Nederlands in de twintigste eeuw

   

   

   Vragen syllabus:

    1. Behalve nieuwe woorden worden ook zog. leenvertalingen uit het Engels gehaald. Noem een
       voorbeeld.
    2. Daarnaast worden ook nieuwe Nederlandse woorden gecreëerd. Noem een voorbeeld.
    3. Na de WO II werden de omgansvormen wat informeler -- waaraan zie je dat in de taal?

   

De terminologie

   jaren 70: onder de invloed van nieuwste soc.ling. opvattingen ging men de term ABN vervangen
   door standaardtaal of Standaardnederlands,

   in België ook Algemeen Nederlands,

   of verzorgd Nederlands, Algemeen Verzorgd Nederlands,

   2000: Jan Stroop pleit voor hernieuwde invoering van de term ABN, hij maakt verschil tussen
   het ABN (het ideaal) en het Algemeen Aanvaard Nederlands (voor het verzorgde, keurige en
   algemeen geaccepteerde Ndls).

   

   

De uitspraak

   Begin 20ste eeuw: geografische verschillen waren nog goed hoorbaar in de spreektaal.

   1935: Koningin Wilhelmina in haar troonrede: "dat de zuivere uitspraak van onze taal een
   voorwerp van regeringszorg zou worden". Er werd een commissie ingesteld die aandacht besteed
   aan de cultivering van de uitspraak op scholen.

   Jaren 60 en 70: er kwam een grotere tolerantie voor verschillen in uitspraak en woordkeus, het
   verschil tussen spreektaal en schrijftaal werd kleiner. Er traden uitspraakveranderingen op:

   Poldernederlandse klinkers

   v,z en g zijn stemlozer geworden

   variatie in de uitspraak van r: tongpunt-r, huig-r (of keel-r), de Gooise r

   

   De verbreiding van de verzorgde gesproken standaardtaal in de 20ste eeuw:

   -          begin 20ste eeuw spreekt alleen de bovenlaag ABN, max. 3% van de bevolking: "het
   chique ABN",

   -          het midden van de eeuw: de sociale middenklasse ging het ABN gebruiken omdat dit
   een middel was om hogerop te komen: "het burgerlijke ABN" werd door minder dan 50% van de
   Ndlse en minder dan 20% van de Belgische bevolking gesproken,

   -          vanaf de jaren 70: taalverschijnselen van de lagere sociale milieus werden
   geaccepteerd, de taalnorm werd verruimd, een toenemende tolerantie tegenover verschillen in
   uitspraak en woordkeus: "het democratische ABN" -- wordt waarschijnlijk door 80% van de Ndlse
   en door 50% van de Belgische bevolking gesproken.

   

De spelling

   1804                               de eerste officiële spelling, M. Siegenbeek

   1829                               Willem Bilderdijk: Woordenboek voor de Nederduitsche
   spelling

   1863                               spelling-De Vries en Te Winkel, ingevoerd in 1864 in B en
   in 1883 in NL

   1900                               de leerplicht in NL ingevoerd

   1903                               spelling-Kollewijn

   1914                               de leerplicht in B ingevoerd

   1934                               spelling-Marchant (was onderwijsminister), 1946 bij de wet
   in B en 1947 in NL ingevoerd,

   1954                               spelling-Marchant komt uit als Woordenlijst van de
   Nederlandse taal -- het eerste "Groene Boekje", deze spelling liet een "voorkeurspelling"
   (cultuur) en een "geaccepteerde spelling" (kultuur) toe,

   1995                               Woordenlijst Nederlandse taal, de zog. Taalunie-spelling,
   het onderscheid tussen voorkeurspelling en facultatieve spelling word opgeheven,

   2005                               herziening van de spelling uit 1995

   2006                               Genootschap Onze taal geeft de zog. "Witte spelling" uit,
   als alternatief voor het nieuwste Groene boekje;

   

   

Onderwijs en wetenschap

   1876: het Latijn werd in NL door de wet afgeschaft als officiële voertaal aan de
   universiteiten.

   België: pas in de jaren 30.

   tweede helft van de 20ste eeuw: Engels aan de universiteiten en als wetenschapstaal

   

Woordenschat

   De tendens tot samengroeien van de woordenschat in B en NL is sterker dan die tot
   uiteengroeien -- anders dan bij de uitspraak, die steeds meer verschillen vertoont.

   

Recente variatie

   Door de naoorloogse immigratie ontstaan nieuwe taalvariëteiten -- het zog. etnisch Nederlands:

   straattaal -- jongeren met gemengde achtergrond in grote Hollandse steden, een mengtaal met
   Ndls als basis met daardoorheen woorden uit Engels, Turks, Arabisch, Papiaments ect.

   In België: Algemeen Cités, vooral invloed van Italiaans, Grieks, Spaans, Marokkaans en Turks.