INHALTSVERZEICHNIS
Entsatz
1. Äneas und der Etruskerkönig Tarchon (X 147-163)
2. Rückkehr zum Lager (X 356-275)
3. Tod des Pallas (X 440-509) Waffenstillstand
1. Totenklage (XI 203-217)
2. Friedensvorschlag des Latinus (XI 225-335)
3. Drances (XI 336-375)
4. Turnus (XI 376-444)
5. Abbruch der Verhandlungen (XI 445-462) Entscheidung
1. Vorbereitung des Zweikampfes (XII 161-215)
2. Vereitelung des Zweikampfes (XII 316-269)
3. Entscheidung im Olymp^XII 791-841)
4. Entscheidung zwischen Äneas und Turnus (XII 887-953)
MATERIALIEN ZUR INTERPRETATION DER AHNEIS
1. Reden
2. Zentrale Begriffe
3. Prodigien
4. Naturszenen
5. Vergleiche
ÜBERSETZUNGSPROBEN ZU AENEIS IV 533 ff.
87 87
87
88
90 90 90
92
93
93
94
94
96
97 99
101
101
102
102
103 103
104
VITA P. VERGILII MARONI S
i. P. Vergilius Maro Mantuanus parentibus modicis fuit ac praecipue patre, quem quidam opificem fignlum, plures Magi cuiusdam viatoris initio mercennarium, mox ob industriam gene-ram tradiderunt. 2. Natus est Cn. Pompeio Magno M. Licinio Crasso primum consulibus Iduum Octobrium die in pago, qui Andes dicitur et abest a Mantua non procul. 3. Praegnans eum mater somniavit enixam se laureum ramum, quem contactu terrae coaluisse et excrevisse ilico in speciera maturae arboris referiaeque variis pomís et floribus, ac sequenti luce cum marito rus propinquum petens ex itinere devertit atque in subiecta fossa partu levata est. 4. Ferunt infantem, ut sit editus, neque vagisse et adeo miti vultu fuisse, ut haud dubiam spem pro-sperioris geniturae iam tum daret.
6. Initia aetatis Cremonae egit usque ad virilem togam, quam XVII anno natali suo accepit üsdem illis consulibus iterum, quibus erat natus, evenitque, ut eo ipso die Lucretius poeta dccederet. 7. Sed Vergilius a Cremona Mediolanum et inde paulo post transiit in urbem.
8. Corpore et statura fuit grandi, aquilo colore, facie rusti-: cana, valetudine varia; nam plerumque a stomacho et a faucibus ac dolore capitis laborabat, sanguinem etiam saepe reiecit. 9. Cibi vinique minimi, libidinis in pueros pronioris. 11. Cetera sane vita et ore et animo tam probum constat, ut Neapoli >Parthenias< vulgo appellatus sit, ac, si quando Romae, quo : rarissime commeabat, visereturin publico, sectantis demonstran-tisque se subterfugeret in proximum tectum. 12. Bona cuiusdam exulantis offerente Augusto non sustinuit accipere. 13. Possedit prope centiens sestertium ex Hberalitatibus amicorum habuitque domum Romae Esquilns iuxta hortos Maecenatianos, quam-quam secessu Campaniae plurimum uteretur. 14. Parentes iam
8
AELIUS DONATUS
VITA P. VERGILII MARONIS
9
grandis amisit, ex quibus patrem captum oculis; et duos fratres germanos, Silonem inpuberem, Flaccum iam adultum, cuius exitum sub nomine Daphnidis deflet.
15. Inter cetera studia medicinae quoque ac maxime mathe-35 maticae operam dedit. Egit et causam apud iudices unam om-nino nec amplius quam semel; 16. nam et in sermone tardissi-mum ac paene indocto similem fuisse Melissus tradit.
17. Poeticam puer adhuc auspicatus in Ballistam ob infamiam latrocitiiorum coopertum lapidibus distichon fecit:
40 >Monte sub hoc lapidum tegitur Ballista sepultus;
nocte die tutum carpe viator iterk
Deinde Catalepton (et Priapea et Epigrammata) et Diras, item Cirim et Culicem, cum esset annorum XVI; scripsit etiam, de qua ambigitur, Aetnam. 19. Mox cum res Romanas inchoasset, 4S offensus materia ad Bucolica transiit, maxime ut Asinium Pollio-nem, Alfenum Varum et Cornelium Galium celebraret, quia in distributione agrorum, qui post Philippensem victoriam veteranis triumvirorum iussu trans Padum dividebantur, indem-nem se praestitissent. 20. Deinde scripsit Georgica in honore
so Maecenatis, qui sibi mediocriter adhuc noto opem tulisset adversus veteráni cuiusdam violentiam, a quo in altercatione litis agrariae paulum afuit, quin occideretur. 21. Novissime Aenei-dem inchoavit, argumentum varium ac multiplex et quasi amborum Homeri cariTiinum instar, praeterea nominibus ac
sä rebus Graecis Latinisque commune, et in quo, quod maxime studebat, Romanae simul urbis et Augusti origo contineretur.
32. Cum Georgica scriberet, traditur cotidie meditatos mane plurimos versus dictare solitus ac per totum diem retractando ad paucissimos redigere, non absurde carmen se more ursae
60 parere dicens et lambendo demum effingere. 23. Aeneida prosa prius oratione formatam digestamque in XII libros particulatim componere instituit, prout liberet quidque, et nihil in ordinem arripiens. 24. Ac ne quid impetum moraretur, quaedam in-perfecta transmisit, alia levissimis versibus veluti fulsit, quos
6s per iocum <pro tibicinibus> interponi aiebat ad sustinendum opus, donee solidae columnae advenirent. 25. Bucolica triennio, Georgica VII, Aeneida XI perfecit annis.
I      26. Bucolica eo successu edidit, ut in scaena quoque per
I cantores crebro pronuntiarentur. 27. Georgica reverso post
I Actiacam victoriam  Augusto atque Atellae  reficiendarum 70
I faucium causa commoranti per continuum quadriduum legit,
I suscipiente Maecenate legendi vicem, quotiens interpellaretur
I ipse vocis ofFensione. 28. Pronuntiabat autem cum suavitate,
I cum lenociniis miris, 29. ut Seneca tradidit Iulium Montanum
I poetam solitum dicere: involaturam se Vergilio quaedam, si 75
J et vocem posset et os et hypocrisin; eosdem enim versus ipso
I pronuntiante bene sonare, sine illo inanes esse mutosque. 30.
1 Aeneidos vixdum coeptae tanta exstitit fama, ut Sextus Pro-pertius non dubitaverit sic praedicare:
> Cedite Romani scriptores, cedite Grai: 80 nescio quid maius nascitur Iliade<
31. Augustus vero - nam forte expeclitione Cantabrica aberat -supplicibus atque etiam minacibus per iocum litteris efflagi-taret, ut >sibi de Aeneide<, ut ipsius verba sunt, >vel prima carminis UTroypacpT) vel quodlibet xwXov mitteretun, 32. Cui 83 tarnen multo post perfectaque demum materia tres omnino libros recitavit, secundum quartum sextum, sed hune notabili Octaviae adfectione, quae, cum recitationi interesset, ad illos de filio suo versus: >Tu Marcellus eris< defecisse fertur atque aegre focilata. 33. Recitavit et pluribus, sed neque fre- 90 quenter et ea fere, de quibus ambigebat, quo magis iudicium hominum experiretur.
35. Anno aetatis quinquagesimo secundo inpositurus Aeneidi summam manum statuit in Graeciam et in Asiam secedere triennioque continuo nihil amplius quam emendare, ut reliqua 9s vita tantum philosophiae vacaret. Sed cum ingressus iter Athenis occurrisset Augusto ab oriente Romam revertenti destinaretque non absistere atque etiam una redire, dum Megara vicinum oppidum ferventissimo sole cognoscit, languorem nactus est eumque non intermissa navigatione auxit ita, ut gravior ali- 100 quanto Brundisium appelleret, ubi diebus paucis obiit XI. Kal. Octobres Cn. Sentio Q. Lucretio consulibus. 36. Ossa eius Neapolim translata sunt tumuloque condita, qui est via Puteo-lana intra lapidem secundum; in quo distichon fecit tale:
IO
VITA P. VERGILII MAUONIS
>Mantua me genuit, Calabri rapuere, tenet nunc Parthenope; cecini pascua rura duces.<
37. Heredes fecit ex dimidia parte Vaierium Proculum fratrem alio patře, ex quarta Augustům, ex duodecima Maecenatem, ex reliqua L. Varium et Plotium Tuccam, qui eius Aeneida post obit.um iussu Caesaris emendaverunt. 39. Egerat cum Vario, priusquam Italia decederet, ut, si quid sibi accidisset, Aeneida combureret; at is facturum se pernegarat. Igitur in extrema valetudine adsidue scrinia desideravit, crematurus ipse; verum nemine oiferente nihil quidem nominatim de ea cavit. 40. Ceterum eidem Vario ac simul Tuccae scripta sua sub ea condicione legavit, ne quid ederent, quod non a se editum esset,
41. Edidit autem auctore Augusto Varius, sed summatim emen-data, ut qui versus etiam inperfectos, si qui erant, reliquerit; quos multi mox supplere conati non perinde valuerunt ob difficultatem, quod omnia fere apud eum hernistichia absoluta perfectoque sunt sensu, praeter ilhid: >quem tibi iam Troia<.
42. Nisus grammaticus audisse se a senioribus aiebat Varium duorum librorum ordinem commutasse, et qui nunc secundus sit, in tertium locum transtulisse, etiam primi libri correxisse principium his versibus demptis:
>IUe ego, qui quondam gracili modulatus avena carmina et egressus silvis vicina coegi, ut quamvis avido parerent arva colono, gratum opus agricolis, at nunc horrentia Martis arma virumque cano ... <
43. Obtrectatores Vergilio numquam defuerunt, nec minim, nam nec Homero quidem. 46. Asconius Pedianus libro, quem contra obtrectatores Vergilii scripsit, pauca admodum obiecta ei proponit eaque circum historiam fere, et quod pleraque ab Homero sumpsisset; sed hoc ipsum crimen sic defendere adsuetum ait: >cur non illi quoque eadem furta temptarent? Verum intellecturos facilius esse Herculi clavam quam Homero versum subripere<. Et tarnen destinasse secedere, ut omnia ad satietatem malevolentium decideret.
CATALEPTON V.
Neubeginn
Tte hinc, inanes, ite, rhetorum ampullae, inflata rhoso non Achai'co verba, et vos, Selique Tarquitique Varroque, scholasticorum natio madens pingui; ite hinc, inane cymbalon iuventutis. tuque, o mearam cura, Sexte, curarum, vale, Sabine; iam valete, formosi! nos ad beatos vela mittimus portus magni petentes docta dicta Sironis vitamque ab omni vindicabimus cura. ite hinc, Camenae; vos quoque ite iam sane, dulces Camenae - nam fatebimur verum: dulces fuistis -, et tarnen meas Chartas revisitote, sed prudenter et raro!
VIII. Heimat
Villula, quae Sironis eras, et pauper agelle, verum illi domino tu quoque divitiae:
me tibi et hos una mecum, quos semper amavi, si quid de patria tristius audiero,
commendo inprimisque patrem: tu nunc eris illi, Mantua quod fuerat quodque Cremona prius.