76 miku? Czym róžnia^ sie od swoich rówiesniczek innych narodo-wosci? Zadalismy te pýtania kilku zagranicznym studentkom. A.W. (USA) - romanistyka: Sqdze, že Polki bardzo sie róžniq od swoich rówiesniczek w USA. Sq bardziej towarzyskie, bezpošrednie, majq lepszy gust, potrqfiq sie ciehawiej ubrač. (...) Wiele myšlq i mówiq o wielkiej milosci, chetnie zwierzajq sie przyjaciólkom ze swych przežyc. Czesto plotkújq, co jest zapewne dužq wadq - tym niemniej potrq/iq byc bardzo koležeňskie, dqjq sie lubic. I.B. (Kanada) - história sztuki: Odnosze wraženie, že polskie studentki majq kompleks nižszosci wobec cudzoziemek. Zauwažylam tež, že Polki sq bardzo nerwowe i czesto histeryzujq przed egzaminem. Každá twierdzi, že nie nie umie, a póžniej zbiera same czwórki i piqtki. K.P. (SJowacja) - história sztuki: Polki sq bardzo ceremonialne, mniej bezpošrednie w sposobie bycia niž Slowaczki. E.P. (Grecja) - archeológia: Polki sq spokojniejsze niž Greczynki, mniej impulsywne. (...) Zauwažylam tež, že w rodzinach moich polskich koležanek panuje zupelnie inny systém wychowania. Grecy sq bardziej wymagajqcy wobec swoich córek, stqd tež, byc može, jestesmy lepiej przygoto-wane do praktycznego žycia. Polskie dziewczeta sq na ogól mniej gospodarne i zaradne w sprawach codziennych, a takže bardziej rozrzutne niž Greczynki. (B. Rudzka: Wšród Polaków: Czesc II, KUL, Lublin 1988, 11 1A\ 4. LEKCE (Lekej a czwarta) JAK TAM DOJŠC? /tn ÚVODNÍ TEXT ^TEKST WST^PNY PPvZEPRASZAM, GDZIE JEST...? Ola Novakowa dostala stypendium na Uniwersytecie Jagiel-loiískim w Krakowie. Wlasnie przyjechala do Krakowa i musi isc do sekretariátu filologii polskiej na ulice Golebi^. Przepraszam pani^, gdzie jest ulica Golebia? Przykro mi, ale nie wiem. Nie jestem st^d. Przepraszam, a može pan wie, gdzie jest ulica Golebia? Ulica Golebia? Oczywis-cie, že wiem. Ale to jest dosč daleko. Musi pani jechac autobusem 173. Tu za rogiem jest przy-stanek. A na którym przystanku mam wysi^sč? Chwileczk?, zaraz poli-cz?... Chyba na trzecim, 78 tak, na pewno na trzecim i tam prosz? jeszcze raz zapytac o drog?. - Dziekuj? panu bardzo. - Alež nie ma za co. Ola jedzie autobusem 173 i wysiada na trzecim przystanku. Jest juž blisko centrum. - Przepraszam, jak dojsč na ulic? Golebia? - Prosz? išč caly czas prosto i skrecič w pierwsza, ulic? w lewo. - Czy to daleko? - Ale skq.d! Piechot^... 5, no može 7 minut. - Dziekuj? pani. Do widzenia. - Do widzenia. Rzeczywiscie, kilka minut póžniej Ola jest juž w sekretariacie filologii polskiej na ulicy Golebiej. Slowniczek dostač, -n?, -niesz stypendium (n; v j. č. nesklonné) uniwersytet, -u (m) wlašnie przyjechač, -jade, -jedziesz sekretariát, -u (m) filológia, -ii (f) ulica, -y (f) golab, -lebia (m) golebi ale wiedzieč, wiem, wiesz sta.d oczywiscie došč daleko dostat, získat stipendium univerzita právě přijet sekretariát filologie ulice holub holubí ale, avšak, leč vědět, znát odtud samozřejmě, ovšem, zajisté dost daleko 79 tu za (předložka zde se 7. p.) róg, rogu (m) przystanek, -nku (m) wysia.sc, -si^d§, -sia/iziesz chwileczke zaraz policzyč, -ysz tak zapytac, -am, -asz droga, -i (f) alež (zesílená částice) wysiadač, -am, -asz blisko centrum (n; v j. č. nesklonné) jak dojsč, -jd§, -jdziesz caly czas, -u (m) prosto skrecič, -ce, -cisz w lewo w prawo piechota. no minuta, -y (f) rzeczywiscie kilka. -u zde, tu za roh zastávka, stanice vystoupit moment, okamžik ihned spočítat ano zeptat se, otázat se cesta ale (ve významu částice citoslovečné) vystupovat blízko centrum, střed jak dojít celý čas, doba rovně odbočit, zahnout vlevo vpravo pěšky no, nu minuta skutečně, opravdu několik Zwiqzki frazeologiczňe Jak tam dojsc? Przepraszam pani^, ... Przykro mi. Przepraszam, a može pan wie, ... Tam prosz§ jeszcze raz zapytac o drog?. Alež nie ma za co. Przepraszam, jak dojsč na ulice G.? Prosz§ skrecič w pierwsz^ ulic§ w lewo. Jak se tam dostanu? Promiňte, (prosím vás) ... Je mi líto. Promiňte, nevíte, ... Tam se ještě jednou zeptejte na cestu. Ale nemáte zač. Promiňte, jak se dostanu do G. ulice? Zahněte do první ulice nalevo. 80 81 Cvičení (Čwiczenia) 1. Jak to možná powiedzieč w Pani/Pana jazyku? a) Przykro mi. b) Prosz? skr?cic w pierwszg. ulic? w lewo. c) Prosz? jeszcze raz zapytač o drog?. d) Jak dojsc na ulice Golebia? e) Prosz? isč caly czas prosto. f) Ale skad! 2. Tak czy nie? Prosz? odpowiedzieč calym zdaniem. a) Ola wie, gdzie jest ulica Gol?bia. b) Ola musi jechač tramwajem. c) Ola wysiada na drugim przystanku. d) Ola musi skrecič w druga_ ulic? w lewo. e) Na ulic? Gol?bia. trzeba isč 20 minut piechot^. /gv KONVERZACE KONWERSACJA SZUKAMY COLLEGIUM MAIUS Po poludniu Ola ma troch? wolnego czasu i chciaiaby zobaczyč Múzeum Uniwersyteťu Jagielloriskiego, Collegium Maius, które jest na Jagielloňskiej. I. Na ulicy Przepraszam, gdzie jest ulica Jagielloňska? - Najlepiej ósemk^, tu niedaleko po prawej stronie jest przy-stanek. - A gdzie mam wysiasč? - Przy filharmonii, na szóstym przystanku. - Dzi?kuj?, do widzenia. . - Do widzenia. Slowniczek poludnie, -nia (n) troch? wolny zobaczyč, -e, -ysz który najlepiej (3. stupeň k dobrze) ósemka niedaleko prawy strona, -y (f) przy (předložka s 6. p.) filharmónia, -ii (f) 1. poledne 2. jih trochu, trošku volný uvidět, spatřit; zde: vidět, prohlédnout si který nejlépe osmička (zde: tramvaj) nedaleko, blízko pravý strana u filharmonie; zde: budova filharmonie Zwiqzki frazeologiczne Ola ma troch? wolnego czasu. O, to dosč daleko, po prawej stronie Ola má chvilku čas//má trochu času. To je dost daleko, napravo, na pravé straně II. W tramwaju Przepraszam, czy može mi pani skasowač bilet? Prosz?. 82 Slowniczek tramwaj, -u (m) skasowač, -suj?, -sujesz bilet, -u (m) tramvaj zde: označit si jízdenku lístek Zwiqzki frazeologiczne skasowač bilet Przepraszam, czy može mi pani (pan)... označit si jízdenku (v městských dopravních prostředcích) Promiňte, můžete mi... IV. Gdzie jest...? 83 PRO W LEWO O ><] DALEKO III. Znowu na ulicy Przepraszam pana, gdzie jest ulica Jagielloňska? Jagielloňska, Jagielloňska... Prosz? isc prosto i skrecič w pierwszg ulic? w lewo, isc znowu prosto i skrecic w pier-wsza^ ulic? w prawo. Chwileczk?, najpierw prosto, potem w lewo, a potem w prawo? Wlašnie tak. DzieJmj? panu. Drobiazg. lí Slowniczek znowu potem drobiazg, -u (m) znovu, opět potom maličkost /pv SLOVNÍ ZÁSOBA Š£j5wnictw5 1. POJMENOVÁNÍ BAREV (NAZWY KOLORÓW) kolor: niebieski granatowy czerwony bialy žólty czarny zielony róžowy pomaranczowy szary fíoletowy brazowv barva: světlemodrý tmavěmodrý červený; rudý bílý žlutý černý zelený růžový oranžový šedý fialový 84 8 2. ŘADOVÉ ČÍSLOVKY (LICZEBNIKI PORZADKOWE) 1. pierwszy 11. jedenastý 30. trzydziesty 2. drugi 12. dwunasty 40. czterdziesty 3. trzeci 13. trzynasty 50. piecdziesiaty 4. czwarty 14. czternasty 60. szesčdziesi^ty 5. piaty 15. pietnasty 70. siedemdziesiajy 6. szósty 16. szesnasty 80. osiemdziesiaty 7. siódmy 17. siedemnasty 90. dziewiecdziesiaty 8. osmy 18. osiemnasty 100. setny 9. dziewi^ty 19. dziewietnasty 10. dziesi^ty 20. dwudziesty Řadové číslovky se skloňují jako přídavná jména. SITUAČNÍ CVIČENÍ ČWICZENIA SYTUACYJNE 1. Prosz? odegrac scenki z cyklu „Szukamy Collegium Maius' 2. Prosz? uzupelnic ponižsze dialogi. a) - Przepraszam, ...... jest ....... - Czy to daleko? - ............... piechot^. - Dziekuj?. - Prosz? jechac......... numer ...... - A na ......... mam wysi^sč? - Dziekuj? panu. c) - Przepraszam, ............ banku? - Prosz? isc.........i potem.........w.........ulic?...... prawo. - Przepraszam, w która? d) - Przepraszam, czy ten czerwony budynek to poczta? - Nie, skad. - A gdzie tu jest poczta? - Prosze isc caly ...... prosto, a potem ...... w .... Poczta jest ...... lewej ......... 3. Čwiczenia z pianem Krakowa. - student (S 1) pyta o droge na Wawel, S 2 tlumaczy; - S 1 jest na Rynku i nie wie jak dojšč do placu Matejki S 2 zapytany mówi, že nie wie, tlumaczy S3; j -SI jest na ulicy Krupniczej i chce dojsč na Rynek S 2 tlumaczy; -SI jest na Placu Dominikaňskim, pyta S 2 o drog? dc dworca. S 2 mówi, že to daleko, i že trzeba jechac tram-wajem nr 2. S 1 pyta kiedy wysi^sč. S 2 odpowiada, že ns trzecim przystanku; -SI chce znaležc drog? na Rondo Grunwaldzkie, pyta S 2 S 2 nie wie. S 3 tlumaczy, že to daleko, že trzeba jechac albo tramwaiém, albo autobusem. 87 GRAMATIKA GRAMATYKA 1. JMÉNA (IM [ONA) -j 1.1. PODSTATNÁ JMÉNA (RZECZOWNIKI) 1.1.1. Samohláskové změny (Alternacje samogloskowe) V polském jazyce dochází při skloňování podstatných jmen velmi často ke střídání samohlásek v kmeni daného slova. Přehled nejčastějších změn: alternacje samogloskowe przyklady e//0' 0//e a//e o//ó ó//o o//e %//? ó//o//e dzieň - (bez) dnia, lew - (bez) lwa okno - (bez) okien, matka - (bez) matek las - (w) lesie, miasto - (w) miescie kolo - (bez) kól, noga - (bez) nóg wóz - (bez) wozu, sól - (bez) soli czolo - (na) czele, aniol - (o) aniele maž - (bez) m§ža, zab - (bez) z^ba reka - (bez) rak, swieto - (bez) swiat kosciól - (bez) košciola -(w) kosciele A Poznámka: 1 Symbol O označuje nulové zastoupení hlásky. 88 1.1.2. Podstatná jména - 6. p. j. č. (Rzeczowniki - miejscownik 1. p.) Rodzaj Deklinacja rzeczow. twardotematowe rzeczow. miekkotematowe koňcówka przyktady koňcówka przyklady m?ski + nijaki miekka // stward. spólgt. + -e - o bracie, lektorze, psie, autobusie, - o miescie, lecie, oknie -u - o gošciu, koniu, deszczu, pokoju, - o sloňcu, mieszkaniu k, g, ch + -u - o Poláku, Czechu, brzegu; - o jablku .u! - o panu, synu, domu žeňski miekka // stward. spólgl. + -e - o kobiecie, siostrze, walizce, matce -i/-y - o babci, ziemi, ulicy, mlodziežy, pani 1.2. PŘÍDAVNÁ JMÉNA - 6. p. j. č. (PRZYMIOTNIKI - MIEJSCO^VNIK 1. p.) Rodzaj Koňcówka Przyktady meski w wysokim hotelu + -im/-ym o dobrým studencie nijaki na starým miescie o pieknej kobiecie ženski _ej na dlugiej ulicy { -í ..i { 89 j 1.3. PŘEDLOŽKY UŽÍVANÉ S 6. PÁDEM (PRZYIMKI UŽYWANE W MIEJSCOWNIKU) Předložky a příklady jejich obtížnějšího užití Ekvivalenty v českém jazyce w//we v na na, v byč na emeryturze být v důchodu przy při, u, vedle siedzieč przy stole sedět u stolu o 0 po po, pro mówič po polsku hovořit polsky po swojemu po svém 1.4. SKLOŇOVÁNÍ PODSTATNÝCH JMEN ZAKONČENÝCH NA -um (ODMIANA RZECZOWNIKÓW ZAKOŇCZONYCH NA -um) Podstatná jména zakončená na -um v 1. p. j. č. náleží ke jménům rodu středního a jsou v polštině v jednotném čísle nesklonná. * centrum - bez centrum, w centrum stypendium - o stypendium, ze stypendium V množném čísle mají tato podstatná jména v 2. p. zakončení stejné jako některá podstatná jména rodu mužského -ów. Ostatní tvary jsou shodné s tvary podstatných jmen rodu středního. * centra - bez centrów, w centrách stypendia - bez stypendiów, ze stypendiami 90 91 2. SLOVESA (CZASOWNIKI) 2.1. KONJUGAČNÍ TYP -am, -asz: PRZEPRASZAČ (TYP KONIUGACYJNY -am, -asz) Osoba Liczba pojedyňcza Liczba mnoga 1. przeprasz -a -m przeprasz -a -my 2. przeprasz -a -sz przeprasz -a -cie 3. przeprasz -a przeprasz -a -j^ Podle tohoto konjugačního typu se časují slovesa, která mají kmen přítomný zakončený na samohlásku -a: * mieszkač, znač, nazywač si?, spotkač. 2.2. KONJUGAČNÍ TYP -em, -esz: WÍbzíEČ (TYP KONIUGACYJNY -em, -esz) Osoba Liczba pojedyncza Liczba mnoga 1. wi -e -m wi -e -my umi -e -m umi -e -my 2. wi -e -sz umi -e -sz wi -e -cie umi -e -cie 3. wi -e umi -e ! wi -e -dz -3. ! umi -e -j -a_ Podle tohoto konjugačního typu se časují slovesa, která mají kmen nřítomnv zakončenv na samohlásku -e: * jesč: (ja) jem, (ty) jesz, (oni) jedza^ rozumieč: (ja) rozumiem, (ty) rozumiesz, ... (oni) rozu-miejg. 3. PŘÍSLOVCE - ZPŮSOBY NEJČASTĚJŠÍHO TVOŘENÍ (PRZYSLÓWKI - NAJCZESTSZE SPÔSOBY ' TWORZENIA) Przymiotnik Sposób tworzenia przyslówek + ekwiwalent czeski maly daleki -o malo (málo) daleko (daleko) lewy prawy na + -o na lewo (nalevo) na prawo (napravo) dobry piekny -e dobrze (dobře) pieknie (pěkně, hezky) czeski poiski miejski po + -u po czesku (česky) po polsku (polsky) po miejsku (městsky) bliski daleki z + -a z bliska (zblízka) z daleka (zdaleka) /fn GRAMATICKÁ CVIČENÍ ČWICZENIA GRAMATYCZNE l. Prosz? wstawič poprawne formy czasownika. a) (ja - musieč) ......... jechač do domu. bi) C.7M oni ŕwieď/ifiíľl ctH^ír ipst Wawpl? 92 c) Czy može mi pani (skasowač) ......... bilet? d) (my - wysiadac) ......... na piqtym przystánku. e) Nie (ty - znač) ......... Krakowa??!! f) Gdzíe on teraz (isč) .........? g) Gdzie (ty - mieszkač) .........? h) Oni (jesč) ......... chleb z máslem. i) (ja - nazywač si?) ......... Piotrowska. j) Oni (nie umieč) ......... po polsku. k) (ja - przepraszač) ......... 1) Czy (wy - znač) ......... naszq. nowg. lektorke? 2. Prosz? zamienič wedlug wzoru. Wzór: Jad? autobusem. Jestem w autobusie. a) Jad? tramwajem. Jestem w ............ b) Jad? poci^giem pospiesznym. Jestem w ............ c) Jad? taksówk^. Jestem w ............ d) Lee? samolotem. Jestem w ............ e) Jad? do Warszawy. Jestem w ............ f) Jad? do miasta. Jestem w ............ 3. Z dialogów lekeji 2, 3, 4 prosz? wypisač wszystkie rzeczowniki (bez nazw wlasnych) i utworzyč ich miejscownik i narzednik 1. p. 4. Prosz? uzupelnič tekst. a) Beata jest (studentka) ............ b) Ona (mieszkač) ............ w (Bratyslawa) teraz Cbvc) ............ w (Warszawa) ........ ale 93 c) Beata (chcieč) ......... zobaczyč Zámek Królewski i La- zienki, ale ona nie (znač) ......... drogi i nie (wiedzieč) ......czy jechač (autobus)........., czy (tramwaj)........., czy isč (piechota) ......... d) Zámek Królewski nie (byč) ......... daleko. e) Trzeba isč |........., potem skrecič w 7?......., a potem jeszcze raz w 7ý....... f) Lazienki (byč) ......... bardzo daleko i Beata (musieč) ......... jechač (autobus pospieszny) ......... wysi^sč na (pi^ty przystanek) ......... 5. Prosz? wstawič poprawne formy wyrazów w nawiasach. a) Jad§ (niebieski tramwaj) ............... b) Id? (szeroka ulica) ............... c) Wysiadam na (4 przystanek) ............... d) Jestem w (sekretariát)............... filologii polskiej. e) Po (lewa strona)............... jest dworzec. f) Wsiadam na (dica Jagielloňska) ............... /^KONTROLNÍ CVIČENÍ ČWICZENIA KONTROLNE 1. Prosz? wytlumaczyč Pani/Pana koležance/koledze, jak dojsč/dojechač do Pani/Pana mieszkania. 94 2. Prosze wytíumaczyč, gdzie jest: - najbližsza poczta; - najbližszy szpital; - najbližszy park; - najbližszy teatr; - najbližszy dworzec kolejowy. 3. Prosze przetlumaczyč na jezyk polski. a) Promiňte, nevíte, kde je Holubí ulice? b) Je mi líto, ale nejsem odtud. c) Je to daleko? d) Ale kdepak. Pěšky několik minut. e) Vystupte u filharmonie. f) Jděte pořád rovně. g) Zahněte do první ulice vpravo. h) Odpoledne mám chvilku čas. 4. Co one mowia. doplňující text TEKST UZUPELNIAJ4CY UNIWERSYTET JAGIELLONSKI Dnia 12 mája 1364 r. król Kazimierz Wielki založyl w Krakc wie pierwszy polski uniwersytet - drugi po Pradze w Europi Šrodkowej. Odnowiony w 1400 r. przez króla Wladyslaw Jagiell?, rozpoczaj trwajacg. do dzis ožywion^ dzialalnošč nauko w£| i dydaktyczn^. Autorytét uczelni i jej slawa znané byly w cale Europie. Zdobywalo tu wiedz? wielu wybitnych ludzi polsku nauki, kultury, polityki, tu m. in. studiowal w latách 1491-149 Mikolaj Kopernik. Do dzis nie wiemy, gdzie znajdowala sie najstarsza siedzib uniwersytecka - na Wawelu, czy w okolicach ratusza na Kazimie rzu? W 1400 r. król Wladyslaw Jagiello z zápisu królowej Jadwij; zakúpil za 600" grzywien na potrzeby królewskiej akademii pla i domy na rogu obecných ulic Šw. Anny i Jagielloňskiej. ! Poczatkowo uniwersytet skladal si? z trzech wydzialów: pra wa, medycyny i filozofii; wkrótce doszedl wydzial czwarty - tec logii. Dobra slawa uczelni przyci^gala studentów równiež i z za granicy - w XV wieku prawie 50 proc. studentów to przybysz z obcych krajów. Uczelni zaczelo byč ciasno w dotychczasowyr gmachu, dlatego tež XV wiek to okres przebudowy i rozbudow akademii. Powstal gmach o arkadowym dziedziňcu, w któryr sale wykladowe znajdowaly si? na parterze, a mieszkania profese rów - na pietrze. W XVI wieku wykladów sluchalo 9600 studentów; epok renesansu sprzyjala rozwojowi nauki. W okresie kontrreformac do Krakowa przybyli jezuici z zadaniem zorganizowania kon kurencyjnej uczelni dla uniwersytetu. Mimo iž uniwersytet w> szedl z tej rywalizacji zwyci?sko, to jednak poziom. si? obnižj i zaczaj akademii grozič úpadek. Najciežsze lata w swej ponad 600-letniej historii prze 96 6 listopada 1939 r. pod pozorem rozpoczecia roku akademic-kiego, okupanti sci^gneh na konferencj? w uniwersytecie wiek-szosč pracowników naukowych, takže z Akademii Górniczej. Przybylo ich 183. Najpierw ich brutalnie pobito, a potem wysíano do obozów koncentracyjnych, gdzie zginelo 30 wybitnych ucžó-nych. Uniwersytet zostal oficjalnie zamkniety, jednak mimo nieslychanego terroru dzialal w konspiracji nadal. 5. LEKCE (Lekcja pi^ta) KLOPOTY Z REZERWACJ4 (J. Adamczewski, Ilustrowany przewodnik po Krakowie, x-^v ÚVODNÍ TEXT s. 121-122) TEKST WST^PNY W HOTELU W hotelu „Cracovia" dzwoni telefon. - Hotel „Cracovia", slucham - Dzieň dobry pani, chcialabym zarezerwowac pokoj... - W jakim terminie? - Od szesnastego lipca do dwudziestego pierwszego lipca. - Pokoj jedno- czy dwuosobowy? - Jednoosobowy, ale prosz? koniecznie z telefonem. - Pani nazwisko? - Joanna Morská. - Przyjelam rezerwacj?. - Dziekuje pani serdecznie. Kilka dni póžniej. - Hotel „Cracovia", slucham. - Dzieň dobry pani. Moje nazwisko Morska. Dzwoni? w sprawie rezerwacji. - Slucham pani^. - Prosz? pani, chcialabym zmienič termin rezerwacji. Kon-ferencja zaczyna si? wczesniej, wiec musz? by č w Krakowie od trzynastego do dziewietoastego lipca. Zaraz sprawdze... trzynasty... trzynasty... Przykro mi, ale w tym terminie nie mamy juž wolnych pokoi. Naprawde?! To fatalnie... Može pani spróbuje zadzwonič do motelu „Wanda". Byč može oni dysponuja. jeszcze wolnymi pokojami w drugiej dekadzie lipca. Dzi?kuj? pani bardzo za rad?. Do widzenia. Do widzenia. Pani Joanna dzwoni do motelu „Wanda". Motel „Wanda", slucham. Dzieň dobry. Chcialabym zarezerwowac pokoj w terminie od 13 do 19. Od 13 do 19...?? Tak. Mamy jeszcze jeden wolny pokoj. Niestety jest to pokoj bez telefonu. Czy to pani odpowiada? No což. Mech b?dzie. Pani nazwisko? Morska. Joanna Morská. Dzi?kuj?. To wszystko. Oczekujemy pani trzynastego lipca. Dzi?kuj?, do widzenia. 13.07.19.. w motelu „Wanda". Dzieň dobry. Dzieň dobry, slucham pani^. Moje nazwisko Morska. Joanna Morska. Mam tu zarezerwowany pokoj. Chwileczk?, zaraz spraw-dz?... Tak, pokoj numer 327. Pawilon numer trzy, pokoj na trzecim pi?trze po prawej stronie. Tu jest klucz. Dzi?kuj?. 7vp7vmv miteeo nobvtu. klopot, -u (m) rezerwacja, -i (f) hotel, -u (m) zarezerwowac, -wuje, -wujesz w (předložka zde v 6. p.) jaki termín, -u (m) od (předložka s 2. p.) do (předložka s 2. p.) jednoosobowy dwuosobowy koniecznie serdecznie dzieň, dnia (m) sprawa, -y (f) zmienič, -?, -isz konferencja, -i (f) zaczyna si? (užívá se ve 3. os. j. a mn. č.) wczesniej (2. stupeň od wczesnie) wiec sprawdzic, -dze, -dzisz naprawde fatalnie spróbowac, -buj?, -bujesz motel, -u (m) dysponowac, -nuj?, -nujesz dekáda, -y (f) rada, -y (f) niestety bez (předložka s 2. p.) odpowiadač, -am, -asz cóž, czegož niech wszystek oczekiwač, -kuj?, -kujesz í(kogo, czego)/ pavilon, -u (m) pi?tro, -a (n) klucz, -a (m) žyczyč, -?, -ysz (komu, czego) mily pobyt, -u (m) 99 Slowniczek starost, nesnáz rezervace (místa) hotel rezervovat v, ve jaký, který termín (časový) od, ode do, k, na jednolůžkový dvoulůžkový nutně, nezbytně upřímně den věc, záležitost změnit konference, porada začíná dříve tudíž ověřit, zkontrolovat opravdu, skutečně velmi špatně, hrozně zkusit motel disponovat, mít dekáda rada bohužel bez vyhovovat, hodit se což necht, at všechen očekávat (koho, co) pavilón patro, poschodí klíč přát (někomu, něco) milý, příjemný pobyt 100 101 Zwiqzki frazeologiczne Pokoj jedno- czy dwuosobowy? Jednoosobowy, ale prosz§ koniecznie z telefonem. Dzwoni? w sprawie rezerwacji. To fatalnie. Može pani spróbuje zadzwonič do... Byč može oni dysponuj^... Czy to pani odpowiada? No cóž. Niech bedzie. Dzieň dobry, slucham pani^. Žyczymy milego pobytu. (Přejete si) jedno- nebo dvoulůžkový pokoj? Jednolůžkový, ale potřebuji nutně s telefonem. Telefonuji v záležitosti//ve věci rezervace.//Telefonuji kvůli rezervaci. To je hrozné. Zkuste // Mohla byste zkusit zatelefonovat do... Možná oni mají... Vyhovuje vám to? No což.//No co mám dělat. Tak tedy dobře//dobrá. Dobrý den, prosím//čím mohu sloužit // posloužit. Přejeme vám prijemný pobyt. Cvičení (Čwiczenia) 1. Tak czy nie? Prosz? odpowiedzieč calym zdaniem. a) Pani Joanna chcialaby zarezerwowač pokoj z telefonem. b) Hotel „Cracovia" ma wolne pokoje w terminie od 13 do 19 lipea. c) Motel „Wanda" ma wolny pokoj. d) Pokoj w Motelu „Wanda" odpowiada pani Joannie. e) Pokoj pani Joanny jest w pawilonie po lewej stronie. 2. Jak to možná powiedzieč w Pani/Pana jezyku? a) Chcialabym zarezerwowač jednoosobowy pokoj w terminie od 13 do 19 lipea. b) Može pani spróbuje zadzwonič do motelu. c) Byč može oni dysponuja, jeszcze wolnymi pokojami. d) No cóž. Niech bedzie. e) Czy to pani odpowiada? f) Žyczymy milego pobytu. g) Dzwoni? w sprawie rezerwacji. h) Konferencja zaczyna sie wczesniej. /g\ KONVERZACE ^ KONWERSACJA W MOTELU „WANDA" I. W recepeji. Recepcjonista Pan I Recepcjonista Pan II Recepcjonista Pan II Recepcjonista Slucham pana. Przepraszam, czy sq. jeszcze na dzisiaj wolne pokoje? Przykro mi, ale nie. Dzieň dobry. Moje nazwisko Olek Popov. Mam tu zarezerwowany pokoj. Chwileczk?... Pan Popov... Tak, pokoj 257. Prosz? tu jest kluez. Dziekuj?. Žycz? panu milego pobytu. Slowniczek recepeja, -i (f) recepcjonista, -y (m) dzisiaj recepce recepční (muž) dnes, dneska MHU 102 II. Nastepnego dnia. Popov Recepcjonista Popov Dzieň dobry. Czy jest dla mnie jakás korespondenci a? Nie prosz? pana, nie ma. Dziekuj?. Slowniczek nástupný dla (předložka s 2. p.) f mnie (2. p. od zájmeně ja) jakiš korespondencja, -i (f) následný, následující pro mě, mne nějaký korespondence Zwiazki frazeologiczne Czy jest dla mnie jakás korespon- Mám nějakou korespondenci//poš- dencja? tu? Nie prosz? pana, nie ma. Ne, nemáte. III. Wieczorem. Popov Recepcjonista Popov Recepcjonista Popov Przepraszam, w którym pokoju mieszka pani Joanna Morska? Pani Morska mieszka w pokoju 327. A czy pani Morska jest w tej chwili? Zaraz sprawdze... Niestety, nie ma jej. Dziekuj?. Slowniczek chwila. -i ff) chvíle, okamžik, moment 103 Zwiazki frazeologiczne A czy pani M. jest w tej chwili? Niestety, nie ma jej. A je paní M. nyní zde? Bohužel není. INFORMACE INFORMACJE Formy trybu przypuszezajacego (podmiňovacího způsobu) s^ uwažane za bardziej grzeczne niž formy czasu teražniejszego trybu oznajmujacego (oznamovacího způsobu) i dlatego cz?šciej niž: Chce zarezerwowac pokoj. (Chci rezervovat pokoj.) mówimy po polsku: Chcialbym // chcialabym zarezerwowac pokoj. (Chtěl // chtěla bych rezervovat pokoj.) /^n SLOVNÍ ZÁSOBA SLOWNICTWO 1. KALENDÁŘ (KALENDARZ) 1.1. MESIC (MIESIAQ 1 styczeň II luty III marzec IV kwiecieň V maj VI czerwiec VII lipiec VIII sierpieň IX wrzesieň X paždziernik XI listopad XII grudzieň 104 105 1.2. TÝDEN (TYDZIEŇ) GPvUDZIEN 1 poniedzialek Eligiusza, Mariana, Natálii 2 wtorek Aurelii, Balbiny, Pauliny 3 sroda Franciszka, Ksawerego 4 czwartek Barbary, Bernarda, Piotra 5 pi^tek Kryspiny, Krystyny, Sabiny 6 sobota Emiliana, Jaremy, Mikolaja 7 niedziela Ambrožego, Marcina 1.3. KOLIKÁTÉHO JE DNES? (KTÓRY JEST DZISIAJ DZIEŇ?) 02.123 (jest) 23.09 (jest) drugi liczebnik porzq.dkowy I dwudziesty trzeci grudnia T nazwa miesiaca r. m?skiego w M. 1. p. + w D. 1. p. wrzesnia 1.4. KDY? (KIEDY?) . pojutrze przedwczoraj' wczoraj jutro przedtem _<- teraz -> potem A Poznámky: Za řadovými číslovkami se většinou v polštině tečka nepíše. Píše se pouze tam, kde by mohlo dojít k omylu - např. u data se tečka píše po číslici označující den. Po číslici označující měsíc se píše pouze tehdy, jestliže následuje číslice označující rok, např. 12.08, 12.08.1999 aj. V polských kalendářích jsou uváděna křestní jména vždy v 2. p. j. č., protože se jedná o „imieniny Krystyny, Piotra itd." (jmeniny...). U data, kde měsíc nebo den je označen pouze jednomístnou číslicí, připisuje se většinou před toto číslo 0, např.: 02.08.1920, 15.03.1962. /íPjv SITUAČNÍ CVIČENÍ ČWICZENIA SYTUACYJNE 1. Prosze odegrač krótkie scenki z cyklu „W hotelu". 2. Prosz? uzupelnic nastupujíce dialogi. a) - Dzieň dobry, shicham pana. 106 - Mamy pokoje jednoosobowe, ale niestety bez. - Pana nazwisko? - Pokoj numer 345 na ...... pietrze, po------- - Prosz? bardzo. Zycz?......... b) - Hotel „Cracovia", ............ - Chcialabym................................. Od 10. do 12. marca. Niestety............ To........................!!! Prosz?............ Može oni. c) - Nie ma za co. - Slucham pana. - Dzieň dobrý. Mam tu............ - Jozef Kaleta... Jozef Kaleta. Tak. Pokoj. - Na którym pietrze? - Na.............po............ - Žycz?. 3. X dzwoni do hotelu i chcialby zarezerwowač pokoj dwuosobo-wy z lazienkži. Y pyta o termin i przyjmuje rezerwacj?. 4. X prosi recepcjonistke o klucz do pokoju nr 250. Y podaje 107 5. X pyta recepcjonistke, w którym pokoju mieszka pan Z. Recepcjonistka mówi, že w 564, ale že teraz go nie ma. 6. Y prosi przez telefon o zarezerwowanie dwuosobowego pokoju w hotelu. Recepcjonistka mówi, že niestety nie ma juž wolnych miejsc. 7. X przyježdža do hotelu i mówi recepcjonistce, že ma tu zarezerwowany pokoj. Recepcjonistka pyta o nazwisko i potem tíumaczy X, gdzie jest jego pokoj. ^GRAMATIKA GRAMATYKA 1. JMÉNA (IM ION A) 1.1. PODSTATNÁ JMÉNA - 7. p. mn. č. (RZECZOWNIKI - NARZETJNIK 1. mn.) Rodzaj Koňcówka Przyklady meski -ami / /wyjatkowo / -mi . panami, psami, hotelami ! koňmi, gosčmi žeňski . kobietami, lazienkami ! ničmi, kosčmi nijakí miastami, pólami, morzami, mieszkaniami í j^bů 108 109 1.2. PŘÍDAVNÁ JMÉNA -7. p. mn. č. (PRZYMIOTNIKI - NARZEDNIK 1. mn.) Rodzaj Koňcówka Przyklady m^ski -imi /-ymi z mlodymi panami žeňski z dlugimi ulicami nijaki z dužymi polami 1.3. DĚLENÍ PODSTATNÝCH JMEN RODU MUŽSKÉHO NA OSOBNÍ A NEOSOBNÍ (PODZIAL RZECZOWNIKÓW RODZAJU M^SKIEGO NA OSOBOWE I NIEOSOBOWE) Stejně tak jako v češtině tak i v polštině jsou v jednotném čísle podstatná jména rodu mužského dělena na životná (4. p. = 2. p.) a neživotná (4. p. = 1. p.). widz? psy - nasze psy widz? domy - nasze domy 1.4. TYPY DEKLINACÍ JMEN V POLŠTINĚ V MNOŽNÉM ČÍSLE (TYPY DEKLINACJI IMION W JEZYKU POLSKIM W LICZBIE MNOGIEJ) - deklinacja m§skoosobowa = rodzaj meski rzeczowniki oso-bowe (např.: ci nowi lektorzy, panowie, nauczyciele) - deklinacja niemeskoosobowa // žeriskorzeczowa = rodzaj me-ski rzeczowniki nieosobowe, rodzaj žeňski, rodzaj nijaki (např.: te nowe psy, domy, kobiety, miasta) 1.5. PODSTATNÁ JMÉNA - 2. p. j. č. (RZECZOWNIKI - DOPELNIACZ 1. p.) H« widze lektora - bez lektora ] widze psa - bez psa j rzeczowniki žywotne widz? dom - nasz dom ] widze hotel - nasz hotel j rzeczowniki niežywotne V množném čísle jsou však podstatná jména rodu mužského v polštině dělena ještě dále na osobní, tj. pojmenování osob (pan, student) a neosobní, tj. pojmenování zvířat a věcí (pies, koň, dom). Rozdíl v deklinaci osobních a neosobních jmen spočívá ve tvaru 4. p. mn. č., kdy tvar osobních jmen je roven tvaru 2. p. mn. č. - deklinacja nifskoosobowa. ^ widz? lektorów - bez lektorów Tvar neosobních jmen je roven tvaru 1. p. mn. č., tak jako u neživotných jmen - deklinacja niemeskoosobowa. Rodzaj Koňcówka Przyklady m?ski rzecz. žywotne -a pana, nauezyciela, konia, psa rzecz. niežywotne -u1 biletu, kraju, plotu stolu rzecz. niežywotne -a litra, Krakowa, noža, dworca žeňski -K + -y kobiety, rozmowy, ulicy -K', k, g, 1 + -i babci, dloni, nogi, rejd nijaki -a miasta, jablka, pola, morza 110 111 A Poznámka: 1 V polském jazyce neexistuje u neživotných podstatných jmen rodu mužského v 2. p. j. č. žádné přesné pravidlo, které by určovalo užití koncovky -u nebo -a. Proto je zapotřebí u těchto jmen se naučit i tvar 2. p. j. č. 1.6. PŘÍDAVNÁ JMÉNA - 2.'p. j. č. (PRZYMIOTNIKI - DOPELNIACZ 1. p.) Rodzaj Koňcówka Przyklady m§ski -ego bez mlodego pana, starego stolu nijaki bez dužego okna, dlugiego pola žeňski -ej bez mlodej kobiety, czystej ulicy 1.7. PŘEDLOŽKY UŽÍVANÉ S 2. PÁDEM (PRZYIMKI UŽYWANE W DOPELNIACZU) przyimki + trudniejsze przyklady užycia odpowiedniki w jezyku czeskim do do, k, na id? do lekarza jdu k lékaři z // ze z bez // beze bez dla pro od od obok vedle stač obok okna stát vedle okna oprócz kromě u u, při 1 8. PODSTATNÁ JMÉNA - 4. p. j. č. (RZECZOWNIKI - BIERNIK 1. p.) Rodzaj Sposób tworzenia, koňcówka Przyklady m?ski rzecz. žywotne 4. p. = 2. p. pana, lekarza, konia, psa, nauczyciela rzecz. niežywotne 4. p. = 1. p. hotel, dom, pokoj, deszcz, uniwersytet žeriski 1. p. -a, -i: -e kobiet§, ulice, konferencje, gospodyni? | pania. • 1. p. -K: 4. p. = 1. p. dloň, mysz, odpowiedž, kosč nijaki 4. p. = 1. p. lato, morze, jablko, imi? 1.9. PŘÍDAVNÁ JMÉNA - 4. p. j. č. (PRZYMIOTNIKI - BIERNIK 1. p.) Rodzaj Koňcówka Przyklady m^ski z rzecz. žywotnymi 4. p. = 2. p. dobrego studenta, pi^knego psa, nowego lektora z rzecz. niežywot. 4. p. = 1. p. dobry hotel, wysoki dom, nowy stol žeňski dobra, nauczycielke, nowa. lodž nijaki 4. p. = 1. p. dobré jablko, duze miasto 112 113 1.10. PŘEDLOŽKY UŽÍVANÉ SE 4. PÁDEM (PRZYIMKI UŽYWANE W BIERNIKU) przyimki + trudniejsze przyklady užycia przez dzielo napísane przez Sienkiewicza po id? po chleb na tlumaczyč na jezyk polski krople na kaszel za jechac za granice w// we jechac w góry nad jechač nad morze pod pod koniec lata odpowiedniki w jezyku czeskim přes, skrz dílo napsané Sienkiewiczem pro jdu pro chléb o na,' do, proti překládat do polského jazyka kapky proti kašli za, do jet do zahraničí do, v jet do hor nad, k jet k moři k, ke ke konci léta 2. SKLADBA (SKLADNIA) 2.1. TVARY JMEN V POSTAVENÍ PŘEDMĚTOVÉM (FORMY IMION W ROLI DOPELNIENIA) 2.1.1. Slovesa přechodná (Czasowniki przechodnie) Slovesa přechodná jsou doplňována předmětem většinou ve 4. pádě - „dopelnienie bližsze". Jestliže změníme činný tvar sloves přechodných na tvar trpný, předmět se stane podmětem. * Czytam ksiažk?. (Čtu knížku.) Ksi^žka jest czytana. (Knížka je čtena.) Napisalem pami?tnik. (Napsal jsem paměti.) Pamietaik zostal napisany. (Paměti byly napsány.) ! U sloves, která jsou v prísudku a vyjadřuji „řízení" či „vedení" něčeho, je předmět v 7. pádě. Hí Kowalski kierowal spóldzielni^. (Kovalský řídil družstvo.) ! Slovesa v záporném tvaru v prísudku a záporné modálni konstrukce s infinitivem mají předmět v 2. pádě - tj. genitiv záporový (viz 2. lekce). * kupuj? ser (kupuji sýr) nie kupuj? sera (nekupuji sýr) wolno karmič zwierz?ta (je dovoleno krmit zvířata) nie wolno karmič zwierzat (není dovoleno krmit zvířata) zubry možná spotkač (je možné potkat zubry) žubrów nie možná spotkač (není možné potkat zubry) ! Jestliže činnost slovesa zasahuje jen částečně daný předmět nebo trvá jen krátkou dobu, předmět vystupuje ve tvaru 2. pádu - tj. v genitivu partitivním. H< kupilem chleba (koupil jsem chléb//chleba) wypilem herbaty (vypil jsem čaj) požyez mi klucza (půjč mi klíč) .k/Á í , Některá přechodná slovesa mají předmět pouze v 2. pádě. * chcieč - chc? chleba (chci chléb//chleba) / ž^dač - ž^dam pieni?dzy (žádám peníze) : szukač - szukaí klucza (hledal klíč) i sluchač - sluchala muzyki (poslouchala hudbu) / udzielič - udzielič wywiadu (poskytnout rozhovor) dotykač - dotykám stolu (dotýkám se stolu) 114 2.1.2. Slovesa nepřechodná (Czasowniki nieprzechodnie) Slovesa nepřechodná jsou doplňována předmětem ve 2., 3., 4., 6. a 7. pádě - „dopelnienie dalsze". Tento předmět se však nemůže stát podmětem. 2. pád: odmawiač pomocy (odmítnout pomoc), pisač do ojca (psát otci) 3. pád: dač ksi^žke bratu (dát bratrovi knížku), powiedzieč siostrze (říci sestře) 4. pád: pytač o drog? (ptát se na cestu), grač w karty (hrát karty) 6. pád: opowiadač o podróžy (vyprávět o cestě), služyč w wojsku (sloužit v armádě) 7. pád: bawič si? laika, (hrát si s panenkou), pracowač nad wynalazkiem (pracovat na vynálezu) /^GRAMATICKÁ CVIČENÍ ČWICZENIA GRAMATYCZNE 1. Prosz? napisač slowami. Który jest dzisiaj? 13.10............ 18.02. 5.09............ 11.01. 24.12............ 4.04. 2. Prosz? napisač slowami. a) Chcialbym zarezerwowac pokoj od 6.06. 2.07......... b) Chcialbym zarezerwowac apartament od 16.08. 1 ftQ do do 115 c) Chcialbym zarezerwowac pokoj od 4.01 ......... do 2.02......... d) Chcialbym kupic bilet na 14.05......... je) Chcialbym wrócič bilet na 20.03......... f) Chcialabym kupic bilet na 28.11......... 3. Wyrazy podané w nawiasach prosz? podač w odpowiedniej formie. a) Niestety, nie ma juž (wolne miejsce)......... b) Przepraszam, ale nie mam (rezerwacja)......... c) W motelu „Wanda" dysponuja. jeszcze (wolny pokoj -1. mn.)......... d) Musz? zadzwonič do (hotel).....~.y.. e) Ten pokoj jest bez (lazienki)......1^.. f) Chcialabym si? spotkač ze (studenci - 1. mn.)......... po poludniu. g) Prosz? (klucz)......... do (pokoj)....'.'.... h) Mamy klopoty z (telefon - 1. mn.)......... i) Prosz? bilet na (niedziela)... j) Do domu jad? w (sobota)....-..^.. k) W Warszawie jestem od (pi^tek).....':<... do (sroda).... 1) Kiedy jest lekcja polskiego? W (sroda)... 4. Z rozsypaných wyrazów prosz? uložyč zdania. a) Ewa czeskiego jest lektorky. b) pokoj dziesi^tego na zarezerwowac chcialabym. 116 117 c) rezerwacji w dzwoni? sprawie. d) jakás dla korespondenci a mnie jest czy? e) czy przepraszam jakies s^ pokoje wolne? f) w Joanna którym Morska przepraszam pokojů mieszka pani? /g\ KONTROLNÍ CVIČENÍ ^ ČWICZENIA KONTROLNE 1. Prosz? uzupelnič ponižszy tekst. a) Pani Joanna (dzwonič)......... do Hotelu „Cracovia". b) Ona chce zarezerwowač (pokoj)......... od 19.(07)......... do 20. (08)......... c) Pani Joanna chcialaby (pokoj jednoosobowy).........z (la- zienka i telefon)......... d) Niestety kurs jezyka polskiego (zaczynač si?).........wczes- niej i pani Joanna (musiec).........zmienič termin (rezerwa- cja)......... e) W Hotelu „Cracovia" nie ma juž (wolne miejsca)........., wiec ona (telefonowač).........do (motel).........„Wanda". f) Tam jeszcze jest (jeden wolny pokoj)........., niestety bez (telefon)..... g) Ten pokoj jest w (pawilon)...;:'hľ. numer 3, na (trzecie pi?tro)......... po (prawa strona)......... 2. Pŕosz? przetlumaczyč na jezyk polski nastepujace zdania. a) Nemám byt. b) Anna klepe na dveře. c) Eva poslouchá hudbu. e) Nechci řídit autobus. ' f) Nevypila jsem kávu. g) Hledám Dlouhou ulici. L^ h) Neoznačil jsi si jízdenku. 3. Prosz? przetlumaczyč na jezyk polski nast?pujacy tekst. a) Do Polska pojedu s Petrem. b) Chceme si prohlédnout Varšavu a Krakov. c) Máme rezervovaný pokoj ve studentské koleji. d) Ve Varšavě se setkáme s naším lektorem polského jazyka z Prahy. e) Od 27.1. do 9.2. budeme v Krakově. f) V Krakově chci jít na Wawel a Petr do Muzea Jagellonské univerzity. 4. Co one mówia^? 118 119 DOPLŇUJÍCÍ TEXT TEKST UZUPELNIAJACY POLSKA - TURYSTYCZNE ABC Hotele w Polsce oferuje dosč zróžnicowany standard. Poza znanými sieciami hoteli (Inter-continental, Marriot, Holiday Inn), možná polecic takže inne hotele „Orbisu", od dawna nastawione na recepcj? gosci zagranicznych. Jedným z nich jest i hotel „Unia" w Lublinie. HOTEL „ORBIS - UNIA" Hotel „Unia" serdecznie zaprasza Gosci z kraju i zagranicy. Hotel poíožony jest w najpiekniejszej, otoczonej zieleni^, spokojnej dzielnicy Lublina. Po drugiej stronie Alei Raclawickich, a wiec vis a vis hotelu rozci^ga si? najpiekniejszy miejski - Ogród Saski. Hotel „Unia" dysponuje 35 pokojami jednoosobowymi, 70 pokojami dwuosobowymi oraz 5 apartamentami. Pokoje wyposa-žone sa. w lazienki, aparáty radiowe, telefony a apartamenty w odbiorniki telewizyjne i lodówki. Do dyspozycji Gosci - Klub -Czytelnia z prasa, krajowa. i zagraniczna. oraz Coctail-Bar. Przy hotelu czynna jest kawiarnia, w której sniadania wydaje si? juž od godz. 7.00 rano. W restauracji hotelowej znajduje si? 100 miejsc konsumpcyjnych. Doskonala kuchnia poza daniami typowymi dla lokali orbisowskich specjalizuje si? w podawaniu daň regionu lubelskiego. Hotel prowadzi przez caía. dob? wymian? walut obcych. Ponadto w hotelu czynny jest sklep Pewex oraz zaklad fryzjerski. Przy hotelu znajduje si? parking samochodowy oraz postoj taksówek. przyjmujemy listownie, telefonicznie i za posrednictwem telexu -skrót telegraficzny: „Omnia" 84346. Dojazd z dworca kolejowego trolejbusem, natomiast z PKS autobusem albo trolejbusem. Doba hotelowa trwa do godz. 14.00. Gwarantujemy komfortowy i spokojný wypoczynek w na-szym hotelu. Inne przedsi?biorstwa turystyczne takže prowadza. hotele, ale na ogól o nižszym standardzie. Niew^tpliwie najtaňszymi i naj-skromniej wyposažonymi miejscami noclegowymi dysponuje Pol-skie Towarzystwo Schronisk Mlodziežowych. Niedostatek miejsc noclegowych w najbardziej atrakcyjnych turystycznie miejscowosciach sprawia, že podróž bez rezerwacji jest ryzykowna. Asekuracj^ bywa instytucja pokoi gošcinnych. Latem možná liczyč na campingi, chociaž w szczycie sezonuj bywaja. przepelnione, a ich poziom odbiega niestety od wymogów europejskich. Zdarza si? jednak, že položenie rekompensuje braki. (viz Kartka o Polsce, 1990; I prospekt Hotelu „Orbis-Unia") 6. LEKCE (Lekej a szósta) ZÁKUPY, ZÁKUPY ®ÚVODNÍ TEXT TEKST WST^PNY CO NA NIEDZIELNY OBIAD W piatek rano pani Wesolowska jak zwykle wybrala si? na zákupy. Wychodzac z mieszkania spotkala sasiadk?, pania^ Cent-kowsk^. W - Dzieň dobry! C - Dzieň dobry pani. Dawno pani nie wi- dzialam! Byla pani chorá? W - Tak... Mialam gryp? i jeszcze jestem troch? slabá. C - Idzie pani do miesne-go? W - Tak. Chc? kupic wed- line i jakies mieso na obiad na niedziel?. C - Ryniakowa mówila, že w tym malým skle- pie na rogu jest piek- na wolowina, a kolejka nieduža. 122 W - Oj, to musze tam szybko isč! Zdaže? C - Na pewno pani zdažy! Mi^so drogie, to ludzie nie kupuje tak dužo. W - To ja biegn?. Do widzenia pani. C - Do widzenia. Dwie godziny póžniej pani Wesolowska znów spotyka sasiad-k? na podwórku. C - No i co? Kupila pani? W - Tak. Prawie^ godzin? stalam, ale dostalam i wolowe, i nawet parówki. C - Po ile teraz parówki? W- 14 120 zlotých. C - Cos podobnego!!! W- Tak, tak, 14 120 zlotých. C - Szla pani przez Studenek^? W- Tak. C - A nie widziala pani, czy ten spožywczy na placu Sikorskiego jest juž otwarty? Bo rano byl remanent. W- Jest juž czynny. C - Ojej, to ja musze tam zaraz isč. Skoňczyl mi si? cukier! W- Kupi mi pani pól kilo sera? Bedzie na nalesniki. C - Oczywiscie. Jak wróc?, to wpadn§ do pani na herbatk?. W- Zapraszam, zapraszam. Slowniczek zakup, -u (m) nákup, koupě zwykle obyčejně, obvykle wybrac si?, -biore, -bierzesz odejít, vypravit se wychodzac (přechodník přítomný od vycházeje, -zejíc, -zejíce zde: vychá- slovesa wychodzic) zejíc (f) s^siadka, -i (f) sousedka dawno dávno, dlouho chory nemocný, chorý miesny = sklep miesny maso, uzeniny (název obchodu) wedlina, -y (f) uzenina mieso, -a (n) maso obiad, -u (m) oběd w tym (6. p. od ten) v tom maty malý sklep, -u (m) obchod wolowina -y (f) = mieso wolowe hovězí, hovězí maso kolejka, -i (f) fronta (čekajicích) niedužy nepříliš velký szybko rychle zdažyč, -e, -ysz stačit drogi drahý kupowač, -puje, -pujesz kupovat bieg-nac, -e, -niesz běžet, utíkat znów = znowu znova, opět spotykac, -am, -asz potkávat podwórko, -a (n) dvorek prawie skoro, téměř stač, stoj?,- stoisz stát nawet ba, i, ba i, dokonce parówka, -i (f) párek ile, ilu (2. p.) kolik /loty, -ego (m) zlotý (peníze) przez (předložka se 4. p.) přes spožywczy = sklep spožywczy potraviny plac, -u (m) náměstí otwarty otevřený bo protože, nebot, poněvadž remanent, -u (m) inventura "jej oj, ach, och, aj cukier, -kru (m) cukr pól (neskl.) půl, půlka, polovice, polovina kilo (neskl., n) kilo, kilogram hovor, ke kilogram, -a (m) ser, -a (ni) sýr, tvaroh nalesnik, -a (m) palačinka wrócič, -cisz L vrátit se wpasc, wpadne, wpadniesz zaběhnout (k někomu zajít) lierbatka, -i (f) čaj (doslovně: čajíček) zdrobnelina od herbata, -y (f) zapraszač, -am, -asz zvát 124 Zwiazki frazeologiczne wybrac si? na zákupy Dawno pani nie widzialam! W tym sklepie jest pi?kna wolowina. Na pewno pani zd^žy!1 To ja biegne. dwie godziny póžniej No i co? Po ile teraz parówki? Cos podobnego! Szla pani przez...? Bo rano byl remanent. Jest juž czynny. Skoňczyl mi sie cukier. Kup i mi pani pól kilo šerá;? Bedzie na nalešniki. Wpadn? do pani na herbatke. jít nakoupit//jít na nákup Dlouho jsem vás neviděla! V tom obchodě mají pěkné hovězí. Určitě to stihnete! Tak já běžím. o dvě hodiny později No tak co? Kolik ted stojí párky? To není možné. Šla jste přes...? Protože ráno měli inventuru. Už mají otevřeno. Spotřebovala jsem cukr. Koupila byste mi půl kila sýra // tvarohu? Budu mít na palačinky.//Udělám //chci udělat palačinky. Zajdu k vám na čaj. A Poznámka: Obraty s podmětem „pani//pan//paňstwo' rovnocené vykání v českém jazyce. * Byla pani chorá? A nie widziala pani. + slovesem ve 3. os. jsou 125 2. Jak to možná powiedzieč w Pana // Pani jezyku? a) Dawno pani nie widzialam. b) Skoňczyl mi sie cukier. c) W tym malým sklepie na rogu jest piekna wolowina. d) Po ile teraz parówki? e) Coš podobnego! f) Wpadn? do pani na herbatk?. g) Na pewno pani zdažy. h) Rano byl remanent. 3. Prosz? uzupelnic. a) ... piatek pani Wesolowska wybrala sie ... zakupy. b) Chce kupic wedlin? i jakies mi?so ... obiad ... niedziel?. c) ... malym sklepie ... rogu jest remanent. d) Kupi mi pani pól kilo sera? Bedzie ... nalesniki. e) Wpadn? ... pani ... kaw?. Cvičení (Čwiczenia) 1. Tak czy nie? Prosz? odpowiedzieč calym zdaniem. a) Pani Centkowska miala gryp?. b) W sklepie na Studenckiej jest jeszcze remanent. c) Ludzie kupuje dužo mieša. d) W sklepie na placu Sikorskiego jest kolejka, m ; e) Pani Centkowska chce póHdlo sera. u*l "^u-u, /:iMJJ- ^4,, KONVERZACE KONWERSACJA ROBIMY ZAKUPY I. Pani Wesolowska byla nie tylko w sklepie mi?snym. Po drodze robila tež inne zakupy. Najpierw w kiosku „Ruchu". 126 Wesolowska - Dzieň dobry. Prosze 10 bi-letów tramwa-jowych, pacz-ke Klubowych, zapalki i Gazet?. Sprzedawca - Prosz?... bilety, papierosy, zapalki,, ale Wyborczej juz Wesolowska Sprzedawca Wesolowska me ma. Nie ma? No to niech bedzie Krakowska. Placi pani 18 700 zlotých. Prosze. Slowniczek nie tylko po drodze tež inny kiosk, -u (m) Ruch, -u (m) paczka, -i (f) Klubowe (papierosy) zápalka, -i (f) Gazeta (Wyborcza) papieros, -a (m) Krakowska (= Gazeta Krakowska) platič, -ce, -cisz nejenom, nejen cestou, po cestě také, rovněž, též jiný kiosk zde: stánek s novinami, tabákem, drogistickým zbožím atd. balíček, krabička značka cigaret zápalka, sirka jeden z deníků cigareta jeden z místních deníků platit 127 Zwiijzki frazeologiczne. robimy zákupy No to niech bedzie.. jdeme na nákup//nakupujeme Dobře tak mi dejte... . II. Potem pani Wesolowska robi zákupy w sklepie spožyw-czym. Ekspedientka Wesolowska Ekspedientka Wesolowska Ekspedientka Wesolowska Ekspedientka Prosz?, co dla pani? Prosz? butel-k? mléka, jeden chleb, 10 jajek i ser bialy. Czy cos jeszcze? Sloik džemu. Malinowego czy truskawkowego? Malino wego. Placi pani 25463 ztote. Slowniczek butelka, i (f) mléko, -a (n) jeden chleb, -a (m) jajko, -a (n) ser bialy sloik, -u (m) džem, -u (m) malinowy truskawkowy láhev mléko jeden chléb vajíčko tvaroh sklenice (zavařeniny, kompotu) džem malinový jahodový (ze zahradních jahod) 128 III. Idzie równiež na targ. , Wesolowska Sprzedawca Wesolowska Sprzedawca Wesolowska Prosz? kilo ziemniaków, piec jablek i trzy po midory. Juž... 15 342 zloté. Prosz?. Oj... nie ma pani drobných, bo nie mam wydač??? Zaraz poszu- ^ Vv y^"*~>/t>'l< ! panie!, Bože! /' - ' ' ' niektoré rzecz. 1. p. -a: -o matko!, žono!, duszo!, ziemio!, dziewczyno!, kobieto!, ojczyzno! žeňski niektoré rzecz. miekkotem.1 -u ciociu!, mamusiu!, Zosiu!, Marysiu!, babciu!, Kasiu!, Krysiu!, Malgosiu! fi/s^i^-j,-/' 1. p. -i: = 1. p. pani!, gospodyni! /hJyijX 4l-iwfu(f . i . , n ■ v ! 1. p. -K: = 2. .p. wsi!, mlodziežy!, nocy!, nijaki = 1. p. morze!, miasto!, niebo! Pátý pád má v jazyce pouze expresivní funkci, neplní funkci syntaktickou. V mluvených projevech, zejména mezi mládeží, se užívá v této funkci velmi často tvar 1. p. A Poznámka: 1 Koncovku -u mají zejména podstatná jména rodu ženského, která jsou zdrobnělá. Ostatní mají většinou koncovku -o. 137 1.4. PODSTATNÁ JMÉNA - 5. p. mn. č. (RZECZOWNIKI - WOLACZ 1. mn.) Ve všech rodech je 5. p. mn. č. = 1. p. mn. č. jjí panowie!, dziewczyny!, miasta! 2. SLOVESA (CZASOWNIKI) 2.1. MINULÝ ČAS ZPŮSOBU OZNAMOVACÍHO (CZAS PRZESZLY TRYBU OZNAJMUJACEGO) Tvary minulého času oznamovacího způsobu jsou tvořeny od kmene minulého. - infinitiv (bezokolicznik): spotkač Liczba pojedyncza Osoba koniugacja r. meskiego koniugacja r. žeňskiego koniugacja r. nijakiego 1. spotka -1 -em spotka -la -m 2. spotka -1 -es spotka -la -s 3. spotka -1 , spotka -la spotka -lo t r Osoba Liczba mnoga koniugacja meskoosobowa koniugacja žeňskorzeczowa 1. spotka -li -srny spotka -ly -srny 2. spotka -li -scie spotka -ly -scie 3. spotka -li spotka -ly 138 2.1.1. Samohláskové alternace ve tvarech sloves v minulém čase (Alternacje samogloskowe w formách czasowników w czasie przeszlym) Alternace a//e U většiny sloves, která mají infinitiv zakončený na -ec a u sloves jesc, znaležc, usiasč: ; , - ve tvarech množného čísla rodu mužského osobního je před souhláskou -1- samohláska -e- v kmeni: * oni mieli - v ostatních tvarech je před souhláskou -1- samohláska -a-v kmeni: * on mial, ona miala; one mialy. Alternace aV/f U sloves, která mají infinitiv zakončený na -^č: - ve tvarech jednotného čísla rodu mužského je samohláska v kmeni: * on wzia.1 - v ostatních tvarech je samohláska -g- v kmeni:: H« ona wzieja; oni wzieli, one wziejy. Alternace o//ó U sloves pomoc, móc - ve tvarech 3. os. j. č. rodu mužského je -ó- v kmeni: * on pomógl - v ostatních tvarech je samohláska -o- v kmeni: * ona pomogla; oni pomogli, one pomogly. Alternace o//ó//e Např. u slovesa plese, niešč - ve tvarech 3. os. j. č. rodu mužského je samohláska -ó-v kmeni: * on niósl - ve tvarech množného čísla rodu mužského osobního je samohláska -e- v kmeni: * oni niesli - v ostatních tvarech je samohláska -o- v kmeni: 139 2.2. VID (ASPEKT) Nedokonavé sloveso (czasownik niedokonany) Dokonavé sloveso (czasownik dokonaný) a) činnost, která stále trvá b) činnost, která se opakuje * gotowač, kupowač, pič, pro sic a) činnost, která byla již skončena b) jednorázová činnost * ugotowač, kupic, wypič, poprosič 2.3. BUDOUCÍ ČAS OZNAMOVACÍHO ZPŮSOBU (CZAS PRZYSZLY TRYBU OZNAJMUJACEGO) 2.3.1. Budoucí čas nedokonavých sloves (Czas przyszly czasowników niedokonanych) Způsob tvoření: osobní tvar pomocného infinitiv slovesa významového slovesa ,,byč" v budoucím + // příčestí minulé činné (s pří-čase ponou -1) slovesa významo- vého 4a: mi u Osoba Liczba pojedyneza / -/ 1. i'/ b?d? pracowač//bed? pracowal//-la 2. b^dziesz pracowač // b?dziesz pracowal // -la 3. b?dzie pracowač//b§dzie pracowal//-la//-lo Osoba Liczba mnoga 1. b^dziemy pracowač //b^dziemy pracowali // -ly 2. bgdziecie pracowač//bedziecie pracowali//-ly 3. b§da^ pracowač//b?d^ pracowali//-ly 140 141 5j« Jutro bede pracowač w domu. // Jutro bed? praco wal//-la w domu. 2.3.2. Budoucí čas dokonavých sloves (Czas przyszly czasowników dokonaných) Dokonavá slovesa netvoří zvláštní tvary pro budoucí čas. Tvar přítomného času má význam budoucího času. Hc Pójd? do Muzeum Narodowego. j ŕľi l Kupí? ci nowe buty. 3. SKLADBA (SKLADNIA) 3.1. VYJÁDŘENÍ KONSTRUKCE „NIE MA" V MINULÉM A BUDOUCÍM ČASE (FORMA KONSTRUKCJI „NIE MA" W CZASIE PRZESZLYM I PRZYSZLYM) Czas przeszly Czas teražniejszy Czas przyszly nie bylo + 2. p. nie ma + 2. p. nie bedzie + 2. p. nie bylo wody (nebyla voda) Nie bylo Piotra w domu. (Petr nebyl doma.) nie ma wody (není voda) Nie ma Piotra w domu. (Petr není doma.) nie bedzie wody (nebude voda) Nie bedzie Piotra w domu. (Petr nebude doma.) /p\ GRAMATICKÁ CVIČENÍ ČWICZENIA GRAMATYCZNE 1. Prosz? zamienič wedlug wzoru. Wzór: Jest chleb. Nie ma chleba, a) Prosz? czekolad?. Nie.......... b) Byla kapusta. Nie............ c) Prosz? bialy ser. Nie............ d) Bedzie sok pomaraňczowy. Nie............ e) Do picia byla woda z sokiem. Nie............ f) B^dzie kawa z mlekiem. Nie............ g) Czy jest cebula? Nie............ 2. Prosz? zamienič na czas przeszly. a) Ewa czyta gazet?. b) Mam gryp?. c) Jest piekna wolowina. d) Basia kupuje sukienky. e) Marek idzie do sklepu. f) Konferencja zaczyna si? wczešniej. g) Musz? zadzwonič do Magdy. h) Jestesmy w sekretariacie filologii polskiej. i) Rozmawiajq z Piotrem i z Markiem. j) Wpadne do Marii. k) Mieszkaj^ w Paryžu. 1) Mamusia robi po drodze zákupy. m) Zapíacisz za wszystko? n) Juž nie ma pomidorów. 3. Prosz? czasowniki w zdaniach w cwiczeniu nr 2 zamienič na czas przyszly. 4. Z dialogów lekcji 4 i 5 prosz? wypisac wszystkie rzeczowniki i utworzyc ich mianownik 1. mn. 5. Prosz? wstawič wlasciw^ form? wlasciwego czasownika. a) Wczoraj caly dzieň (robič, zrobič) ......... zákupy. b) Zwykle (jesc, zjesc) obiady w domu, ale jutro (jesč, zješč) ^.-..í;1.".'?. w restauracji. c) Co Marek robi? (Pisač, napisač) ......... listv do rodzinv. 142 143 d) Chcialbym (rezerwowač, zarezerwowač) ......... pokoj na szesnastego lutego. ej Jutro (dzwonič, zadzwonič) ..r.>i-U.. do domu. f) Musz? (kupič, kupowac) ......... mi?so na obiad. /p\ KONTROLNÍ CVIČENÍ ČWICZENIA KONTROLNE 1. Prosz? wstawič poprawna^ form? imion. a) W (niedziela) ............ mam urodziny. b) Musz? coš upiec i cos ugotowač. W (sobota) .........pôjd? (zakupy) ......... c) W (sklep mi?sny) ......... kupie 1 kilogram (kielbasa) ........., 1/2 kilo (szynka) ......... i 4 (parówka) ......... d) W (sklep spožywczy) .........kupi? (JaJko - 1. mn.)........., sloik (džem) .'.......'., 1 kg (ser žólty) ........., (maslo) ........., 2 kg (cukier) (w.kW:. i paczke (kawa) ......... e) Potem pôjd? do (sklep jarzynowy)..........po (1 kg, jablko) ........., (1 kg, gruszka) ........, (2 kg, pomidor)......... (f). Musz? tež kupič (marchewka) ......... i (kalafior)......... 2. Prosz? utworzyč wolacz 1. p. od imion podaných w nawiasie. a) (Marysia) ........., prosz? ci? o klucz od pokoju! b) Telefon do pana, (pan Piotr) MúW.X , ; c) Pani (Anna) ........., mam do pani spraw?! Nd) Drogi (ojciec) .........! e) Najdrožsza (babcia) .........! f) Moje drogie (dziecko) .........! 3. Prosz? przetlumaczyč na j?zyk polski. /Ja a) Obyčejně nakupuji v pátek odpoledne. b) Nejprve jdu do masny. Kupuji 1 kg vepřového masa na neděli. c) Na trhu kupuji mrkev, zelí, petržel, salát a brambory. d) Musím koupit i jablka, hrušky a švestky. e) Potraviny jsou blízko na rohu. f) Tam kupujeme mléko, máslo, vajíčka, chléb, tvrdý sýr a tavený sýr, mouku a cukr. g) Domů se vždy vracím také se zákusky a květinami. 4. Co možná kupič w sklepie spožywczym, jarzynowym, mi?s-nym? Co možná kupič w cukierni, kwiaciarni? 5. Co oni mówia? 144 /Qv DOPLŇUJÍCÍ TEXT_ ^tekst UZUPELNIAJ4CY KUCHNIA STAROPOLSKA Kuchnia polska od niepamietnych lat odznaczala si? niezwyk-lym bogactwem i róžnorodnpsci^. Nic dziwnego, samo položenie geograficzne Polski pbwodowalo, že krzyžowaly si? tutaj szlaki handlowe z Pólnocy na Poludnie i ze Wschodu na Zachód. ?-v Wschód - nauczyl nas jadania wspanialych, lecz tuczacych slodyczý, Pólnoc - nauczyla nas lubič sledzie i inne ryby morskie, z Pohidniay^jz Záchodu przyszly do nas rzymskie specjaly, bo kiedys wíasnie pot?žny Rzym byl kolebkq. dobrej kuchni. Wszyjt-kie te nowinki kuliname znajdoWáry u nas doskonály grunt,'bo Polacy zawsze lubili Jobfííé stoly" albowiěm tak mežczyžni, jak i kobiety to wyrahnowani smakosze. Uzis w naszej kuchni panuje (choč jeszcze nie wsz?dzie) racjonalne žywienie, ale kiedys kuchnia polska byla bardzo obfita. Na przyklad na Wielkanoc stoly uginaly ši? doslownie podnosemmi?siwá, w?dlin, szynek, kielbas, rožných dan w galařecíe z mi?sa, ryb, drobiu... Jadano bardzo wiele dziczýzný, tak zwíerzyny, jak i ptactwa, dužo ryb rzecznych i z jezior, a male ogródki, tzw. wirydarzyki byly od wieków pelne rozmaitych zielonych przypráw. Na Bože Narodzenie tradycia nakazy\yala pojdawač 12 daň, wszystkie postně, a na koniec jeszcze ciasta, bakahe i slodycze. Od XII wieku Gdaňsk stal si? niémäl Mekk^, do której statki zwožíry korzenie i inne luksusy z egzotycznych krajów, a wywozily z Polski ziarno i maje?. W tymežasie kuchnia gdaňská zasryn?la w swiecie glównie z dziczyzny (tury, losie, sarny, jelenie, dziki, niedžwiedzie, bobry, zajace i dzikie ptactwo), z piwa, ryb, a wrešž-cie ciast. Od XVI w. takže ze slynnej wódki - „Goldwasser". W XIV wieku Polska zaslyn?la równiež piernikami toruň-skimi. Toruň, Bazylea i Norymberga, jto byly w sredniowiécžu slynne miasta „piernikowe", gdzie žresžta^ do dzis wypieka si? niektoré pierniki wg receptur sprzed'6 wieków. ýM:C>0.4 (časopis „Úroda", 1976/6, s. 17)