INCIPIT PROLOGUS HIERONYMI IN DANIHELE PROPHETA Danihelem prophetam iuxta Septuaginta interpretes Domini Salvatoris ec-clesiae non Iegunt, utentes Theodotionis editione, et hoc cur accident nescio, Sive enim, quia sermo chaldaicus est et quibusdam proprietatibus a nostro eloquio discrepat, noluerunt Septuaginta interpretes easdem lineas in translatione servare, sive sub nomine eorum ab alio nescio quo non satis chaldeam 6 linguam sciente editus liber est, sive aliud quid causae extiterit ignorans, hoc unum adfirmare possum, quod multum a veritate discordet et recto iudicio repudiatus sit. Sciendum quippe Danihelem maxime et Ezram hebraicis quidem litteris, sed chal-9 daico sermone conscriptos, et unam Hieremiae pericopen, lob quoque cum arabica lingua habere plurimam societatem, Denique et ego adulescentulus, post Quintiliani et Tullii lectionem ac flores rethori-12 cos, cum me in linguae huius pistrinum reclusissem et multo sudore multoque tempore vix coepissem halantia stridentiaque verba resonare et quasi per cryptam ambuians rarum desuper lumen aspicere, inpegi novissime in Danihelem et tanto taedio affectus 15 sum, ut desperatione subita omnem veterem laborem voluerim contemners Verum, adhortante me Hebraeo et illud mih i sua lingua crebrius ingerente: «labor omnia vicit inprobus», qui mihi videbar sciolus inter eos, coepi rursum discipulus esse chaldaicus. is Et ut vere fatear, usque ad praesentem diem magis possum sermonem chaldeum legere et intellegere quam sonare. Haec idcirco, ut difficultatem vobis Danihelis ostenderem, qui apud Hebraeos nec 21 Susannae habet historiam nec hymnum trium puerorum nec Belts draconisque fabulas, quas nos, quia in tote orbe dispersae sunt, veru ante posito easque iugulante subieci-mus, ne videremur apud inperitos magnam partem voluminis detruncasse. Audivi ego 24 quendam de praeceptoribus Iudaeorum, cum Susannae derideret historiam et a Graeco nescio quo diceret esse confictam, illud opponere quod Origeni quoque Africanus op-posuit, £tu^oAx>yiac; has arco tod axwou axiom Kai ano tou rtpivou Tipiaai de grae- Dn 13,54-59 27 co sermone descenders Cuius rei nos intellegentiam nostris hanc possumus dare, ut verbi gratia dicamus ab arbore ilice dixisse eum «ilico pereas» et a lentisco «in len-tem te comminuat angelus» vel «non leňte pereas» aut «lentus, id est flexibilis, duca- Vergil. Georg. 1,146 Prologus, Citantur AC et lAOSZMOlsf f apud*) ac c(edd. 1593 et 1598)t. Tit. eiusdem in danielem praefatio c | 1 [deest s usque ad 23] | danielum CI I 2 editionem CI j 4 easdem -f linguae SO c | 5 ehaldaeicam AO | 6 scientem CI ] ~ est liberie [ 8 quippe-rest c j chaldaeo c. j 9 unum S; una CI | 10 ^ plurimam habere c | 13 anhelantia CIZc; ma-hellantia S. | 14 aspicerein SMC> c | 15 — laborem uetercm c 1 uoluerim contemnere ] con- temnerem CI. | 16 me] quodam O; + quodam c | crebrius in sua lingua c. uincet S; pulus c. improbus omnia uincit c | 17 qui ] et qui c | eos ] hebraeos c uincit c; esse disci- 18 uerum c 22 uerum CIO chaldaicum AOZtfrcr | 20 idcirco -:- refero c anteposito c; ante disposito AO \ 23 [adest s usque ad 42] j 25 quo — earn c, f 26 eioi-(,io>.oyia<; t cum archetype varie ab antiquariis corrupto j ayoivou axoiaai c ;■ 27 cui rei CI1 I uerbi gratia ut CI. | 28 ab ] de c, [ ilico — et s; iiic AO,; illic et SZ; ilicet A; licet C; uel iiico O j in lente A I 29 comminuit AS. AC IAOSZMCD Ks) cr Dn 1,1-4 DANIHELPROPHETA 1342 ris ad mortem» sive aliud quid ad arboris nomen conveniens. Deinde tantum fuisse 30 Dn 3,5i-9o otii tribus pueris cavillabatur, ut in camino aestuantis incendii metro luderent et per ordinem ad Iaudem Dei elementa omnia provocarent, aut quod miraculum divinae-Dn i4(26.i-2i que adspirationis indicium, vel draconem interfectum offa picis vel sacerdotum Belis 33 machinas deprehensas, quae magis prudentia sollertis viri quam prophetali essent spi-Dn 14.32-38 ritu perpetrata. Cum vero ad Abacuc venerat et de Iudaea ad Chaldeam raptum dis- coforum lectitabat, quaerebat exemplum, ubi legissemus in toto Veteri TestamenLo 36 quemquam sanctorum gravi volasse corpore et in puncto horae tanta terrarum spatia transisse. Cui cum quidam e nostris satis promptulus ad loquendum Hiezecihel ad-Ez 8,3 duxisset in medium et diceret eum de Chaldea in Iudeam fuisse translatum, derisit 39 hominem et ex ipso volumine demonstravit Hiezecihelem in spiritu se vidisse trans-positum. Denique et Apoštolům nostrum, videlicet ut eruditum virum et qui Legem ab Hebraeis didicisset, non fuisse ausum adfirmare se raptum in corpore, sed dixisse: 42 11 cor 12,2 «Sive in corpore sive extra corpus, nescio, Deus scit». His et talibus argumentis apo- cryfas in libro Ecclesiae fabulas arguebat. Super qua re lectoris arbitrio Judicium derelinquens. illud admoneo non haberi 45 Danihelem apud Hebraeos inter Prophetas, sed inter eos qui Agiografa conscripserunt. In tres siquidem partes omnis ab eis Scriptura dividitur, in Legem, in Prophetas, in Agiografa, id est, in quinque et octo et undecim libros; de quo non est huius temporis 48 disserere. Quae autem ex hoc propheta, immo contra hunc librum, Porfyrius obiciat, testes sunt Methodius, Eusebius, Apollinaris, qui multis versuum milibus eius vesaniae respondentes, nescio an curioso lectori satisfecerint. Unde obsecro vos, o Paula et 51 11 pt 1.13 Eustochium, fundatis pro me ad Dominům preces, ut quamdiu in hoc corpusculo sum, scribam aliquid gratum vobis, utile Ecclesiae, dignum posteris. Praesentium quippe iudiciis non satis moveor, qui in utramque partem aut amore labuntur aut odio. 54 EXPLICIT PROLOGUS Ier 25,1! II Par 36,6.7! AC IAOSZMO (Is) cr et vasa intulit in domum thesauri dei sui 3et ait rex Asfanaz praeposito eunu-chorum suorum ut introduceret de filiis Israhel et de semine regio et tyrannorum 4pueros in quibus nulla esset macula decoros forma et eruditos omni sapient ia cautos scientia et doctos disciplina et qui possent stare in palatio regis 31 aestuantes SZs j 32 ~ omnia elementa 34 sollertia prudentis CZZ | 35 uenerit S.; ueniret c | ad2]inc | 36 lectitaret c | ad loquendum promptulus c | hiezechielem M c j 42 [deest s usque ad 55] [ 47 diui- INCIPIT LIBER DANIHEL1S PROPHETAE Anno tertio regni Ioachim regis Iuda venit Nabuch o donos or rex Babylonis Hieru-salem et obsedit earn 2et tradidit Dominus in manu eius Ioachim regem Iudae et partem vasorum domus Dei et asportavit ea in terram Sennaar in domum dei sui 30 ab arboris nomine C£.; arboris nomen Z c I 38 - datur AO.; diu diuiditur S. | prophetas -f et c. | 48 et in undecim 0c | 50 methodius 4-et CZ\(vid.) I eusebius — et CI c [ apollinarius c. [ 51 [deest 1 usque ad 55] | 52 ~ preces ad dominům CZ. | 54 iudiciis + oblatrantium c | qui ] quae ASAZ* [ labuntur ] lauda-buntur CZ |j Danihel. Citantur AC et XAOSZM I 7 et2 om. Ac 10 ad danihelem ZMc??i ! AC IAOSZMO l(s) cr Dn 2,2-20 DANIHEL PROPHETA I344 3,9 5,10! II Esr 2.3! 7 8 3,96 5,7! 2; 4,6 5 qui cum venissent steterunt coram rege 3 et dixit ad eos rex vidi somnium et mente confusus ignoro quid viderim 4 responderuntque Chaldei regi syria- ce rex in sempiternum vive die somnium servis tu is et interpreta- tionem eius indicabimus 5et respondens rex ait Chaldeis ser- mo recessit a me nisi indicaveritis mihi somnium et coniecturam eius peribitis vos et domus vestrae pub- licabuntur 6 si autem somnium et coniecturam eius narraveritis praemia et dona et honorem multum accipietis a me somnium igitur et interpretationem eius indicate mihi 7responderunt secundo atque dixe- runt rex somnium dicat servis suis et interpretationem illius indicabimus 8respondit rex et ait certo novi quia tempus redimitis scientes quod recesserit a me sermo 9 si ergo somnium non indicaveritis mihi una est de vobis sententia quod interpretationem quoque falla-cem et deceptione plen am conpo-sueritis ut loquamini mihi donee tempus per-transeat somnium itaque dicite mihi ut sciam quod interpretationem quoque eius veram loquamini l0respondentes ergo Chaldei coram rege dixerunt non est homo super terram qui sermonem tuum rex possit implere 3,19 sed neque regum quisquam magnus et potens verbum huiuscemodi sciscitatur ab omni ariolo et mago et Chaldeo 11 sermo enim quern tu rex quaeris gra- vis est nec repperietur quisquam qui indicet Gn 40,8 ilium in conspectu regis exceptis diis quorum non est cum hominibus conversatio 12 quo audito rex in furore et in ira magna praecepit ut peri rent omnes sapien-tes Babylonis 13et egressa sententia sapientes inter-ficiebantur quaerebaturque Danihel et socii eius ut perirent 14 tunc Danihel requisivit de lege atque sententia ab Arioch principe miíitiae regis qui egressus fuerat ad interficiendos sapientes Babylonis ,5et interrogavit eum qui a rege acce-perat potestatem quam ob causam tarn crudelis sententia a facie esset regis egressa cum ergo rem indicasset Arioch Da-niheli 16 Danihel ingressus rogavit regem ut tempus daret sibi ad solutionem indicandam regi 17 et ingressus est domum suam Ananiaeque Misaheli et Azariae so- ciis suis indicavit negotium 18 ut quaererent misericordiam a facie Dei caeli super sacramento isto et non perirent Danihel et socii eius cum ceteris sapientibus Babylonis 19 tunc Daniheli per visionem nocte mystérium revelatum est et Danihel benedixit Deo caeli 20 et 1,6! 17.18: 3,88 AC ZAOSZM quaerebanturque ASOl c | 14 principem militiac ASI | 15 ^ potcsta- regis esset c nocte c benedixit daniel c. I 17 ananiaeque -?■ ět c de u m SI (v/V/.) c 19 — mystérium per uisionem 1345 DANIHEL PROPHETA Dn 2,20-35 Ps 112,2! Prv 8.14 7,25 Prv 8.15.16! 28! 13.42 Ps 138,12 I Esr 10,1/! 5,13; 6,13 5,12! 4,4! 22; Gn 40,8 locutus ait sit nomen Domini benedictum a saeculo et usque in saeculum quia sapientia et fortitudo eius sunt 21 et ipse mutat tempora et aetates transfert regna atque constituit dat sapientiam sapientibus et scien-tiam intellegentibus disciplinám 22 ipse revelat profunda et abscondita et novit in tenebris constituta et lux cum eo est 23 tibi Deus patrum meorum confiteor teque laudo quia sapientiam et fortitudinem de-disti mihi et nunc ostendisti mihi quae rogavi-mus te quia sermonem regis aperuisti nobis 24 post haec Danihel ingressus ad Arioch quern const ituerat rex ut perderet sapientes Babylonis sic ei locutus est sapientes Babylonis ne per das introduc me in conspectu regis et solutionem regi enarrabo 25 tunc Arioch festinus introduxit Da- nihelem ad regem et dixit ei inveni hominem de filiis transmigra- tionis Iudae qui solutionem regi adnuntiet "respondit rex et dixit Daniheli cuius nomen erat Balthasar putasne vere potes indicare mihi somnium quod vidi et interpretatio- nem eius 27 et respondens Danihel coram rege ait mystérium quod rex interrogat sapientes magi et arioli et aru spices non queunt indicare regi 28 sed est Deus in caelo revelans mysté- ria qui indicavit tibi rex Nabuchodono-sor quae ventura sunt novissimis tem-poribus somnium tuum et visiones capitis tui in cubili tuo huiuscemodi sunt 29 tu rex cogitare coepisti in stratu tuo quid esset futurum post haec et qui revelat mysteria ostendit tibi quae ventura sunt 30 mihi quoque non in sapientia quae est in me plus quam in cunctis viventibus sac-ramentum hoc revelatum est sed ut interpretatio regi manifesta fieret et cogitationes mentis tuae scires 31tu rex videbas et ecce quasi statua una grandis statua ilia magna et statura sublimis stabat contra te et intuitus eius erat terribilis 32huxus statuae caput ex auro optimo erat pectus autem et brachia de argento porro venter et femora ex aere "tibiae autem ferreae pedum quaedam pars erat ferrea quaedam fictilis 34 videbas ita donee abscisus est lapis sine manibus et percussit statuam in pedibus eius ferreis et fictilibus et comminuit eos 35 tunc contrita sunt pariter ferrum testa aes argentum et aurum et redacta quasi in favillam aestivae areae rapta sunt vento nullusque locus inventus est eis lapis autem qui percusserat statuam factus est mons magnus et implevit 10,14; Gn 49,1! Gn 41,25! Ape 1,1! 45! 20 [deest s usque ad w 30) | 21 transferet C OMlc \ 24 ingressus 4 est A; regressus X constituet ACI babylonis1 -t et A 25 danihel C | iuda c; iudeae CTZ | 26 — mihi indicare c | c I 28 sunt1 ] sint CIOO; +■ in c ] 30 [adest s usque ad w 39] | feminalia | 33 quaedam2 + autem c [ 34 abscissus c. 35 in fauilla C | areae -f- quae AO c 23 meorum ] nostrorum j narrabo CIASOlcr 27 et2 om, c, | nequeunt 32 femora] femina CSsr; lapis de monte AMc I AC XAOSZMtf l(s) cc Dn 2,35-3,1 DANIHEL PROPHETA Gn 40,12 5,18 Est 13,9! 6.26! 7,18.27; Ape 11,15 universam terrain 36 hoc est somnium interpretationem quoque eius dice- mus coram te rex 37 tu rex regum es et Deus caeli regnum fortitudinem et impérium et gloriam dedit tibi 38 et omnia in quibus habitant filii ho- minurn et bestiae agri volucresque caeli dedit in manu tua et sub dicione tua universa consti-tuit tu es ergo caput aureum 39et post te consurget regnum aliud minus te et regnum tertium aliud aereum quod imperabit universae terrae 40 et regnum quartum erit velut ferrum quomodo ferrum comminuit et do-mat omnia sic comminuet omnia haec et conte-ret 41porro quia vidisti pedum et digito-rum partem testae figuli et partem ferream regnum divisum erit quod tamen de plantario ferri orietur secundum quod vidisti ferrum mix-turn testae ex luto 42 et digitos pedum ex parte ferreos et ex parte fictiles ex parte regnum erit solidům et ex parte contritum 43 quia autem vidisti ferrum mixtum testae ex luto commiscebuntur quidem humano semine sed non adherebunt sibi sicuti ferrum misceri non potest testae 44 in diebus autem regnorum illorum suscitabit Deus caeli regnum quod in aeternum non dissipabitur 34.35; IV Esr 13,6 et regnum eius populo alteri non tradetur comminuet et consumet universa icor 15.24 regna haec et ipsum stabit in aeternum 45 secundum quod vidisti quod de monte abscisus est lapis sine mani-bus et comminuit testam et ferrum et aes et argentum et aurum Deus magnus ostendit regi quae Gn 41,25! futura sunt postea et verum est somnium et fidelis in- terpretatio eius 46tunc rex Nabuchodonosor cecidit in faciem suam et Danihelum adora- vit et hostias et incensum praecepit ut Act 14,12 sacrificarent ei 47loquens ergo rex ait Daniheli vere Deus vester Deus deorum est et £>i 10,171 Dominus regum et revelans myste- iv Esr 10,38 ria quoniam potuisti aperire sacra men-turn hoc 48 tunc rex Danihelum in sublimeextulit et munera multa et magna dedit ei et constituit eum principem super 5.11; Gn 4i,4i! omnes provincias Babylonis et praefectum magistratuum super cunctos sapientes Babylonis 49Danihel autem postulavit a rege et constituit super opera provinciae Babylonis Sedrac Misac et Abdenago ipse autem Danihel erat in foribus regis 3 Nabuchodonosor rex fecit statuam auream altitudine cubitorum sexaginta lati-tudine cubitorum sex 3,12.97 AC IAOSZMlr | autem Oc I 45 abscissus c I testa C rium C futura ] uentura Zc quoniam -f tu c I sint AAOZ 46 danihelem ZMc; danihel S | 47 miste-hoc sacramentum c I 48 danihelem SMOc I ~ magna et multa CIAcpr/// | magistrátům CSZ usque ad v. 45] j latitudinem ASZ I 3, Ualtitudinem, AOSZM | [adest s passim 1347 DANIHEL PROPHETA Dn 3,i-i5 et statuit earn in campo Duram provinciae Babylonis 2itaque Nabuchodonosor rex misit 94 ad congregandos satrapas magistrátu s et iu dices duces et tyrannos et praefectos omnesque principes regionům ut convenirent ad dedicationem sta-tuae quam erexerat Nabuchodonosor rex 3 tunc congregati sunt satrapae magistrate et iudices duces et tyranni et optimates qui erant in potestatibus constituti et universi principes regionům ut convenirent ad dedicationem sta-tuae quam erexerat Nabuchodonosor rex stabant autem in conspectu statuae quam posuerat Nabuchodonosor i5i Ape lo.u 4et praeco clamabat valenter vobis dicitur populis tribubus et Unguis 10. n j 51 5 m nora Qua audieritis sonitum tubae et fistulae et citharae sambucae et psalterii et symphoniae et universi generis musicorum cadentes adorate statuam auream quam constituit Nabuchodonosor rex 6 si quis autem non prostratus adora-verit eadem hora mittetur in fornacem ignis ardentis is 7 post haec igitur statim ut audierunt omnes populi sonitum tubae fistulae et citharae sambucae et psalterii et symphoniae et omnis generis musicorum is 44,i7! cadentes omnes populi et tribus et linguae adoraverunt statuam auream quam constituerat Nabuchodonosor rex 8statimque et in ipso tempore acce-dentes viri chaldei accusaverunt ludaeos 9dixeruntque Nabuchodonosor regi rex in aeternum vive 2.4! 10 tu rex posuisti decretum ut omnis homo qui audierit sonitum tubae fistulae et citharae sambucae et psalterii et symphoniae et universi generis musicorum prosternat se et adoret statuam auream 11 si quis autem non procidens adora- verit mittatur in fornacem ignis ardentem 12sunt ergo viri iudaei quos constituis- 97; 2.49 ti super opera regionis Babyloniae Sedrac Misac et Abdenago viri isti contempserunt rex decretum tuum deos tuos non colunt et statuam auream quam erexisti non adorant 13 tunc Nabuchodonosor in furore et in ira praecepit ut adducerent Sedrac Misac et Abdenago qui confestim adducti sunt in conspectu regis 14pronuntiansque Nabuchodonosor rex ait eis verene Sedrac Misac et Abdenago deos meos non colitis et statuam auream quam constitui non adora- tis l5nunc ergo si estis parati quacumque 5! 6.7! hora audieritis sonitum tubae fistulae citharae sambucae psalterii et symphoniae omnisque generis musicorum prosternite vos et adorate statuam quam feci 2 omnesque ] omnes A 3 nabuchodonosor2 i rexlc [ 4 ualen- r et st I et^ om. ASM 11 ardentis CIZMcPc 1 durac///; durum O. ter ] uehementer CZ | 5 rex om. C ( 6 ardentem OZsr | 7 tubae d>r J et5 | 8 et om. AOZc 12 babylonis OMlscr j 13 adducerentur AOZMÍ*c [ 15 fistulae et citharae ACOZ; om. S.; fistulae £. | sambucae + et S c IS; + auream A. I omnisque ] et omnis CX \ quam feci ] praem. auream AC SAOSZMfc Is cr Dn 3,15-34 DANIHEL PROPHETA 1348 2.12 91 AC IAOSZMO Is cr quod si non adoraveritis eadem hora mittemini in fornacem ignis arden-tem et quis est Deus qui eripiat vos de manu mea l6respondentes Sedrac Misac et Ab-denago dixerunt regi Nabuchodo-nosor non oportet nos de hac re respondere tibi 17ecce enim Deus noster quern coli-mus potest eripere nos de camino ignis ardentis et de manibus tuis rex liberare 18 quod si noluerit notum tibi sit rex quia deos tuos non colimus et sta-tuam auream quam erexisti non adoramus 19 tunc Nabuchodonosor repletus est furore et aspectus faciei illius in-mutatus est super Sedrac Misac et Abdenago et praecepit ut succenderetur fornax septuplum quam succendi consue-rat 20 et viris fortissimis de exercitu suo iussit ut ligatis pedibus Sedrac Misac et Abdenago mitterent eos in fornacem ignis ar-dentem 21 et confestim viri illi vincti cum bra- cis suis et tiaris et calciamentis et vestibus missi sunt in medium fornacis ignis ardentis 22 nam iussio regis urguebat fornax autem succensa erat nimis porro viros illos qui miserant Sedrac Misac et Abdenago interfecit flam-ma ignis 23 viri autem hii id est tres Sedrac Misac et Abdenago ceciderunt in medio camini ignis -Ť- vera 28 iudicia enim vera fecisti iuxta omnia -r- quae induxisti super nos et super ~ civitatem sanctam patrum nostro--r rum Hierusalem -=- quia in veritate et in iudicio induxisti ~ omnia haec propter peccata nostra 29peccavimus enim et inique egimus -ř- recedentes a te et deliquimus in om-~ nibus 30 et praecepta tua non audivimus nec -ř- observavimus nec fecimus sicut ~ praeceperas nobis ut bene nobis -r- esset 31 omnia ergo quae induxisti super nos -=-et universa quae fecisti nobis vero -r- iudicio fecisti 32 et tradidisti nos in manibus inimi--r- corum iniquorum -net pessimorum praevaricatorumque -j-et regi iniusto et pessimo ultra om--~ nem terram 33 et nunc non possumus aperire os -5- confusio et obprobrium facti sumus -Ť- servis tuis et his qui colebant te 34 ne quaesumus tradas nos in perpetu--T- um propter nomen tuum et ne dis- sipes testamentům tuum 15 ardentis Clc | 23 id est om. A; ~~ tres id est c c I 29 et 1 om. CL\ colunt ACIAOc I camino ISc; caminis \ 31 nobis -t- in c hebraeis AASc | 24 deurrr om, C 32 inimicorum -j- nostrorum c 26 laudabite 33 colebunt S.; 51 ardentis conligati QUAE SEQUUNTUR IN HEBRAICIS VOLU-MINIBUS NON REPPERI 24 et ambulabant in medio flammae -7- laudantes Deum et benedicentes ■~ Domino 25 stans autem Azarias oravit sic aperi--r- ensque os suum in medio ignis ait 26 benedictus es Domine Deus patrum -r- nostrorum et laudabilis et glorio--5- sum nomen tuum in saecula 27 quia iustus es in omnibus quae fecisti Tb 3,21 -r- nobis ^-et universa opera tua vera et viae -r- tuae rectae et omnia iudicia tua 52! Ill Esr 4,60 27.28: II Esr 9.33! 31 29.30: 9,5! 28! 1349 DANIHEL PROPHETA On 3,35-56 II Mcc 6.16! 35 Is 44.1! —- Gn 22,17! Ier 33,221 Os 3,4 Ps 73.9! Ps 113.9 Ps 70,13! 36 Ier 42,2! 37 38 39 PS 50.19! Is 49.23 ~- 41 PS 118,124! -r- 43 44 neque auferas misericord iam tuam a nobis propter Abraham dilectum tuum et Isaac servum tuum et Is-rahel sanctum tuum quibus locutus es pollicens quod multiplicares semen eorum sicut Stellas caeli et sicut harenam quae est in litore maris quia Domine inminuti sumus plus quam omnes gentes sumusque humiles in universa terra hodie propter peccata nostra et non est in tempore hoc princeps et propheta et dux neque holocaustům neque sacrifi- cium neque oblatio neque incensum neque locus primitiarum coram te ut possimus in ven ire misericordiam sed in anima contrita et spiritu hu-militatis suscipiamur 40 sicut in holocaustům arietum et taurorum et sicut in milibus agnorum pingui- um sic fiat sacrificium nostrum in con-spectu tuo hodie ut placeat tibi quoniam non est confusio confiden-tibus in te et nunc sequimur in toto corde et timemus te et quaerimus faciem tuam42 ne con-fundas nos sed fac nobiscum iuxta mansuetudi-nem tuam et secundum multitudinem miseri-cordiae tuae et erue nos in mirabilibus tuis et da gloriam nomini tuo Domine et confundantur omnes qui osten- Ex 16,12! PS 82,19! 92; Is 43,2 -=- dunt servis tuis mala ■f- confundantur in omni potentia et robur eorum conteratur 45sciant quia tu Dominus Deus solus -~ et gloriosus super orbem terrarum 46 et non cessabant qui inmiserant eos -h ministři regis succendere f ornacem naptha et stup--5- pa et pice et malleolus 47 et effundebatur flamma super forna--T- cem cubitis quadraginta novem 48 et erupit et incendit quos repperit -i- iuxta fornacem de Chaldeis 49 angelus autem descendit cum Azaria i mcc 2,59 -r- et sociis eius in fornacem H- et excussit flammam ignis de for nace 50 et fecit medium fornacis quasi ven--Ť- turn roris flantem -s-et non tetigit eos omnino ignis -H neque contristavit nec quicquam -j- molestiae intulit 51 tunc tres quasi ex uno ore -Maudabant et glorificabant et bene--r- dicebant Deo in fornace dicentes 52 benedictus es Domine Deus patrum 26! 1 par 29,101 -r- nostrorum et laudabilis et super- -5- exaltatus in saecula -í-et benedictum nomen gloriae tuae -ř- sanctum et laudabile et superexal--r- tatum in omnibus saeculis 53 benedictus es in templo sancto glo-~- riae tuae et superlaudabilis et su--Ž- pergloriosus in saecula 54 benedictus es in throno regni tui et ~ superlaudabilis et superexaltatus in saecula 55 benedictus es qui intueris abyssos et -5- sedes super cherubín et laudabilis Ps98,i! -j- et superexaltatus in saecula 56 benedictus es in firmamento caeli et ps 150,1 -r- laudabilis et gloriosus in saecula 24 38 et2 om. CZ \ ~~ dux et propheta c | 39 misericordiam tuam c | animo contrito c. 40 in holocausto AOSMlscr | tibi + et perfice subsequentes te CIA | 41 sequimur te c | 44 potentia-f tua c | 45 et sciant c J tu dominus Osr, cf. © ] tu es dominus AZM12] omnes 68rosCI I pruinae AAOZst | 73 [deest laudate et supexaltate OMOsr; laudet et superexaltate A | 78 dominum AOS | 79 cete et om, S j caeti A A M | 82 dominum AOS I 83 benedicite S; benedicat lOZM^c j dominum OSc | lauda et superexalta Ac I spiritus 4- dei c | 67 tot. v, om. CZA I usque ad 14*41] | 74 domino AIAZMOsr CA.; laudet et superexaltet SZc om, CI 84 domini om, CLSZsr I 85 tot. v. om. AZ. I domini 1351 DANIHEL PROPHETA Dn 3,86-100 Ps 29.5! ler 33.11! 86 benedicite spiritus et animae iusto--r- rum Domino laudate et superexal--r tate eum in saecula 87 benedicite sancti et humiles corde -4- Domino laudate et superexaltate -7- eum in saecula 2,i7.i8! 88 benedicite Anania Azaria et Misahel -Ť- Domino laudate et superexaltate H- eum in saecula ps55.13! --quia eruit nos de inferno et salvos ~ fecit de manu mortis et liberavit de medio ardentis flam- -r- mae et de medio ignis eruit nos ier 33.i i! 89 confitemini Domino quoniam bonus -r- quoniam in saeculum misericordia ~ eius 90 benedicite omnes religiosi Domino -5- Deo deorum laudate et confitemini -r- quia in omnia saecula misericordia -4- eius HUCUSQUE NON HABETUR IN HEBRAEO ET QUAE POSU1MUS DE THEODOTIONIS EDITIONE TRANSLATA SUNT 91 tunc Nabuchodonosor rex obstipuit et surrexit propere et ait optimati-bus suis 2i nonne tres viros misimus in medio ignis conpeditos qui respondentes dixerunt regi vere rex 92respondit et ait ecce ego video viros quattuor solu-50! tos et ambulantes in medio ignis et nihil corruptions in eis est et species quarti similis filio Dei 93 tunc accessit Nabuchodonosor ad ostium fornacis ignis ardentis et ait Sedrac Misac et Abdenago servi Dei excelsi egredimini et venite statimque egressi sunt Sedrac Misac 6,22 et Abdenago de medio ignis 94 et congregati satrapae magistratus et iudices et potentes regis contemplabantur viros illos quoniam nihil potestatis habuisset ignis in corporibus eorum et capillus capitis eorum non esset adustus et sarabara eorum non fuissent in-mutata et odor ignis non transisset per eos 95 et erumpens Nabuchodonosor ait benedictus Deus eorüm Sedrac videlicet Misac et Abdenago qui misit angelům suum et eruit servos suos quia crediderunt in eo et verbum regis inmutaverunt et tradiderunt corpora sua ne servient et ne adorarent omnem deum ex-cepto Deo suo 96 a me ergo positum est hoc decretum ut omnis populus et tribus et lingua quaecumque locuta fuerit blasphe-miam contra Deum Sedrac Misac et Abdenago dispereat et domus eius vastetur neque enim est Deus alius qui possit ita salvare 97 tunc rex promovit Sedrac Misac et 12=2.49 Abdenago in provincia Babylonis 98 Nabuchodonosor rex omnibus po- 6.25! pulis gentibus et Unguis quae habitant in universa terra pax vobis ipn.2! multiplicetur 99 signa et mirabilia fecit apud me Deus excelsus placuit ergo mihi praedicare 100signa eius quia magna sunt 2.5 99.100: Dl 6.22! 99.100; 4,31; 6,26.27! 86 dominum AOS, item v. seq. | 88 ananias (et) azarias AIOMO f et azarias et O.; et azarias M.; azaria(s) ASZOscr ! de1 ] ab A | liberauit + nos c | 90 confitemini ~- ei c quia ] quoniam CIS | omnia saecula 1 saeculum CSS | ~ in hebraeo non habetur c 91 in medium CEAscr 1 ~ regi dixerunt c | 92 ^ quattuor uiros solutos c.; ~* uiros solu-tos quattuor <1> | 94 satrapae 4- et AOc | regis -f- et I; et reges C. | sarabarae AO; sarauera X; saraballa SMO; sarabala c | inmutatae AOZ; inminuta CI. j 95 quia ] qui IA c | in eum AOSZMc | 96 propositum AMHi \ eOom.QZc \ linguae CI | ^ alius deus c | 98 quae ] qui Sc AC IAOSZMs cr Dn 3,100-4,15 DANIHEL PROPHETA I352 Ps 144,13! 1—3: 2.1.2 Gn 41.8! 7,15! IV Esr 3.1 5,7 5,8.15 2,27 4.5: 15 5.12! 5,11! 2,6! 8.9: 17.18! Ez'.lf,3 et mirabilia eius quia fortia et reg-num eius regnum sempiternum et potestas eius in generatione et generationem 4 ego Nabuchodonosor quietus eram in domo mea et florens in palatio meo 2 somnium vidi quod perterruit me et cogitationes meae in stratu meo et visiones capitis mei conturbave- runt me 3 et per me propositum est decretum ut introducerentur in conspectu meo cuncti sapientes Babylonis et ut solutionem somnii indicarent mihi 4 tunc ingrediebantur arioli magi Chaldei et aruspices et somnium narravi in conspectu eorum et solutionem eius non indicaverunt mihi 5 donee collega ingressus est in con- spectu meo Danihel cuius nomen Balthasar secundum nomen dei mei qui habet spiritum deorum sanctorum in semet ipso et somnium coram eo locutus sum 6 Balthasar princeps ariolorum quern ego scio quod spiritum deorum sanctorum habeas in te et omne sacramentum non est in-possibile tibi visiones somniorum meorum quas vidi et solutionem eorum narra 7visio capitis mei in cubili meo videbam et ecce arbor in medio terrae et altitudo eius nirhia 8 magna arbor et fortis et proceritas eius contingens caelum aspectus illius erat usque ad terminos universae terrae 9 folia eius pulcherrima et fructus eius nimius et esca universorum in ea subter earn habitabant animalia et bestiae et in ramis eius conversabantur vo-lucres caeli et ex ea vescebatur omnis caro 10 videbam in visione capitis mei super stratum meum et ecce vigil et sanctus de caelo descends 11 clamavit fortiter et sic ait succidite ar borem et praecidite ra- mos eius excutite folia eius et dispergite fruc-tum eius fugiant bestiae quae subter earn sunt et volucres de ramis eius ,2verumtamen germen radicum eius in terra sinite et alligetur vinculo ferreo et aereo in herbis quae foris sunt et rore caeli tinguatur et cum feris pars eius in herba terrae 13 cor eius ab humano commutetur et cor ferae detur ei et septem tempora mutentur super eum 14 in sententia vigilum decretum est et sermo sanctorum et petitio donee cognoscant viventes quoniam dominatur Excelsus in regno hominum et cuicumque voluerit dabit illud et humillimum hominem constituet super eo 15 hoc somnium vidi ego rex Nabucho- donosor tu ergo Balthasar interpretationem narra festinus 10.11: 20! 20.23 22; 5,21 12.13: 29 20 22.29; 5.21 4.5! AC lAOSZMOs cr 100 in generationem AAOZM c 5 cui A c I eo ] ipso 4,3 depositum C; prepositum I. c I 6 quem ] quoniam c. j sanctorum om. S.; ~ spiritum sanctorum deorum c; deorum spir. sanct. C; ~ deorum sanct, spir. E. j solutiones C j earum c. j narra -t mihi AA I 9 subter ea ASOs | 11 fructus CZc | subter ea AS | 12 in terram A | aerco -f et CIZ I 14 constituit AS | super eum SSZMsc | 15 rex om. C; ~ nabuchodonosor rex SMc 1353 DANIHELPROPHETA Dn 4,15-29 17.18: 8.9! quia omnes sapientes regni mei non queunt solutionem edicere mihi tu autem potes quia spiritus deorum sanctorum in te est 16 tunc Danihel cuius nomen Balthasar coepit intra semet ipsum tacitus cogitare quasi hora una et cogitationes eius conturbabant eum respondens autem rex ait Balthasar somnium et interpretatio eius non conturbent te respondit Balthasar et dixit domine mi somnium his qui te ode-runt et interpretatio eius hostibus tuis sit l7arborem quam vidisti sublimem at-que robustam cuius altitudo pertingit ad caelum et aspectus illius in omnem terram e* 17,23! 31.6 18et rami eius pulcherrimi et fructus eius nimius et esca omnium in ea subter earn habitantes bestiae agri et in ramis eius commorantes aves caeli 19 tu es rex qui magnificatus es et inva- luisti et magnitudo tua crevit et pervenit usque ad caelum et potestas tua in terminos universae terrae 20 quod autem vidit rex vigilem et sanctum de seen dere de caelo et dicere succidite arborem et dissipate illam attamen germen radicum eius in terra dimittite et vinciatur ferro et aere in herbis foris et rore caeli conspergatur et cum feris sit pabulum eius donee septem tempora commuten-tur super eum 21 haec est interpretatio sententiae 10.11 12.23 13! 29; 5,21 12.13 14 12.20 Tb4.11! Altissimi quae pervenit super dominum meum regem 22eicient te ab hominibus et cum bestiis feris erit habitatio tua et faenum ut bos comedes et rore caeli infunderis septem quoque tempora mutabun-tur super te donee scias quod dominetur Excel-sus super regnum hominum et cui-cumque voluerit det illud 23 quod autem praecepit ut relinque- retur germen radicum eius id est arboris regnum tu um tibi manebit postquam cognoveris potes tatem esse caeles-tem 24 quam ob rem rex consilium meum placeat tibi et peccata tua elemosynis redime et iniquitates tuas misericordiis pauper urn forsitan ignoscat delictis tuis 25 omnia venerunt super Nabuchodo- nosor regem 26 post finem mensuum duodecim in aula Babylon is deambulabat 27 responditque rex et ait nonne haec est Babylon magna quam ego aedificavi in domum regni in robore fortitudinis meae et in gloria decoris mei 28 cum adhuc sermo esset in ore regis vox de caelo ruit tibi dicitur Nabuchodonosor rex regnum transiit a te 29 et ab hominibus te eicient et cum bestiis feris erit habitatio tua '2.13 faenum quasi bos comedes et septem tempora mutabuntur super te 30 22; 5.21 16 ~ una hora Ac | cogitationes -f- cordis A | 18 bestias AOZMsr | 19 qui ] quia AZMs AC r I 20 mutentur Mc j super earn A | 21 interpretatio + sermonis et C; + et I. J 22 feris- IAOSZMc | 31 in generatione CSZcHi 5,3 aurea + et argentea O c | fuit C | illius ] eius ASMOst [ 4 et3 om. c | aereos i et A I 5 scribentes A r97i ] scribentis cet. \ 6 ~ facies regis c | conturbabant ACXc | 7 purpurám CS I collo - suo CZ I 1355 DANIHEL PROPHETA Dn 5,7-21 et tertius in regno meo erit is; 4,4! •8 tunc ingressi omnes sapientes regis non potuerunt nec scripturam legere nec interpretationem indicare regi 6; Na 2,10 9unde rex Balthasar satis conturbatus est et vultus illius inmutatus est sed et optimates eius turbabantur 10regina autem pro re quae acciderat regi et optimatibus eius domum convivii ingressa est et pro-loquens ait 2,416,6.21 rex in aeternum vive non te conturbent cogitationes tuae neque facies tua inmutetur i4; 4,5 11 est vir in regno tuo qui spiritum deo- rum sanctorum habet in se et in diebus patris tu i scientia et sa-pientia inventae sunt in eo 2.48! nam et rex Nabuchodonosor pater tuus principem magorům incantatorum Chaldeorum et aruspicum consti-tuit eum pater inquam tuus o rex 12 quia spi-1.17 ritus ampHor et prudentia intelle-gentiaque interpretatio somniorum et ostensio 6.3; lo.i secretorum ac solutio ligatorum inventae sunt in eo 2.26; 4,5 hoc est in Danihelo cui rex posuit nomen Balthasar nunc itaque Danihel vocetur et interpretationem narrabit 2.25! 13 igitur introductus est Danihel coram rege ad quern praefatus rex ait tu es Danihel de řiliis captivitatis Iu-dae quam adduxit rex pater meus de Iu-daea in 4.5 I4audivi de te quoniam spiritum deo- rum habeas et scientia intellegentiaque ac sapi-entia ampliores inventae sint in te 15et nunc introgressi sunt in conspectu 8; 4,4! meo sapientes magi ut scripturam hanc legerent et interpretationem eius indicarent mihi et nequiverunt sensum sermon is huius edicere 16porro ego audivi de te quod possis obscura interpretari et ligata dis-solvere si ergo vales scripturam legere et i\ interpretationem indicare mihi purpura vestieris et torquem auream circa collum tuum habebis et tertius in regno meo princeps eris 17 ad quae respondens Danihel ait co- ram rege munera tua sint tibi et dona domus tuae alteri da scripturam autem legam tibi rex et interpretationem eius ostendam tibi 18 o rex Deus altissimus regnum et 2.37 magnificentiam gloriam et honorem dedit Nabuchodonosor patri tuo !9et propter magnificentiam quam de-derat ei universi populi tri bus et linguae tre-mebant et metuebant eum quos volebat interficiebat et quos volebat percutiebat quos volebat exaltabat et quos volebat humiliabat 20 quando autem elevatum est cor eius E * et spiritus illius obfirmatus est ad superbiam depositus est de solio regni sui et gloria eius ablata est 21 et a filiis hominum eiectus est 4,22.29 sed et cor eius cum bestiis positum 4,12 est 9 conturbabantur Ac; est OS; legi nequif Z | 15 et1 om. C | huius] eius CI j ~- huius sermonis c j 16 interpreta- tionem + eius AOs ligneos quoque AO. | laudastis ZOZMs | 24 conscripsit CZ i 26 haec - est Zc j nu- cr merabit AO ) 27 adpensum est ACIZ; appensus est O; adpensum es M. | inuentum est CS4>; inuentum es M.; inuentus est A | 29 regno + suo ISc | 31 anno CM | et duo AOZ;duosIMc || 6,1 super AASc | 2 illis ] illius C | 3eo]il!oc | 4 regnum - suum A I regni ] regis CIM

atque persarum est c. c I 20 inclamauit ] uocauit A constituent IOSZc | 17 danihelem AI c te liberare c a ] de CI I 15 est 18 allati AC IAOSZM (s) cr Dn 6,22-7,9 DANIHEL PROPHETA I358 14,40 14,41 3,4.98! Ill Esr 4,47 Ex 15,18! Lc 1,32.33! 26.27: 3,99.100! 2,44! 7.14! Est 10,9! Ioel 2,30! 1.21 8,1 IV Esr 13,2 feci 23 tunc rex vehementer gavisus est su- per eo et Danihelem praecepit educi de lacu eductusque est Danihel de lacu et nulla laesio inventa est in eo quia credidit Deo suo 24 iubente autem rege adducti sunt viri illi qui accusaverant Danihelem et in lacum leonum missi sunt ipsi et filii et uxores eorum et non pervenerunt usque ad pavi- mentum laci donee arriperent eos leones et omnia ossa eorum comminuerunt 2itunc Darius rex scripsit universis populis tribubus et Unguis habitantibus in universa terra pax vobis multiplicetur lb a me constitutum est decretum ut in universo imperio et regno meo tremescant et paveant Deum Dani- helis ipse est enim Deus vivens et aeternus in saecula et regnum eius non dissipabitur et potestas eius usque in aeternum 27 ipse liberator atque salvator faciens signa et mirabilia in caelo et in terra qui liberavit Danihelem de manu leonum 28 porro Danihel perseveravit usque ad regnum Darii regnumque Cyri Persae 7 anno primo Balthasar regis Baby-lonis Danihel somnium vidit visio autem capitis eius in cubili suo et somnium scribens brevi sermone conprehendit summatimque perstringens ait 2videbam in visione mea nocte et ecce quattuor venti caeli pugna- bant in mari magno 3et quattuor bestiae grandes ascende- apc u.u bant de mari diversae inter se 4 prima quasi leaena et alas habebat aquilae aspiciebam donee evulsae sunt alae eius et sublata est de terra et super pedes quasi homo stetit et cor eius datum est ei 5et ecce bestia alia similis urso in parte stetit et tres ordines erant in ore eius et in dentibus eius et sic dicebant ei surge comede carnes plurimas 6 post hoc aspiciebam et ecce alia quasi pardus et alas habebat avis quattuor super iv Esr 11.1 se et quattuor capita erant in bestia et potestas data est ei 7 post hoc aspiciebam in visione noc- tis et ecce bestia quarta terribilis atque 19.20.23 mirabilis et fortis nimis dentes ferreos habebat magnos comedens atque comminuens et re- liqua pedibus suis conculcans dissimilis autem erat ceteris bestiis quas videram ante earn et habebat cornua decern 8considerabam cornua et ecce cornu aliud parvulum ortum 20; 8.9 est de medio eorum et tria de cornibus primis evulsa sunt a facie eius et ecce oculi quasi oculi hominis erant in cornu isto et os loquens ingentia 9 aspiciebam donee throni positi sunt et antiquus dierum sedit vestimentum eius quasi nix candi- Mt 17.2! dum et capilli capitis eius quasi lana apc 1,14 22; III Rb2 Is 6,1! Apc AC SAOSZMO cr 23 — uehementer rex gauisus est c; — rex gau. est uehern. X, 25 tribus AOSO | 27 qui ] quia A manu ] lacu IOZM c hominis C | 5 dicebat AO; dicebatur X. | 6 post haec c haec c i 9 ^ candidum quasi nix c 24 comminuerent AZ 7,4 subleuata CI | eius2 ] habebat + quasi c j 7 post 1359 DANIHEL PROPHtTA Dn 7,9-25 Ape 20.12 Ape 17.16; 19.20 IV Esr 13.3 It 24.30 ! 26,64: Mc 13.26! Lc 21.27 Mt 28,18! Ape 2,26 6,26! 281 4,2! 8.27 23 munda thronus eius flammae ignis rotae eius ignis accensus l0fluvius igneus rapidusque egredieba- tur a facie eius milia milium ministrabant ei et decies milies centena milia adsis- tebant ei iudicium sedit et libri aperti sunt naspiciebam propter vocem sermonům grandium quos cornu illud loquebatur et vidi quoniam interfecta esset bestia et perisset corpus eius et tradi-tum esset ad conburendum igni 12aliarum quoque bestiarum ablata esset potestas et tempora vitae constituta essent eis usque ad tempus et tempus i3aspiciebam ergo in visione noctis et ecce cum nubibus caeli quasi filius hominis veniebat et usque ad antiquum dierum per-venit et in conspectu eius obtulerunt eum 14 et dedit ei potestatem et honorem et regnum et omnes populi tribus ac linguae ipsi servient potestas eius potestas aeterna quae non auferetur et regnum eius quod non corrum-petur I5horruit spiritus meus ego Danihel territus sum in his et visiones capitis mei conturbave-runt me 16accessi ad unum de adsistentibus et veritatem quaerebam ab eo de omnibus his qui dixit mihi interpretationem sermonům et edocuit me 17hae bestiae magnae quattuor quattuor regna consurgent de terra l8suscipient autem regnum sancti Dei altissimi et obtinebunt regnum usque in sae-culum et saeculum saeculorum 19 post hoc volui diligenter discere de bestia quarta quia erat dissimilis valde ab omnibus et terribilis nimis dentes et ungues eius ferrei comedebat et comminuebat et reli- quias pedibus suis conculcabat 20 et de cornibus decern quae habebat in capite et de alio quod ortum fuerat ante quod ceciderant tria cornua de cornu illo quod habebat oculos et os loquens grandia et maius erat ceteris 21 aspiciebam et ecce cornu illud facie- bat bellum adversus sanctos et prae-valebat eis 22 donee venit antiquus dierum et iudi- cium dedit Sanctis Excelsi et tempus advenit et regnum obti-nuerunt sancti 23 et sic ait bestia quarta regnum quar- tum erit in terra quod maius erit omnibus regnis et devorabit universam terram et conculcabit et comminuet earn 24porro cornua decern ipsi us regni decern reges erunt et alius consurget post eos et ipse potentior erit prioribus et tres reges humiliabit 2Set sermones contra Excel sum loquetur et sanctos Altissimi conteret et putabit quod possit mutare tempora et leges et tradentur in manu eius usque ad * tempus et tempora et dimidium temporis 27; 2.44! 22 Ape 22.5 19.20: 7 8 Ape 11,7! 9! 18.27 7.17; IV Esr 11.39.40; 12,11 Ape 17,12 2,21 12,7! 9 flam ma CIS | 11 esset1 ] est AES | 14ac]etOc | ipsi ] illi A c I 17 ~ quattuor bestiae magnae c | regna] sunt regna quae c. 19 quia] qui M; quae AIOc CZ I 23 [adest s usque ad 9,11] 16 docuit AOZMO 18 et2 + in CI reliquia O.; reliqua c | 20 cornua et c | illo] illud 24 erunt ] sunt CL \ 25 putauit A AC IAOSZMQ} is) cr Dn 7,26-8,13 DANIHEL PROPHETA I360 26et iudicium sedebit ut auferatur po-tentia et conteratur et dispereat usque in finem 27 regnum autem et potestas et magnitude regni quae est subter omne caelum detur populo sanctorum Altissimi cuius regnum regnum sempiternum est et omnes reges servient ei et oboe-dient 28hucusque finis verbi is! 10,8 ego Danihel multum cogitationibus meis conturbabar et facies mea mutata est in me verbum autem in corde meo conser- 18.22: 2,44! Lc 12,32! Sap 3,8! Mi 4,7! I Sm 21,12! 7.1 II Esr 1,1 20 21 vavi 8 anno tertio regni Balthasar regis vi-sio apparuit mihi ego Danihel post id quod videram in principio 2 vidi in visione mea cum essem in Susis castro quod est in Aelam civi-tate vidi autem in visione esse me super portam Ulai 3et levavi oculos meos et vidi et ecce aries unus stabat ante palu-dem habens cornua excelsa et unum excelsius altero atque suc-crescens postea 4 vidi arietem cornibus venti-lantem contra occidentem et contra aqui-lonem et contra meridiem et omnes bestiae non poterant resis-tere ei neque liberari de manu eius fecitque secundum voluntatem suam et magnificatus est 5et ego intellegebam ecce autem hircus caprarum venie- bat ab occidente super facie m toti- us terrae et non tangebat terra m porro hircus habebat cornu insigne inter oculos suos 6et venit usque ad arietem ilium cor- nutum quern videram stantem ante portam et cucurrit ad eum in impetu forti-tudinis suae 7cumque adpropinquasset prope arietem efferatus est in eum et percussit arietem et comminuit duo cornua eius et non poterat aries resistere ei cumque eum misisset in terram con-culcavit et nemo quibat liberare arietem de manu eius 8 hircus autem caprarum magnus factus est nimis cumque crevisset fractum est cornu magnum et orta sunt cornua quat-tuor subter illud per quattuor ven-tos caeli 9de uno autem ex eis egressum est cornu unum modicum et factum est grande contra meridiem et contra orientem et contra fortitudinem 10et magnificatum est usque ad fortitudinem caeli et deiecit de fortitudine et de stellis apc 12.4 et conculcavit eas net usque ad principem fortitudinis magnificatus est et ab eo tulit iuge sacrificium et deiecit locum sanctificationis eius I2robur autem datum est contra iuge sacrificium propter peccata et prosternetur Veritas in terra et faciet et prosperabitur 13et audivi unum de Sanctis loquentem 22! 7,8 11,31; 12,11; I Mcc 1,47-49 24 AC lAOSZMOs cr 27 super AOSMs; sub Cl j omne] omnem AZ [ oboedient + ei AOZ !| 8,2 castrorum A j ciuitatem SZ; regione cHi | 7 prope] propter ISZMxHi \ 8 cornum magnum CI | quattuor cornua c tum S (vid.) c j 12 est super CIASZMs ei c I 11 ad fortitudinem principis AO. | magnifica- 1361 DANIHEL PROPHETA Dn 8,13-9,4 et dixit unus sanctus alter i nescio cui loquenti usquequo visio et iuge sacrificium et peccatum desolationis quae facta est et sanctuarium et fortitudo concul-cabitur 14 et dixit ei usque ad vesperam et mane duo milia trecenti et mundabitur sanctuarium 15 factum est autem cum viderem ego Danihel visionem et quaererem intellegentiam 10,16.18 ecce stetit in conspectu meo quasi species viri 16 et audivi vocem viri inter Ulai et clamavit et ait Gabrihel fac intellegere istum visionem ,7et venit et stetit iuxta ubi ego stabam cumque venisset pavens corrui in f aciem meam et ait ad me intellege fili hominis quoniam in tempore finis conplebi- tur visio iv Esr 10,30 18 cumque loqueretur ad me conlapsus sum pronus in terram et tetigit me et statuit me in gradu meo 19dixitque mihi ego ostendam tibi quae futura sint in novissimo maledictionis quoniam habet tempus finem suum 20aries quern vidisti habere cornua rex Medorum est atque Persarum 21porro hircus caprarum rex Graeco-rum est et cornu grande quod erat inter ocu-los eius ipse est rex primus 22 quod autem fracto illo surrexerunt quattuor pro eo quattuor reges de gente eius consur-gent sed non in fortitudine eius 23 et post regnum eorum cum creverint iniquitates 11.3! 12 10,10; IV Esr 5,15 10.14! 8; 11.4 12.4! 7.15! consurget rex inpudens facie et in-tellegens propositiones 24 et roborabitur fortitudo eius sed non in viribus suis et supra quam credi potest universa vastabit et prosperabitur et faciet et interficiet robustos et populum sanctorum25 secundum voluntatem suam et dirigetur dolus in manu eius et cor suum magnificabit et in copia rerum omnium occidet plurimos et contra principem principům consurget et sine manu conteretur 26 et visio vespere et mane quae dicta est vera est tu ergo signa visionem quia post dies multos erit 27 et ego Danihel langui et aegrotavi per dies cumque surrexissem faciebam opera regis et stupebam ad visionem et non erat qui interpretaretur 9 in anno primo Darii filii Asueri de semine Medorum qui imperavit super regnum Chal-deorum 2 anno uno regni eius ego Danihel intellexi in libris numerům anno-rum de quo factus est sermo Domini ad ier 29,10 Hieremiam prophetam ut conple-rentur desolationis Hierusalem sep-tuaginta anni 3et posui faciem meam ad Dominům Deum rogare et deprecari in ieiuniis sacco im 4,8.9» et cinere 4et oravi Dominům Deum meum et 11 Esr 1,4.5 confessus sum et dixi obsecro Domine Deus magne et ter- Dt 7,91 I. 2: ii, 1 14 mane 4- dies CIAc///; + et s. I 16 istam CM | 17 filii A | 18 in terra AZ [ 19 sunt ASc *** S 24 super CIS | 26 desotationes AOSZs uisionem signa c multos dies c II 9,2 uno ] nono AOZ+; 3 deurn + meum A4>c [ deprecare CIOSO AC lAOSZMOs cr Dn 9,4-18 DANIHEL PROPHETA 3.29.30; Ps 105.6! II Esr 9.34 II Esr 9.33! Bar 2,6 7—11: Bar 1,15-20 II Esr 9,17! Ps 129.4 Ier 26,4.5! Dt 29.27! 12.13: Bar 2,1.2 ribilis custodiens pactum et misericordiam diligentibus te et custodientibus mandata tua 5peccavimus inique fecimus impie egimus et recessimus et decli-navimus a mandatis tuis ac iudiciis 6 non oboedivimus servis tuis prophe- tis qui locuti sunt in nomine tuo regibus nostris principibus nostris patribus nostris omnique populo ter- rae 7 tibi Domine iustitia nobis autem confusio faciei sicut est hodie viro Iuda et habitatoribus Hierusa- lem et omni Israhel his qui prope sunt et his qui procul in universis terris ad quas eiecisti eos propter iniquitates eorum in quibus peccaverunt in te 8 Domine nobis confusio faciei regibus nostris principibus nostris et patribus nostris qui peccaverunt 9 tibi autem Domino Deo nostro mi- sericordia et propitiatio quia recessimus a te ,0et non audivimus vocem Domini Dei nostri ut ambularemus in lege eius quam posuit nobis per servos suos prophetas 11 et omnis Israhel praevaricati sunt legem tuam et declinaverunt ne audirent vocem tuam et stillavit super nos maledictio et detestatio quae scripta est in libro Mosi servi Dei quia peccavimus ei I2et statuit sermones suos quos locutus est super nos et super principes nostros qui iudicaverunt nos 13—18: Bar 2,8-20 Ps 144,17! Dt 7.8! ut superducerent in nos malum magnum quale numquam fuit sub omni caelo secundum quod factum est in Hieru-salem 13 sicut scriptum est in lege Mosi omne malum hoc venit super nos et non rogavimus faciem tuam Do-mine Deus noster ut reverteremur ab iniquitatibus nostris et cogitaremus veritatem tuam 14 et vigilavit Dominus et adduxit earn ier 31.231 super nos iustus Dominus Deus noster in omnibus operibus suis quae fecit non enim audivimus vocem eius I5et nunc Domine Deus noster qui eduxisti populum tuum de terra Aegypti in manu forti et fecisti tibi nomen secundum diem hanc peccavimus iniquitatem fecimus 16 Domine in omnem iustitiam tuam avertatur obsecro ira tua et furor tuus a civitate tua Hierusalem et monte sancto tuo propter peccata enim nostra et iniquitates patrum nostrorum Hierusalem et populus tuus in ob-probrium sunt omnibus per circuitum nostrum 17 nunc ergo exaudi Deus noster ora-tionem servi tui et preces eius et ostende faciem tuam super sanc-tuarium tuum quod desertům est propter temet ipsum 18inclina Deus iv r« 19,16! meus aurem tuam et audi aperi oculos tuos et vide desolatio-nem nostram et civitatem super quam invocatum est nomen tuum neque enim in iustificationibus nostris prosternimus preces ante faciem H Sm 24,17! Nm 6,27! AC IAOSZM (s)cr 5 inique] iniquitatem c ei om. AO. j 12 statuit I. 8 et om. C super CI. ~ magnum malum c | 13 ~ QcTRHi 17 exaudi-r domine AO 11 [deest s usque ad 10,19] | scriptae sunt AO. | superinducerent CA; superinduceret c; induceret hoc malum AOZ. [ 14 dominus1 + super malitiam desertům ] destructum AOZ 1363 DANIHEL PROPHETA Dn 9,18-10,6 tuam sed in miserationibus tuis multis 19exaudi Domine placare Domine ad-tende et fac ne moreris propter temet ipsum De-us meus Nm6,27! quia nomen tuum invocatum est super civitatem et super populum tuum 1 sm 12,191 20cumque adhuc loquerer et orarem et confiterer peccata mea et peccata populi mei Israhel ut p roster nerem preces meas in con-spectu Dei mei pro monte sancto Dei mei 21 adhuc me loquente in oratione ecce vir Gabrihel quern videram in visione principio cito volans tetigit me in tempore sacrificii vespertini 22 et docuit me et locutus est mihi dixit- que Danihel nunc egressus sum ut doce-rem te et in tel lege res 23 ab exordio precum tuarum egressus est sermo ego autem veni ut indicarem tibi 10.11.19 quia vir desideriorum es tu ergo animadverte sermonem et intellege visionem 24septuaginta ebdomades adbreviatae sunt super populum tuum et super urbem sanctam tuam ut consummetur praevaricatio et finem accipiat peccatum is 6,7! et deleatur iniquitas et adducatur iustitia sempiterna et impleatur visio et prophetes et unguatur sanctus sanctorum 25scito ergo et animadverte ab exitu sermon is ut iterum aedi-ficetur Hierusalem usque ad chris- tum ducem ebdomades septem et ebdomades sexaginta duae erunt et rursum aedificabitur platea et mu- ri in angustia temporum 26 et post ebdomades sexaginta duas occidetur christus et non erit eius et civitatem et sanctuarium dissipa- bit populus cum duce venturo et finis eius vastitas et post finem belli statuta desolatio 27confirmavit autem pactum multis ebdomas una et in dimidio ebdomadis deficiet hos- tia et sacrificium et in templo erit abominatio deso- lationis et usque ad consummationem et finem perseverabit desolatio 10 anno tertio Cyri regis Persarum verbum revelatum est Daniheli cog-nomento Balthasar et verum verbum et fortitudo magna intellexitque sermonem intellegentia est en i m opus in visione 2 in diebus illis ego Danihel lugebam trium ebdomadarum diebus 3 panem desiderabilem non comedi et caro et vinum non introierunt in os meum sed neque unguento unc-tus sum donee conplerentur trium ebdomadarum dies 4 die autem vicesima et quarta mensis primi eram iuxta fluvium magnum qui est Tigris 5et levavi oculos meos et vidi et ecce vir unus vestitus lineis et renes eius accincti auro obrizo 6et corpus eius quasi chrysolitus et facies eius velut species fu Igor is 11,31; 12,11 Mt 24,15; Mc 13,14 5,12! IV Esr 6.35 Tb6,l 4.S: 12,5.6 Ez 9,2! Ape 1,13; 15,6 Mt 28,3! 20 ut ] et c37í | 21 oratione -r mea C | in uisione a principio c: in uisionis principio Z. { 24 et prophetis AS; et prophetia AOcr; ebdomadas I; ebdomadis SZM{v/'í/.) | ~ erit in templo c I perseuerauit ASZ i| 10,1 ~ uerbum uerum c | — enim est opus S c; — enim opus est I I 5 obrizo -i- et lumbi eius accincti erant colore ephaz C ex Hi j 6 fulguris c | AC IAOSZM cr Dn 10,6-11,2 DANIHEL PROPHETA apc i.i4! et oculi eius ut lampas ardens et brachia eius et quae deorsum us-ezi.7! que ad pedes quasi species aeris candentis et vox sermonům eius ut vox multi-tudinis Act 9.7 7 vidi autem ego Danihel solus visionem porro viri qui erant mecum non vi-derunt sed terror nimius inruit super eos et fugerunt in absconditum 8 ego autem relictus solus vidi visionem grandem hanc i6; 7.28í et non remansit in me fortitudo sed et species mea inmutata est in me et emarcui nec habui quicquam vi-rium 9et audivi vocem sermonům eius et audiens iacebam consternatus super faciem meam vultusque meus herebat terrae s.ia 10et ecce manus tetigit me et erexit me super genua mea et super articulos manuum mearum i9; 9.23 11 et dixit ad me Danihel vir desiderio- rum intellege verba quae ego loquor ad te et sta in gradu tuo nunc enim sum missus ad te cumque dixisset mihi sermonem istum steti tremens lci.13! 12et ait ad me noli metuere Danihel quia ex die primo quo posuisti cor tuum ad intellegendum ut te adfligeres in conspectu Dei tui exaudita sunt verba tua et ego veni propter sermones tuos 20 I3princeps autem regni Persarum restitit mihi viginti et uno diebus 2i; i2.i et ecce Michahel unus de principibus primis venit in adiutorium meum et ego remansi ibi iuxta regem Persarum 8.15 Dt 32.43 Lxx; Lc 22.43 14 veni autem ut docerem te quae ven- ^L-28;**,1,91 1 Gn 49,1! tura sunt populo tuo in novissimis diebus quoniam adhuc visio in dies 15 cumque íoqueretur mihi huiusce- modi verbis deieci vultum meum ad terram et tacui 16et ecce quasi similitudo filii hominis Is 6,6.7; Ier 1. tetigit labia mea et aperiens os meum locutus sum et dixi ad eum qui stabat contra me s.is domine mi in visione dissolutae sunt «< conpages meae et nihil in me remansit virium 17 et quomodo poterit servus domini mei loqui cum domino meo nihil enim in me remansit virium sed et halitus meus intercluditur 18rursum ergo tetigit me quasi visio hominis et confortavit me 19 et dixit noli timere vir desideriorum pax tibi n: 9.23 confortare et esto robustus cumque Íoqueretur mecum convalui et dixi loquere domine mi quia confortasti me 20 et ait numquid scis quare venerim ad te et nunc revertar ut proelier adver- 13 sum principem Persarum cum enim egrederer apparuit prin-ceps Graecorum veniens 21verumtamen adnuntiabo tibi quod 11.2 expressům est in seriptura veritatis et nemo est adiutor meus in omnibus his nisi Michahel princeps vester 13 11 ego autem ab anno primo Darii 9.1.2 Medi stabam ut confortaretur et roboraretur 2et nunc veritatem adnuntiabo tibi 10,21 ecce adhuc tres reges stabunt in Per-side AC £AOSZMs cr 7 eleuasset sc | temporum] praem. et S; et tempora c j 9 ~ praefinitum tempus c. | 11 in desolationem Ssc | 12 usque ad cfii | et quinque CIA. [ 13 requiesces c | tu om. CI* | 48 condemnatis C | 49 ad ] in AO- | 52 aduenerunt AO I 54 colloquentes c | 55 autem] ad eum AIOZ 50 ^ deus dedit c s (vid.). DANIHEL PROPHETA Dn 13,55-14,9 58.59: 54.55 -i- es in caput tuum -i- ecce enim angel us Dei accepta sen--j- tentia ab eo scindet te medium 56 et amoto eo iussit venire ahum -j- et dixit ei semen Chanaan et non Iu--r- da sir 9,9! species decepit te et concupiscentia -j- subvertit cor tuum 57 sic faciebatis filiabus Israhel -r- et illae ti men tes loquebantur vobis -ř- sed non filia Iuda sustinuit iniquita-■ť- tern vestram 58 nunc ergo die mihi sub qua arbore conprehenderis eos loquentes sibi -i- qui ait sub prino 59 dixit autem ei Danihel recte mentitus -r- es et tu in caput tuum ~ manet enim angeius Dei gladium ha--5- bens ut secet te medium et inter--s- ficiat vos wt i3,i7 60exclamavit itaque omnis coetus vo- ■T- ce magna et benedixerunt Deo qui salvat sperantes in se 61 et consurrexerunt adversum duos -e- presbyteros t i9.i8.i9 -^convicerat enim eos Danihel ex ore -T- suo falsum dixisse testimonium ~ feceruntque eis sicuti male egerant adversum proximum 62 ut facerent -i- secundum legem Mosi et inter- fecerunt eos — et salvatus est sanguis innoxius in -s- die ilia 63 Chelcias autem et uxor eius lauda--5- verunt Deum pro filia sua Susanna -j- cum Ioachim marito eius et cognatis omnibus -j- quia non esset inventa in ea res turpis 64 Danihel autem factus est magnus in -5- conspectu populi a die ilia et dein--5- ceps 65 et rex Astyages adpositus est ad pat- Est 13,10.11! Icr 32,27! ~ res suos -r et suscepit Cyrus Perses regnum eius 14 erat autem Danihel conviva regis et ~ honoratus super omnes amicos -r eius 2 erat quoque idolum nomine Bel -j- apud Babylonios H- et inpendebantur in eo per dies sin--5- gulos similae artabae duodecim et oves quadraginta H- vinique amphorae sex 3 rex quoque colebat eum et i bat per -r- singulos dies adorare eum -i- porro Danihel adorabat Deum suum 6.ios -r dixitque ei rex quare non adoras Bel 4 qui respondens ait ei -5- quia non colo idola manufacta sed -i- viventem Deum ~ qui creavit caelum et terram et habet -j- potestatem omnis carnis 5 et dixit ad eum rex -j- non tibi videtur esse Bel vivens deus -i- an non vides quanta comedat et bi-bat cotidie 6 et ait Danihel adridens ne erres rex -j- iste enim intrinsecus luteus est et -e- forinsecus aereus neque comedit sir 30,19 aliquando 7 et iratus rex vocavit sacerdotes eius -r- et ait eis -nnisi dixeritis mihi quis est qui come--r- dat inpensas has moriemini 8 si autem ostenderitis quoniam Bel -r- comedat haec -=-morietur Danihel quia blasphema-vit in Bel -í-et dixit Danihel regi fiat iuxta ver- lvi,38 ~ bum tuum 9erant autem sacerdotes Bel septua--i- ginta exceptis uxoribus et parvu--i- lis et filiis -ť-et venit rex cum Danihele in tem- 56 ^ te decepit AO. | 57 ^ filia iuda non c. | 58 sub pino AO | 59 dei ] domini Aí>c | 60 deum SZOsc | 63 eius2 ] suo AO. (| 14,2 apud babylonios nomine bel c j uini quoque AC£ | 5 ^ rex ad eum non uidetur tibi c. j ~~ bel esse deus uiuens AO | 7 quis ] qui CO | 8 quia ] quoniam AOMsr | iuxta] secundum AOZ | 9 autem] ergo CIAMr; enim O; legi nequit s et uenit—belis om. I. I AC IAOSZM0>s cr Dn 14,9-30 DANIHEL PROPHETA 1372 6,17! 6,17! -j- plum Belis 10 et dixerunt sacerdotes Belis -r- ecce nos egredimur foras -5- et tu rex pone escas et vinum misce ~ et claude ostium et signa anulo tuo 11 et cum ingressus fueris mane nisi -r- inveneris omnia comesta a Bel mo-~- riemur vel Danihel qui mentitus -r- est adversum nos 12contemnebant autem quia fecerant ~ sub mensa absconditum introitum -r- et per ilium ingrediebantur semper -T- et devorabant ea 13 factum est igitur postquam egressi -r- sunt illi et rex posuit cibos ante Bel -r- praecepit Danihel pueris suis et ad--r- tulerunt cinerem et cribravit per to--r- turn templům coram rege -~~ et egressi clauserunt ostium -r- et signantes anulo regis abierunt 14 sacerdotes autem ingressi sunt nocte -r- iuxta consuetudinem suam -net uxores et filii eorum et comede--T- runt omnia et biberunt 15 surrexit autem rex primo diluculo et -r- Danihel cum eo 16 et ait rex salvane sunt signa Danihel -r- qui respondit salva rex t7statimque cum aperuissent ostium -r- intuitus rex mensam exclamavit vo- ce magna -r- magnus es Bel et non est apud te do-H~ lus quisquam 18 et risit Danihel et tenuit regem ne -r- ingrederetur intro ~et dixit ecce pavimentum animad--r- verte cuius vestigia sunt haec 19 et dixit rex video vestigia virorum et -r- mulierum et infantium -i- et iratus rex 20 tunc adprehendit sa- 21 Icr 51,44! 22 23 24 6.20 25 26 27 28 29 30 cerdotes et uxores et filios eorum et ostenderunt ei abscondita ostiola per quae ingrediebantur et consu- mebant quae erant super mensam occidit ergo illos rex et tradidit Bel in potestate Danihel i qui subvertit eum et templům eius et erat draco magnus in loco illo et sap is,is colebant eum Babylonii et dixit rex Daniheli ecce nunc non potes dicere quia non sit iste deus vivens adora ergo eum dixitque Danihel Dominům Deum meum adoro quia ipse est Deus vivens tu autem rex da mihi potestatem et interficiam draconem absque gla-dio et fuste et ait rex do tibi tulit ergo Danihel picem et adipem et pilos et coxit pariter fecitque massas et dedit in os draconi et disruptus est draco et dixit ecce quae colebatis quod cum audissent Babylonii in- dignati sunt vehementer et congre- gati adversum regem dixerunt Iudaeus factus est rex Bel destruxit draconem interfecit et sacerdotes occidit et dixerunt cum venissent ad regem trade nobis Danihelum alioquin interficiemus te et domum tuam vid it ergo rex quod inruerent in eum vehementer et necessitate conpulsus tradidit eis Danihelum qui miserunt eum in lacum leonum et erat ibi diebus sex 29.30: 6,16 AC IAOSZM0>s cr 9 in templo AZ 11 comesa C I bel morte bel c j 10 bel c | appone cibos AO. c | 12 contemnebant ] confidebant AOZ j sub mensam AO j 13 igitur] autem AO eť om. c. | 14 eorum ] ipsorum AO | 16 signacula Oc j 17 aperuisset SMsc | 18 sint CZOscr | ~ haec sunt AO. 1 19 et2 ) ac CIZ | iratus 4 est c I 20 conprehendit Cl | per qua CIS iste non sít c ficio CASsr draconis AOZ c niheíem c I 21 in potestatem SZMOs cr | danihelislc | 22 eum ] ilium AOZ | 23 24 adorabo Cl I uiuens 4- iste autem non est deus uiuens c I 25 inter- 26 ~ pilos et adipem AO. j quae] quem AOSíPc fecitque massas om. I. | massas ] oŕľas AO | 28 danihelem Zc I 29 inruerunt CIS | da- 1373 DANIHEL PROPHETA Dn 14,31-41 6,22; I Mcc 2,60! Ez 8,3 31 porro in lacu erant septem leones et ~ dabantur eis cotidie duo corpora -ŕ- et duae oves -net tunc non data sunt eis ut devora--1- rent Danihelum 32erat autem Abacuc propheta in Iu--5- daea -5- et ipse coxerat pulmentum et intri- verat panes in alveolo -r- et ibat in campum ut ferret messo-~ ribus 33 dixitque angelus Domini ad Abacuc ~ fer prandium quod habes in Babylo-4- nem Daniheli qui est in lacu leonum 34 et dixit Abacuc domine Babylonem -h non vidi et lacum nescio 35 et adprehendit eum angelus Domini -i- in vertice eius et portavit eum ca-~ pillo capitis sui 4-posuitque eum in Babylone super -i- lacum in impetu spiritus sui 36 et clamavit Abacuc dicens -r- Daníhel tolíe prandium quod misit ~ tibi Deus 37 et ait Danihel recordatus es enim -h mei Deus et non dereíiquisti dili- ps 144,201 ~ gentes te 38 surgensque Danihel comedit -j- porro angelus Dei restituit Abacuc -ŕ- confestim in loco suo 39 venit ergo rex die septima ut lugeret 6.19.20 ~ Danihelum -ŕ- et venit ad lacum et introspexit h- et ecce Danihel sedens 40 et exclamavit rex voce magna dicens -r- magnus es Domine Deus Danihelis 6.23 -i- et extraxit eum 41 porro illos qui perditionis eius causa 6,24 -=r fuerant intromisit -ť- et devorati sunt in momento coram -h eo EXPLICIT DANIHEL PROPHETA 31 in lacum ACIs [ ~ leones septem c | ~~ duo corpora quotidie c | datae AAOS danihclem ZMOc | 32 oŕľerret C; offeret I ; 33 in babylone CI<ŕ | in lacum ACIAOs 35 in uerticem CTSZ j supra lacum AOZc; super lacu <£. j 36 danihel-r serue dei c deus] domínus AOZM. i 37 es ] est AIO \ enim am. IS c ! 38 dei] domini AAOZc | 39 septimo c. I danihelem ZMOc | ad locum A | intro aspexit CI \ [dee s t s usque ad v. 41] I sedens ■■ in medio leonum c minus AO í eum -t- de lacu leonum Ic 40 cíamauit CI uoce magna rex c | est do- intromisit 41 fuerunt C; fuerint O.; fuerat I -r- in lacum c j eo f amen AO; — 42 tunc rex ait paueant omnes habitantes in uniuersa terra deum danielis quia ipse est saluator faciens signa et mirabilia in terra qui liberauit d an i el em d e lacu leonum c AC lAOSZMtp (s) cv