Journalistiek in het Nederlandse taalgebied Luc van Doorslaer Brno, 11.03.2015 luc.vandoorslaer@kuleuven.be welke media kennen jullie? • De Volkskrant • NRC • Trouw • De Telegraaf • AD • NOS • De Standaard • De Morgen • Het Laatste Nieuws • VRT structuur • media in NL en VL • mediakritiek: redenen • (afwezigheid van) veeltaligheid in media: internationaal! • illustratie: mijn eigen journalistieke ervaringen… klein taalgebied? • “6de taal op internet”? • 3de Germaanse taal in Europa • actief en rijk medialandschap (ook vanwege 2 landen) • alle kenmerken van media in grotere taalgebieden, b.v. fusies en overnames (in hoeverre taalbepaald?), digitale bronnen, ‘vertwittering’ • onlinejournalistiek: lagere drempel voor kritische benadering van mainstream-journalistiek en mainstreamformats (b.v. late night talkshows) Thevissen 2010 mediakritiek • https://decorrespondent.nl/home • http://mediakritiek.nl/ • http://www.denieuwereporter.nl/ • ‘vierde (on)macht’ (b.v. Thevissen) • ‘kwaliteit’? • vernauwing op opiniepagina’s en duidingsprogramma’s (talking heads) Nieuwsmonitor over ‘herbronning’ • nieuwsgaring aan de desk • 13% controle en analyse van informatie  nauwelijks check, laat staan double check • (nog altijd) relatieve brondiversiteit • toename sociale media, maar nog altijd beperkt Welke bronnen? • Vooral overheden en… collega-journalisten • Informatiekanalen: vooral media en persagentschappen • Binnenland: journalisten informeren zich bij journalisten… • Buitenlandjournalisten: overgrote deel internationaal  zonder problematisering taalgegeven… Eigen nieuwsgaring • ¼ “letterlijk of geparafraseerd” overgenomen • ¾ “aangevuld met extra feiten en reacties” • in 82% geen bronvermelding zelfbeeld journalisten • www.myheimat.de • verschillen professionele vs. burgerjournalist o universitair: 69 vs. 27% (algemeen: 13%) o ideologie: progressiever vs. conservatiever? o ‘controlefunctie’: 45 vs. 58% o ‘vernieuwing’: 62 vs. 44% o (naast verschillen ook vele gelijkenissen: b.v. journalistieke ervaring in ‘traditionele’ media) vbn transcultureel, transnationaal • BVN, http://www.bvn.tv/ • b.v. Euronews, BBC World, France 24, Deutsche Welle • (niet tv: Eurotopics) • b.v. STAR TV : Satellite Television Asian Region – R. Murdoch, 21st Century Fox – ooit 13 talen, 53 landen in Azië o aanvankelijke bedoeling: Amerikaanse producten zo onveranderd mogelijk voor Aziatisch publiek o correctie: gelocaliseerd en cultureel gecontextualiseerd Hallin & Mancini (2004) mediamodelgroepen: 1. mediterrane of gepolariseerd-pluralistische model (It, Sp, Port, Griekenl, Frankr) 2. Noord- en Centraal-Europese of democratischcorporatieve model (Zweden, Noorw, Denem, Finl, Duitsl, NL, B, Oostenr, CH) 3. Noord-Atlantische of liberale model (USA, Canada, GB, Ierland) case: openbare omroepen • Europees fenomeen: onderdeel van pluralistische democratie geïnstalleerd na WO II (onderdeel van duaal systeem) • beperkt tot land/taal: vgl. Luxemburg 450.000 (RTL) vs. Duitsland (ARD en ZDF) 83 miljoen • financieringsmechanismen: uitsluitend publiek of gemengd  discussie of tv economisch of cultuurgoed is • vergelijking andere culturele spelers (theaters, uitgeverijen, boekhandels) • vergelijking andere media: kranten, tijdschriften, online nieuwssites (discussie, want VRT of NOS concurreert met belastinggeld) veeltaligheid in media • als problematisch? als kans? • wie aan het woord in welke taal? • geconstrueerd vanuit ideologie? (b.v. ‘nationale’ taal, hoerastemming over diversiteit) b.v. DS nov 14: ‘Hoe Vlaams is uw Nederlands?’ • vreemde taal of veeltaligheid gebruikt als invalshoek? b.v. BBC Voices: mix diversiteit en nationaal ‘we’  samenhorigheid én fricties veeltaligheid als keuze • Wikipedia… • VRT en deredactie.be • Arte, Eurosport, Euronews, CNN, Al Jazeera enz. • Tsjechische televisie? Luxemburg: multilinguaal land • ‘nationale’ taal: Luxemburgs/Letzeburgs • ‘administratieve’ talen: Duits en Frans • instructietaal onderwijs: start in Duits, geleidelijk vervangen door Frans • Gesproken ‘thuistaal’: Luxemburgs • Luxemburgs als voorwaarde voor inburgering moedertalen in Luxemburg (< EU-taalbarometer 2012) • Luxemburgs 52% • Portugees 19% • Frans 16% • Italiaans 5% • Duits 2% • Engels 2% • Nederlands 2% • Spaans 1% • Zweeds 1% kranten • Luxemburger Wort kranten • Luxemburger Wort • Tageblatt • lijst van kranten • oplage Franse versies veel lager dan Duitse = opmerkelijke relativering van onze monolinguale categorisering vgl. Duitstalig België • eentalige media • Franstalige • Duitstalig: Grenz-Echo vgl. Zuid-Afrika • veeltalige ‘community radio stations’ • SABC: meertalige tv, eentalige website • eentalige kranten evoluties sportjournalistiek • groei sportjournalistiek in zgn. kwaliteitsmedia (binnen- en buitenland) • sportjournalisten ingezet voor ander journalistiek werk (politiek, economie, talkshows, presentatie enz.) • kritische houding geapprecieerd? o b.v. Louis van Gaal op WK vooroordeel 1 • Sportjournalisten zijn (nauwelijks) veredelde fans die gratis naar een sportmanifestatie willen (dilettantisme) kleedkamerjournalistiek, hijgjournalistiek positie van enthousiasme, inleving evenwicht entertainment-informatie (infotainment) vooroordeel 2 • Sportjournalistiek is (opium) voor het volk heroïek, emoties oorsprong sportjournalistiek: boksen in GB, wielrennen op het continent chauvinisme als getolereerd nationalisme populair, dus dankbaar voor oplage- en kijkcijfers vooroordeel 3 • Sportjournalistiek is platvloers en commercieel artistieke realisaties, esthetisering van sport: b.v. Olympia van Leni Riefenstahl het grote geld in sommige sporten, sterrenstatus van sommige journalisten symbiose media-sport vooroordeel 4 kritische en/of objectieve sportjournalistiek is een contradictio in terminis selectie en framing ook in b.v. politieke journalistiek wetenschappelijke aandacht voor sport en media: economie, geneeskunde, sociologie, psychologie, cultuurwetenschap journalistieke beperkingen bij aankoop rechten, b.v. Team en CL vooroordeel 5 • Sportjournalisten zijn taalkundig beperkter dan andere journalisten vaker bombastisch, barokkerig Jan Mulder etc. journalistiek en kwaliteit • in elitaire visie afhankelijk van thema: politiek > sport • in postmoderne visie onafhankelijk van thema: politiek, economisch, gerechtelijk, sport, cultuur, wetenschap, human interest • b.v. onderzoeksjournalistiek mogelijk voor alle thema’s (b.v. omkoping, doping) • taalafhankelijkheid even sterk in sport- als in andere journalistiek Veel succes met het Nederlands!