11. lekce (Bartoňkova skripta)

1.    Roztřiďte slovesa podle způsobu tvoření perfekta

   vinco, curro, deleo, mitto, condo, narro, defendo, timeo, ignosco, spondeo, clamo, doceo,
   video, peto, neglego, fleo, paro, subigo, statuo, tango, canto, pareo, caveo, obsideo, gero,
   fugio, verto, iacio, sentio, munio, decerno, pono

2.    Uveďte, od jakého slovesa jsou utvořena následující perfekta. U sloves s předponou uveďte i
základní sloveso.

   cecidī, mansisti, scriptum est, occīdit, capta sunt, profuisti, irriserunt, coegi,
   delegi, lecti sunt, timuerunt, passa est, adiuverunt, audiverunt, defensa est, pepulistis,
   emptum est, vendidit, necati sunt, afuerunt, perfecerunt, affecistis, coacta es, mortuae sunt,
   iacuimus, iecistis, respondit, erravi, monitae sumus, crediderunt, blanditae estis, didicimus,
   omissa sunt, intellexisti, reducti sunt, cessi, diviserunt, ambulavit, conclusa est,
   direxerunt, liberati estis, deposuerunt

3.    K tvarům prézentu doplňte tvary perfekta

   interficitur

   colitis

   aperiuntur

   oriris

   adest

   defendimur

   defendimus

   nascitur

   es

   scribere

   loquor

   putas

   possunt

   redditis

   meremur

   vocaris

   abesse

   ponuntur

   agis

   duceris

4.    Přeložte řady slovesných tvarů

   byl chytán – je chytán – bude chytán – byl by chytán – ať je chytán

   byl chycen – bude chycen – byl by (teď) chycen – ať je chycen

   píše se – psalo se – bude se psát – nepsalo by se – kéž se nepíše

   bylo napsáno – napíše se

   byli donuceni – budou donuceny – ať jsou donuceni

   byli nuceni – jsou nucena – budou nuceni – ať jsou nuceny – nebyli by nuceni

   říkalo se o nás – říká se o nás – bude se o nás říkat – ať se o nás neříká – kéž by se o nás
   neříkalo

   řeklo se o nás – řekne se o nás – ať se o nás řekne – neřeklo by se (teď) o nás

   přicházel – přichází – bude přicházet – ať přichází – nepřicházel by

   přišel – přijde – ať přijde – kéž by (teď) nepřišel

   byl – je – bude – ať není – kéž by (teď) nebyl

5.    K pasivům vymyslete vhodný podmět (pokud lze, uveďte různé možnosti)

   defensa est, adiuti sunt, laudabantur, veritae sunt, ne persuaderet, missae sunt, arbitratus
   est, capietur, trahent, vendita sunt, appellati estis, commissum est, viderunt, laborabunt

6.    Nahraďte prézens historický perfektem nebo imperfektem

   Postea Numa Pompilius rex creatur ________, qui bellum quidem nullum gerit ________, sed non
   minus civitati quam Romulus prodest ________. Nam et leges Romanis moresque constituit
   ________, qui consuetudine proeliorum iam latrones ac semibarbari putantur ________, et annum
   describit ________ in decem menses et infinita Romae sacra ac templa constituit _________.
   Morbo decedit __________ quadragesimo et tertio imperii anno.

   Huic succedit _________ Tullus Hostilius. Hic bella reparat _________, Albanos vincit
   _________, qui ab urbe Roma duodecimo miliario sunt _________, urbem ampliat _________, montem
   Caelium adicit _________. Triginta et duos annos regnat _________. Postea fulmine icitur
   _________ et cum domo sua ardet _________.

   Post hunc Ancus Marcius, Numae ex filia nepos, suscipit _________ imperium. Contra Latinos
   dimicat _________. Aventinum montem civitati adicit _________ et Ianiculum, apud ostium
   Tiberis civitatem condit _________. Vicesimo et quarto anno imperii morbo moritur _________.

   Post hunc Servius Tullius suscipit _________ imperium, genitus ex nobili femina, captiva tamen
   et ancilla. Hic quoque Sabinos subigit _________, montes tres, Quirinalem, Viminalem,
   Esquilinum, urbi adiungit _________, fossas circum murum ducit _________. Primus omnium censum
   ordinat _________, qui per orbem terrarum incognitus est _________. Sub eo Roma habet
   _________ capita LXXXIII milia civium Romanorum cum his, qui in agris sunt _________.
   Occiditur _________ scelere generi sui Tarquinii Superbi.

7.    Převeďte do pasiva

   Nemo illum hominem pigrum et ignavum verbis movere potuit.

   Rex hostium legatos ad senatum Romanum misit.

   Tempus dolores acerrimos lenit.

   Imperator praemio affecit eos, qui praeceptis eius parebant.

   Heri nos decepistis.

   Utinam iuvenes viros sapientes sequantur.

   Quidam ad me litteras tuas portabat.

   Illis diebus bellum civile ortum est.

   Eo anno ex senatus consulto decemviri ludos fecerunt.

   Romani multos deos colebant et hostias iis sacrificabant.

8.    Porovnejte, popište průběh / časové zařazení jednotlivých dějů a přeložte

   Dux milites suos hortatus impetum in hostes fecit.

   Dux milites suos hortatus est et impetum in hostes fecit.

   Dux milites suos hortans impetum in hostes fecit.

   Multas res Romae emi posse notum est.

   Multas res Romae emi potuisse notum est.

   Multas res Romae emi posse notum erat.

   Multas res Romae emi potuisse notum erat.

   Multas res Romae emi posse notum erit.

   Multas res Romae emi potuisse notum erit.

9.    Přeložte do latiny

   +--------------------------------------------------------------------------------------------+
   |Říkají, že vojáci obléhají město.          |Říkají, že město je obléháno vojáky.            |
   |-------------------------------------------+------------------------------------------------|
   |Říkali, že vojáci obléhají město.          |Říkali, že město je obléháno vojáky.            |
   |-------------------------------------------+------------------------------------------------|
   |Řeknou, že vojáci obléhají město.          |Řeknou, že město je obléháno vojáky.            |
   |-------------------------------------------+------------------------------------------------|
   |Říkají, že vojáci obléhali/oblehli město.  |Říkají, že město bylo obléháno/oblehnuto vojáky.|
   |-------------------------------------------+------------------------------------------------|
   |Říkali, že vojáci obléhali/oblehli město.  |Říkali, že město bylo obléháno/oblehnuto vojáky.|
   |-------------------------------------------+------------------------------------------------|
   |Řeknou, že vojáci obléhali / oblehli město.|Řeknou, že město bylo obléháno / oblehnuto      |
   |                                           |vojáky.                                         |
   +--------------------------------------------------------------------------------------------+

   

   

   +--------------------------------------------------------------------------------------------+
   |Žádají, aby učitel pokáral žáka.           |Žádají, aby žák byl pokárán učitelem.           |
   |-------------------------------------------+------------------------------------------------|
   |Žádali, aby učitel pokáral žáka.           |Žádali, aby žák byl pokárán učitelem.           |
   |-------------------------------------------+------------------------------------------------|
   |Požádají, aby učitel nekáral žáka.         |Požádají, aby žák nebyl kárán učitelem.         |
   |-------------------------------------------+------------------------------------------------|
   |Požádali, aby učitel nekáral žáka.         |Požádali, aby žák nebyl kárán učitelem.         |
   |-------------------------------------------+------------------------------------------------|
   |Požádejte, aby učitel pokáral žáka.        |Požádejte, aby žák byl pokárán učitelem.        |
   +--------------------------------------------------------------------------------------------+

   

10.  Dejte do závislosti na následujících výrazech[1]

   1.       Iuvenes saepe pericula magna non timent.

   Proverbium dicit

   2.       Pompeius cum piratis bellum gessit.

   Magister nobis narrabat

   3.       Galli, qui trans Rhodanum incolunt, iam victi sunt.

   Caesar nuntiavit

   Caesar nuntiat

   4.       Ne studeatis novis rebus neve rei publicae noceatis!

   Principes civitatis homines nobili loco natos monebant

   Principes civitatis homines nobili loco natos monent

   5.       Exempla movent, verba trahunt.

   Notum est

   6.       Pecuniam militibus, qui fortiter pugnare solent, iam dedi.

   Quaestor respondit

   Quaestor respondet

   7.       Tace et linguam Latinam industrie disce!

   Magister discipulo imperavit

   Magister discipulo imperat

   8.       Carmina Homeri, poetae ex omnibus Graecis clarissimi, in schola leguntur.

   Amicus mihi scribit

   Amicus mihi scripsit

   9.       Castra legionum nostrarum ab hostibus oppugnata sunt.

   Exploratores nuntiaverunt

   Exploratores nuntiabunt

   10.   Filiae huius consulis pulcherrimae omnium erant.

   Notum est

   11.   In provinciam proficiscere et nihil verere.

   Mihi persuadet

   Mihi persuasit

   12.   Multae naves mercatorum Romanorum tempestatibus ventoque deletae sunt.

   Praetor certior factus est

   13.   Utinam incolumes in Italiam perveniamus et familias nostras videre possimus!

   Nautae Neptunum petebant

   Nautae Neptunum saepe petunt

11.  Doplňte participium prézentu nebo perfekta (je-li to možné, obě) a přeložte

   1.       Milites incolis in ea regione (vivere) _____________ non pepercerunt.

   2.       Mos est civium bonorum homines multa mala (pati) ______________ adiuvare.

   3.       Viri in bello (capere) ______________ Romam a consulibus ducti sunt.

   4.       In agro, qui haud procul a vico est, puellas (cantare et laborare)
   ____________________ vidimus.

   5.       Oratores stulta (loqui) ________________ a doctis sapientibusque castigabantur.

   6.       Legati a duce (mitto) ______________ senatui nuntiaverunt Exercitum Romanorum magnam
   cladem accepisse.

   7.       Rex in urbam suam (triumpho) ______________ venit, praedam magnam (portare)
   ______________.

   8.       Post duo proelia (committo) ______________  hostes legatos de pace miserunt.

   9.       Milites coniuratos ex Italia (fugere) ______________ ceperunt et Romam adduxerunt.

   10.   Noctu lupi a pastoribus (pellere) ______________ iterum ad oppidum appropinquabant et
   oves devorare conabantur.

12.  Doplňte tabulku

   +--------------------------------------------------------------------------------------------+
   |              |homo         | |aliquam       |              | |              |animal        |
   |--------------+-------------+-+--------------+--------------+-+--------------+--------------|
   |quendam       |             | |              |mulier        | |aliquorum     |              |
   |--------------+-------------+-+--------------+--------------+-+--------------+--------------|
   |              |hominum      | |              |mulieris      | |              |animali       |
   |--------------+-------------+-+--------------+--------------+-+--------------+--------------|
   |quibusdam     |             | |aliquarum     |              | |              |animalia      |
   |--------------+-------------+-+--------------+--------------+-+--------------+--------------|
   |              |homine       | |              |mulieres      | |              |animalibus    |
   |--------------+-------------+-+--------------+--------------+-+--------------+--------------|
   |              |hominis      | |              |mulieribus    | |              |animalis      |
   |--------------+-------------+-+--------------+--------------+-+--------------+--------------|
   |cuidam        |             | |aliqua        |              | |              |              |
   |--------------+-------------+-+--------------+--------------+-+--------------+--------------|
   |              |homines      | |              |mulieri       | |              |              |
   +--------------------------------------------------------------------------------------------+

   

13.  Určete, které tvary zájmen jsou / mohou být pro neutra, uveďte nominativ a zda se jedná o
zájmeno adjektivní či substantivní

   ullius rei, ullum, illud, aliqua, quae?, quodam, quamque, cuiusdam rei, ullam rem, quicquam,
   quadam re, quoqam, istum, ipsum, ipsius, cuius rei?, ulla re, quibusque, aliquorum, aliquae

14.  Doplňte neurčitá zájmena

   1.       (Ille) censet in natura esse signa (quidam) ________ rerum futurarum.

   2.       Contemnere (aliquis) _____________ omnia potest, omnia habere nemo potest.

   3.       Alcibiades cum (quidam) ___________ regibus Threciae magnam amicitiam sibi pepererat.

   4.       Cotidie enim demitur (aliquis) ___________ pars vitae, et tunc quoque, cum crescimus,
   vita decrescit.

   5.       Etiamnunc est (aliquis) _____________ superius quam corpus.

   6.       Tum ille (quidam) ___________ ex equitibus Gallis magnis praemiis persuadet, ut ad
   Ciceronem epistulam portet.

   7.       Hoc ita esse (quidam) ________ negant.

   8.       Institue tabellarios certos ut cottidie (aliquis) _____________ a vobis litteras
   accipiam.

15.  Odlište zájmena adjektivní a substantivní. Věty přeložte.

   1.       Eleganter ille Laelius sapiens dicenti cuidam 'sexaginta annos habeo,' 'hos' inquit
   'dicis sexaginta quos non habes'.

   2.       Cum Verres ad urbem esset, audivit Dioni cuidam Siculo permagnam venisse hereditatem.

   3.       Quidam cenent tecum quia digni sunt, quidam, ut sint.

   4.       Quidam creduli, quidam neglegentes sunt; quibusdam mendacium obrepit, quibusdam
   placet; illi non euitant, hi adpetunt.

   5.       Et queruntur quidam Epicurei me studiose dicere contra Epicurum.

   6.       Quaedam aperta sunt, quaedam obscura: aperta, quae sensu conprehenduntur, quae
   memoria; obscura, quae extra haec sunt.

   7.       Animalia quaedam ne inveniri possint, vestigia sua circa ipsum cubile confundunt.

   8.       In quadam epistula Epicurus reprehendit eos, qui dicunt sapientem se ipso esse
   contentum et propter hoc amico non indigere.

   9.       Hoc non in omnibus philosophis invenies: quorundam scripta clarum habentium nomen
   exanguia sunt.

   10.   De Cn. Minucio, quem tu quibusdam litteris ad caelum laudibus extulisti, rumores
   duriores erant.

   11.   Dicet aliquis: 'unde haec tibi nota sunt?'

   12.   An vero, inquit, quisquam potest probare, quod perceptum, quod comprehensum, quod
   cognitum non habet?

   13.   Quae potest enim spes esse in ea re publica in qua nec senatus nec populus vim habet
   ullam nec leges ullae sunt nec iudicia nec omnino simulacrum aliquod ac vestigium civitatis?

   14.   Senatus consulto cautum est ne qua Bacchanalia Romae neu in Italia essent.

16.  Vyberte správný tvar zájmena

   1.       Negat enim vos Zeno, negat Antiochus scire (quisquam, quicquam, quamquam, quemquam).

   2.       Sed ne te diu teneam, erit (aliquid, aliquod, aliquem) bonum in muto animali, erit
   (aliqua, aliquis) virtus, erit (aliquid, aliquod, aliquae) perfectum, sed nec bonum absolute
   nec virtus nec perfectum.

   3.       Ad me de omnibus rebus scribe, ne (aliquid, quid, quod, aliquod) prorsus ignorem.

   4.       Quis enim (cuiquam, ulli rei) inimicior quam Deiotaro Caesar?

   5.       Consules eius anni nec domi nec militiae memorabile (aliquod, quicquam, nihil)
   egerunt.

   6.       Bonum putant esse (aliquis, aliqui, aliquod, aliquid) id, quod utile est.

   7.       Maximum video signum (cuidam, cuiusdam, quidam, quiddam) egregiae familiaritatis.

   8.       Curavi, ne (quis, aliquis) metueret.

   9.       Habes epilogum, ne (aliquis, quid, quem, aliquod) praetermissum aut relictum esse
   putes.

17.  Z řeči nepřímé vytvořte řeč přímou

   Diviciacus Haeduus dixit Galliae totius factiones esse duas; harum alterius principatum tenere
   Haeduos, alterius Arvernos. Ab Arvernis Sequanisque Germanos mercede arcessitos esse. Horum
   primo circiter milia XV Rhenum transgressos esse, postea traductos esse plures. Nunc esse in
   Gallia ad C et XX milium numerum. Cum his Haeduos eorumque clientes semel atque iterum armis
   contendisse; magnam calamitatem accepisse, omnem nobilitatem, omnem senatum, omnem equitatum
   amisisse. Quibus proeliis calamitatibusque fractos, Haeduos coactos esse Sequanis obsides dare
   nobilissimos civitatis. Ob eam rem se ex civitate profugisse et Romam ad senatum venisse, ut
   auxilium postularet.

                                              (Caes., Bell. Gall., 1, 31, 3 – 1, 31, 9; upraveno)

   

18.  Doplňte věty tak, aby byly gramaticky správně a měly přijatelný význam:

   Magister est homo, qui

   Magister est homo, cuius

   Magister est homo, cui

   Magister est homo, quem / ad quem …

   Magister est homo, quocum / de quo / a quo …

   Mater est femina, quae

   Mater est femina, cuius

   Mater est femina, cui

   Mater est femina, quam / ad quam …

   Mater est femina, quacum / de qua / a qua …

   Amici sunt homines, qui

   Amici sunt homines, quorum

   Amici sunt homines, quibus

   Amici sunt homines, quos

   Amici sunt homines, quibuscum / de quibus / a quibus …

   Canes sunt animalia, quae

   Canes sunt animalia, quorum

   Canes sunt animalia, quibus

   Canes sunt animalia, quae

   Canes sunt animalia, quibuscum / de quibus / a quibus …

19.  S jakými latinskými slovesy souvisí tato cizí slova?

   proskripce, restituce, atribut, destrukce, restrikce, vize, fakt, depozitář, prezident, akta,
   obsese, redukce, kolekce

   

   Najděte další slova latinského původu odvozená od sloves.

   -------------------------------

   [1] částečně převzato z: Blažek, F. Latinská cvičebnice II. díl. Plzeň : Veset, 1994.