296                            CORNELII TACITI ANNALIUM
moribus Achaeorum, Caesar adflixerat. pater quoque inluslris eques Ro-manus ac fráter praetorius, cum damnatio instaret, se ipsi interfecere. datum erat crimini quod Theophanen Mytilenaeum proavum eorum Cn. Magnus inter intimos habuisset, quodque defuncto Theophani caelestes shonores Graeca adulatio tribuerat. (19) post quos Sex. Marius Hispaniarum ditissimus defertur incestasse filiam et saxo Tarpeio deicitur. ac ne du-bium haberetur magnitudinem pecuniae malo vertisse, aurarias eius, quamquam publicarentur, sibimet Tiberius seposuit. inritatusque suppli-ciis cunctos, qui carcere attinebantur accusati societatis cum Seiano, ne-10 caři iubet. iacuit inmensa strages, omnis sexus, omnis aetas, inlustres ignobiles, dispersi aut aggerati. neque propinquis aut amicis adsistere inlacrimare, ne visere quidem diulius dabatur;   sed circumiecti custodes
1. adfl. M: affl. B. - inl. M: ill. B. - 2. interficere M. Solitus est in hac forma Medicei error, non infinitivus histericus, uti ratiis est Doederlein ; cui quidem infinitivo hic nullus est locus. - 3. Theophanen M: Theophanem B. — milylenaeum M. - CN. M: Gnaeus B. - 5. Sex. M: Sexlus B. - 6. Habet deicitur, non deii-citur, M. - 7. aurariasque M. Correxit Murelus. (aurarias quoque conieclurae iam ab Ernestio dubilanter propositae , cui favere videtur Doederlein, hie locus non est) — 8. wir. M: irr. B. — 10. inm. M: imm. B. — inl. M: ill. B. — 11. ads M-ass. B. — 12. inl. M: ill. B.
ponio Secundo  cfr. 5,8.   —   adflixerat] damnarat,   ut opibus eorum potiretur. — pater] Pompeius Macer, cui Augustus or-dinandas   bibliothecas  delegaverat.     Suet. Iul.   56. ,    dein    procurator    Asiae.    V. mox   Strabonis   locum.    (Ovid.   Amor. 2, 18.)   —    fráter]   Pompeius   Macer,    qui in   praetura   Tiberium   offendit.    1,   72. — Theophanen] M. Pompeius Theopbanes. Strabo 13. p.   617:    Oírog   ôi   (Scocpá-vrjg)   xal   7ro\cTixôt;   ávrjQ    vjtij^s   xal noixn^íců   Tw   Máyvcú   xaxéoxrj   epilog, [xukiaxa   ôtá   tr/v   áperýv   avxŕjv,    xal itaaaq   avyv.azooo'iscuasv   avzä>   ráq   ngá-£í/j. — — Kal iavrbv návza>v 'EXkývtov imcpa.veoxa.xov dvédei^sv,   vióv rs áité-Xms   MÍY.QOV HofiTtrjiov, ov xř/q 'Aoíag iníxpoTtov   xaxéoxyoé   tcoxb   KaToao   ó Scßacrxoi;.'; Kal   vvv  iv  roíg   ngoórotq i^exá'qsxat   rôJv  Tißepiov   cpíXoov.    Lips. De   Theophane,   Pompeii  amico,   vide e Cicerone congesta in Clave   (imprimis pro Archia 10.) Burm. ad Velí. 2 , 18. et Kyc-kium   ad  h. 1. , qui de suspicione Freinsh. ad   1,  72.   avum  legendum   putat:   nam Theophanis   filium  fuisse Pompeium illum apud Strabonem , huius hos duos, si Strabo non  fallit.   verum  p<st.  Emv.     fínn^i.
Theophanem   hunc   composuisse   commen-tarios de Pompeii rebus gestis.
19. Sex. Marius] Cfr. Dio 58, 22.   Ne-scio an hic idem ille Marius, qui ante an-
nos aliquot   postulatus.   4, 36.   Lips.   __
aurarias]   De Hispaniae aurariis cfr. Plin. 33, 21. — Publicare h. I. non est für den öffentlichen Schatz einziehen,   ut nostrates volunt,   quasi   venditae  sint   et   pecuniae inde   paratae  in   aerarium latae ,   sed  für Staatsgut erklären, ut publice adrainistra-rentur et reditus publici  essent.   Walth. Sibimet   tarnen seposuit  significat  eas non aerario , sed prineipis fisco vindicatas esse. — inritatus]   SigniBcat crudelitatem   eius non exsatiatam multitudine punitorum, sed ultro incitalam , ut grassari cuperet in plu-res. Gropt.   Hinc eum cum Aiace   furente comparat Iuvenalis   de caede Seiani et as-seclarum   eius   loquens   10,   83:    Quam timeo,   victus ne poenas   exigat Aiax,   ut male defensus.   —   inmensa strages] Pluri-mos necatos esse testis eliam Dio 58, 14— 16.    Quomodo una die tune saevitum sit, refert Suet. Tib. 61:   Yiginti una die ab-iecti tractique, inter eos pueri et feminae;
____-J_______l:__                         ...
LIBER VI.    Cap. 18. 19. 20.                             297
et in maerorem cuiusque intenti corpora putrefaeta adseetabantur, dum in Tiberim traherentur, ubi fluitantia aut ripis adpulsa non cremare quis-quam, non contingere. intereiderat sortis humanae commercium vi me-tus; quantumque saevitia glisceret, miseratio arcebatur.
(20) Sub idem tempus C. Caesar, discedenti Capreas avo comes, Clau-s diam, M. Silani filiam, coniugio aeeepit, immanem animum subdola mo-destia tegens, non damnatione matris, non exsilio fratrum rupta voce; qualem diem Tiberius induisset, pari habitu, haud multum distantibus verbis, unde mox scitum Passieni oratoris dictum percrebruit, neque meliorem umquam servum neque deteriorem dominum fuisse,                  i
Non omiserim praesagium Tiberii de Servio Galba tum consule; quem accitum et diversis sermonibus pertentatum postremo Graecis verbis in hanc sententiam adlocutus «et tu, Galba, quandoque degustabis impérium,» seram ac brevem potentiam significans, scientia Chaldaeorum artis, cuius
1. ads. M: ass. B. — 2. Habet Tiberim, non Tyberim Beroaldi, M. — adp. M. app. B. — 5. C. M: Gaius B. — 6. M. M: Marci B. — 7. exüio M. — 8. hau M. — 9. percrebruit M: percrebuit B. — 10. umq. M: unq. B. — 11. Habet Servio Omnibus litteris M. —  12. pertemptatum M. — 13. hac M.
cissim inter se partieipes esse audebant naturalis illius doloris, quo aľficiinur, ubi insigne aliquod infelicis sortis humanae exemplum videmus, praesertim in propinquis et amicis, sed eum prorsus preme-bant luctumque omnem oecultabant. Quadrat hue Tereotianum illud : Homo sum; humani nihil a me alienum puto. — («Quod alteri aeeiderat, ab altero aeeipiebatur, tamquam ad se non pertineret.» Walth.) 20. M. Silani] Cfr. 2, 59. 3, 24. et 57. A Caligula interfectus est. Hist. 4, 48. Agric. 4. Iuniam Claudillam vocat Suet. Cal. 12. , quod caput totum cum hoc con-ferendum est. — immanem animum - tegens] Cfr. Suet. Cal. 10. — fratrum] ünus Nero in exsilium actus erat, alter, Drusus , in ima Palatii parte tum custodiebatur, quasi exsul, scilicet domo principáli. Walth. Atque, ut omnibus manifestum erat, vel exsilio vel etiam neci erat destinatus. — rupta voce] exquisitius quam «prorumpens in vocem quasi invitus» ; sie Graeci Q-ij^ai. cptúVTJv. — qualem diem] Locum ante Gro-novium misere sollicitatura ipse egregie sie explanavit in Obss. 1, 2: «Qualem habitům,   animum   vultumque  quovis   die
pilur pro fortuna quam fert, et pro variolate ilia vitae et humanorum propositorum, quae indit dies mutatque. Notum Illud Homeri Odyss. er, 136: roiog yáp vóoq iaxlv ijux^oyicöv äv^pcSjtíúv, olov ix' ijfJ-aq ayrjoi naxfjp ávôpaiv Tí ytsäv rs. (On dirait bien en frangais , en parlant de ľhumeur du prince, c'est son bon jour, e'est son mauvais jour, ť est ton jour ďorage, de mélancolie, de gaité; or, par oú en juge-t-on 1 par ľextérieur qu'il revet , pour ainsi dire, et de cette idée ä induere diem ií n'y a plus loin. Burn.) — Passieni] Erat is C. Passienus Crispus, Neronis vitrieus (Suet. Ner. 6.) saepe me-moratus Senecae patri, ut Contr. exc. 3. et Quintiliano , qui iucunditatis insignem vocat 12, 10, 11. Ceterum impunitum mansit acerbum illud dictum ; nam Claudii temporibus mortuus est. Suet. I. I. — praesagium Tiberii] Pugnat Suetonius, qui non Tiberio sed Augusto hoc tribuit, et de puero Galba , non (ut hie Tiberius) de consule. Galb. 4: Constat Augusto puero adhuc, salutanti se inter aequales, appre-hensa bučala dixisse : Kai ov , zéxvov, ríjg dpxv?  7,«&Jľ TtaQaxQtů^tj.   A Tacito
298                             CORNELII TACITI ANNALIUM
apiscendae otium apud Rhodum, magistrům Thrasullum habuit, peritiam eius hoc modo expertus: (21) quoliens super tali negotio consultaret, edita domus parte ac liberti unius conscientia utebatur. is litterarum ignarus, corpore valido, per avia ac derupta (nam saxis domus imminet) spraeibat eum, cuius artem experiri Tiberius statuisset, et regredientem, si vanitalis aut fraudum suspicio incesserat, in subiectum maře praecip:-tabat, ne index arcani exsisteret. igitur Thrasullus isdem rupibus inductus postquam percunctantem commoverat, impérium ipsi et futura sollerter patefaciens, interrogatur  an suam quoque genitalem horám comperisset;
10quem tum annum, qualem diem haberet. ille positus siderum ac špatia dimensus, haerere primo, dein pavescere, et quantum introspiceret, ma-gis ac magis trepidus admirationis et metus, postremo exclamat ambiguum sibi ac prope ultimum discrimen inslare. tum complexus eum Tiberius praescium   periculorum   et  incolumem   fore  gratatur;   quaeque dixerat,
tsoracli vice accipiens, inter intimos amicorum tenet.
(22) Sed mihi haec ac talia audienti in incerto iudicium est, fatone res mortalium et necessitate immutabili an forte volvantur.    quippe sa-
1. apuíM. — Habet Thrasullum, non Thrasyllum, M.   — 2. super tali] superta M. Mutavit Picbena. (quotiens reperto negotio Seyffert.)   —   7. existeret M.   —  8. solerter
M.  — 10. spacia M.  — 11. pavescente M. vius.)  — 15. vid M.
mirabilius erat, si tale praesagium de puero iam Augustus fecerat, unde factum, ut hoc Suetonii auctor praeferret. (Ceterum adv. quandoque (hoc est, quandocun-que) seram potentiam, v. degustabis brevem Tiberius significavit. Frustra ad hunc locum baesit Emestius. Ritter.) — Thrasullum] Qui etiam de re medica libros com-posuisse videtur laudante Plinio plus uno loco. Lips. Videlicet utraque ars et astrológia et medicína facile tum coniungi poterat, praeserlim apud Tiberium, senem libidini-bus confectum. Ceterura cfr. Dio 55, 11. et Schol. luven, ad 6, 576. Imprimis memora-bileest Iuliani testimonium in Ep. ad Themi-stium p. 265. Spanh.: &páovXXoi;, Ttßsgta) XľXQÔi xal cpvasi yaXsiKo tvquvvo) švy-ysvóftepoq, li [xrj did rujv y.axaX£icptév-Tcdľ vz' avtov Xóya>v áxaXoyíoato , čeí^ag oartg rjv, aícpecXsv áv elg réXoi; aiay.vvijv ávaxáXXa.y.xov oiľrcúj avióv ov'ôiv ävrjijsv ŕj noXizeía. Ad hune autem Taciti locum cfr. Suet. Tib. 14.
21.   super  tali negotio]   quod  eiusmodi f 11 í videretur ,   ut de eo mattaematici con-
Correiit Beroaldus. (pavescens Iac. Grono-
animum angeret aptumque videretur ad experiendos eos, qui Chaldaeorum artem apud ipsum professi erant.» At coniectu-ra haec per se est parum probabilis et sententia nimis infinita atque obscura ma-net, etsi comparatl3, 44: reperta spe di-tioris coniugis. — imminet] Ernestio cum primům magis placeret imminebat, se ipse revocavit haec annotans: «Sed exstabat etiamtunc» (cum scriberet Tacitus) «et ostendebatur ac visebatur peregrinantibus, ut fit.» — commoverat] laetitia quidem affecerat, etsi minus probabilis videri de-bebat praedictionis exitus, etiamtunc vi-ventibus L. et C. Caesaribus; unde diffi-debat mathematico, antequam sequens experimentům ľecisset. — pavescere] Cod. mendum pavescente ortum est ex seq. et, et multo praestat Beroaldi emendatio ei, quam proposuit lac. Gronovius, pavescens. Ceterum in Thrasyllo facile agnosces calli-dissimum veteratorem, utpote qui probe nosset, quot mathematici Tiberio suspecti de rupibus illis iam ante praecipitati es-sent. — praescium] ßoayvXovia orn «nrae-
LIBER VI.   Cap. 20. 21. 22. 23.                          299
pientissimos veterum, quique sectam eorum aemulantur, diversos repe-ries, ac multis insitam opinionem non initia nostri, non finem, non de-nique homines dis curae; ideo creberrime tristia in bonos, laeta apud deleriores esse, contra alii fátum quidem congruere rebus putant, sed non e vagis stellis, verum apud principia et nexus naturalium causarum; s ac tamen electionem vitae nobis relinquunt, quam ubi elegeris, certum imminentium ordinem. neque mala vel bona quae vulgus putet: multos qui conflictari adversis videantur, beatos, at plerosque quamquam magnas per opes miserrimos, si illi gravem fortunám constanter tolerent, hi prospera inconsulte utantur. ceterum plurimis mortalium non eximitur, to quin primo cuiusque ortu Ventura destinentur; sed quaedam secus, quam dicta sint, cadere, fallaciis ignara dicentium : ita corrumpi íidem artis, cuius clara documenta et antiqua aetas et nostra tulerit. quippe a filio eiusdem Thrasulli praedictum Neronis impérium in tempore memorabitur, ne nunc incepto longius abierim.                                                                 is
(23) Isdem consulibus Asinii Galii mors vulgatur, quem egestate cibi peremptum  haud dubium,  sponte vel necessitate,  incertum habebatur.
1. reperias pr. M. Correxit eadem manus. — 3. créberrima et tristia M. Correxit Freins-hemius. — 8. Habet at M. Ante Bekkerum edebant ac. — 11. distinentur M. — 15. M habet incepto, non incoepto Beroaldi. — aberrem Heinsius. — 17. haudubium M.
2. Cap. 7. Sect. 5, 22. — creberrime tristia - - esse] Non erat, cur in hac indu-bitabili Freinshemii correctione haereret Wallher; exquisitius , mutata etiam, ut solet, constructione in - - apud, dictum est pro simplici creberrime tristia bonis - -accidere. — contra alii] Stoici. Cfr. Cic. de N. D. 2, 30. , et ad h. I. imprimis Cbrysippus apud Gell. 6 , 2. Seneca Nat. Q. 2, 35. 36. Id. de Benef. 4, 7: Hune eundem d eum et fat um si dixeris, non mentieris. Nam cum fatum nihil aliud sit quam series implexa causarum, ille est prima omnium causa, ex qua ceterae pendent. — Atque de tota antiquorum de fato doctrina praeter Ciceronis reliquias et Plu-tarchi libellum tcsqi úfiaofiévrjg v. Alexandrum Aphrodisiensem patruelis mei, Io. Conr. Orellii. Turici 1824. — non e] ßga%vXoyia pro «non e vagis stellis pen-dere, verum esse earum regimen apud principia cet.» — apud principia] Quid-quid enim aeeidit, ex immutabili cau.-arum cohaerentium   serie   fatalique  quadam ne-
čum fati necessitate, quam aeque agno-scere debemus, concilient. Liberi autem arbitru auetoribus Stoicis summa in eo ver-satur, ut naturae convenienter vivas. Bach. — quam] manifesto refertur ad vitam; quod cur durius visum sit Ernestio , parum intelligo. — prospera] Apparet esse ablativum ad v. fortunám ; non aecusati-vum plur. , uti ratus est Erneslius , qua antiquiore V- uti constructione nunquam utitur Tacitus. — Ceterum cfr. Solon apud Herod. 1, 32 : jtoXXol fihv yáp ^änXov-xoi dv^SQtixíůV clvoXßiol siaf xoXXol čě /LtsľQtíog %%ovTsq ßiov, evrvyjsg. — eximitur] opinio, persuasio. — fallaciis] fraude mathematicorum ea praedicentium, quae ipsi ignorent. — fidem artis] cui quidem ipse Tacitus non multum fidebat. Cfr. Hist. 1, 22. — memorabitur] Et me-moratum est, non ut edilores asseverant omnes, in libris deperditis, sed 14, 9., siippresso quidem filii Thrasylli nomine. Doed. — Etiam Dio 61, 2. tacet mathematici a Nerone consulti nomen.