1 Department of Anatomy REGIONAL ANATOMY OF THE PELVIS MUDr. Marek Joukal, Ph.D. Pelvis – inner border Border between pelvis major et minor = aditus pelvis Superior: promontorium linea terminalis superior margine of symphysis Lateral: pelvic wall (m. obturatorius int. + fascia m. piriformis) Inferior: diaphragma pelvis diaphragma urogenitale Diaphragma pelvis et diaphragma urogenitale Diaphragma pelvis: funnel shape wider around pelvis narrow around anus ventral opening – hiatus urogenitalis Diaphragma urogenitale: triangular (symphysis, tubera ischiadica) encloses hiatus urogenitalis (superiorly) Diaphragma pelvis musculus levator ani musculus pubococcygeus (m. levator prostatae) origo: os pubis near symphysis encircle hiatus urogenitalis musculus iliococcygeus origo: arcus tendineus m. levatoris ani (fascia obturatoria) insertio: anus lig. anococcygeum os coccygis os sacrum musculus coccygeus (lig. sacrospinale) origo: spina ischiadica insertio: os coccygis, os sacrum Innervation: plexus sacralis Fascia diaphragmatis pelvis sup. et inf. Diaphragma urogenitale Morphology: lig. transversum perinei m. transversus perinei profundus m. transversus perinei superficialis m. sphincter urethrae centrum perineale (male: urethra – rectum; female: vagina – rectum) innervation and blood supply: n. pudendus a vasa pudenda interna fascia diaphragmatis urogenitalis sup. et inf. Fascia pelvis parietale covers the pelvic cavity its part - fascia diaphragmatis pelvis et urogenitalis sup. Fascia pelvis viscerale goes to pelvic organs Arcus tendineus fasciae pelvis transition of parietal and visceral fascia Peritoneum cavum pelvis peritoneale cavum pelvis subperitoneale Fascia pelvis 2 Male pelvis symphysis + spatium retropubicum lig. pubovesicularia lig. puboprostatica paracystium (fascia vesicoumbilicalis) vesica urinaria, vesiculae seminales, ductus deferens, prostata septum rectovesicale rectum 4cm Peritoneal transition: anterior abdominal wall vesica urinaria cranial part of vesiculae seminales rectum (Kohlrausch´s fold) Excavatio rectovesicalis !!! Female pelvis symphysis + spatium retropubicum lig. pubovesicalia paracystium (fascia vesicoumbilicalis) vesica urinaria, urethra feminina septum urethrovaginale vagina septum rectovaginale centrum perineale perineal body rectum Nullipara fossa ovarica (infront of a. iliaca int. and ureter) Multipara Claudius fossa (behind a. iliaca int. and ureter) Female pelvis – ovary Peritoneal fold: lig. latum uteri mesosalpinx mesovarium Lig. latum uteri Female pelvis – perimetrium (visceral peritoneum) Lig. pubouterinum lig. pubovesicale lig. vesicouterinum Lig. cardinale uteri Lig. sacrouterinum plica sacrouterina m. rectouterinus Lig. teres uteri Female pelvis – parametrium Female pelvis Transition of peritoneum: anterior abdominal wall vesica urinaria uterus fornix vaginae post. rectum (Kohlrausch´s fold) Excavatio vesicouterina Excavatio rectouterina (cavum Douglasi!!!) 3 excavatio rectovesicalis excavatio rectouterina (Douglasi) excavatio vesicouterina Female pelvisMale pelvis Parietal branches a. Iliolumbalis a. sacralis lat. a. obturatoria (r. pubicus - corona mortis) a. glutaea sup. et inf. a. pudenda interna Blood supply – a. iliaca int. Visceral branches aa. vesicales sup. (a. umbilicalis) a. vesicalis inf. a. rectalis media ♂ a. ductus deferentis ♀ a. uterina Arteria uterina – anastomosis with a. ovarica (ovarial arcade) Crossing of a. uterina with ureter (2 cm from the uterine margine 1,5 cm from fornix vaginae) Parietal tributaries: Corresponds to arterial branches Visceral tributaries: plexuses around organs plexus venosus vesicalis ♂ plexus prostaticus ♀ plexus uterovaginalis plexus venosus rectalis plexus venosus sacralis Blood supply of pelvis – v. iliaca int. constitution – from venous plexus above foramen ischiadicum majus Submucous - inner v. rectalis superior (vena portae) Perirectal - outer vena rectalis superior (vena portae) vena rectalis media (vena iliaca interna) vena rectalis inferior (vena pudenda interna) Plexus venosus rectalis – portocaval anastomosis Regio perinealis Regio urogenitalis borders: symphysis sulcus genitofemoralis line between tubera ischiadica Regio analis: borders: line between tubera ischiadica inferior margine of os coccygis 4 Regio urogenitalis feminina Content: external genital organs spatium perinei spf. (between fascia diaphragmatis urogenitalis inf. + fascia perinei superficialis) spatium perinei prof. (between fascia diaphragmatis urogenitalis sup. + inf.) Spatium perinei spf. m. ischiocavernosus crura clitoridis m. bulbospongiosus bulbi vestibuli gll. vestibulares majores Regio urogenitalis feminina Spatium perinei prof. urethra feminina vagina centrum perineale (between vagina and anus) septum rectovaginale perineal body m. sphincter urethrovaginalis (from centrum perineale encircles urethra and vagina) m. compressor vaginae (m. pubovaginalis) m. compressor urethrae (m. pubourethralis) m. puborectalis Regio urogenitalis masculina Spatium perinei spf. m. ischiocavernosus crura penis m. bulbospongiosus bulbus penis gll. bulbourethrales Spatium perinei prof. urethra masculina m. puboprostaticus Content: external genital organs spatium perinei spf. (between fascia diaphragmatis urogenitalis inf. + fascia perinei superficialis) spatium perinei prof. (between fascia diaphragmatis urogenitalis sup. + inf.) Regio analis skin: anus plice circumanales raphe perinei subcutaneus tissue: glandulae circumanales fatty tissue continues to fossa ischiorectalis m. sphincter ani externus centrum tendineum perinei – ventrally from anus lig. anococcygeum Borders: mediocranial: diaphragma pelvis lateral: m. obturatorius int. fascia obturatoria canalis pudendalis (n. pudendus, vasa pudenda int.) ventral: recessus pubicus (above diaphragma urogenitale) dorsal: m. glutaeus maximus lig. sacrotuberale Fossa ischiorectalis Regio perinealis – blood supply and innervation a. + v. pudenda int. a. + v. rectalis inf. a. + v. perinealis – rr. scrotales post. (rr. labiales post.) a. + v. penis (a. clitoridis) n. pudendus n. rectalis inf. n. perinealis – nn. scrotales post. (nn. labiales post.) n. dorsalis penis (a. clitoridis) n. coccygeus (rr. musculares, rr. anococcygei) 5 References: Putz, R. et al.: Atlas of Human Anatomy Sobotta. Elsevier Books, (2008). Netter, F. H.: Interactive Atlas of Human Anatomy. Windows Version 2.0. (1999). Čihák R: Anatomie 2 (Splanchnologia). Avicenum, zdravotnické nakladatelství, Praha, (1988). Čihák, R.: Anatomie 3. Praha, Grada, (2004). Platzer, W. et al.: Atlas topografické anatomie. Grada Publishing, (1996). Grim, M. a kol.: Základy anatomie. 5. Anatomie krajin těla. Galén, (2002). Moore, K. L.: Clinical oriented anatomy. Third edition. Williams & Wilkins, A Waverly Company, (1992). Gilroy, A. M. et al.: Atlas of Anatomy. Thieme New York, Stuttgart. (2009). Sobotta, J.: Atlas of Human Anatomy Vol 1–2 Munich, Urban und Schwarzenberg, (1993)Wiliams, P. & Warvick, R.: Gray´s Anatomy, 37 ed, Churhill Livingstone, (1996).