ASPECTUALITEIT IN HET NEDKRLANDS ALS l'ROBLEEM VOOR TSJECHISCHH STUDENTEN
197
Zoals wel vaker in zijn werk, speelt Mulisch hier met conditioncle tijden en worden verleden en tockomst met elkaar verbonden. In de vertaling van Olga Krijtová is er uit de passage dit geworden (Mulisch/Krijtová 1986: 15):
Všechny důležité knihovny a muzea na světě dostaly listiny s udáním místa, kde byla zalita betonem "věčná Štola ", aby se podle toho dala najít v sedmdesátém století. Anton by byl rád věděl, proč se musí čekat zrovna až do roku 6938. Jako by to někoho nemohlo zajímat dřív!
De plusquamperfccta verdwijnen in de Tsjcchische vertaling. De eerste is vervangen door een terminatief préteritum, terwijl de tweede is gewijzigd in een bijvoeglijke bepaling - letterlijk:
Alle belangrijke bibliotheken en musea in de wereldhadden oorkonden gekregen met de aanduiding van deplaats, waarop de in beton gegoten "eeuwige schacht" was.
Het vervolgstuk opdat... komt in het Tsjechisch precies overeen. De laatstc twee zinnen zouden bij letterlijke vertaling in het Tsjechisch erg vreemd klinken, omdat voor een Tsjechische lezer niet duidelijk zou zijn, waar alle conditionalis-sen op slaan. Krijtová heeft er dit van gemaakt:
Anton had graag willen weten, waarom er uitgerekend moet worden gewacht tot het jaar 6938. Alsofhet niemand eerder zou kunnen interesseren!
Om iets van het mijmerende van de jongen vast te houden, grijpt Krijtová naar de verouderde vorm by byl věděl die althans iets van het duratieve aspect van het moment vat.
Het laatste voorbeeld komt uit Jan Wolkers^Z/e verhalen. In De dominee met de strooien hoed žien we de ik-ŕiguur met zijn familie op het strand. Moeder deelt broodjes uit, maar de ik heeft geen zin (Wolkers 1981: 105):
Ik had geen zin om te eten. Ik trok stukken van het broodje en wierp die, als vader niet keek, naar een hond met een dikke kop en kořte kromme poten, die op een afstand hongerig naar ons stond te kijken. Ik gooide ze iedere keer iets verder van hem af, zadat hij steeds dich-terbij kwam om het brood op te eten. De slijmerige kwabben aan zijn onderkaak kwamen vol zand te zitten.
Het gaat om een stuk tekst dat in het Nederlands een sterk duratief karakter heeft. In de Tsjcchische vertaling is het dit geworden:
Neměljsem chuť k jídlu. Ulamoval jsem kousky housky a házel je, když otec nedíval, psovi s velkou hlavou a malýma křivýma nohama, který nás zpovzdálí hladově pozoroval. Hodil jsem je vždycky kousek dál, takže musel jít pořád bliž, aby mohl housku sníst. Hleniié laloky na spodní čelisti se mu obalily pískem.
Dooř een hele serie duratieve werkwoorden te gebruiken - ulamovat, házet, dívat se - weet de vertaalster de sfeer van het Nederlandse origineel goed aan te geven. Interessant is de vertaling Hodil jsem je ...voor het Nederlandse Ik gooide zewaarbij de vertaalster een terminatief werkwoord gebruikt, met andere woor-den ze stelt de situatie voor als een serie op elkaar volgende afgesloten gebeurtenis-sen. Daarmee geeft zij het eindpuntgebcurcn van de herhaalde actie gooien weer.