Gdzie nie wstyd być Polakiem?
Polak w Stanach? Ten Polaczek. Głupi
Polaczek. Obiekt całej serii mało
śmiesznych, ale złośliwych kawałów, coś
jak u nas milicjant albo blondyn ka. Zasada
politycznej poprawności chroni
I\' USA Murzyn6w, Arabów i wszelkiewłaściwie
mniejszości etniczne - z wyjątkiem
chyba tej jednej. Istnieje w człowieku
niezwalczona potrzeba wykpiwania
innych; i druga-hołdowania uprzedzeniom.
Można tego ludziom zabronić,
ale trzeba pozostawić im wentyl, bo
pękną. Takim wentylem w Ameryce są
Polacy. Z nich wojno szydzić. Ich wolno
lekceważyć.
Co trzydziesty mieszkaniec Stanów
Zjednoczonych jest pochodzenia polskiego,
a jednak diaspora polska nie
jest. tam zbyt wpływowa. Polskich kongresmen6w
można zliczyć na palcach.
Skłóceni ikoncentrujący się na drobiazgach,
wyraźnie niezdolni do zorganizowanych
akcji, do stworzenia skutecznego
lobbiogu - Polacy znaleźli się na
marginesie społecznym, a przynajmniej
na marginesie społeczności białej.
Gdyby opinię Amerykanina o przybyszach
z Rzeczypospolitej przełożyć na
język bardziej staromodny i europejski
- panuje og6lny pogląd, że Polak NIE
JEST DŻENTELIvIENEM.
Zupełnie inną cieszyli się niegdyś
Polacy reputacją we Francji, w Rosji, nawet
w Anglii. Mówiono o szarmanckich,
eleganckich mężczyznach, o pięknych,
pełnych zarazem godności i wdzięku
kobietach. Ale to były elity. Tymczasem
od z g6rą stu lat do Stanów Zjednoczonych
przybywają z Polski z reguły najubożsi
i najgorzej wykształceni. Obserwowanie
takich ludzi na ulicach, w restauracjach,
w toaletach publicznychdoprowadziła
Amerykanów do generalizującego
wniosku, że Polacy to naród
ciemny, brudny i niekulturalny. pozbawiony
właściwie wszelkich zalet; może
z '''Y.iątkiem religijności, tajednak z czasem
przestała być w znacznej części społeczcristwa
arnerykariskieqo uważana za
cnotę.
Rzeczjasna przyjeżdżają i in ni. Wykształceni,
mówiący po angielsku mają
od razu trochę łatwiej. Dyplomy trzeba
wprawdzie nostryfikować, kwalifikacje
czasem zdobyć nowe, a na zaufanie pracodawcy-
gdy się go już ma - długo zarabiać.
Ale potem, przy szczęściu, pracowitości
iwytrwałości zostaje się czasem
wykładowcą na prestiżowym uniwersytecie.
AJbo kierownikiem pracowni w biurze
projektów u potężnego Chryslera.
Albo uczy się w szkole dzieci arnerykariskie
- rdzennie amerykańskie +języka
angie Iskiego.
Amerykańska Polonia jest jednak
wyjątkowa. Zupełnie innajest na przykład
brytyiska. Wojenna, zdyscyplinowana,
na ogól wykształcona (wzbogacona
imigrantami z lat stan u wojennego),
choć nie zawsze zaaklimatyzowana do
korica wśród trudno dostępnych wys-
piarzy.
Albo Polonia francuska, naszpikowanaintelektualistami
i artystami. Paryż
od setek lat przyciągał emigrujących z ojczyzny
lub tylko pragnących się kształcić
przedstawicieli elit polskich. Stan
wojenny przywiał do Francji nową falę
ludzi wykształconych, dynamicznych
i ambitnych, nadających ton i koloryt
dzisiejszej francuskie] Polonii. Ich specyfikąjest
dążenie do sukcesu i asymilacji,
przy zachowaniu jednak pamięci
o polskim pochodzeniu.
Polonla południowoafrykańska to
osobny rozdział. Podczas drugiej wojny
światowej przybyło tu parę setek dzieci
polskich, wyciągniętych z Rosji przez
AJJdeT ..sa, Ludzie ci, dziśjuż wpodeszłym
wieku, na ogół poradzili sobie w życiu,
a niektórzy doszli nawet do znacznego
majątku.jako biali, byli od startu uprzywilejowani.
Biały przy minimum wysiłku
osiągał więc dobrobyt niewyobrażalny
gdzie indzie]. Podobne warunki panowałyjeszcze
na początku lat 80., gdy do
RPA ściągnęło kilka tysięcy Polak6w.
W ciągu paru lat znaczny ich procen t
doszedł do dużych pieniędzy. W RPA,
inaczej niż w Stanach, polska diaspora
zdobyła sobie szacunekjako grupa pracowita
i zdolna; grupa ludzi sukcesu.
Ceniona jest r6wnież -liczniejsza
i dawniej zakorzeniona - Polonia anstralijska.
Stara i nowa. Stara, złożona głównie
z żołnierzy i podoficerów z ostatniej
wojny (pełno tam "szczurów pustyni",
weteranów m.in. spod Tobruku), dała
się poznać jako generacja ludzi twardych.
W pierwszych latach stworzono im
warunki dość spartańskie, Polacy przetrwali
jednak najcięższe lata, imponując
pracowitością, poświęceniem, patriotyzmem
a zarazem lojalnością wobec
nmvego kraju.
Nowa, w większej części solidarnościowa
imigracja dała Australii wielu
specjalistów, naukowców, inżynierów,
nawet księży. I choć i tu wśród przybyszów
z Polski nie brakuje materiału
ludzkiego pośledniejszej jakości , generalnie
w Australii nie wstyd być Pola-
kiern.
Aleksander Kropiwrrteki
Ccmleman. nr 10, 1997