4 isti lapides panes fiant. At ille respondens,
dixit, Scripturn est, Non solo pane vivet
horno, sed ex quovis verbo p r o d e u n t e
per os Dei (Deut. 8,3).
Dl 8.3 5 Tune assumit eum diabolus in sanctarn urbem,
6 et statuit eum super pinnas templi: dicitque ei, Si
Filius es Dei, dejice teipsum deorsum; nam scriptum
est, Angelis suis praecipiet de te, et
ip s i a tt o ne n t t e in ma n u s , ne q u a 11 d o
o ff e n d a s a d l a pi dem p e dem t u u m (Ps. 9I, u).
7 Dixit ei Jesus, Vicissim seriptum est, No n tentabis
Dominum Deum tuum (Deut. 6,16).
Rursum assumit eum diabolus in montem sublimem
valde, et ostendit ei omnia regna mundi,
9 et gloriam eorum: dicitque ei, Hrec omnia tibi
10 dabo, si prostratus adoraveris me. Tunc dicit
ei Jesus, Abi, Satana; scripturn est enim, Do·
II minum Deum tuum adorabis, et illum
solum coles (Deut, 6,13).
Tuncmissum fecit eum diabolus; et ecce, angeli
accesserunt, et ministrabant ei.
12 QUUM audisset autem Jesus Joannem traditum
13 es se in. custoduim, regressusestin Galileeam : et derelicta
N azareth, venit et habitavit in Capernaum
PRAEDICATIO ET SANATIONES IN GALILAEA: 4.12-18.35
lesus evanzelizare incipit: 4.12-17 '[4 urbe maritima, in finibus Zabulon et Nephthalim:
(12-17: Me 1.14s L 4.14s) ut impleretur quod dietum est per Esaiam prophe-
12 Cum autem audisset quod loannes traditus esset, se- t\~2~~~:i~II5 tam, dicentem, T e r r a Z a bulo n , e t t e r r a
cessit in Galilaeam. 13 Et relieta Nazareth, venit et habitavit Ne p h th ali m , a d viam m aris sec us J o r·
in Capharnaum maritimam 14 in finibus Zabulon et J 2.12 16 danem, Ga1ilaea gentium: p o p u l u s p o s iNephthali,
ut impleretur, quod dictum est per Isaiam pro- tus in tenebris vidit l u c e m magnam: et
phetam dicentem: positis in regione et umbra m o r t is lux
15 «Terra Zabu/on et terra Nephthali, ls 8.23; 9.1 exorta est (Es. 9, I. 2).
ad viam maris, trans /ordanem,
Galilaea gentium;
16 populus, qui sedebat in tenebris,
lucem vidit magnam,,
i4,4-16 SECUNDUM MATTHAEUM
fiant». 4 Qui respondens dixit:
«Scriptum est:
"Non in pane solo vivel homo,
sed in omni verbo, quod procedit de ore Dei'ř».
5 Tunc assumit eum Diabolus in sanctam civitatem et
statuit eum supra pinnaculum templi 6 et dicitei: «Si Filius
Dei es, mitte te deorsum. Scriptum est enim:
'ř Angelis suis mandabit de te,
et in manibus tollent te,
neforte offendas ad lapidem pedem tuum"»,
17Ait illi lesus: «Rursum scriptum est: "Non tentabis Dominum
Deum tuum"».
8 Iterum assumit eum Diabolus in montem excelsum
I valde et ostendit ei omnia regna mundi et gloriam eorum
9 et dicit illi: «Haec tibi omnia dabo, si cadens adoraveris
me». 10 Tunc dicit ei lesus:
«Vade, Satanas! Scriptum est enim:
"Dominum Deum tuum adorabis
et illi soli servies'ř».
11 Tunc reliquit eum Diabolus, et ecce angeli accesserunt
et ministrabant ei.
7
Ps 91.118
Dt 6.16 8
Dt 5.9; 6.13
'II 4.4 - in solo pan~ C I vivit C W • S assumpsit C I super C • 6 dixit C W S I
scriptum est enim] add. quia C W S I mandavit C • 8 assumpsit C • 9 dixit C W S I
I ilIi] ei C I - omnia tibi C • 10 enim om. S • 12 audisset] add. Iesus C • 13 relicta]
add. civitate C W S I rnaritima C • 14 adimpleretur C S I dicentem om. C W S
• 1S ad viam] via C W S I Galilaeae WS. 16 - vidit lucem magnam C
8 4,17-5,3
I
IL 1.79
SECUNDUM MATTHAEUM
et sedentibus in regione et umbra mortis
/ux orta est eis»,
17 Exinde coepit lesus praedicare et dicere: «Paeniten- 10.7
tiam aait '" L 10.9.11
iam agt e; appropmquavrt erum regnum caelorum». ,"
Primos dlsci pulos vocat: 4.18-22
(J8-22: Me 1.16-20 L 5.1-11 J 1.35-51)
18 Ambulans autem iuxta mare Galilaeae, vidit duos
fratres, Simonem, qui vocatur Petrus, et Andream fratre~
I
eius, mittentes rete in mare; erant enim piscatores. 19 E
ait illis: «Venite post me, et faciam vos piscatores hominum»,
20 At illi continuo, relictis retibus, secuti sunt eum.
21 Et procedens inde vidit alios duos fratres, lacobum
Zebedaei et loannem fratrem eius, in navi cum Zebedaeo
patre eorum reficientes retia sua, et vocavit eos. 22 lIli
.autem statim, relicta navi et patre suo, secuti sunt eum. 8.215
Turbae concurrunt : 4.23-2.5
(23-2.5: Me 3.7-12 L 6,17-19)
23 Et circumibat lesus to tam Galilaeam, docens in syn- 9.35 Me 1.39
'. L 4.14s.44
agogis eorum et praedicans evangelium regni et sanans
omnem languorem et omnem infirmitatem in populo. 24 Et I
abiit opinio eius in totam Syriarn; et obtulerunt ei omnes Me 6,555
male habentes, variis languoribus et tormentis comprehensos,
et qui daemonia habebant, et lunaticos et paralyticos,
I
~t curavit eos, 25 Et secutae sunt eum turbae multae de Gahlaea
et Decapoli et Hierosolymis et ludaea et de trans
'Iordanern.
SeFmo ln monte:
De veFa i u s t i t i a :
I
.5.1-7.29 L 6.20-49
(1-12: L 6.20-26)
15Videns autem turbas, ascendit in montem; et cum se:
disset, accesserunt ad eum discipuli eius; 2 et aperiens
los suum docebat eos dicens:
Beatitudines: .5.3-12
j
' 3 «Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum Is 61.1
caelorum ..
" -- !
I 16et umbra] umbrae C • 18 autem] add. Iesus C • 19 vos) add. fieri C WS. 22 re,
lieta navi et patre suo] reiictis retibus et patre C WS. 25 et3+4] add. de C
I ~ S:1 autem] add. lesus C
17 Ex eo tempore ccepit Jesus prredicare, et
dicere, Resipiscite ; appropinquavit enim regnum
coelorum.
18 Ambulans autem Jesus ad mare Galileese, vidit
duos fratres, Simonem, qui dietu s est Petrus, et
Andream fratrem ejus, jacientes rete in mare:
19 (erant enim piscatores:) et di cit eis, Sequimini
20 me, et faciam vos piscatores hominum. Illi vero
statim, omissis retibus, seeuti sunt eum.
2 I Tunc progressus illine, vidit alios duos fratres,
Jacobum filium Zebedseí , et Joannem fratrem
ejus, in navigio eum Zebedreo patre suo, sarcíen-
22 tes retia sua; et voea vit eos. Illi autem statim
omisso navigio et patre suo seeuti sunt eum.
23 OBIVIT autem totam Galilseam Jesus, doeens
in synagogis ipsorum, et prredicans evangelium
regni, et sanans quemvis .mor'b.~m et quemvis
24 languorem in populo. Et emanavit fama ipsius
in totam Syriam; et obtulerunt ei omnes male
affectos, variis morbis et eruciatibus detentos,
et dremoniacos, et lunaticos, et paralyticos; sana-'
vitque eos.
25 Et secuta est eum turba multa a Galilsea, ac
Decapoli, et Hierosolymis, et Judrea, et regt'ont'bus
trans J ordanem st'tts.
5 Quum vidisset autem turbam, ascendit in montem;
et quum eonsedisset, a.dierunt eum discipuli
2 ejus, Tune aperto ore suo docebat eos, dicens,
3 Beati pauperes spiritu: quoniam ipsorum est
regnum ccelorum,
i-:-5,4-16 SECUNDUM MATTHAEUM
4 Beati, qui lugent, Auoniam ipsi consolabuntur.
S Beati mítes, quoniam ipsi possidebunt terram.
6 Beati, qui esuriunt et sitiunt iustitiam, quoniam ipsi
saturabuntur.
I
7 Beati misericordes, quia ipsi misericordiam conse-
quentur.
8 Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt.
9 Beati pacifici, quoniam filii Dei vocabuntur.
10 Beati, qui persecutionem patiuntur propter iustitiam,
,quoniam ipsorum est regnum caelorum.
11 Beati estis cum maledixerint vobis et persecuti vos 10.22 Aet 5.41
IP 4.14
fuerint et dixerint omne malum adversum VOS,mentientes,
I propter me. 12Gaudete et exsultate, quoniam merces vestra
I copiosa est in caelis; sic enim persecuti sunt prophetas, qui
,fuerunt ante vos.
De sale terrae et de luce mundi: 5,13-16
(13: Me 9.50 L 14.34s)
13 VOSestis sal terrae; quod si sal evanuerit, in quo salietur?
Ad nihilum valet ultra, nisi ut mittatur foras et coni
cu1cetur ab hominibus.
I 14 Vos estis lux mundi. Non potest civitas abscondi supra
montem posita; 15 neque accendunt lucernam et ponunt
eam sub modio, sed super candelabrum, ut luceat omnibus,
qui in domo sunt. 16 Sic luceat lux vestra coram hominibus,
ut videant vestra bona opera et glorificent Patrem vestrum,
qui in caelis est.
9
Is 61.2
Ps 37.11
18.33
Ps 24.3s
1P 3.14
23.30
H 11.32-38
E 5.8
1Th 5,5
Me 4.21
L 8.16; 11.33
4 Beati qUl lugent: quoniam ipsi solameu re-
cipíent.
5 Beati qui sunt mites : quoniam ipsi terran,
hsereditario jure obtinebunt.
6 Beati qui esuriunt et sitiunt justitiam: quoniarn
ipsi saturabuntur.
7 Beati qui sunt misericordes: quoniam ipsis misericordia
tribuetur.
8 Beati qui sunt mundi corde: quoniam ipsi
Deum videbunt.
9 Beati qui sunt pacifici: quoniam ipsi fi1ii Dei
vocabantur,
[Q Beati quos persequuntur homines [ustitiee causa:
quoniam ipsorum est regnum ccelorum.
I I Beati eritis quum vos convitiis affecerint, ct
persecuti fuerint , et mentientes dixerint quidvis
12 malí adversus vos, propter me. Gaudete et
exultate; quoniam merces vestra multa est in
ccelis : ita enim persecuti sunt prophetas qui
fuerunt ante vos.
13 Vos estis sal terrse , Quod si sal infatuatus
fuerit , quo salietur? ad nihi1 valet amplius, nisi
ut abjiciatur foras, et conculcetur a quibusvis,
14 Vos estis lux mundi. Non potest urbs occul-
15 tari supra montem posita. N eque accendunt
lucernam, et ponunt eam subter modium, sed in
candelabrum; et splendet omnibus qui sunt in
16 domo. Ita splendeat lux vestra coram homínibus,
ut videant vestra bona opera, glorificentque
Patrem illum vestrum qui est in ccelis.
4 hoc loco versum 5 habent C WS. 5 hoc loco versum 4 habent C WS. 7 quia] quoniam
C W • 9 quoniam] add. ipsi W • 16 ~ opera vestra bona C
I
Ne existimate me venisse ut dissolvam legem,
aut prophetas: non veni ut eam dissolvam, sed
r8 ut eam impleam. Amen quippe dico vobis,
Usquedum prseterierit ccelum et terra, iota unum
aut' unus apex nequaquam prreterierit ex lege,
19 usquedum omnia facta fuerint. Quisquís igitur
solverit unum ex praeeeptis hisce minimis, et ita
docuerit homines, minimus vocabitur in regno
ccelorum: quisquis autem fecerit et docuerit, iste
20 magnus vocabitur in regno ccelorum. Dico enim
vobis , Nisi abundaverit vestra justitia amplius
quam illa scribarum et Pharisseorum, vos nequaquam
ingressuros in regnum ccelorum.
Audistis dictum fuisse a veteribus, N on occides
: quisquis autem occiderit, darnnas erit ju~~;?i~322
dicii. Ego vero dico vobis, Quicunque irascitur
fratri suo temere, damnas erit judieii: quieunque
vero dixerit fratri suo, Raea, damnas erit consessus:
quisquis autem dixerit, Fatue, damnas erit
23 gehennse ignis. Igitur, si munus tuum obtuleris
ad altare, et Illic memineris fratrem tuum habere
Me 11.25 24 aliquid eontra te; relinque i1lie rnunus tuum ante
altare, et abi; primum reconeiliator fratri tuo,
25 et tune veni et offer munus tuum. Compone
cum adversario tuo cito, dum es in via eum eo:
nequando te tradat adversarius judici, et judex
te tradat ministro, et in custodia conjiciaris.
26 Amen dico tibi, N equaquam exibis illinc, usDe
adulterio : 5.27-30 quedum reddideris ultimum quadrantem.
27 Audistis quia dictum est: "Non moechaberis", 28 Ego ~~~?d4 27 Audistis dictum fuisse a veteribus, Non meecha!
autem dico vobis: Omnis, qui viderit mulierem ad con- 28 beris. Ego vero dico vobis, ,Quieunque aspicit
I cupiscendum eam, iam moechatus est eam in corde suo. mulierem, ut eam coneupiscat, jam adultera vit
29 Quod si oculus tuus dexter seandalizat te, erue eum et ~~ 9,47 29 eam in corde suo. Quod si oeulus tuus dexter
20 vobis]add. quiaC ws. 22 vobis]add. quiaC ws. 23 offersC .• 24 reconiacit ut tu offendas, erue euro, et
ciliariC I offeresC; offersws. 27 dictumest] add. antiquís C ws. 28 vobis]
; add. quiaC; add. quoniamW S
10 SECUNDUM MATTHAEUM 5,17-29
De leze adimptenda : 5.17-20
17 Nolite putare quoniam veni solvere Legem aut Pro-'
phetas; non veni solvere, sed adimplere. 18 Amen quippe
I dico vobis: Donec transeat caelum et terra, iota unum aut L 16.17
unus apex non praeteribit a Lege, donee omnia fiant.
19 Qui ergo solverit unum de mandatis istis minimis et
docueriť sic homines, minimus vocabitur in regno caelorum;
qui autem fecerit et docuerit, hic magnus vocabitur
in regno caelorum.
20 Dico enim vobis: Nisi abundaverit iustitia vestra plus
quam scribarum et pharisaeorum, non intrabitis in regnum
caelorum.
Non occides, De fudicio et reconciliatione : 5.21-26
(25-26: L 12.588)
21 Audistis quia dictum est antiquis: "Non occides; qui
autem occiderit, reus erit iudicio." 22 Ego autem dico vobis:
Omnis, qui irascitur fratri suo, reus erit iudicio; qui autem
dixerit fratri suo: "Racha", reus erit concilio; qui autem
dixerit: "Fatue", reus erit gehennae ignis. 23 Si ergo offeres
munus tuum ad a1tare, et ibi reeordatus fueris quia frater
tuus habet aliquid adversum te, 24 relinque ibi munus
tuum ante altare et vade prius, reeonciliare fratri tuo et tunc
veniens offer munus tuum. 25 Esto consentiens adversario
tuo cito, dum es in via eum eo, ne forte tradat te adversarius
. iudici, et iudex tradat te ministro, et in carcerem mittaris.
: 26 Amen dico tibi: Non exies inde, donee reddas novissimum
quadrantem.
i r 3.15
18.34
17
21
18.8
Me 9,43
De repudio: 5.31-32 31
U2: Ll~l~ .32di , Dl 24.131 Dictum est autem: 'řQuicumque imiserit uxorem suam, 19.7
d. 'II' lib II dii" 32 E t di bi O' Me 10.38Iet 1 I I e um repu Zl, go au em ICOvo is: mms'119.9Me 10.11s
qui dimiserit uxorem suam, excepta fornicationis causa,
facit eam moechari; et qui dimissam duxerit, adulterat. i 1K 7.10s 33
De iuratione: 5.33-37 I
I Lv 19.12"
33 Iterum audistis quia dictum est antiquis: "Nonperiu- 23.16-2234
rabis ; reddes autem Domino iuramenta tua", 34 Ego autem Nu 30.335
I , , " I' Je 5 12dico VOblS: Non iurare omnmo, neque per cae um, quia .
i thronus Dei est, 3S neque per terram, quia scabellum est ls 66.1Act 7,49
ipedum eius, neque per Hierosolymam, quia civitas est magni Ps 48.336
I Regis; 36 neque per caput tuum iuraveris, quia non potes 37
! unum capillum album facere aut nigrum. 37 Sit autem seri
mo vester: "Est, est", "Non, non"; quod autem his ábunI
dantius est, a Malo est.
I De retributione: 5.38-42
'! (39-42.' L 6.295)
li 38 Audistís quia dictum est: "Oculumpro oculo et dentem Ex 21.2440
! pro dente", 39 Ego autem dico vobis: Non resistere mala; .!
, sed si quis te percusserit in dextera maxilla tua, praebe mi Prv 20.22'1~\~~4I
l
et alteram; 40 et ei, qui v,ult t:cum iu?icio contend~re et 42
I tunicam tuam tollere, remitte er et pallium; 41 et quicumI
que te angaria\:erít mille ~assus, v~de cum illo duo: 42 Qui I
petit a te,da er; et volenti mutuan a te, ne avertarís. . '.._ .
I" 30 enim om. S I abeat] eat C WS. ~l .iIli]ei C • 3~ vobis) add. quia C ~ s • 39 In
I dexteram maxmam tuam C • 40 dimitte C • 41 1110] add. (+ et C) aha C W S
I
2K 1.17
Je 5.12
I
.abjíce abs te:
expedit enim tibi ut pereat unum ex membris
tuis, ac non totum corpus tuum conjiciatur in
30 gehennam. Et, si dextera tua manus facit ut tu
offendas, exscinde eam, et abjice abs te: expedit
enim tibi ut pereat unum ex membris tuis, ac
non totum corpus tuum conjiciatur in gehennam.
Dictum est autem, Quisquis dimiserit uxorum
suam , det ei libellum abscessionis. Ego vero
dico vobis, Quisquis dimiserit uxorem suam, extra
rationem scortationis, facit ut ea mcechetur: et
quisquis dimissam duxerit, mcechatur.
Rursum audistis dictum fuisse a veteribus, N on
pejerabis, sed reddes Domino qure tu juraveris.
Ego vero dico vobis, Ne jurate omnino: neque
per coelum , quia thronus Dei est: ,neque per
terram, quia scabellum est pedum ejus; neque
per Hierosolyma, quia urbs est magni regis,
N eque per caput tuum jures, quia non potes
unum capi1lum album aut nigrum facere. Esto
autem sermo vester, Etiam, etiam, Non, non: q uod
autem supra hsec redundat, ab illo improbo emanat.
38 Audistis dictum fuisse , Oculum pro oculo, et
39 dentem pro dente, Ego vero dico vobis, Ne
obsistite improbo; seď qui te csedet in dexteram
tuam maxillam, obverte ei et a1teram: et ei qui
velit tecum contendere, ac tunicam tuam capere,
dimitte Hli etiam pallium: et quisquis te anga,
riabit ad mi1liare unum, ,abi eum eo duo. Petenti
abs te dato: et volentem mutuari abs te,
ne aversator.
I 12
SECUNDUM MATIHAEUM 5,43-6,5 43 Audistis dictum fuisse, Diliges proximum tuum,
De dilectlone tntmicorum : 5.43-48, 44 et odio habebis ínimicum tuum. Ego vero dico
(43-48: L 6.27s.32-36) vo bis, Diligite inimicos vestros, bencdicite iis
'li imum t t Lv 19.18
43 Audistis quia dictum est: "Dl tges proxtmum uum e 22.39 qui exsecrantur vos, benefacite iis qui oderunt
odio habebis inimicum tuum". 44 Ego autem dico vobis: vos, et orate pro iis qui vobis sunt infensi,
Diligite inimicos vestros et orate, pro persequentibus vos, R 12.14.20 45 et persequuntur vos: ut sitis filii Patris illius
45 ut sitis filii Patris vestri, qui In caehs est, quia solem vestri qui est in ccelis : fa cit enim ut sol suus
suum oriri facit super malos et bonos et pluit super iustos exoriatur super improbos ac bonos, et pluit super
et iniustos. 46 Si enim dilexeritis eos, qui vos diligunt, quam 46 justos et injustos. Nam si di1exeritis eos qui
mercedem habetis? Nonne et publicani hoc faciunt? 47 Et diligunt vos, quam mercedem habebitis P nonne
si salutaveritis fratres vestros tantum, quid amplius facitis? 47 et publicani idem faciunt? Et si complexi fueritis
Nonne et ethnici hoc faciunt? 48 Estote ergo vos perfecti, :Lv 19.2 fratres vestros solum, quid amplius facitis P nonne
sicut Pater vester caelestis perfectus est. 48· et publicani ita faciunt? Estote igitur vos perfecti,
De eleemosvna : 6.1-4 ut Pater vester ille, qui est in ccelis, perfectus est.
6Attendíte, ne iustitiam vestram faciatis coram homini- 23.5 G ATTRNDITR ne justitiam vestram exerceatis cobus,
ut videamini ab eis; alioquin mercedem non habe- ram horninibus, ut spectemini ab eis: a1ioqui mertis
apud Patrem vestrum, qui in caelis est. 2 ~um ergo cedem non habebitis apud Patrem vestrum qui
facies eleemosynam, noli tuba canere ante te, sicut hypo- 2 est in ccelis. Itaque quumprrestabis elecmosynam,
critae faciunt in synagogis et in vicis, ut honorificentur ab ne curato buccina cani coram te, sicut hypocritse
hominibus. Amen dico vobis: Receperunt mercedem suam. faciunt in synagogis et in plateis, ut gloriarn
3 Te autem faciente eleemosynam, nesciat sinistra tua consequantur ab hominibus: amen dico vobis,
quid faciat dextera tua, 4 ut sit eleemos~na tua in a?S,con- i 3 Perceptamhabent mercedem suam. Quum vero
díto, et Pater tuus, qui videt in abscondito, reddet tibi, tu das eleemosynam, ne noverit sinistra tua quid
De oratione. Oratio dominica: 6,5-15 4 faciat dextera tua; ut sit tua eleemosyna in o c(9-13:
L 11.2-4 14-15: Me 11.258) , " culto: Pater autem tuus, qui te aspicit in occulto,
5 Et cum oratis, non eritis sicut hypocntae, qui amant] . reddet tibi in propatulo.
I 44 vestros] add. benefaciie his qui oderunt vos C W S I persequentibus] add. ~t cal~~]n~~rtibus
C ws. 45 quia] qui C W S I ~ bonos ~t malos C WS. 46 dilexeritis 1 1- 4 4
.. gitis C; diligatis W S I habebiti~ C W ~ • 48 sicut] add. et C W S S Et quum orabis ne esto ut hypocritre : amant
'116,1habebitis C WS.' 2 facies] Iacis C ,
I