Voor het begin van het literaire
seizoen, tien geboden voor de
literaire criticus. Niet geopenbaard,
maar voorgelezen op een bijeenkomst
van de Stichting Literaire
Activiteiten Amsterdam. In de deze
week verschenen SLAA-krant staan
de geboden ook, uitgebreider en met
context.
1 Gij zult onderscheiden wat
kunst is en wat niet.
2 Gij zult oprecht zijn, nooit iets
schrijven wat u niet meent,
nooit voorwenden dat u iets heeft gelezen
dat u eigenlijk heeft overgeslagen.
Met de schrijvers die u recenseert
laat u zich niet in, u mijdt hun
feestjes en betreedt bepaalde cafés
niet.
3 Gij zult trachten bloot te leggen
wat het plan van de schrijver was
met zijn boek en oordelen of de
schrijver daarin geslaagd is, maar dat
nooit verwarren met het literaire oordeel.
Een perfect uitgevoerd slecht
plan levert een slecht boek op. Wat
interessant is aan een boek, moet
worden genoemd, ook als dat niet
strikt literair is. Wat wel literair is, is
trouwens altijd interessant.
4 Gij zult de lezer deelgenoot maken
van uw leeservaring en niet
allen vormkritiek geven, maar ook laten
zien hoe een boek u heeft beroerd,
wat het u heeft geleerd over
uzelf of de wereld, waar het u aan
heeft doen denken, hoe het zich verhoudt
tot wat u eerder al hebt gele-
zen.
5 Gij zult oordelen met taal en
met argumenten, niet met ballen
of sterren.
6 Gij schrijft voor de lezer van uw
stuk, niet voor de schrijver van
het boek. Intussen probeert u wel zo
diep in het boek door te dringen dat
uw stuk ook voor de schrijver van
waarde is.
7 Gij behandelt de schrijver met
respect, hij heeft aanmerkelijk
meer energie in de onderneming gestoken
dan u. Een krantenkolom is
geen cafétafel.
8 Gij zult uw lezers bij de kladden
grijpen door creatieve analyses,
originele kwinkslagen, bondigheid
(vertel nooit de plot na!) maar in de
eerste plaats door zelf goed te schrijven.
Anders gelooft niemand dat u
kunt lezen.
9 Gij zult zich niet laten leiden
door gemakzucht en u laten
misleiden door genres, door pretenties
of door de afwezigheid daarvan.
Ook een thriller, kinderboek of nieuwe
Kluun moet gelezen worden voordat
er een literair oordeel over geveld
kan worden.
10 Gij zult schrijven alsof gij de
enige criticus op aarde bent.
A R J E N F O R T U I N
Geboden
voor de
kritiek
COLUMN
Gij behandelt de schrijver
met respect, een krant is
geen cafétafel