MIANOWNIK Mianownik jest forma^, która. podaje si§ w slownikach. Jest przypad-kiem niezaležnym, to znaczy nie jest implikowany przez czasownik. Dominujíc^ motywacja^ koňcówek mianownika jest motywacja rodzajowa. Liczba pojedyncza RODZAJMESKI Przymiotniki, zaimki i liczebniki porzadkowe i glówny 'jeden' j - y j po spóígloskach twardych i ŕunkcjonalnie miejskich, np. dobr-y, obc-y j - i j po spóígloskach miekkich i 'k, np. tan-i, wysok-i, drog - i, j - 0| po zaimkach: 'mój, twój, swój, nasz, wasz', 'on', 'ten', 'ów', 'sam', 'žaden' i liczebniku 'jeden' Rzeczowniki 0 rzeczowniki meskoosobowe, me.skožywotne i me.skoniežy-wotne, np. dobr-y student-0, mój pies-0, tan-i zeszyt-0 WYJATKI: 1. niektoré rzeczowniki osobowe maja^ -a (zwlaszcza koňczace si§ na -ca), np. mil-y mežczyzn-a, wysok-i koleg-a, ten znawc-a (odmiana ženská w liczbie pojedynczej) 2. nazwiska na -o, np. bohatersk-i Kosciuszk-o, wielk-i Moniuszk-o (odmiana ženská w liczbie pojedynczej) 3. formy zdrobniale maja^ takže -o, np. grzeczn-y Jasio, kochan-y wujcio RODZAJ NT JAKI Przymiotniki, zaimki, liczebniki porzadkowe j - e| po wszystkich spóígloskach, np. dobr-e, tani-e, obc-e, wysoki-e, t§gi-e |- o[ zaimki: 'to, ono, samo' i liczebnik 'jedno' 13 Rzeczowniki po spólgloskach twardych, np. czyst-e okn-o, t-o biur-o (z wyjqtkiem phico, goraco; studio, radio) j - e I po spólgloskach miekkich i funkcjonalnie miekkich, np. now-e žyci-e, tamt-o morz-e I - q| oznaczaja.ce osobników niedoroslych, np. mal-e ciel-% t-o niemowl-q, ale takže: dziki-e zwierz-e., jedn-o imi-e. WYJATEK: pochodzenia laciňskiego, nieodmienne w liczbie pojedynczej, np. moj-e líce-um, t-o muzeum RODZAJ ŽEŇSKI Przymiotniki, zaimki, liczebniki porzadkowe po wszystkich spólgloskach, np. dobr-a, tani-a, obc-a, nisk-a, drog-a Rzeczowniki a po spólgloskach twardych, miekkich i funkcjonalnie miejkkich, np. now-a map-a, t-a ziemi-a, moj-a dusz-a I * i| zakoriczone przyrostkiem -yni // -ini, np. dobr-a bogin-i, moj-a gospodyn-i oraz rzeczownik t-a pani -0 po spólgloskach miekkich i funkcjonalnie miekkich, np. tward-a koše 0, t-a noc 0 Ľiczba mnoga RODZAJ ME.SKOOSOBOWY, ME.SKOŽYWOTNY, NIEMEJSKOŽYWOTNY Przymiotniki, zaimki, liczebniki porzadkowe i 'jeden' -1 po spólgloskach twardych (z wyjatkiem k, g, r) w M. 1. poj. rodzaju me.skoosobowego i funkcjonalnie miekkich 'sz, ž' Wymiany morfonologiczne: 1. spólgloskowe P b m w 1 sl t st d s zl n sn sz ž ch Pi bi mi wi n ŠI ci šci dzi si ŽI ni sni si zi si 14 np. skajpy - skapi, slaby - slabi, niemy - niemi, nowy - nowi, mily - mili, dorosly - dorošli, žótty - žólci, prostý - prošci, mlody - mtodzi, tysy - tysi, zly - žli, ladný - ladni, wczesny - wczešni, pieszy - piesi, dužy - duz-i, gluchy - ghisi ale bez wymiany: glupi - glupi. obey - obey, cudzy - cudzy, ochoczy - ochoczy, božy - božy, šwiežy - šwiežy 2. samogioskowe -o-//-e- np. wesoiy - wesel-i, zielony - zielen-i w zaimkach wskazujacych i dzieržawczych ten mój twój swój nasz wasz ow ci moi twoi swoi nasi wasi owi po spólgloskach twardych 'k, g, r' w M. 1. poj. rodzaju mesko-osobowym k + i g + i r c + y dz + y rz + y np. daleki - dalecy, drogi — drodzy, m^dry — m^drzy po wszystkich spóigloskach w rodzaju meskožywotnym i me^skoniezywotnym (takže w rodzaju nijakim i žeňskim), np. madr-e, tani-e, obc-e, drogi-e, daleki-e Rzeczowniki W mianowniku liezby mnogiej wystepuja, cztery koňcówki a užycie jednej z nich zaležy od wyglosu tématu i znaczenia. 1. rzeczowniki meskožy wotne i meskoniežywotne zakoňczone w M. 1. poj. na spólgloske. twarda. (z wyjatkiem spólglosek k', g') np. kot - mal-e kot-y, dqb - star-e dqb-y (3 II q), telewizor - now-e telewizor-y, notes - mal-e notes-y 15 WYJATEK: rok - dlugi-e lata UWAGA: Koňcówke^ -y // (-i) (po spólgloskach k, g) mog^ miec takže rzeczowniki mejskoosobowe, ale wtedy sa^ one nacechowane negatywnie lub lekcewa-žaco, np. chlop - starce chlop-y, pan - niezl-e pan-y, Polák - dumn-e Polak-i 2. rzeczowniki mejskoosobowe zakoňczone w M. 1. poj. na -ec, -k i niektoré na r, g np. dobry chlop i ec - dobr z-y chlop c-y (r//rz; p'//p; e//0) znaný chemifc - znan-i chemic-y (n // ň; k // c) miíy aktor - mil-i aktorz-y (t //1; r // rz) mlocfy pedagog - mlodz-i pedagocřz-y (d // dž; g // dz) WYJATEK: dorosíy czlowiek - dorošl-i ludzie (sl // šl) pij 1. rzeczowniki mejskoosobowe zakoňczone w M. 1. poj. na spól-gloske twarda, np. zdolny studení - zdoln-i studenc-i (n // ň; t // č) mó; s^siad - moi sasiecfe-i (ó // o; d // dž; a // e) nasz chlop - nas-i chlop-i (sz // š; p // p') starszy mnich - stars-i mnis-i (sz // š; ch // š) pij 2. rzeczowniki me.skožywotne i m^skoniežywotne zakoňczone w M. 1. poj. na spólgloski k, g, np. czamy krufe czarn-e kruA-i (k // k') twardy róg - tward-e rqg-i (ó // o; g // g') WYJATEK- rzeczownik meskoosobowy dorosly wnuk - dorosl-e wnuk-i // dorošl-i wnuk-owie -owie rzeczowniki meskoosobowe zakoňczone w M. 1. poj. na spót-gloske. twarda i nieliczne na spólgloske. miekka lub fun-kcjonalnie miekka. oznaczaj^ce nazwy: pokrewienstwa, np. mój syn - mo-i syn-owie dobry wujek - dobrz-y wujk-owie (r // rz; e // 0) mlocřy maž - mlodz-i mež-owie (d // dž; 3 // grzecznosciowe, np. starszy pan - stars-i pan-owie (sz // š) zdolny uczeri — zdoln-i uczni-owie (n // ň; e // 0) tytuly lub godnosci, np. wysoM profesor - wysoc-y profesor-owie (k // c) nou>y minister - now-i ministr-owie (w // w'; e // 0) 16 starý król - starz-y król-owie (r // rz) maíy paž - mal-i pazi-owie (I II1) niektoré narodowošci, np. niski Serb - nisc-y Serb-owie (k // c) wyso/ei Fin - wysoc-y Fin-owie (k // c) rysy Belg - lys-i Belg-owie (s // š) rzeczowniki wlasne, kolektywne, np. wasz Adam — nas-i Adam-owie (szliš) (Adam i žona Adama) mlody Rys - mlodz-i Rysi-owie (d // dž) (pan Rys i pani Rysiowa) WYJATEK: mlods-zy brat - mlods-i bracia (sz // š), nowy ksiadz — now-i ksieža (w // w') -y lub -owie niektoré rzeczowniki me.skoosobowe zakoňczone w M. 1. poj. na spoígloske. twarda; g, r, moga^ mieč koňcówki oboczne: -y // - owie, z tym, že koncówka -owie odczuwana jest jako bardziej elegancka, np. zdolny biolog - zdoln-i biolocřz-y // biolog-owie (n // ň; g // dz) tegi profesor - tedz-y profesorz-y // profesor-owie (g // dz; r // rz) 1. rzeczowniki me^skožywotne i me.skoniežywotne zakoňczone w M. 1. poj. na spoígloske, miekka. lub funkcjonalnie miekka. oraz niektoré zakoňczone na: b, p, w, np. starý koň - star-e koni-e, biaby kosz - bial-e kosz-e szary golqb - szar-e goi^bi-e (3. // q) wielki karp - wielki-e karpi-e (p // p') kolorowy pau> - kolorow-e pawi-e (w // w') 2. rzeczowniki me^skoosobowe zakoňczone w M. 1. poj. na spoígloske. miekka i funkcjonalnie miekk^ oraz nieliczne zakoňczone przyrostkami -anin, -an, np. nasz goŠC - nas-i gosci-e (sz // Š) starý žolnierz - starz-y žolnierz-e (r // rz) mlody Rosjanin - mlodz-i Rosjani-e (d // dž) (pomija sie morfem -in wystepujacy w 1. poj.) íysy Cygan - lys-i Cygani-e (s // š) 3. rzeczowniki me.skoniežywotne obcego pochodzenia zakoňczone na -ans, np. cary kwadrans - cal-e kwadrans-e, maly romans - mal-e romans-e, wielki awans - wielki-e awans-e 17 RODZAJ NIJAKÍ -a Jest to jedyna koricówka np. czyste okno — czyst-e okn-a urodzajne pole — urodzajn-e pol-a silne zwierzQ — siln-e zwierzet-a (temat rozszerza si§ o morfém -e,t- // -e.c-) moje imi§ — moj-e imion-a (temat rozszerza si$ o morfém -on- // -en-) RODZAJ ZENSKI 0 rzeczowniki zakoňczone w M. L poj. na -a przed spótgloska. twarda. (z wyjatkiem k, g i w) oraz funkcjonalnie miejkk^: cz, sz, np. ladná panna — ladn-e pann-y mala rzecz — mal-e rzecz-y sprytna mysz - sprytn-e mysz-y 4 1. rzeczowniki zakoňczone w M. 1. poj. na -a przed spólgloskaj k, g, np. mlodsza córka - mlodsz-e córk-i chorá noga - chor-e nog-i 2. rzeczowniki zakoňczone w M. 1. poj. na spólgloske miejíka. mája, koňcówk^ -i lub -e. Osobný grup^ stanowi^ rzeczowniki zakoňczone na -w np. dobra chec - dobr-e chec-i, mala dlori - mal-e dloni-e biala geš - bial-e g^S-i, stará lódž - star-e lodzi-e (ó // o) stala wiez - stal-e wi§z-i, zielona galqž — zielon-e gal?zi-e (3 // q) zla odpowiedž - zl-e odpowiedz-i waska sieň - wa_ski-e sieni-e // sien-i czarna brew - czarn-e brw-i (e // 0; w // w') stará cerkieH; — star-e cerkwi-e (e // 0; w // w') 1. rzeczowniki zakoňczone w M. 1. poj. na -a przed spólgloska. miekka. lub funkcjonalnie miekka., np. nasza ziemia — nasz-e ziemi-e, piekna róža - piekn-e róž-e 2. rzeczowniki zakoňczone w M. 1. poj. na spólgloske. funkcjonalnie miejkka. (z wyjatkiem: cz, sz), np. znajoma twarz - znajom-e twarz-e pierwsza straz — pierwsz-e straž-e 3. rzeczowniki zakoňczone w M. 1. poj. na samogloske. - i, np. dobra gospodyni - dobr-e gospodyni-e uprzejma pani — uprzejm-e pani-e 18 Čwiczenia wdražajace Čwiczenie 1 Zámien zdania z rzeczownikami rodzaju meskiego w liczbie pojedynczej na zdania w liczbie mnogiej. Wzór: To jest dom. To sodomy. A. 1. To jest balkon.............. 6. To jest sklep................ 2. To jest aparát.............. 7. To jest chleb................ 3. To jest zeszyt.............. 8. To jest bar.................. 4. To jest dlugopis ............ 9. To jest obraz................ 5. To jest telewizor............ 10. To jest dach ................ B. 1. Tojestslownik............. 6. To jest slowik............... 2. To jest park ............... 7. To jest pstr^g............... 3. Tojestwrak............... 8. Tojestsmok................ 4. To jest posa.g .............. 9. To jest rak.................. 5. To jest czolg............... 10. To jest indyk................ C. 1. To jest kot................. 6. To jest owad................ 2. To jest most............... 7. To jest ŕuteral............... 3. To jest wielblad ............ 8. To jest walach............... 4. To jest baran .............. 9. To jest ogier ................ 5. To jest teatr.............. 10. To jest lis .................. D. 1. To jest student ........................................(t//6) 2. Tojestkuzyn .........................................(n//ň) 3. Tojestsasiad........................................(d//dž) 4. Tojestchlop..........................................(p//p') 5. To jest Francúz .......................................(z // ž) 6. To jest pacjent .........................................(t // č) 7. To jest mnich........................................(ch // š) 8. TojestSzwed........................................(d//dž) 19 9. To j est Czech ........................................(ch II s) 10. To jest wariat......................................... (t//c) E. 1. Tojestsyn ................ 6. To jest widz................. 2. Tojestwuj ................ 7. To jest oficer................ 3. To jest minister............ 8. To jest kardynal............. 4. To jest pan................ 9. To jest Fin.................. 5. To jest profesor ............ 10. To jest Belg................. F. 1. To jest biolog ........(g//dz) // .......................... 2. To jest astrolog.......(g// dz) //.....................-..... 3. To jest pedagog .....(g//dz) // .......................... 4. To jest dyrektor......(r // rz) // .......................... 5. To jest inžynier ......(x II rz) II .......................... 6. To jest demagog......(g // dz) // .......................... 7. To j est minister......(r//rz) // .......................... 8. To jest kawaler ......(r//rz) // .......................... 9. To jest filolog........(g // dz) // .......................... 10. To jest inspektor .....(r//rz) // .......................... Uwaga: Bardzo czesto o doborze koňcówki -y lub -owie decyduje zwyczaj jezykowy. Tylko -y maj^ najczešciej rzeczowniki zakoňczone na spótglosk§ -r, np. kamerdyner, majster, tenor, instruktor, aktor, itp. G. 1. TojestPolak .........................................(k//c) 2. TojestSlowak........................................(k//c) 3. To jest chemik........................................(k // c) 4. Tojestkierownik......................................(k II c) 5. Tojestrobotnik ...................................... (k II c) 6. Tojestsportowiec ..............................(w' II w; e 110) 7. To jest chlopiec..................................(p' II p; e 110) 8. To jest malec ........................................ (e//0) 9. Tojeststrzelec....................................... (e 110) 10. To jest mlodzieniec ....................................(e 110) H. 1. To jest nauczyciel........... 6. To jest gošč................. 2. Tojestzlodziej............. 7. To jest kibic ................ 20 3. To jest žolnierz . 4. Tojestharcerz . 5. To jest listonosz 8. To jestpapiež 9. To jest cesarz 10. Tojesthultaj I. 1. Tojesttalerz .............. 6. Tojestpieniadz ............. 2. Tojestmiesiac............. 7.Tojestkon ................. 3. Tojesttysiae .............. 8. To jest grzebieň ............. 4. To jest palac.............. 9. To jest ston................. 5. Tojestszlachcic........... 10. To jest los.................. 1. Tojestkarp ----.....................................(p//p') 2. To jest golab..............................•-.:---- // q; b // b') 3. To jest paw......................................... (w//w') 4. Tojestjastrzab................................. (aV/§;b//b') 5. Tojestžólw........................................ (w//w') 6. Tojestjedwab ....................................... (b//b') Čwiczenie 2 Zamieň zdania z rzeczownikami rodzaju meskiego w liczbie pojedynczej na zdania w hezbie mnogiej. Zwroc uwage na wymiany spólglosek i samoglosek. A. Ó//0 1. To jest spôsob.............. 16. To jest wieczór.............. 2. To jest grób.........,...... 17- To jest zbiór ................ 3. To jest dziób................ 18. To jest opôr................. 4. To jest rozwód............. 19. To jest spór............... 5. Tojestdochód............. 20. To jest wzór ................ 6. To jest ogród............... 21. To jest przewrót............. 7. To'jest naród .............. 22. To jest powrót............... 8. Tojestdowód.............. 23. To jest obrót................ 9. To jest stôl ................ 24.Tojestimieslów............. 10. To jest košciól.............. 25. To jest polów................ 11. To jest dól................. 26. To jest row ................. 12. To jest wól................ 27. To jest cudzyslów............ 13. Tojestpopiól .............. 28.Tojestwóz................. 14. Tojestdwór............... 29. To jest mróz ................ 15. To jest ubiór............... 30. To jest powróz............... 21 1. To jest próg................ 6. To jest stóg . . 2. To jest róg................. 7. To jest pológ . 3. To jest pieróg.............. 8. To jest twaróg 4. To jest bróg................ 9. To jest trójnóg 5. To jest glóg................ 10. To jest barlóg 1. To jest wróg................................ 2. To jest bóg ................................. ale: mózg - mózgi 1. To jest gwóždž ............. 6. To jest sól.............. 2. Tojestnóž ................ 7. To jest napoj............ 3. To jest pokoj............... 8. To jest roj .....;........ 4. To jest mól ................ 9. To jest kroj .............. 5. To jest stroj ............... 10. To jest boj.............. ale: ból - bole, tchórz - tchórze, stróž - stróže, król - królowie B. 1. To jest dab____............ 4. To jest bíad............. 2. To jest zab................ 5. To jest urzad............ 3. To jest wzglad ............. 1. To j est widnokr a_g ...................................... 1. To jest waž................ 4. To jest uprzaž........... 2. Tojestjastrzab ......(b//b') 5. To jest žoladž ........... 3. To jest galaz............... ale bez wymiany: -a- 1. To jest kat ................ 6. To jest przesad ...----- 2. To j est zarzad.............. 7. To j est trójkat........ 3. Tojestprad ............... 8. To jest wstrzas....... 4. To jestprzeglad............ 9. To jest lad........... 5. To jest sad ................ 10. To jest poglad........ ale: rzad - rzady - 'organa wladzy', rza.d - rze^dy - 'szeregi' 1. To jest posa.g .............. 4. To jest wodocia.g...... 2. To jest przecia.g ............ 5. To jest wycia.g........ 3. To jest pajak............... 6. To jest pak .......... 1. Tojestmiesiac............. 3. To jestpieniadz ...... 2. To jest tysiac.............. 4. To jest zajac ......... 22 1. To jest okret............... 4. To jest pre^t................. 2. To jest sprz^t.............. 5. To jest wykr^t............... 3. To jest zakryt.............. 1. To jest wdziek ............. 4. To jest zaprzeg.............. 2. To jest brzek............... 5. To jest jek.................. 3. To jest lek................. C. e//0 1. To jest leb................. 11. To jest chaber............... 2. Tojestbeben .............. 12. To jest kufer................ 3. To jest sen ................ 13. To jest plaster............... 4. To jest blazen.............. 14. To jest swider............... 5. To jest kieí..........(ť //k) 15. To jest lukier ..........(k' // k) 6. To jest diabel.............. 16. To jest arbiter..........(r // rz) 7. To jest karzel........(rz // r) 17. To jest Holender........(r//rz) 8. To jest wťjzel............... 18. To jest majster.........(r // rz) 9. Tojestwyžel............... 19. To jest pies ............(p'//p) 10. To jest kubei............... 20. To jest lew.................. 1. To jest posel............... 2. To jest minister ............. 1. To jest domek.............. 6. To jest znaczek.............. 2. Tojestpiesek.............. 7. To jest klebek............... 3. To jest zwia^zek............ 8. To jest kanárek ............. 4. Tojestolówek ............. 9. To jest worek ............... 5. To jest zegarek............. 10. To jest kotek................ 1. To jest chlopiec.......................................(p' // p) 2. To jest cudzoziemiec .................................(m' N m) 3. Tojestsportowiec ................................... (w'//w) 4. To jest naukowiec ................................... (w' // w) 5. TojestNiemiec .....................................(m'//m) 6. To jest starzec .......................................(rz // r) 7. To jest malec .............................................. 8. To jest mlodzieniec ....................................... 9. To jest mieszkaniec......................................... 10. To jest szaleniec............................................ 1. To jest ojciec......................................... (č // c) 23 1. To jest dworzec.......................................(rz // r) 2. To jest samiec.......................................(m' // m) 3. To jest skarbiec ...................................... (b' // b) 4. Tojestlatawiec ..................................... (w'//w) 5. To jest palec............................................... 6. To jestkaganiec............................................ 7. To jest szaniec ............................................. 8. To jest róžaniec ............................................ 9. To jest rumieniec........................................... 10. To jest wieniec............................................. 1. To jest pudel............... 6. To jest sopel ................ 2. To jest rondel.............. 7. To jest kartofel.............. 3. Tojestkufel............... 8. To jest babel................ 4. To jest pedzel.............. 9. To jest stempel.............. 5. Tojestrubel............... 10. To jest weksel............... 11. To jest cyrkiel........................................(kV/k) 12. Tojestpukiel........................................(k'//k) 13. Tojestfigiel......................................... (gHg) 14. Tojesttygiel......................................... (g'//g) 15. Tojestszmugiel...................................... (g'//g) 1. Tojeststopieň .......................................(p'//p) 2. To jest pien......................................... . (p'//p) 3. Tojestogieň......................................... (g'//g) 4. To jest truteň.............................................. 5. To jest przechodzieň ..................................(dž // d) 6. To jest styczeň............................................. 7. To jestkwiecieň.......................................(fint) 8. To jest sierpieň.......................................(p7/ p) 9. To jest wrzesieň............................................ 10. To jest grudzien......................................(dž // d) 1. To jest uczen .............................................. 2. To jest wiezieň............................................. ale: dzien - dni // dnie n. o//0 1. Tojestosiol ..........................................(š//s) 2. Tojestkoziol .........................................(z//z) 3. Tojestkociol .........................................(é//t) 24 Čwiczenie 3 Zamieň zdania z rzeczownikami rodzaju žeňskiego w liczbie pojedynczej na zdania w liczbie mnogiej. Wzór: To jest dama. To sa. damy. A. 1. To jest žaba ............... 6. To jest ryba....... 2. To jest cena .............. 7. To jest szafa...... 3. To jest mucha.............. 8. To jest chata...... 4. To jest plama.............. 9. To jest glowa...... 5. To jest mapa............... 10. To jest kobieta .... B. 1. To jest noga ............... 6. To jest dziewczynka 2. To jest koležanka........... 7. To jest aktorka---- 3. To jest rzeka............... 8. To jest plaga...... 4. To jest filižanka............ 9. To jest szklanka . . . 5. Tojestplotka.............. 10. To jest matka..... C. 1. To jest práca............... 6. To jest atrakcja---- 2. To jest rola................ 7. To jest ziemia..... 3. Tojestdusza .............. 8. To jest zorza...... 4. To jest akcja............... 9. To jest willa ...... 5. Tojesttťjcza............... 10. To jest aluzja ..... D. 1. To jest pani................ 4. To jest zdrajczyni . . 2. Tojestgospodyni........... 5. To jest bogini ..... 3. To jest wychowawczyni...... 6. To jest mi str zyni .. E. 1. To jest powiesč............. 6. To jest zlosč ...... 2. Tojestmiiošc.............. 7. To jest czqsč ...... 3. To jest diugošč............. 8. To jest odpowiedž . 4. To jest koše................ 9. To jest chec...... 5. To jest mentalnošč.......... 10. To jest osobistosc . F. -e II-i 1. To jest paproc.............. // ............... 2. To jest wieš................ // ............... 3. To jest pieczec ............. // ............... 25 G. e // 0 -i 1. To jest brew............................................... 2. To jest pleč................................................ -e 1. To jest cerkiew........................................(k' // k) 2. To jest chorajnew......................................(g II g) 3. To jest krokiew........................................(k' // k) 4. To jest marchew............................................ Čwiczenie 4 Zamieň zdania z rzeczownikami rodzaju nijakiego w liczbie pojedynczej na zdania w liczbie mnogiej. Wzór: To jest okno. To sa. okna. A. 1. To jestjajko ............... 6. To jest radio---- 2. To jest želazko............. 7. To jestkrzeslo .. 3. To jest pióro............... 8. To jest mydlo . . . 4. To jest auto................ 9. To jestbiurko . . . 5. To jest jablko .............. 10. To jest drzewo . . B. 1. To jest pole................ 6. To jest zadanie 2. To jest morze .............. 7. To jest wn^trze . 3. Tojestmieszkanie.......... 8. To jest pýtanie . 4. To jest wesele.............. 9. To jest šniadanie 5. To jest čwiczenie ........... 10. To jest marzenie C. 1. To jest niemowle ........... 6. To jest žrebi? . . 2. To jest zwierze............. 7. To jest prosie. . . 3. To jest kurcze............... 8. To jest ksiaže. . . 4. To jest szczenie. ............ 9. To jest koži? . . . 5. To jest ciel? ............... 10. To jest piskl? .. D. 1. To jest imi?................ 4. To jest plemie. . . 2. To jest ramie .............. 5. To jest brzemie. . 3. To j est známi? ............. 6. To j est strzemie 26 E. 1. To jest liceum.............. 6. To jest seminárním 2. To jest muzeum............ 7. To j est kolegium . 3. To jest stypendium ......... 8. To jest honorarium . 4. To jest kolokwium.......... 9. To jest impérium .. 5. To jest planetarium......... 10. To jest laboratórium Čwiczenie 5 Uupelnij podané rzeczowniki wedlug wzoru. Wzór: A. Polak - Polacy - Polka -Polki B. paryžanin - paryžanie - paryžanka - paryžanki A. 1. Niemiec — ... 2. Francúz - . . 3. Arab 4. Szwed - . . 5. Chinczyk - . . 6. Rosjanin - . . 7. Wegder - . . 8. Amerykanin - . . 9. Hiszpan - . . 10. Anglik 11. Hindus - . . 12. Irakijczyk - . . 13. Turek 14. Murzyn — . . 15. Australijczyk - . . 16. Szwajcar - . . 17. Wloch 18. Nowozelandczyk - 19. Czech 20. Slowak B. 1. krakowianín - . . 2. warszawianin - . . 3. rzymianin - . . 27 4. pražanin -5.1odzianin 6. lublinianin - 7. kielczanin - 8. wroclawianin - 9. ateňczyk - 10. wieliczanin - 11. moskwiczanin -12.opolanin - 13. katowiczanin - 14. szczecinianin -15.1wowianin - 16. wiedeňczyk - 17. gdanszczanin -18.1ondynczyk -19.1izboňczyk -20.olsztynianin - Čwiczenie 6 Zámien podané zdania w liczbie pojedynczej na zdania w liczbie mnogiej. Wzór: Ten kolorowy telewizor. Te kolorowe telewizory. A. 1. To ten starý samochód...................................... 2. Czy to jest wasz czarny kot?................................. 3. Ten film byl ciekawy....................................... 4. Czy to ten polski film?...................................... 5. To tamten prosty model .................................... 6. Tam jest ten dokument..................................... 7. Czy to ten rzadki ptak?..................................... 8. Czyj jest ten podpis? ....................................... 9. Który dobry spektakl widzialeš?.............................. 10. Jaki madry pies! .......................................... B. 1. To jest moja koležanka ..................................... 2. Która znaná opera?........................................ 28 3. Czyja zla opinia? ......... 4. To jest interesujaca uwaga . 5. Tam jest mala mysz....... 6. Czy to twoja dobra znajoma? 7. To jest gorzka herbata..... 8. Tamta wesola melódia..... 9. Jaka t^ga kobieta!........ 10. Czy to smutná wiadomošč? . 1. To jest niegrzeczne dziecko............................... 2. Które male zdjecie?..................................... 3. Które chore niemowle? .................................. 4. Tamto brzydkie osiedle.................................. 5. To jest znané muzeum................................... 6. Czy to wasze nowe zadanie?.............................. 7. Czy to jest grožne zwierzQ?............................... 8. Jakie sloneczne mieszkanie!.............................. 9. Takie proste zdanie! .................................... 10. To jest gorzkie došwiadczenie žyciowe...................... Čwiczenie 7 Zámien w podaných przykladach liczbe^ pojedyncza^ na liczb? mnog^. Wzór: mlody pan - mlodzi panowie (d // dž) C. A. 1. gruby me^czyzna (b//b';z//z;n//n) .........(p//p') ... (d//dz;p'//p) . .. (m//m';n//ň) ...........(n // ň) (o//e; n//n'; t//č) .....(l//ľ;e//0) (o//e;l//ľ;d//dž) . .. .(ch//š;e//0) .....(t//c; n//n) ..........(ž//ž) 2. skajty czlowiek 3. blady chlopiec . 4. lakomý kuzyn . 5. znany profesor 6. došwiadczony asystent . 7. malý uczeň........... 8. wesoly sajsiad......... 9. gluchy wspólmieszkaniec 10. bogaty krewny 11. dužy syn .... 29 12. mlodszy brat.....................................(sz // š; t // č) 13. prosty chlop...................................(st // šc; p // p') B. 1. glupi czlowiek.............................................. 2. taní robotník ....................................* .... (k II c) 3. odpowiedni specjalista................................ (st // šč) 4. ostatní klient..........................................(til č) 5. olbrzymi rycerz ............................................ C. 1. starý nauczyciel......................................(r//rz) 2. dobry lektor....................................(r // rz; r // rz) 3. chory pacjent ....................................(r // rz; t // c) 4. szczery lekarz.........................................(r // rz) D. 1. wielki uczony...............................(k' // c; o // e; n // ň) 2. niskiuczeň.....................................(k'//c;e//0) 3. bliski znajomy .................................(k' // c; m // m') 4. daleki krewny ..................................(k' // c; n // ň) 5. drogi kolega...................................(g' // dz; g // dz) 6. t^gi m^žczyzna..................................(g II dz; n // ň) 7. ubogi sasiad..............................(g II dz; & II e; d II dž) E. 1. obcy czlowiek.............................................. 2. narzekaja/iy wujek.....................................(e // 0) 3. kochaj a^cy mlodzieniec..................................(e//0) 4. cudzy majž............................................(3 // §) 5. uroczy narzeczony................................(o // e, n // ň) Čwiczenie 8 Zámien zdania w liczbie pojedynczej na zdania w liczbie mnogiej. Wzór: Jaki cudowny ojciec! Jacy cudowni ojcowie! 1. Nasz nauczyciel nas lubi.............................. 2. To jest powažny czlowiek ............................. 3. Który znaný profesor bedzie wykladat?.................. 30 4. To ten odwažny žolnierz.................... 5. Czy ten przystojny m^zczyzna to twój kolega? . . 6. W operze wyst^puje znany spiewak........... 7. To nasz najlepszy przyjaciel................. 8. Czy to ten mily znajomy? ................... 9. Który wesoly student?...................... 10. Jaki dumny Anglik!........................ 11. Ten Francúz to zdolny student............... 12. To jest obiecujacy pracownik ................ 13. Gdzie jest mój kolega?...................... 14. Czyj jest ten chlopiec?...................... 15. Twój wspólmieszkaniec rozmawia z kierowniczka, 16. Czyj jest tamten gosč?...................... 17. Mój wspólpracownik jest uroczy.............. 18. To jest wspanialy komik.................... 19. To mój najstarszy syn...................... 20. Mój troskliwy dziadek jest wspanialy!......... Čwiczenie 9 Uzupelnij koňcówki podaných przymiotników. 1. šwieta wielkanocn_ 2. srebrn_ lyžeczka 3. dom towarow_ 4. kamienn_ most 5. zimn_ krew 6. starz_ znajomi 7. star_ ksiažki 8. dobr_ rada 9. ostatn_ slowo 10. egzamin poprawkow_ 11. šmieszn_ ludzie 12. wesol_ koležanki 13. urodzajn_ lata 14. now_ znajomošci 15. zdoln_ chlopcy 16. ma.dr_ dziewczyny 17. lubian_ aktorzy 18. mil_ gošcie 19. wysok_ drzewa 20. grzeczn_ dzieci 21. dlug_poci^gi 22. szerok_ rzeka 23. cudown_ rodzice 24. wielk_ oczy 25. dlug_ nos 26. wiosenn_ kwiaty 27. šwiež_ owoce 28. dzik_ zwierzeta 29. tance ludow_ 30. pralka automatyczn_ 31. pólnocn_ wiatr 32. now_ powiešč 33. ostatn_ nowela 34. miasto wojewódzk_ 31 35. slowiansk_ imie_ 37. deszczow^ dni 39. znan_ naukowcy 36. choroba zakažn_ 38. porann_ mgly 40. wielc ludzie Čwiczenie 10 Do podaných rzeczowników wpisz odpowiednie formy zaimków: Wzór: A. ten, ta, to; ci, te B. który?, która?, które?; którzy?, które? C. jaki?, jaka?, jakie?; jacy?, jakie? D. czyj?, czyja?, czyje?; czyi?, czyje? E. mój, moja, moje; moi, moje F. nasz, nasza, nasze; nasi, nasze ...ta... klasa ...które... dziewczyny? ...jacy... panowie? ...czyj... dlugopis? ...moje... zadanie ...nasze... sprawy A. 1.......dom 2.......usta 3.......panowie 4.......krzeslo 5.......znajomi 6.......panie 7.......nožyczki 8.......Czesi 9.......auto 10.......drzwi 11.......sasiedzi 12.......papier 13.......m^žczyžni 14.......tablica B. 1.......dziecko? 2.......dzieci? 3.......imiona? 4.......kuzyni? 5.......ludzie? 6.......studentki? 15.......spodnie 16.......niemowlej 17.......cukier 18.......podrecznik 19.......okulary 20.......Tatry 21.......Slowacy 22.......psy 23.......krew 24.......kosz 25.......Chiny 26.......powiešč 27.......oczy 28.......studentki 29.......studenci 30.......dzieci 31.......zwierz^ 32.......sól 33.......spotkanie 34.......Czechy 35.......žycie 36.......gwiazda 37.......ksieža 38.......noc 39.......pocia_g 40.......fryzura 41.......robotnicy 42.......žony 15. paryžanki? 29.......okno? 16.......wina? 17.......wsie? 30.......zdanie? 31.......wieczór? 18.......wiešniacy? 32.......sasiadki? 19.......rodzice? 33.......koledzy? 20.......Polacy? 34. dni? 32 7.......domy? 21 8.......starcy? 22 9.......staruszki? 23 10.......Anglicy? 24 11.......Angielki? 25 12.......mosty? 26 13.......piosenka? 27 14.......Polki? 28 C. 1....... dzieň? 15 2....... ludzie? 16 3....... uroczystošč? 17 4....... radošč? 18 5....... rozmiary? 19 6....... studenci? 20 7....... modlitwa? 21 8....... krewni? 22 9....... przerwa? 23 10....... polityka? 24 11....... gošcie? 25 12....... kolacja? 26 13....... willa? 27 14....... Belgowie? 28 D. 1....... pies? 15 2....... dziecko? 16 3....... koležanka? 17 4....... praca? 18 5....... rodzice? 19 6....... s^siedzi? 20 7....... mieszkanie? 21 8....... pióro? 22 9....... kuzyni? 23 10....... znajome? 24 11....... telefon? 25 12....... wnukowie? 26 13....... dowódcy? 27 14....... ciotka? 28 zajecia? 35 . . , akademik? powiešci? 36 .. . kolega? ocena? 37 . . . uczniowie? teatr? 38 . . . matki? poeci? 39 . . . znajomi? muzeum? 40 . . . urodziny? wiadomošci? 41 . . . Szwedzi? politycy? 42 Szwedki? lektorzy? 29____ ... lekarze? nóž? 30 . . . žolnierze? danie? 31 . , mysli? narzgdzia? 32 . . . badania? impreza? 33 . . stolarze? policjanci? 34 . . . pokoje? urzednicy? 35 . . . warunki? zadanie? 36 , . . autobus? oceny? 37 . . . wiersz? koty? 38 .. . brama? produkty? 39 . , niewidomi? okul ary? 40 , , . wariaci? poduszka? 41 . . . przyjažň? znawcy? 42 zazdrošc? wujkowie? 29 . . . plaszcz? wrogowie? 30 . . . szalik? córka? 31 . . . referát? ksiažka? 32 ... skrypty? nožyczki? 33 . . . utwory? zdanie? 34 . . . pošciel? urodziny? 35 . . . poduszka? kuzynki? 36 . . , szklanka? sasiadki? 37 lóžko? samochód? 38 . . . komputer? majatek? 39 . . . dzieci? miejsce? 40 . . . mydlo? pacjenci? 41 . . . imieniny? syn? 42 . . . zálety? 33 ojciec 15 . . . ciotki 29 . . . oceny matka 16 . . . wujkowie 30 . . . egzamin bracia 17 . . . žycie 31 . . . žona siostry 18 . . . dziewczyna 32 . . . dusza kuzyni 19 . . . chlopiec 33 ... kino kuzynki 20 . . . rówiešnicy 34 . . . wielbiciele krewni 21 rówiešniczki 35 . . . wrogowie krewne 22 . . . lektorzy 36 . . . partia pozycja 23 . . osiedle 37 . . . miejsce warunek 24 . . . dzielnica 38 .. . zeszyty przyjaciele 25 , miasto 39 . . zwierzeta przyjaciólki 26 . . . wieš 40 . , wiedza nauczycielki 27 . , , rodacy 41 .. . pozycja nauczyciele 28 . . . referát 42 wakacje tato 15 ,.. gospodarze 29 .. . poetki pietro 16 . . . lokatorzy 30 . . . komunikacja jedzenie 17 . . . panie 31 . . . tramwaje žolnierze 18 . . panowie 32 transport policja 19 bloki 33____ . . . koleje szkola 20 . , kupcy 34 , balkon policjanci 21 ,.. spikerzy 35 . . . park stražacy 22 . . . modelki 36 . . . ulice informacja 23 . . . ogród 37 .. . parki okolica 24 kot 38 . . . lasy sila 25 pracownicy 39 - •• góry kierownioy 26 . . ,. wi^žniowie 40 . pasterze sprzedawcy 27 . . , poslowie 41 . . . rolnicy gospodynie 28 . . . poeci 42 .. . górnictwo Čwiczenie 11 Odpowiedz na pýtanie zastepujac rzeczowniki odpowiednimi zaimkami wskazuja.cymi: ten, ta, to; ci, te. Wzór: Który chlopiec ci sie podoba? (rozmawia z koležankaj Ten, który rozmawia z koležanka^ 1. Które dziecko jest chore? (lezy w lóžku)......................... 2. Którzy nauczyciele s^ mili? (nas ucz^).......................... 3. Która koležanka mieszka w Gdyni? (stoi za toba_)................. 4. Która ksiažka jest interesujaca? (lezy na biurku)................. 5. Które drzewa s^ stare? (rosna^ w parku) ........................ 6. Którzy studenci s^ z Anglii? (mieszkaja^ na parterze).............. 7. Które zdanie jest trudné? (jest na koncu čwiczenia)............... 8. Która pani jest uprzejma? (pracuje po poludniu) ................. 9. Którzy cudzoziemcy lubia. ryž? (pochodza^ z Azji).................. 10. Które zajačia lubisz? (s^ interesuja.ce).......................... 11. Który pian wybierzesz? (jest reálny)........................... 12. Które lekcje s^ latwe? (sa. w tej ksiažce)......................... 13. Który film widzialeš? (tobie sie^ podobal)........................ 14. Który student jest zdolny? (siedzi kolo okna)..................... 15. Która koležanka pochodzi ze Šlaska? (ma jasne wlosy) ............ 16. Którzy koledzy s^ klopotliwi? (pija^ alkohol)...................... 17. Które mieszkanie jest twoje? (jest na parterze)................... 18. Która kurtka jest twoja? (wisi na wieszaku)..................... 19. Które kwiaty lubisz? (ladnie pachnaj........................... 20. Które miasta ci sie podobaje? (leža^ nad rzekaj ................... Čwiczenie 12 Zapytaj odpowiednim zaimkiem pytajacym: który?, która?, które?; którzy?, które? o zaimki wskazujace podkrešlone w podaných zdaniach. Wzór: Ci chlopcy siq spóžnili. Którzy chlopcy síq spóžnili? 1. Ten stol jest zepsuty......................................... 2. Ta spódnica jest podarta..................................... 3. Ci žolnierze ci^žko pracuj 3................................... 4. Tamten chlopiec zlámal nogq ................................. 35 5. Te lawki sa^ nowe........................................... 6. Tamté prace gotowe ...................................... 7. Tamta lekej a byla trudná .................................... 8. Tamté krzesla polámané .................................. 9. Tamten pan jest Wlochem.................................... 10. Tamci studenci mieszkaj^ w akademiku........................ 11. Ta piosenka mi si? podoba ................................... 12. Ten dom jest bardzo starý.................................... 13. Tamté psy sa. zle ........................................... 14. Tamta pani jest moja. znajoma^................................ 15. Tamté kobiety sa. modnie ubrané.............................. 16. Tamten kolega pochodzi z Czech .............................. 17. Ci lekarze s^ bardzo dobrzy .................................. 18. Te ksi^žki sa^ sprzedane ..................................... 19. Ten koncert byt fantastyezny!................................. 20. Ci nauezyciele s^ bardzo wymagajacy.......................... Čwiczenie 13 Zapytaj odpowiednim zaimkiem pytaj^cym: jaki?, jaka?, jakie?; jacy?, jakie? o wyrazy podkrešlone w podaných zdaniach. ' Wzór: Moi rodzice s^ mlodzi. Jacy sa^ moi rodzice? 1. Nasi nauezyciele sa^ mili ........ 2. Nasz kolega jest dowcipny ...... 3. Mój pies jest leniwy............ 4. Nasza koležanka jest bardzo ladná 5. Nasze sasiadki sa. inteligentne . . . 6. Wasze prace sa. šwietne! ........ 7. Ich žyczenia s^ dziwne ......... 8. Jego žycie jest puste ........... 9. Jego koledzy s^ pracowici....... 10. Obiady w stolówce sa^ smaezne . . . 11. Bilety do teatru drogie....... 12. To jezioro jest glebokie ......... 13. Ten spektakl byl interesujaey 14. Kelnerzy powinni by č uprzejmi . . 15. Zaj?cia powinny byč ciekawe 36 16. Morze jest spokojne......... 17. Góry bywaja, grožne.......... 18. Grypa jest niebezpieczna..... 19. Podróž autobusem jest mecza^ca 20. Sasiedzi sa. halašliwi........ Čwiczenie 14 Zapytaj wlašciwym zaimkiem pytajacym: czyj?, czyja?, czyje?; czyi?, czyje? o wyrazy podkrešlone w podaných zdaniach. Wzór: To jest moja ksiajžka. Czyja to ksia^žka? Ta ksiajžka jest moja. Czyja jest ta ksiažka? 1. To jesttwój zeszyt..... Ten zeszyt jesttwój .... 2. To jest twoja sukienka . . Ta sukienka j est twoja . 3. To jest nasze dziecko . . . To dziecko jest nasze . . . 4. To S3 wasze prace ..... Te prace sa, wasze ..... 5. To s^ ich chlopcy ...... Ci chlopcy s a, ich ...... 6. To jest mój dhigopis Tamten dhigopis jest mój 7. To jest nasza sala...... Tamta sala jest nasza .. 8. To sa. nasi koledzy..... Tamci koledzy sa. nasi . . 9. To sa, nasze dzieci ..... Tamte dzieci sa. nasze . . 10. To jest twoje zadanie . .. Tamto zadanie jest twoje 37 Cwiczenie 15 W podaných zdaniach zastajp zaimki pýtaj ace formami: taki sam, taka sama, takie samo; tacy sami, takie same, a w miejsce zaimków wskazuja.-cych: ten, ta, to; ci, te, wstaw ich odpowiedniki: tamten, tamta, tamto; tamci, tamte. (w B. nie ulega zmianie druga cz^šc zdania) Wzór: Jaka jest ta sukienka? Taka sama jak tamta. Jakie masz klopoty? (ty) Takie same jak ty. A. 1. Jaki jest ten pies? .......................................... 2. Jacy sa, ci nauczyciele? ...................................... 3. Jakie sa, te ksiažki?......................................... 4. Jakie jest to dziecko?........................................ 5. Jaki jest ten krawat?........................................ 6. Jakie jest to mieszkanie? .................................... 7. Jakie s^ te ekspedientki? .................................... 8. Jaka byla ta wycieczka? ..................................... 9. Jaki j est ten kolega? ........................................ 10. Jakie sq te prace? .......................................... B. 1. Jakie masz planý? (ty)....................................... 2. Jaki jest twój pokoj? (jego) ................................... 3. Jaka b^dzie jutro pogoda? (dzisiaj)............................. 4. Jaki bedzie przyszly rok? (ten rok)............................. 5. Jakie b^da. wakacje w tym roku? (w ubieglym roku)............... 6. Jakie drzewa rosnei w Anglii? (w Polsce)........................ 7. Jaka bedzie dziš kolacja? (wczoraj) ............................ 8. Jakie beda^ zajačia w tym semestrze? (w ubieglym)................ 9. Jacy s^ Polacy? (Slowianie)................................... 10. Jacy ludzie žyja, w Ameryce? (w Europie) ....................... 38 C wi c z en i e 16 W miejsce kropek wstaw odpowiednie zaimki nieokrešlone. A. ktos, cos / nikt, nic B. którys, któras, któres; którzys, któres / žáden, žádna, žadne; žádni, žadne C. jakis, jakás, jakies; jacys, jakies / žáden, žádna, žadne; žádni, žadne D. czyjs, czyjas, czyjes; czyiš, czyjes /niczyj, niczyja, niczyje; niczyi, niczyje Wzór: A. Czy .. .ktos... pukal do drzwi? Nie,.. .nikt... nie pukal do drzwi. Czy ...cos... si$ stalo? Nie, ...nic... si§ nie stalo. B. Czy ...którys... z was gwizdal? Nie, ...žáden... z nas nie gwizdal. C. Czy nadeszla ...jakás... wiadomoáč? Nie, nie nadeszla .. .žádna... wiadomošč. D. Czy to jest ...czyjš... plecak? Nie, to jest ...niczyj... plecak. A. 1. Czy ....... do mnie dzwonil? Nie,.........do ciebie nie dzwonil. 2. Zdawalo mi si§, že..........pukal do drzwi. Nie, ...........nie pukal do drzwi. 3. Czy...............mu jest? Nie,.................mu nie jest. 4. Czy..........trzeba zrobič? Nie,............ nie trzeba zrobič. 5. Czy .............przyszedl? Nie,............... nie przyszedl. 6. Czy........ tutaj obsluguje? Nie,...........tutaj nie obsluguje. B. 1. Czy.........z was to zrobil? Nie,..........z nas tego nie zrobil. 2. Czy...........chlopcy rzucali kamieniami? Nie, ........chtopcy nie rzucali kamieniami. 3. Czy.............dziewczynka zle sie czuje? Nie, .............. dziewczynka sie^ zle nie czuje. 4. Czy to zrobil..............z tych chlopców? Nie, ........ z tych cbiopców tego nie zrobil. 5. Czy........... z koležanek zna odpowiedž? Nie, .............. z koležanek nie zna odpowiedzi. 6. Czy...........z tych odpowiedzi sa. bledne? Nie, .............. z tych odpowiedzi nie s^ bledne. 39 c. 1. Czy tutaj mieszka ............Amerykanin? Nie, tutaj nie mieszka ..........Amerykanin. 2. Czy telefonowaia do mnie.......koležanka? Nie, ........... nie telefonowala do ciebie. 3. Czy ................ studenci pytali o nas? Nie, .......studenci nie pytali o was. 4. Czy przyszfy do nas.................listy? Nie, ........listy do was nie przyszly. 5. Czy................dziecko glošno plakalo? Nie, ........dziecko nie plakalo. 6. Czy przyszli..........pacjenci? Nie, nie przyszli...... pacjenci. D. 1. Czy to jest...................kawa? Nie, to jest.........kawa. 2. Czy to byla............ decyzja? Nie, to nie byla....... decyzja. 3. Czy............dzieci zgubily si§ w tlumie? Nie, ........... nie zgubily sie^ w tlumie. 4. Czy to jest twoje, czy............zdanie? To jest........zdanie. 5. Czy przyjda, do szkoly .... rodzice? Nie, nie przyjda^....... rodzice. 6. Czy to jest..........zmartwienie? Nie, to nie jest.............. zmartwienie. Cwiczenie 17 Przeksztalc podané zdania wedlug wzoru. Wzór: A. Každá kobieta lubi komplementy. Wszystkie kobiety lubia. komplementy. B. Žadna kobieta nie jest brzydka. Wszystkie kobiety sa. ladne. A. 1. Každé dziecko lubi síodycze .................................. 2. Kazdy egzamin jest trudny 3. Každá matka kochá swoje dziecko 4. Každý student zdal egzamin 40 5. Každý czlowiek lubi ješč 6. Kazda okazja jest dobra 7. Každý m^žczyzna jest zadowolony 8. Každý stres jest szkodliwy 9. Každá piel^gniarka powinna byč obowia.zkowa 10. Každé drzewo jest potrzebne B. 1. Žádna plotka nie jest prawdziwa 2. Žádna wiadomošc nie jest pewna 3. Žáden polityk nie jest szczery 4. Žadne zadanie nie jest trudné 5. Žáden film nie byl ciekawy 6. Žádna impreza nie byla smutná 7. Žáden policjant nie jest slabý 8. Žádna prababcia nie jest mloda 9. Žáden nóž nie jest ostrý 10. Žádna potrawa nie jest mdía Jf Cwiczenie 18 Odpowiedz na zadané pýtania. Wzór: A. Czy ktokolwiek przyjdzie na kolacje? Nie, nikt nie przyjdzie na kolacje.. B. Czy jakaš // jakakolwiek práca ci odpowiada? Nie, žadna práca mi nie odpowiada. C. Czy któryš //którykolwiek z was jest przygotowany? Nie, žáden z nas nie jest przygotowany. A. 1. Czy ktokolwiek z dyrekcji przyjdzie na zebranie? 2. Czy ktokolwiek zrobil zakupy? 3. Czy cokolwiek zrobileš w tej sprawie? 4. Czy cokolwiek wiesz na ten temat? 5. Czy ktokolwiek zrozumial, o co chôdzi? 6. Czy ktokolwiek zdal egzamin? 7. Czy ktokolwiek na ciebie czekal? 8. Czy cokolwiek masz do powiedzenia? 9. Czy ktokolwiek zrezygnowaí? 10. Czy cokolwiek cíq zainteresowalo? B. 1. Czy jakiš //jakikolwiek egzamin jest latwy? 2. Czy któreš // którekolwiek dziecko jest grzeczne? 3. Czy któraš // którakolwiek operacja jest bezbolesna? 42 4. Czy któreš // którekolwiek zákazy sa. skuteczne? 5. Czy jakies //jakiekolwiek owoce sa^ niedobre? 6. Czy jakiš // jakikolwiek pomysl nadaje siq do realizacji? 7. Czy któreš // którekolwiek mieszkanie jest tanie? 8. Czy jakaš //jakakolwiek opieka bedzie ci potrzebna? 9. Czy jakaš //jakakolwiek podróž jest bezpieczna? 10. Czy jakiš //jakikolwiek ssak potrafi latač? C. 1. Czy któryš //którykolwiek z tých chlopców jest Niemcem? 2. Czy któraš // którakolwiek z tých regúl jest bezwyjatkowa? 3. Czy któreš // którekolwiek z tých dzieci jest polskiego pochodzenia? 4. Czy któreš // którekolwiek z tých zwierzat žyje w Europie? 5. Czy któryš //którykolwiek z was mieszka w centrum? 6. Czy któryš // którykolwiek z was to rozumie? 7. Czy któryš // którykolwiek z nich cie poznal? 8. Czy któraš //którakolwiek z tých jest Polka.? 9. Czy któryš // którykolwiek z nas pilnie sie uczyl? 10. Czy któreš // którekolwiek z tých lóžek jest wygodne? 43 Cwiczenie 19 W miejsce kropek wstaw wlašciwa^ forme liczebników. A. jeden, jedna, jedno, jedni, jedne; B. rodzaj m?skoosobowy - dwaj // dwóch (D.), rodzaj meskožywotny, me-skorzeczowy i nijaki — dwa, rodzaj žeňski - dwie C. rodzaj meskoosobowy - trzej // trzech (D.), rodzaj meskožywotny, m?-skorzeczowy, nijaki i žeňski - trzy; D. rodzaj meskoosobowy - czterej // czterech (D.), rodzaj meskožywotny, mgskorzeczowy, nijaki i žeňski - cztery. Wzór: A. ...jeden... zeszytB. ...dwie... ksiajžki C. ...trzej... m?žczyžni D. ...czterech... Polaków A...........pokoj,..........sala,..........dziecko,.......... mieszkanie,..........koledzy,..........koležanki,..........okno, ..........znajomi,..........dziewczyna,..........buty,......... spotkanie,..........zadania,..........pokolenie,..........gazeta, ............gazety,.............cwiczenia,............wiadomošč, ............powiešc,............chlopcy,............lody. Uwaga: Powyžsze przyklady ilustruje užycia liczebnikowe ('ile'), rzeczow-nikowe Cktoš'), i przymiotnikowe Cjakiš'). B...........pokoje,..........koty,..........chlopców,.......... m?žczyžni,..........kobiety,..........znajome,..........znajomi, .........lôžka,.........policjantów,..........kelnerki,.......... ilustracje, ..........wiadomosci, ..........telewizory, .......... role,............myszy,............rzeczy,............studentów, ..........koszule,..........panie,..........Polacy........... Niemki,............ryby,............konie,.............znaczki, ............wspólmieszkaňcy. C...........nože,..........lyžki,..........zdania,.......... Francúzi,..........Rosjanki,..........nauczyciele,..........kelnerki, ..........kasety,..........kurczaki,..........sloiki,....... filižanki, .......... kolegów, .......... uczniowie, .......... sasiadki,..........Czeszki,..........reguly,..........klientów, ..........klientki,..........psy,..........uczennice,.......... Czechów,..........Slowacy,..........wierzacy,..........sprze- dawcy. 44 D...........warunki,..........pióra,..........ptyty,.......... portierzy,..........Amerykanie,..........mosty,...........kury, ..........talerze,..........flamastry,..........ksieža,.......... kolegów,..........wrogowie,..........znajomych,..........znajo- mi,..........pokoje,..........miasta,..........osoby,.......... uczniów,..........nauczycieli,..........psy,..........komputery, ..........Francuzów,..........žolnierze,..........znawcy. Čwiczenie 20 W miejsce kropek wstaw jedna, z obocznych form (nie ma róžnicy w znacze-niu) podaných liczebników: rodzaj m^skoosobowy obaj // obydwaj, rodzaj meskožywotny, meskorzeczowy i nijaki oba // obydwa, rodzaj žeňski obie // obydwie. Uwaga: patrz odmiana i čwiczenia na s. 280-281. Wzór: ...obaj... koledzy, .. .obydwa... psy, .. .oba... zeszyty, ...obydwa... okna, ...obie...kobiety ..........koty,..........nauczycielki,..........fotele,.......... ksiažki,..........Polacy,..........listy,..........lôžka,......... dlugopisy,...........jeziora, ...........mieszkania, ........... wiadomošci, ...........komputery,...........Czesi, ........... Czeszki,............wsie,............mysli,.............chlopcy, ..........telefony,..........radia,..........obcokrajowcy,....... sa^siedzi,..........znajomi,...........znajome,..........warunki, ..........szklanki,..........miasta,..........policjanci,......... papugi,...........kwiatki,...........egzaminy,..........košcioly, ..........dyrektorzy,..........siowniki,...........myszy,....... Niemki,..........Anglicy,...........koležanki,..........pacjenci, ........žony,..........problémy. 45 Čwiczenie 21 W miejsce kropek wstaw wiašciw^ form$ liczebników zbiorowych: oboje // obydwoje, dwoje, troje, czworo, pie^cioro, szešcioro, siedmioro, ošmioro, dziewie.cioro, dziesie.cioro. Uwaga: patrz odmiana i cwiczenia na s. 278-281. Wzór: .. .Oboj e... Kowalscy byli na przyjeciu. ...Dwoje... Kowalskich bylo na przyjeciu. 1. (5)............... sa^siadów zložylo skarge^ w administracji domu. 2. Na spotkanie wyborcze przyszlo tylko (10) ...........kandydatów. 3. (7)...............................dzieci zachorowalo na angine. 4. (4)............. moich znajomych mieszka na tym nowym osiedlu. 5. W tej rodzinie jest (9)...................................dzieci. 6. W tym pokoju jest (2)...................................drzwi. 7. (5)..............................pacjentów czekalo na lekarza. 8. (3)............................harcerzy spalo w jedným pokoju. 9. (9).............................turystów zabla^dziío w Tatrách. 10. (7)........................zwi^zkowców podjelo strajk glodowy. 11. (8).......sierot mieszkalo rázem ze swoimi przybranymi rodzicami. 12. (2).................przechodniów zostalo ukaranych mandatami. 13. (2)...........zdrowych oczu, (2) ...........zdrowych nóg i redc to szcz^šcie w žyciu! 14. (6)...................wnuków zložylo babci žyczenia urodzinowe. 15.........................Nowiccy przyslali žyczenia noworoczne. 16......................wspótmieszkaňcy staraj^ siq o stypendium. 17. (5)....... niepelnosprawnych studentów studiowalo na moim roku. 18. (3)..............pijanych mlodych ludzi zaczepialo przechodniów. 19......................... narzeczeni chcieli wzi^c šlub w górach. 20. (4)............ dzieci zostalo zaadoptowanych przez jedna rodzin§. 46 Mi an own ik - Nominative Liczba pojedyncza RodzaJ Koúcówki rzeczowników Koúcówki przymiotników, zaimków i liczebników porzadkowych Zaimki pytajne Przyklady Zaimki wskazujace Jeden" „sam" Zaimki dzieržawcze m 0 8 k í m^ekoosobowy meskožywotny meskoniežywotny 0 (a) } • = B J> -y 11 -i -y||-i = B kto? dobry profesor wysoki student znaný lekarz t$gi (kolega) mlody (poeta) maty kot žólty liéd ten ów jeden sam mój twój nasz wasz nijakí V -um h -e = B CO? niskie okno male pole czyste wybrzeže rzadkie zwierze. panstwowe liceum to owo jedno samo moje twoje naize wu» ženski -a -i -0 -a dobra žona zdolna studentka wysoka pani dtuga noc ta owa jedna sama moja tWOJA nuiza wattu Liczba mnoga m a k m^skoosobowy -owi e -i -y -e -yli-i dobrzy profesorowie wysocy studenci mali chlopcy znáni lekarze ci owi jedni mol twoi nati wasi i meskožywotny meskoniežywotny -y -i = -e B -e = B kto? co? male koty rzadkie ptaki žólte lišcie te moje twoje nasze wasze nijaki -a = B ■e = B niskie okna male pola czyste wybrzeža rzadkie zwierzeta panstwowe licea owe jedné same ženski -y •i ■ -e B ■e = B dobré žony zdolne studcntki wysokie panie dlugie noce Palatalizacja spolglosek przymiotnikow pod wplywem koricowki -i w polaczeniach z rzeczownikami m^skoosobowymi Consonant alternations of adjectives before -i edning matched with personal nouns .H|>ňt|(l