Fonetiek en fonologie

                                  Thema: Taalkundige disciplines

                                  Vragen die we ons gaan stellen:

1) Wat is fonetiek en wat is fonologie? Wat is het verschil tussen fonetiek en fonologie?

2) Wat zijn de basiseenheden waarmee elk van de disciplines werkt?

3) Waarom moet je op de uitspraak van „buur“ en „bier“ letten?

4) Hoe zit het met fonetiek en fonologie binnen de taalkunde?

5) Hoe ziet er het communicatieproces uit en waar is de plaats van fonetiek erin?

6) Wat zijn de segmentele en de suprasegmentele eenheden van een taal?

7) Wat is fonetisch gezien het verschil tussen een klinker en een medeklinker?



                                Wat is fonetiek en wat is fonolgie:

* Fonetiek: bestudeert de waarneembare manifestatie van de taal in relatie tot de verborgen
structuur van het abstracte taalsysteem. m.a.w. fonetiek onderzoekt de feitelijke realisering van
klanken



* Fonologie: bestudeert het abstracte taalsysteem en de rol en de plaats van de spraakklanken
daarin oftewel het klanksysteem van de taal. Fonologie bestudeert alleen die klanken die
betekenisverschil kunnen veroorzaken - distinctiviteit

                                 Fonetiek, fonologie en taalkunde



FONETIEK X FONOLOGIE :        concreet x abstract

*     spraak x taal

*     parole x langue











                                      Het communicatieproces

De spraakketen



                                      Fonetische disciplines:



*articulatorische fonetiek

*akoestische fonetiek

*auditieve fonetiek

                                           Basiseenheden

                                   *  foneem – (foon) – allofoon

*  koe: /ku/ - [ku]      mee: /me/ - [mei]

*  abstract x concreet – langue x parole

*  verschil: functie



*  foneem - / /: de kleinste klankeenheid die betekenisverschil teweeg kan brengen

*  - b.v. -  /p/ en /b/ - pad x bad – minimale paren – woordparen aan de hand waarvan de
betekenisverschil kan aangetoond worden – Cz: pyl x byl

*  - heeft zelf geen betekenis /p/, /b/, /z/, /r/ - maar veroorzaakt dat als het in een morfeem
zit.



*  Foon/allofoon [ ]: fysisch, geen betekenisverschil maakt, dit zijn ook de verschillende
varianten van een “klank“.

*  b.v.: /e/ - van meer [e:], meel [ei], meet [ei]



                                    Fonemen van het Nederlands

* Klinkers/Vocalen + Tweeklanken/Diftongen



* Medeklinkers/Consonanten

                                           Medeklinkers

* onderverdeeld op basis van

* de manier van articulatie – de manier waarop of de mate waarin de vernauwing van de luchtstroom
plaatsvindt



* de plaats van articulatie – plaats in de keel-en mondholte waar de vernauwing plaatsvindt



* stemgeving – stemhebbend of stemloos

                                             Klinkers

* onderverdeeld op basis van lentge en hoogte en de dimensies voor-achter, gerond – ongerond (stand
van de lippen)

                                     Suprasegmentele eenheden

*Syllabe – lettergreep



*klemtoon – het woordaccent

*b.v. vóórkomen x voorkómen



*intonatie – het zinsaccent

                                            Zinsaccent

*   functies:              a) geeft aan bepaalde elementen in een zin prominentie

*                        b) onderscheidt tussen mededelende zinnen en
        vraagaagzinnen

*                        c) heeft een expressieve functie



ad a) Jaap loopt naar zijn werk.

*  (a) JAAP loopt naar zijn werk.
(b) Jaap LOOPT naar zijn werk.
(c) Jaap loopt naar zijn WERK.



ad b)

*  (2a) Mededeling: Paul en Pauline gaan naar Australië. (dalende toon aan het einde)
(2b) Vraag: Paul en Pauline gaan naar Australië? (stijgende toon aan het einde)
(2c) Ja/nee-vraag: Gaan Paul en Pauline naar Australië? (stijgende toon aan het einde)
(2d) Vraagwoordvraag: Wanneer gaan Paul en Pauline naar Australië? (licht dalende toon aan het
einde)



ad c)          Heb je de planten water gegeven? (boos)

*    Wil je stoppen met roken? (poeslief)

                           Plaats van F en F in taalkundige disciplines

                                             *fonetiek

                                            *fonologie

                                            *morfologie

                                           *lexicologie

                                             *syntaxis

                                            *semantiek