium, myocardium (working, conductive), epicardium. Pericard (perikardium): fibrosum, serosum; porta arteriarum et venarum; sinus obliquus et transversus. Skeleton of heart (anulus fibrosus dx. et sin., anulus aorticus, anulus trunci pulmonalis, trigonum fibrosum dx. et sin., konusová šlacha). Inervation: Conductive system of heart: nodus sinuatrialis et atrioventricularis, fasciculus atrioventricularis, crus dx. et sin. (branches of Tawar), fibres of Purkynje. Accessory connections. Modulation of heart labor: plexus cardiacus superficialis et prof. (sympathetic fibres - nn. cardiaci; parasympathetic fibres- rr. cardiaci) Nourishment: aa. coronariae cordis: leaving from aorta, postion, region of blood supply. A. coronaria cordis sin.: r. interventricularis ant., r. circumflexus; a. coronaria cordis dx.: r. interventricularis post. Branches from both aa. coronariae: r. coni arteriosi, rr. atriales, rr. ventriculares, rr. septales, rr. marginales, rr. nodi sinuatriales/atrioventriculares venae cordis: localization, place of inflow, tributary regions. Sinus coronarius (vena cordis magna, media et parva); vv. cordis anateriores; vv. cordis minimae Lymphatic vessels: lymphatic plexuses, truncus lymphaticus anterior dx. et sin. X-ray: 10 o native X-ray of a thorax (posteroanterior projection, describe and shox right and left border of a heart shade) o contrast examination of coronary arteries - coronarography - PTCA ARTERIAE Basic structure of wall: tunica intima, media, externa In each artery briefly course and region of nourishment Aorta ascendens Borders, bulbus aortae, sinus aortae o Aa. coronariae cordis Arcus aortae Borders o Truncus brachiocephalicus (a. carotis communis dx, a. subclavia dx) o A. carotis communis sin. o A. subclavia sin. A. carotis communis Course on a neck A. carotis externa (detailed knowledge of the course!) Anterior branches: o A. thyroidea superior (a. laryngea sup.) o A. lingualis (a. sublingualis, rr. dorsales linguae, a. profunda linguae) o A. facialis (a. palatina ascendens, r. tonsillaris, a. submentalis, a. labialis sup. et inf., arcus labialis superior et inferior, a. alaris nasi, a. angularis) Lateral branches o A. sternocleidomastoidea Dorsal branches o A. occipitalis o A. auricularis post. (rr. glandulares, r. auricularis, a. stylomastoidea, a. tympanica post.) Medial branches o A. pharyngea ascendens (a. meningea post., a. tympanica inf.) Terminal branches o A. temporalis superficialis (rr. parotidei, a. temporalis media, rr. auriculares ant., r. frontalis et parietalis o A. maxillaris  pars mandibularis (a. meningea media, a. alveolaris inf.)  pars pterygoidea (a. masseterica, aa. temporales profundae, rr. pterygoidei, a. buccalis)  pars pterygopalatina (a. infraorbitalis, a. palatina descendens, a. sphenopalatina) A. carotis interna ( 3. semester) A. subclavia Boundaries; fissura scalenorum o A. vertebralis (CNS – 3. semester) o A. thoracica interna  rr. mediastinales  a. pericardiacophrenica  rr. intercostales ant.  a. musculophrenica 11  a. epigastrica superior o Truncus thyrocervicalis  a. thyroidea inf. (a. laryngea inf., rr. tracheales, rr. pharyngeales, rr.oesophageales)  a. cervicalis ascendens  a. cervicalis superficialis o Truncus costocervicalis (a. cervicalis prof., a. intercostalis suprema) o A. transversa colli o A. suprascapularis A. axillaris Boundaries o Rr. subscapulares o A. thoracica suprema o A. thoracoacromialis o A. thoracica lateralis o A. subscapularis (a. circumflexa scapulae, a. thoracodorsalis) o A. circumflexa humeri ant. et post. A. brachialis Boundaries, sulcus bicipitalis medialis o A. profunda brachii - course (a. collateralis media, a. collateralis radialis) o A. collateralis ulnaris sup. et inf. A. radialis Relation to canalis carpi o A. recurrens radialis o R. carpeus dorsalis (rete carpi dorsale, aa. metacarpeae dorsales, aa. digitales dorsales) o A. metacarpea dorsalis prima (aa. digitales dorsales) o A. princeps pollicis (aa. digitales palmares) o R. palmaris superficialis et profundus A. ulnaris Relation to canalis carpi o A. recurrens ulnaris o A. interossea communis (a.interossea ant. et post.) o R. carpeus dorsalis (rete carpi dorsale, aa. metacarpeae dorsales, aa. digitales dorsales) o R. palmaris superficialis et profundus Rete articulare cubiti (a. brachialis, a. radialis, a. ulnaris) Arcus palmaris superficialis et profundus (aa. metacarpeae palmares, aa. digitales palmares) Aorta thoracica Boundaries, position (posterior mediastinum) Parietal branches o Aa. intercostales post. o Aa. phrenicae superiores Visceral branches o Rr. bronchiales, oesophagei, pericardiaci Aorta abdominalis Boundaries, position (retroperitoneal) Parietal branches o Aa. phrenicae inf. (a. suprarenalis sup.) 12 o Aa. lumbales Visceral branches - paired o Aa. suprarenales mediae o Aa. renales (rr. ureterici, a. suprarenalis inf.) o Aa. testiculares / aa. ovaricae Visceral branches - unpaired o Truncus coeliacus  a. gastrica sin.  a. hepatica communis: hepatica propria (a. cystica), a. gastroduodenalis (a. gastroepiploica dx. et a. pancreaticoduodenalis sup.)  a. lienalis (rr. pancreatici, a. gastroepiploica sin., aa. gastricae breves, rr. lienales) o A. mesenterica sup.  a. pancreaticoduodenalis inf.  aa. jejunales et ilei  a. ileocolica  a. colica dextra  a. colica media o A. mesenterica inf.  a. colica sin. (ramus ascendens et descendens)  aa. sigmoideae  a. rectalis sup. Arteria iliaca communis Boundaries, position (retroperitoneal) o A. sacralis mediana A. iliaca interna Parietal branches o A. iliolumbalis o A. sacralis lateralis o A. obturatoria o A. glutea sup. et inf. o A. pudenda interna (canalis pudendalis)  a rectalis inf.  a. perinealis  a. penis (a. bulbi penis, a. urethralis, a. dorsalis penis, a. profunda penis) or a. clitoridis (a. bulbi vestibuli, a. dorsalis clitoridis, a. profunda clitoridis) Visceral branches o A. umbilicalis (a. vesicalis sup.) o A. vesicalis inf. o A. rectalis media o A. uterina - ♀ (r. uretericus, rr. uterini, r. tubarius, r. ovaricus, a. vaginalis) or a. ductus deferentis - ♂ A. iliaca externa Boundaries; lacuna vasorum o A. epigastrica inf. o A. circumflexa ilium prof. A. femoralis Boundaries; fossa iliopectionea, canalis adductorius (lamina vastoadductoria), hiatus adductorius o A. epigastrica superficialis o A. circumflexa ilium superficialis o Aa. pudendae externae o A. profunda femoris 13  a. circumflexa femoris medialis  a. circumflexa femoris lateralis (r. ascendens et descendens)  aa. perforantes o A. genus descendens A. poplitea o Aa. surales o Aa. genus sup., media et inf. A. tibialis anterior o Aa. recurrentes o A. malleolaris anterior medialis et lateralis o A. dorsalis pedis:  aa. tarseae mediales  a. tarsea lateralis (anastomosa s a. arcuata)  a. arcuata (aa. metatarseae dorsales, aa. digitales dorsales)  a. metatarsea dorsalis prima (aa. digitales dorsales)  r. plantaris profundus (napojení na arcus plantaris) A. tibialis posterior o R. circumflexus fibulae o A. peronea (rr. malleolares laterales, rr. calcanei laterales) o Rr. malleolares mediales o Rr. calcanei mediales o A. plantaris medialis (r. superficialis et prof.) o A. plantaris lateralis (arcus plantaris, aa. metatarseae plantares, aa.digitales plantares) Rete articulare genus (a. femoralis, a. poplitea, aa. tibiales) VENAE Basic structure of wall (tunica intima, media, externa). In each vein tributary region, in large veins briefly course. X-ray of vessels: angiography (arteries– arteriography, veins– phlebography) remark: by Origin is meant, from which vessels is formerly mentioned vein actually constituted V. cava superior Origin, position, tributary region o v. azygos Vv. brachiocephalicae Origin, position, tributery region, difference between left and right vein o vv. thyroideae inf. o v. vertebralis o v. thoracica interna (v. epigastrica sup. a v. musculophrenica) o mediastinal organs (vv. thymicae, tracheales, bronchiales, esophageales, pericardiacae) V. jugularis interna Origin, position, bulbus sup. et inf., tributary regions o Intracranial inflows:  sinus durae matris  vv. cerebri 14  vv. diploicae  vv. meningeae  vv. emissariae  vv. ophtalmicae o Extracranial inflows:  v. retromandibularis (v. temporalis superf., v. maxillaris, plexus pterygoideus)  v. facialis (v. profunda faciei)  v. lingualis  vv. thyroideae sup.  vv. pharyngeae  (v. transversa colli, v. suprascapularis) V. jugularis externa Origin, position, tributary region o v. auricularis post. o v. occipitalis o vv. jugulares ant. (arcus venosus juguli) V. subclavia Origin, position, tributary region o (v. transversa colli, v. suprascapularis) V. axillaris Origin, position, tributary region o v. thoracoepigastrica o v. thoracica lateralis o v. cephalica Veins of upper extremity Profound and superficial system, differences Profound veins: vv. digitales, radiales, ulnares, interosseae antebrachii, brachiales Superficial veins: rete venosus dorsale manus, rete venosus palmare manus, vv. intercapitulares, v. basilica, v. cephalica (v. mediana cubiti, v. mediana antebrachii) V. cava inferior Origin, position, tributary region o Parietal inflows:  vv. iliacae communes  vv. lumbales  vv. phrenicae inf. o Visceral inflows:  vv. testiculares / vv. ovaricae  vv. renales  vv. suprarenales  vv. hepaticae Vv. iliacae communes Origin, position, tributary region o v. sacralis mediana V. iliaca interna Origin, position, tributary region o Parietal inflows: 15  vv. iliolumbales  sacrales lat.  gluteae sup. et inf.  obturatoriae  pudendae int. o Visceral inflows:  plexus venosus vesicalis  plexus venosus prostaticus  plexus venosus uterinus, vaginalis  plexus venosus rectalis (vv. rectales sup. mediae et inf.) V. iliaca externa Origin, position, tributary region o v. epigastrica inf. o v. circumflexa ilium prof. Veins of lower extremity Profound and superficial system, differences, perforators Profound veins of LE: vv. digitales, metatarsales, vv. tibiales ant. et post., vv. peroneae, v. poplitea, v. femoralis (v. profunda femoris, vv. perforantes, v. circumflexa femoris medialis et lateralis) Superficial veins of LE: rete venosum dorsale pedis, rete venosum plantare pedis, vv. intercapitulares, v. saphena parva (v. femoropoplitea), v. saphena magna (v. saphena accessoria, epigastrica superficialis, circumflexa ilium superficialis, vv. pudendae externae) Outflow of blood from vertebrae o plexus venosi vertebrales int. o plexus venosi vertebrales ext. Position, course of blood flow V. portae Origin, position, tributary region o v. mesenterica sup.: head of pancreas, duodenum, stomach, small intestine, oral part od large intestine o v. lienalis: body and tail of pancreas, stomach, spleen  v. mesenterica inf. (aboral part of large intestine) o vv. cysticae Portocaval anastomoses and their importance 1. connections between vv. oesophageae (inflow to v. cava sup.) and vv. gastricae (inflow to v. portae) 2. cpnnections around umbilicus: vv. paraumbilicales in lig. teres hepatis directs blood to umbilicus („caput Medusae“). Outflow to v. cava sup.: through v. thoracoepigastrica and v. epigastrica sup. Outflow to v. cava inf.: through v. epigastrica superficialis a v. epigastrica inf. 3. connections around rectum: v. rectalis sup. (inflow to v. portae); v. rectalis media a inf. (inflow to v. cava inf.) Cavocaval anastomoses V. azygos, position, tributary region o vv. lumbales o vv. intercostales post. o v. hemiazygos (v. hemiazygos accessoria) o vv. phrenicae sup. o veins for organs of mediastinum (vv. esophageae, bronchiales, pericardiacae) 16 Fetal blood circulation Oxygenated blood from placenta: umbilical cord, v. umbilicalis, v. cava inf. (through ductus venosus or v. portae), atrium dx., foramen ovale, atrium sin., ventriculus sin., branches of arcus aortae Deoxygenated blood from featus: o v. cava sup., atrium dx., ventriculus dx., truncus pulmonalis, ductus arteriosus, aorta descendes o aa. iliacae internae:  v. cava inf., atrium dx....  pupeční provazec, placenta Condition after birth and interruption of umbilical cord: V. umbilicalis = lig.teres hepatis, ductus venosus = lig. venosum, aa. umbilicales = ligg.umbilicalia medialia ( + non-obliterated aa.vesicales sup.), foramen ovale = septum secundum (fossa ovalis), ductus arteriosus = lig. arteriosum. LYMPHATIC SYSTEM Overview o Lymph (lympha) o lymphatic vessels (vasa lymphatica), lymphatic stems (truncus lymphaticus dx., ductus thoracicus), o Lymphatic folicles, lymphatic nodes (nodi lymphatici), tonsiles (tonsilae), spleen (lien), thymus (thymus) Function of lymphatic system X-ray exam.: lymphography Lymph Formation, amount, qualities, daily production, circulation Lymphatic vessels profound and superficial; structure; valves; tissues without lymphatic vessels Trunci lymphatici o Ductus thoracicus: drained region, lenght, place of formation, parts (truncus lumbalis dx. et sin., truncus intestinalis; cisterna chyli). Pars: abdominalis, thoracica, cervicalis. Inflows: truncus jugularis sin., truncus subclavius sin., truncus bronchomediastinalis sin. o Ductus lymphaticus dexter: drained region, place of formation, parts (truncus jugularis dx., truncus subclavius dx., truncus bronchomediastinalis dx.) Lymphatic folicles Localization, function Tonsillae Localization, function. Tonsilla: palatina, tubaria, lingualis, pharyngea, abdominalis Nodi lymphatici Shape, size, color, function (filtration, imunobiological), regional lymph nodes. Structure: capsula, trabeculae, cortex, medulla, sinuses, vasa afferentia, vas efferens, hilus In each group of lymph nodes is necessary to know: tributery region (drained region) and outflow to more distant lymph nodes! 17 Lymph nodes of head Nodi lymphatici: occipitales, retroauriculares, parotidei, submandibulares, submentales, retropharyngei. More forwarded lymph nodes (nll. faciales). Lymph nodes of neck Nodi lymphatici cervicales superficiales: localization, concomitant veins Nodi lymphatici cervicales profundi: localization, concomitant structures. Nodus jugulodigastricus, juguloomohyoideus, tonsillaris (lymph node of Wood) Lymph nodes and vessels of upper extremity Superficial lymph vessels: lateral, medial and anterior collectors Profound vessels Nodi lymphatici: o cubitales: superficiales et profundi o axillares: laterales, subscapulares, pectorales, interpectorales, centrales, apicales (infraclaviculares) Lymph nodes of thorax Visceral – nodi lymphatici: pulmonales, bronchopulmonales, bronchiales, tracheobronchiales, paratracheales, mediastinales ant. et post. Parietal – nodi lymphatici: phrenici sup., parasternales, intercostales Lymph nodes of abdomen and pelvis o Nodi lymphatici coeliaci (stomach, liver, pancreas, duodenum, spleen, small and large intestine) → truncus instestinalis o Nodi lymphatici:  iliaci externi  iliaci interni (paravesicales, paravaginales, parauterini, pararectales)  iliaci communes  lumbales  sacrales → trunci lumbales Lymph nodes and vessels of lower extremity Superficial vessels (lateral, medial and posterior collectors) Profound vessels Nodi lymphatici: o poplitei superficialis et profundi o inguinales superficiales et profundi Lien Position, shape, size, function Margo: superius et inferius Facies: diaphragmatica et visceralis Extremitas: ant. et post. Hilus lienis Structure: tunica fibrosa, trabeculae lienis, pulpa lienis alba et rubra. Blood supply: a. et v. lienalis Thymus Size, color, position, function, involution Lobus: dexter et sinister Structure: capsula thymi, septa, lobuli, cortex, medulla thymi, reticulum thymi Blood supply: branches of a. subclavia, inflow to vv. brachiocephalicae 18 URINARY SYSTEM Overview o Kidney (ren) o Excretory urinary pathway: renal calyxes (calices renales), pelvis of kidney (pelvis renalis), ureter, urinary bladder (vesica urinaria), urethra REN Position, shape, size, color, function. Basic topographical relations. Facies: anterior et posterior Extremitas: superior et inferior Margo: lateralis et medialis (hilum renale, sinus renalis) Coverings of kidney: fascia renalis (lamina praerenalis et retrorenalis, capsula adiposa), corpus adiposum pararenale Structure of kidney: capsula fibrosa cortex renalis: columnae renales, pars radiata corticis medulla renalis: pyramides renales, papillae renales, foramina papillaria (area cribrosa) Lobi renales Blood supply: arteria renalis (rr. prepelvici et r. retropelvicus) → aa. lobares → aa. interlobares → arcuatae: rr. capsulares (surface of kidney), aa. rectae (medulla), aa. interlobulares (cortex): vas afferens-vas efferens, peritubular plexuses→ aa. rectae (medulla). Aa. renales accessoriae Nefron (location, count, function) o Malpighian corpuscle= glomerulus + capsula glomeruli o tubuli: proximalis → Loop of Henle → distalis (→ colligentes → ductus papillaris) Production of urine (anatomical background): o inner layer of capsula glomeruli - glomelural filtration (primary urine 180 l) o peritubular plexuses - tubular resorption and secretion (secondary urine1,5 l) CALICES RENALES, PELVIS RENALIS Calices renales minores et majores: position, count, structure Pelvis renalis: position, shape capacity, type URETER Position, lenght, function Parts: pars abdominalis, pelvina et intramuralis (ostium ureteris) 19 Physiological constrictions of ureter: exit from pelvis renalis, crossing with vasa iliaca, pars intramuralis Structure of wall: tunica mucosa (type of epithelium, folds) tunica muscularis (layers) adventicia X-ray examination: ascending pyelography; IVU-intravenous urography VESICA URINARIA Postion, basic topographic relations (ligg. pubovesicalia, ligg. puboprostatica (♀); ligg. vesicouterina (♂). Fascia vesicoumbilicalis (lig. umbilicale medianum, ligg. umbilicalia medialia). Excavatio: rectovesicalis (♀); vesicouterinum (♂) Shape, function, capacity Parts: fundus (cervix), corpus, apex Walls: ventrocaudal, dorsocranial (facies intestinalis). Structure: tunica mucosa: type of epithelium, folds. Trigonum vesicae: ostia ureterum, plica interureterica, fossa retrotrigonalis, ostium urethrae internum, uvula vesicae; m. trigonalis tela submucosa tunica muscularis (layers; m. sphincter vesicae, vagina ureterica) adventitia (cranially serous membrane). Paracystium X-ray exam.: cystography URETHRA FEMININA Position, basic topographic relations, lenght, function Beginning: ostium urethrae internum; opening: ostium urethrae externum (papilla urethralis) Parts: pars intramuralis, pelvina, diaphragmatica (m. sphincter urethrae), perinealis Structure: tunica mucosa. crista urethralis, lacunae urethrales, glandulae urethrales, ductus paraurethrales tela submucosa tunica muscularis: m. sphincter urethrae internus et externus adventitia GLANDULAE SUPRARENALES Position, shape, color, function Facies: anterior (hilus, v. suprarenalis), posterior et inferior (renalis) Structure: cortex, medulla FEMALE GENITAL SYSTEM Overview: o External female genital organs: mons pubis, labia majora et minora pudendi, clitoris, bulbi vestibuli, glandullae bulbourethrales majores et minores, vestibulum vaginae 20 o Internal female genital organs: ovarium, Fallopian tube (tuba uterina), uterus (hystera, metra), vagina (kolpos) MONS PUBIS Position, shape Structure: skin (hair - pubes), adipose tissue LABIA MAJORA PUDENDI Position, lenght Commissura labiorum ant. et post. Rima pudendi Structure: skin adipose tissue LABIA MINORA PUDENDI Position, size Praeputium clitoridis (glandulae preputiales, smegma), frenulum clitoridis Structure: skin fibrous tissue + venous plexuses VESTIBULUM VAGINAE Position Papilla urethralis, ostium urethrae externum Ostium vaginae (hymen, carunculae hymenales) Glandulae vestibulares minores (position, size, function) CLITORIS Position, lenght Parts: crura (m. ischiocavernosus), corpus, glans Corpora cavernosa clitoridis (fascia clitoridis) Ligamentum suspensorium et fundiforme clitoridis BULBUS VESTIBULI Position, size, shape, function. M. bulbospongiosus Structure: fibrous capsule venous plexuses, fibrous tissue, smooth muscles GLANDULAE VESTIBULARES MAJORES Position, size, function OVARIUM Position, size, shape, function. Facies: medialis et lateralis 21 Margo anterior, mesovaricus (mesovarium, hilus ovarii) et margo posterior, liber Extremitas: tubaria (lig. suspensorium ovarii) et uterina (lig. ovarii proprium) Structure: tunica albuginea; cortex ovarii (primary, secondary folicles, folicle of Graaf); medulla ovarii Descensus ovarii TUBA UTERINA (SALPINX) Position, lenght, course, function. Beginnig: ostium abdominale tubae uterinae. End: ostium uterinum tubae uterinae. Parts: infundibulum (fimbriae tubae, fimbria ovarica), ampulla, isthmus, pars uterina Mesosalpinx Structure: tunica mucosa (plicae tubariae), muscularis et serosa UTERUS (METRA, HYSTERA) Position, shape, function, posture (anteversion, anteflexion). Parts: corpus uteri (fundus, cornua), isthmus uteri, cervix uteri (portio supravaginalis, portio vaginalis – fornix vaginae) Walls: facies: vesicalis et intestinalis Margo: dexter et sinister Cavities: cavitas uteri, canalis isthmi, canalis cervicis (plicae palmatae). Ostium internum canalis cervicis; ostium externum canalis cervicis Structure: tunica mucosa (endometrium: zona functionalis et basalis; glandulae uterinae, glandulae cervicales) tunica muscularis (myometrium) serous membrane (perimetrium, lig. latum uteri) Parametrium – ligamentum: cardinale uteri, rectouterinum, sacrouterinum, pubovesicale, teres uteri) X-ray exam.: hysterosalpingography VAGINA (KOLPOS) Position, lenght, function. Entrance: ostium vaginae Paries: anterior et posterior Structure: tunica mucosa (rugae vaginales - columna rugarum ant. et post.; carina urethralis vaginae) tunica muscularis adventitia MALE GENITAL SYSTEM 22 Overview: o External male genital organs: scrotum, penis o Internal male genital organs: testis, epididymis, sperm duct (ductus defferens), funiculus spermaticus, seminal vesicles (vesiculae seminales), prostate (prostata), glandulae bulbourethrales SCROTUM Position, shape, function Septum scroti, cavitas scroti Structure: skin (raphe scroti, tunica dartos) fascia spermatica ext. (continuation of fascia abdominalis superficialis) m. cremaster + fascia cremasterica (from m. obliquus internus and m. transversus abdominis) fascia spermatica int. (from fascia transversalis) lamina parietalis tunicae vaginalis testis PENIS Position, lenght, function. Suspensory apparatus: ligamentum fundiforme et suspensorium penis Parts: radix, corpus, glans penis (collum glandis, corona glandis) Facies: dorsalis et urethralis (raphe penis) Structure: skin (preputium, frenulum preputii, glandullae preputiales, smegma preputii, tunica dartos) fascia penis superficialis et profunda corpus cavernosum: crura (m. ischiocavernosus, septum penis); corpus spongiosum: bulbus (m. bulbospongiosus), corpus, glans (ostium urethrae externum) Structure of cavernous bodies: tunica albuginea → trabeculae, cavernae. Erection. Blood supply: a. et v. penis (bulbi penis, urethralis, dorsalis penis, profunda penis – aa. helicinae /vv. cavernosae URETHRA MASCULINA Position, lenght, function Beginning: ostium urethrae int. Opening: ostium urethrae ext. Parts: pars intramuralis (m. sphincter vesicae) pars prostatica (crista urethralis, colliculus seminalis, ductuli prostatici, ductuli ejaculatorii) pars membranacea (m. sphincter urethrae ext.) pars spongiosa (glandulae bulbourethrales, fossa navicularis, valvula fossae navicularis, recessus fossae navicularis) Curves: curvatura subpubica et prepubica Structure: tunica mucosa (glandulae urethrales, lacunae urethrales, ductus paraurethrales) tela submucosa 23 tunica muscularis (layers) TESTIS Position, shape, size, function (sperms, testosteron!) Facies: lateralis et medialis Extremitas: superior et inferior Margins: margo anterior et posterior (hilum testis) Structure: lamina visceralis tunicae vaginalis testis tunica albuginea: mediastinum testis → septula testis → lobuli testis (tubuli seminiferi contorti → tubuli seminiferi recti → rete testis → ductuli efferentes testis) EPIDIDYMIS Position (sinus epididymidis, lig. epididymidis sup. et inf.), shape, function Outer description: caput, corpus, cauda, ductur deferens Structure: lamina visceralis tunicae vaginalis testis fibrous covering: lobuli epididymidis, tubuli epididymidis, ductus epididymidis, ductus deferens Descent of testes and epididymides Processus vaginalis peritonei (lamina parietalis, et visceralis) → lig. vaginale; cavum serosum scroti; gubernaculum testis → lig. scrotale Reason of descent; retention, ectopy DUCTUS DEFERENS Position, lenght, function Course: pars epididymica, inguinalis et pelvina Parts: ductus deferens, ampulla ductus deferentis + ductus excretorius → ductus ejaculatorius Structure: tunica mucosa (folds, diverticles) tunica muscularis (layers) adventitia FUNICULUS SPERMATICUS Course, function Components: ductus deferens a. ductus deferentis (+ plexus deferentialis) a. testicularis (+ plexus testicularis) plexus pampiniformis lymphatic vessels fibrous tissue Coverings: m. cremaster, fascia spermatica ext. et int. VESICULAE SEMINALES 24 Position, size, shape, function. Parts: corpus, ductus excretorius Structure: tubulus: tunica mucosa (folds), muscular layer (layers) et adventitia Possobilities of examination - ultrasound (transrectal) PROSTATA Position, shape, size, function Parts: basis prostatae, apex prostatae. Facies: anterior, posterior, laterales Lobus: anterior (isthmus), medius, dexter, sinister, posterior. Zones: periurethral, internal, external Structure: capsula periprostatica capsula propria glandullae prostaticae → ductuli prostatici fibrous tissue, muscles GLANDULAE BULBOURETHRALES Position, count, size, function Ductus glandulae bulbourethralis PELVIC FLOOR Diaphragma pelvis M. levator ani: pars iliaca (arcus tendineus m. levatoris ani), pars pubica. M. coccygeus Hiatus urogenitalis Fascia diaphragmatis pelvis inferior Diaphragma urogenitale (deep perineal pouch) M. transversus perinei profundus (m. sphincter urethrae), (m. compressor urethrae, m. ureethrovaginalis only ♀); ligamentum transversum perinei M. transversus perionei superficialis (only ♀) Fascia diaphragmatis urogenitalis inferior (perineal membrane) Mm. perinei (superficial perineal pouch) M. ischiocavernosus, (function); m. bulbospongiosus (function) M. sphincter ani externus Fascia perinei superficialis Fasciae pelvis Fascia pelvis parietalis (fascia obturatoria, fascia diaphragmatis pelvis superior et inf., fascia diaphragmatis urogenitalis superior) Fascia pelvis visceralis