1 Department of Anatomy Brain ventricles, meninges, blood supply of the CNS MUDr. Marek Joukal, Ph.D. Brain ventricles Ventriculi laterales foramen interventriculare Ventriculus tertius aqueductus mesencephali Ventriculus quartus canalis centralis VENTRICULUS QUARTUS mezi kmenem mozkovým a mozečkem Fossa rhomboidea sulcus medianus sulci limitantes eminentia medialis pars superior, intermedia, inferior Tegmen ventriculi quarti velum medullare superius fastigium velum medullare inferius Fossa rhomboidea Pars superior fovea superior (n. V.) locus coeruleus Pars intermedia stria medullaris, recessus lat. colliculus facialis (n. VI.) area vestibularis tuberculum acusticum Pars inferior trigonum nervi hypogloossi trigonum nervi vagi (fovea inferior) Tegmen ventriculi quarti velum medullare superius fastigium velum medullare inferius tela choroidea ventriculi IV. (pia mater) plexus choroideus ventriculi IV. apertura mediana ventriculi IV. (for. Magendie) aperturae laterales ventriculi IV. (for. Luschae) VENTRICULUS TERTIUS ve střední rovině, mezi oběma hemisférami Thalamus adhesio interthalamica sulcus hypothalamicus foramen interventriculare Hypothalamus Basal (inferior wall): Hypothalamus Recessus opticus Recessus infundibularis 2 VENTRICULUS TERTIUS Anterior wall: lamina terminalis commisura ant. pars libera columnae fornicis Posterior wall: recessus suprapinealis commisura habenularum recessus pinealis commisura posterior aquaeductus cerebri VENTRICULUS TERTIUS VENTRICULUS TERTIUS Roof: tela choroideae ventriculi III. (taenia thalami, trigonum habenulae, commisura habenularum) recessus suprapinealis VENTRICULUS LATERALIS Cornu anterius - frontale (lobus frontalis), pars centralis (lobus parietalis), cornu posterius – occipitale (lobus occipitalis), cornu inferius – temporale (lobus temporalis) VENTRICULUS LATERALIS – cornu anterius (frontale) corpus callosum septum pell. VENTRICULUS LATERALIS – Pars centralis: Corpus callosum, ncl. caudatus, stria terminalis, lamina affixa thalami, tela choroidea ventriculi lat., fornix 3 VENTRICULUS LATERALIS – cornu posterius (occipitale) Cornu posterius: Corpus callosum (tapetum) Trigonum collaterale Calcar avis VENTRICULUS LATERALIS – cornu inferius (temporale) Corpus callosum Ncl. caudatus Stria terminalis (tela choroidea ventriculi lat.) Fimbria hippocampi Hippocampus (pes hippoc.) Eminentia collateralis In wall of ventricles 1. No BBB – information from the blood to the CNS • area postrema • subfornical organ, • lamina terminalis (organum vasculosum) 2. neurosecretion • neurohypophysis • epiphysis • eminentia mediana • subcomisural organ Circumventricular organs Meninges Calvaria Spatium epidurale (spinal cord !) Dura mater (encephali, spinalis) Spatium subdurale Arachnoidea Spatium subarachnoidale (liquor cerebrospinalis) Pia mater Meninx primitiva ectomeninx (dura mater) + endomeninx (arachnoidea + pia matter) DURA MATER ENCEPHALI (periosteum et ektomeninx) Falx cerebri (fissura longit. cerebri) Falx cerebelli (incisura cerebelli post.) Tentorium cerebelli (fissura transv. cerebri) incisura tentorii Diaphragma sellae Cavum trigeminale Vagina nervi optici Sinus durae matris 4 DURA MATER SPINALIS Endorhachis Spatium epidurale (plexus venosi vertebrales int.) Saccus durae matris (S2-3, filum durae matris spinale) ARACHNOIDEA Spatium subdurale Arachnoidea encephali Granulationes arachnoidales Spatium subarachnoidale PIA MATER ENCEPHALI Spatium subarachnoidale Liquor cerebrospinalis Cisternae subarachnoidales Pia mater encephali Tela choroidea ventriculorum Plexus choroidei (liquor cerebrospinalis) CISTERNAE SUBARACHNOIDALES Cerebellomedulmedullaris Fossae lateralis cerebri Interpeduncularis Chiasmatis Ambiens Lumbalis ARACHNOIDEA ET PIA MATER SPINALIS Arachnoidea spinalis (S2) Pia mater spinalis (ligamentum denticulatum) Spatium subarachnoidale ((cisterna lumbalis – cauda equina) LIQUOR CEREBROSPINALIS 80-150 ml (500-800 ml/day) Plexus choroideus ventriculi lateralis (+ ventriculi III., IV.) foramen interventriculare (ventriculus III.) aqueductus cerebri (ventriculus IV.) canalis centralis (medulla spinalis) apertura mediana, later. ventriculi IV. (spatium subarachnoidale) sinus sagitalis superior vv. radiculares of the spinal cord 5 Blood sypply of the CNS Arteria carotis interna Arteria ophthalmica Arteria choroidea ant. (tela choroidea ventr. lat.) Arteria communicans posterior (circulus arteriosus cerebri) Arteria cerebri media (BG, a. haemorrhagica) (circulus arteriosus cerebri) Arteria cerebri anterior (circulus arteriosus cerebri) Arteria vertebralis r. spinalis a. basilaris ARTERIA VERTEBRALIS – intracranial branches rr. spinales aa. cerebellares inferiores post. arteria basilaris (sulcus basilaris) a. cerebellares inferiores ant. a. labyrinthi rr. ad medullam oblongatam rr. ad pontem aa. cerebellares superiores aa. cerebri posteriores (aa. choroideae post.) (circulus arteriosus cerebri) CIRCULUS ARTERIOSUS CEREBRI Arteriae cerebri anteriores Arteria communicans anterior Arteriae cerebri mediae Arteria communicans posterior Arteriae cerebri posteriores A. cerebri ant., a. cerebri med., a. cerebri post. Arteries of the spinal cord rr. spinales (aa. vertebrales, aa. cervicales asc., aa. cervicales prof., aa. intercostales supremae, aa. intercostales, aa. lumbales, aa. iliolumbales, aa. sacrales laterales, a. sacralis mediana) aa. radiculares ant. aa. radiculares post. a. spinalis ant. (fissura mediana ant.) 2 aa. spinales post. (sulcus posterolateralis) vasocorona SINUS DURAE MATRIS Sinus sagittalis sup., inf. Sinus occipitalis Sinus transversus Sinus rectus Sinus sigmoideus Sinus petrosus sup., inf. Sinus cavernosus (sinus intercavernosi) Sinus sphenoparietalis Plexus basilaris 6 Deep veins of the brain Vena septi pellucidi + Vena choroidea + Vena thalamostriata Vena cerebri interna (vena basilaris) Vena cerebri magna Sinus rectus Superficial veins of the brain Vv. cerebri superiores (sinus sagittalis superior) V. cerebri media superficialis (sinus sphenoparietalis or sinus cavernosus) Vena anastomatica sup. Vena anastomatica inf. V. cerebri media profunda (vena basalis) Vv. cerebri inferiores (sinus transversus) Vv. cerebri inferiores Parts drains to the vena basilaris (v. cerebri magna) Veins of the spinal cord (venae spinales) Plexus venosi vertebrales interni (vv. spinales, vv. basiverteb.) Vv. intervertebrales Plexus venosi vertebrales externi Adjecent vessels: vv. sacrales lat. vv. lumbales vv. intercostales vv. cervicales prof et spf. vv. vertebrales plexus venosus suboccipitalis References Dubový, P., Jančálek, R.: Základy neuroanatomie a nervových drah I. Masarykova univerzita Brno, 2013 Dokládal, M., Páč, L.: Anatomie člověka III. Masarykova univerzita v Brně, 1995. Čihák, R.: Anatomie 3. Praha, Grada, 2001, 2004 Sobotta, J.: Atlas of Human Anatomy Vol1 –2 Munich, Urban und Schwarzenberg, 1993 Páč, L., Vargová, L., Čuta, M. : Anatomie pro antropology III. Nadace universitas, Akademické nakladatelství CERM. Masarykova univerzita 2013. Wiliams, P. & Warvick, R.: Gray´s Anatomy, 37 ed, Churhill Livingstone, 1996 Netter, F.:Atlas of Human Anatomy, 4th ed., Elseviesr, USA, 2006