Op het Boekenbal
danst de grote
Literatuur (en de
kleine doet mee)
Het Boekenbal begon in 1947 als
benijdenswaardig schrijversfeest. In de
jaren zestig werd het gedemocratiseerd,
zonder rode loper en met kaartjes voor
iedereen. Nu is het alweer jaren een
exclusief feest met exclusieve gasten uit
de exclusieve boekenwereld.
Door onze redacteur
Arjen Fortuin
Amsterdam, 15 maart. Ook Mario Vargas
Llosa is op het Boekenbal geweest, al
kan bijna niemand zich dat nog herinneren.
De Peruaanse Nobelprijswinnaar
2010 was eregast in de Middeleeuwen van
het Boekenbal, in de jaren zestig. Het bal
reisde van stad naar stad, of werd gehouden
in de kolossale Rai in AmsterdamZuid.
Op het programma stonden discussies.
Vargas Llosa werd niet gevraagd voor
foto’s op de rode loper, hij moest discussiëren
over de toekomst van het boek.
Kaartjes waren gewoon te koop, schrijvers
haalden er hun neus voor op.
Pas in de jaren tachtig werd het Boekenbal
meer dan een praatfeestje. De
CPNB besloot dat het er weer om Literatuur
moest draaien, met een grote L. Een
exclusief feest, met exclusieve gasten.
Met de aanwezigheid van door critici versmade
schrijvers als Heleen van Royen en
Saskia Noort is die L volgens sommigen
geleidelijk aan gekrompen, maar het
merk Boekenbal is gevestigd: voor de ingang
van de Amsterdamse Stadsschouwburg
verdringen zich de fotografen en cameraploegen
voor een glimp van het denkend
deel der natie en hun goede kennissen.
Wie niet een van de 1200 kaartjes
heeft bemachtigd, komt er niet in.
Bij het eerste Boekenbal was dat nog
heel anders: tussen de 1846 gasten die
zich op 4 maart 1947 door de sneeuw naar
het Concertgebouw spoedden, liepen ook
‘gewone’ lezers, die voor 7 gulden 50 naar
binnen mochten. De schrijvers waren enthousiast:
„Dit is een carnaval dat niet
door vasten wordt gevolgd”, zei Adriaan
Morriën later. Mies Bouhuys vond het
‘een sprookje’.
Dat sprookje kreeg in de loop der jaren
steeds meer vorm: koningin Juliana
kwam vaak, in 1957 zelfs met haar dochter
Beatrix, die zich daarna niet meer liet
zien, trouwens. In 1951 had de jonge
schrijver Harry Mulisch al bij zijn generatiegenoot
Gerard Reve geïnformeerd hoe
dat schrijversfeest in elkaar zat. Twee jaar
‘Dit is een carnaval dat niet door
vasten wordt gevolgd’, zei A. Morriën
later was hij er voor het eerst bij, om er tot
zijn dood de informele eregast te blijven.
Bij de ook in de Stadsschouwburg gehouden
herdenkingsdienst voor Mulisch, afgelopen
herfst, stonden verschillende
aanwezigen stil bij de trap aan de noordkant
van het gebouw. Daar hield Mulisch
jarenlang zittend audiëntie.
De geschiedenis van het Bal wordt door
de organiserende CPNB met graagte uitgevent:
de jonge schrijvers die elkaar anno
2011 in de ogen kijken op de dansvloer,
moeten zich de opvolgers voelen
van de dichters Remco Campert en Fritzi
ten Harmsen van der Beek, die vanuit het
bal van 1956 haast rechtstreeks een romance
en een huwelijk inrolden.
Campert is er vanavond. Om zijn boek
Het leven is verrukkulluk draait in oktober
2011 de manifestatie ‘Nederland leest’,
een ander groot project van de stichting
CPNB.
Want voor je het zou vergeten bij alle
hoogculturele aanwezigen: voor een belangrijk
deel gaat het om geld. Het Boekenbal
moet de aandacht vestigen op de
Boekenweek en die is big business. Afgelopen
jaar lag de omzet van Nederlandse
boekhandels tijdens week 10 en 11 (de
Boekenweek duurt tien dagen) 6 miljoen
euro hoger dan het weekgemiddelde van
11,9 miljoen euro. Alleen de maand december
is belangrijker.
En dit jaar is die extra omzet dringend
nodig, want de boekwinkels hebben het
zwaar. De boekenverkoop daalde vorig
jaar met 3,2 procent, waarbij het marktaandeel
van de internetboekhandels
groeide; veel gewone boekhandels zakten
10 procent.
De boekhandelaren zullen proberen
daar niet te veel aan te denken, vanavond.
Ze zullen vooral hopen dat het Boekenbal
Harry Mulisch overleeft. De CPNB heeft
voor vanavond een borstbeeld van de
schrijver laten maken, opgebouwd uit
pennenhouders. En daarvoor geldt wat
traditioneel voor alle decoraties geldt: die
mogen na 12 uur worden meegenomen.
Zo is er een beetje Harry voor iedereen.
De jonge dichters wanen zich
de opvolgers van Remco Campert
Harry Mulisch in gesprek met koningin Juliana in 1958. Foto Spaarnestad
Jan Wolkers en een kartonnen Karina in 2005. Foto Vincent Mentzel
Geert Mak en zijn echtgenote Mitzi Ruiters op de rode loper in 2007. Foto WFA
Adriaan van Dis danst met Ellen Jens op het bal van 1995. Foto Klaas Koppe
Nelleke Noordervliet in 2007. Foto Vincent Mentzel
Eregast Arnon Grunberg opent het bal, 1998. Foto Vincent Mentzel