overzicht • Inleiding • Neorealisme in Nederland • Nieuw realisme in Vlaanderen • Herman de Coninck • Expliciete poëtica • Impliciete poëtica Bronnen Brems (2006) NEDWEB … Experimentele poëzie na 1955 Nederland § De Vijftigers blijven van belang § Bijv.: Lucebert (vs) Remco Campert § Navolgers van de Vijftigers Lucebert Temidden van monsters en serpenten theedrinken beklemt niet de tibetaan het went. […] Val voor vliegengod (1959) Remco Campert Nogmaals ik zie ik zie wat ik zie nee dat is niet veel. elke dag vraag ik me af of het wel genoeg is maar ook dat hoort bij het zien vermoed ik. […] Dit gebeurde overal (1962) Experimentele poëzie na 1955 Vlaanderen § Gard Sivik (*) § Bijv.: Gust Gils (*) later in handen van Nederlandse dichters Gust Gils iemand klimt op een stapel kisten roept zo hard hij kan ‘dit is geen dienende kunst, tante filomeen’ en lost op in zeepbellen Ziehier een dame (1955) Context Context neo/nieuw realisme § Nederland ca.1955 en later neorealisme (vs) § Vlaanderen ca. 1965 en later nieuw realisme Poëzie 1965 – 1975 § Neorealisme / nieuw realisme § Belijdenispoëzie § Neoromantische poëzie § Taalgerichte, autonomistische poëzie § … Taal vs. werkelijkheid Neorealisme / nieuw realisme Belijdenispoëzie Neoromantische poëzie Taalgerichte, autonomistische poëzie Barbarber Barbarber • “Tijdschrift voor teksten” • 1957-1971 • Speels, nonsenspoëzie • Cultus van het gewone • Ready-mades > Dadaïsme Marcel Duchamp Fountain (1917) Barbarber K. Schippers Doos in vijf verschillende standen op tafel Karton en hout Een doos op tafel Tafel waarop doos Een doos op de tafel Doos op tafel Tafel met doos Verplaatste tafels (1969) Cees Buddingh’ mooi is een kooitje met een kanarie erin heel mooi ook een kooitje met een parkiet erin met een merel erin, met een kolibri erin, een slavink erin, een bos wortelen erin met marmer erin, een glas water erin. maar het mooiste is eigenlijk een kooitje met niets erin (1971) Marcel Duchamp Why not sneeze Rose Sélavy? 1921 gereconstrueerd 1964 Gard Sivik Gard Sivik • 1955 – 1964 • Vlaams => Nederlands • Experimenteel => neorealisme Gard Sivik (NL) • “een nieuwe datum in de poëzie” (afzetten tegen de Vijftigers) • Zakelijk, onpersoonlijk • Ready mades Gard Sivik (NL) • “Niet de Realiteit be-moraliseren of interpreteren (ver-kunsten), maar intensiveren. Uitgangspunt: een konsekwent aanvaarden van de Realiteit. Interesse voor een meer autonoom optreden van de Realiteit, al op te merken in de journalistiek, tv-reportages en film. Werkmethode: isoleren, annexeren. Dus: authenticiteit. Niet van de maker, maar van de informatie. De kunstenaar, die geen kunstenaar meer is: een koel, zakelijk oog. ‘Poëzie’ als resultaat van een (persoonlijke) selektie uit de Realiteit.” (Armando 1964) Armando, Der baum Armando Hij had bloed gespuwd^plival en twee tanden verloren, wel een bewijs dat mijn kolfslag^úder pažbou niet bepaald een liefkozing^polaskání geweest was. (1964) De Nieuwe Stijl • 1965 – 1966 • Vgl. Gard Sivik (NL) NRP • Nieuw Realistische Poëzie • In 1970 speciaal nummer in Kreatief NRP • “De sedert het begin van de zestiger jaren veranderde mentaliteit, beïnvloed door Pop Art en andere internationale kunststromingen, brengt een nieuwe dichter: observerend, koel, noterend, nuchter, sober, zakelijk, en vóór alles eerlijk met de taal, die de werkelijkheid niet langer vervalst noch verguldt.” (Deflo 1972:13) Richard Hamilton, Just What Is It that Makes Today's Homes So Different, So Appealing? (1956) NRP • “Het poëtische materiaal wordt dus, via een subjektieve selektie (de idee), vanuit een eigen gezichtshoek, geput uit de alledaagse, ons omringende zintuiglijk waarneembare werkelijkheid, zo helder en eenvoudig mogelijk genoteerd en overgedragen aan de lezer. Revalorisatie van een nieuw geziene werkelijkheid en kommunikabiliteit gaan dus prevaleren.” (Deflo 1972:12-13) Poëzie in Carré (1966) Herman de Coninck NRP • Werkelijkheid, realisme • Begrijpelijkheid, communicatie • De blik, de manier van kijken => + subjectieve dimensie “‘subjektieve, human touch op het objektieve persoonlijke materiaal” (Deflo 1972:16) (vs) de Nederlandse neorealisten Marcel Broodthaers, Grande casserole de moules (1966) NRP vs. neoclassicisme • Understatement (vs) overstatement • Laag stijlregister (vs) hoog stijlregister • Alledaagse onderwerpen (vs) verheven onderwerpen NRP vs. experimentalisme • Understatement (vs) overstatement • Parlando (vs) hermetisch (autonomistisch) NRP vs. NL neorealisme • De “human touch” (vs) zakelijker • Verstaanbaarheid, maar daarom niet ondubbelzinnig - taalspel (vs) < werkelijkheid OPM: uiteraard ook NL neorealisten à la NRP en omgekeerd Conclusie • Mainstream versus experiment Herman de Coninck Herman de Coninck • 1944 – 1997 • De lenige liefde (1969) • Zolang er sneeuw ligt (1975) • Grote populariteit Herman de Coninck Kristien Hemmerechts Poëtica • De literatuuropvattingen van de auteur • Het “ideale recept” voor literatuur, volgens de auteur Expliciete poëtica • Programma’s in literaire tijdschriften • Uitspraken in interviews • Poëticale gedichten • … De Coninck over NRP • “Om samen te vatten: of de poëzie sakraal is of niet, magisch of niet, esthetisch of niet, het kan me eigenlijk geen bal schelen. Maar ze kan het tenminste proberen op een verstaanbare manier te zijn. En daarom juich ik de historische invloed van het nieuw-realisme toe.” De Coninck over NRP • Democratisering • Toegankelijkheid Þ Taal Þ Thematiek Parlando • “Praatvers” • “het promoveren van de spreekstijl tot poëziestijl” (De Coninck 1970:738) • => alledaagse spreektaal • Verstaanbaarheid, communicatie Alledaagse thema’s • alledaagse spreektaal & alledaagse thema’s • ! De blik, de manier van kijken => verwondering Bondigheid • “[D]aar ligt juist de achilleshiel van deze poëzie: zij is aangewezen op soberheid en ascese, en op de mineurtoon” (Herman de Coninck (1970:740) Understatement • Understatement (vs) grootspraak, overstatement (cf. neoclassicisten, (neo)experimentelen,…) Humor • Humor • Relativering • De werkelijkheid bekijken op een andere manier Poëticaal gedicht Analyse “expliciete poëtica” • “Zoals” (zie hand-out) • “9” (zie hand-out) Impliciete poëtica Analyse “impliciete poëtica” • “Zoals” (zie hand-out) • “9” (zie hand-out)