cap. viii _ _ exercitia 1-2 EXERCITIA 3-6 3. Servis, ancillis, oppidls nön singuläris, sed Exercitium 3 est. t. Excmplum: Iulia Iulio rosám dat = Iúlius rosám accipit a Iulia. accipit accipiunt 4. Singuläris: nöminätlvus servus, dativus serv . 1. Iúlius Davo nummum dat = Dávus... 5. Plurälis: nöminätlvus servi, datívus serv 2. Aemilia anulum accipit a Iuli5 = ... 6. Singuläris: nöminätlvus ancilla, datívus ancill_. ?. Virí féminís ornámenta dant = ... 7. Plurälis: nöminätlvus ancillae, datívus ancill 4. Servus malum accipit a domino = ... 8. Singuläris: nöminätlvus oppidum, datívus oppid_. 5. Medus Lydiae rosám dat = ... 9. Plurälis: nöminätlvus oppida, datívus oppid (>. Servi nummós accipiunt a domino = ... Exercitium 4 Cap. VIII CAPITVLVM OCTAWM 1. Iúlius ad villam ; quattuor servi cum eó ad-venit ad-veniunt 2. Aemilia ě peristyle et in atrium intrat. ad-it ad-eunt Lectio I Lectiö prima (versus 1—35) 3. Aemilia ad virům suum ab-it ab-eunt - 4. Iulia ab Aemilia ; etiam pueri ex-it ex-eunt Exercitium 1 í. Servi in atrium intrant et rursus ad-est ad-sunt abit abeunt 1. In Albíni sunt multae et et 6. Multae fěminae ad tabernám et rursus ab-est ab-sunt accipit alia ". Quid in saccule? In sacculo nummi in-est in-sunt alius 2. Albínus est tabernärius qui örnämenta 8. Ouot servi sunt in átrio? Duo servi , cěteri aspicit 3. tabernärii mala et pira 9. Medus non , Medus collum 4. tabernám habet est. consistit 5. Multae fěminae ante tabernám Albíni Lectio secunda (versus 36—82) Lectiö II digitus 6. Eae quae pecüniam habent örnämenta emit 7. pecüniam nön habent örnämenta et rürsus Exercitium 5 gemma 1. Iulia: " násus meus foedus est?" num...? margarlta 8. Aemilia multa örnämenta ä virö suö 2. Syra: "Quid? formosus est násus meus?" nön-ne...? ornamentům 9. Aemilia in digitö et margaritäs in habet. 3. Iúlius: "Ubi est Iulia? mě exspectat?" ornat 10. Margaritae collum Aemiliae 4. Iúlia: " haec rosa pulchra est?" pecuniósus 11. Aemiliae änulö örnätur. 5. Aemilia: " hic centum nummi sunt?" qui 12. Qui magnam pecüniam habet est. 6. Albínus: " pulchrí sunt hi ánulí?" quae 7. Medus: " anulus sine gemma vigintí sěstertiis cčnstat?" taberna Exercitium 2 8. Hispánia insula est? tabernárius 1. Quis est Albínus? ... 9. magnum est impérium Románům? věndit 2. Quid věndit Albínus? ... 3. Alii tabernärii quid věndunt? ... Exercitium 6 clämat 4. Cur feminae örnämenta emunt? ... 1. Albínus : "Or-ná-men-ta!" constat 5. Num ornamentům est linea sine margaritis? ... Z. Lvdia: "Aspice tabernám, Měde!" convenit 6. Cur Aemilia multa örnämenta habet? ... 3. Lvdia tabernám Albíni digito gemmätus 7. Ubi sunt margaritae Aemiliae? ... 4. Lvdia: "0, pulchra sunt ornámenta!" ille 8. Quid digitum Aemiliae örnat? ... 5. Albínus Lýdiae et Mědo ánulSs : "Aspicite h5s ánulos!" mönstrat 9. Estne Medus cum dominö suö? ... 6. Medus: "Quot nummis ánulus ?" [< gemmal. oetögintä 10. Quod ornamentům habet Lydia? ... 7. Albinus: " huius ánulí est centum \= num- ostendit 11. Cur Lydia nulla alia örnämenta habet? ... mi]. Haec gemma s5la [lxxx] sěstertiis constat." pretium 8. Medus: " \= tam magna] gemma ad tam parvum ánulum quam non sestertius car viii exercitia 7-10 exercitia 11-12 cap. viii Lectio III -e -it -ite -hint accipe accipite accipit accipmnt aspice aspicite aspicit aspicmnt aut medius nimis nönägintä quantus quärtus satis tantus viginti -o -is (ablätivus pretií) Exercitium 7 1. Cur Lydia cönsistit? ... 2. Quid aspicit Lydia? ... 3. Quo eunt Medus et Lýdia? ... 4. Quae örnämenta Albinus üs ostendit? ... 5. Cur Medus örnämenta nön emit? ... 6. Quid est änulus gemmätus? ... 7. Quot sěstertiís constat änulus gemmätus? ... 8. Quot sěstertiís constat gemma sola? ... 9. Quid Medus videt post Albinum? ... 10. Quid Lýdia ante oculös tenet? ... Lectio tertia (versus 83—133) Exercitium 8 1. Lýdia: "Aspic_ulam tabernám, Měde!" Medus tabernám aspic_. 2. Medus et Lýdia örnämenta aspic_. 3. Albinus iis änulum ostendit: "Aspic_hunc änulum!" 4. Iülia Iüliö rosám ostendit: "Aspic_hanc rosám, pater!" Iülius rosám aspic_. 5. Iülia: "Accip_hanc rosám, pater!" Pater rosám accip_ä fíliä suä. 6. Iülius: "Accip_mala, servi!" Servi mala accip_ä domino. Exercitium 9 1._pecünia est in sacculö Mědi? til. 2. Albinus: "Id nön_ 3. Medus: "Id est _ sestertiös nüllös!" [xc] sester- est. Pretium anuh est sestertii centum.'' _ magnum pretium. Accipe nönägintä 4. Anulus non in digits _ 5. Digitus quartus non _ digitus medius. 6. Decern et decern sunt sed in digito_ponitur. _ [= tarn magnus] est_ [xx]. Exercitium 10 1. Medus: "Quot numm constat anulus gemmátus?" 2. Albinus: "Hic ánulus centum sěsterti_c5nstat." 3. Medus: "Alii ánulum gemmátum octogintá sěsterti_ 4. Quant preti_Medus ánulum emit? 5. Medus anulum emit sěsterti_nonáginta. 6. Albinus MědS anulum věndit sěsterti_nonáginta. 7. Nón magn preti_Medus ánulum emit. vendunť Kxcrcitium 11 1. Quid Lýdia Mědo ostendít? ... 2. Cůr lacrimat Lýdia? ... 3. Quid Medus in měnsá ponit? ... 4. Estne vacuus saceulus Mědi? ... 5. Quanta pretiS Medus ánulum emit? ... 6. Cůr Medus Albino centum sěstertios non dat? ... Cui Medus ánulum novum dat? ... 8. In quS digits Medus ánulum ponit? ... 9. Cur ánulus ad digitum medium non convenit? ... 1l). Ad quem digitum ánulus convenit? ... 11. Cur laeta est Lýdia? ... 12. Mědusne Lýdiae viam mSnstrat? ... Lectio grammatica (versus 134—223) Kxercitiuin 12 1. Qu_RSmam it? Servus RSmam it. Qu Romam it est Medus. Is servus Romam it. 2. C_ servus est Medus? Medus est servus Iúlii c servus RSmam it est Iulius servus? Servus qu Dominus Iülius est dominus e servi. servum Iülius vocat? Medus est servus qu Iülius vocat. E_servum vocat dominus. 4. C__servö Iülius nummum dat? Dävus est servus c_Iülius nummum dat. E . servö dominus nummum dat. 5. \ qu servö amätur Lýdia? Servus ä qu Lýdia amätur est Medus. Ab e_servö amätur Lýdia. 6. Qu_servi Iülium vehunt? Servi qu Iülium vehunt sunt Ursus et Dävus. I_servi Iülium vehunt. 7. Qu_servörum Iülius dominus est? Servi qu_dominus est Iülius sunt Medus, Dävus, Ursus, Syrus, cěteri. Iülius est dominus e_servörum. 8. Qu_servös vocat Iülius? Servi qu_Iülius vocat sunt Dävus et Syrus. E_servös vocat dominus. 9. Qu_servis Iülius nummös dat? Dävus et Syrus sunt servi Iülius nummös dat. I_servis dominus nummös dat. 10. Ä qu servis Iülius vehitur? Ursus et Dävus sunt servi ä servis dominus vehitur. qu_ Ä qu_ qu Iulius vehitur. Ab i Lectio grammatica pronomina masculinum: sing. pltir. nom. quis/quT qui acc. quem quos gen. cuius quorum dat. cui quibus abl. quo quibus nom. is ii acc. eum eös gen. eius eörum dat. ei its abl. eö its cap. vin exercitia 13-14 exercitivm 15 Exercitium 13 femininum: 1. Qu_fěmina cum Mědo ambulat? Fěmina qu cum Mědo ambu- sing. plür. lat est Lýdia. E_fěmina ambulat cum Mědo. nom. quae quae 2. C fěminae amicus est Medus? Lýdia est femina c amicus acc. quam quäs est Medus. Medus e feminae amicus est. gen. cuius quorum 3. Qu feminam amat Medus? Fěmina qu Medus amat est dat. cui quibus Lýdia. E feminam amat Medus. abl. qua quibus 4. C_feminae Medus änulum dat? Fěmina c_Medus änulum dat est Lýdia. E_fěminae Medus änulum dat. nöm ea eae 5. Ä qu feminä Medus amätur? Fěmina ä qu Medus amätur est acc. earn eäs Lýdia. Ab e_fěmina amätur Medus. gen. eius eärum 6. Qu_ancillae absunt? Ancillae qu_absunt sunt Delia et Syra. dat. et iľs E_ancillae absunt. abl. eä ňs 7. Qu ancillärum Aemilia domina est? Delia et Syra sunt ancillae qu domina est Aemilia. Ea domina e ancil- lärum est. 8. Qu_ancilläs vocat Aemilia? Ancillae qu Aemilia vocat sunt Delia et Syra. E__ ancilläs vocat domina. 9. Qu ancillis Aemilia mala dat? Ancillae qu Aemilia mala dat sunt Delia et Syra. I_ancillis domina mala dat. 10. Ä qu ancillis domina salutätur? Ancillae ä qu salútätur domina sunt Delia et Syra. Ab i_ancillis domina salutätur. Exercitium 14 neutrum 1. Qu_est Capua? Capua est oppidum. Qu_oppidum prope vil- sing. plür. lain Iúlií est? Tusculum est oppidum qu prope villam est. I_ nöm quid/quod quae oppidum est prope villam. acc. quid/quod quae 2. Qu_emit Medus? Ornamentům emit. Qu_ornamentům emit gen. cuius quorum Medus? Ornamentům qu Medus emit est anulus gemmátus. dat. cui quibus I_ornamentům emit Medus. abl quo quibus 3. familia romana est titulus capituli. C capituli? Capitulum c titulus est familia romana est capitulum secundum. nom. id ea Titulus e capituli est familia romana. acc. id ea 4. C_capitulo titulus datur imperivm romanvm? Capitulum c_ gen. eius eörum hie titulus datur est capitulum primům. E_capitulo datur titulus dat. et iis imperivm romanvm. abl. eo its 5. Lýdia ornamente suo dělectátur. Qu_Srnámento? Ornamentům qu Lýdia dělectátur est anulus. E_ órnámento dělectátur Lýdia. 6. Qu_vocábula neutra sunt? Neutra sunt vocábula qu -um habent. E_vocábula neutra sunt. 7 Qu_órnámenta věndit Albínus? Órnámenta qu Albinus věn- dit sunt anuli et margaritae. E_5rnámenta věndit Albínus. 8 Oil vocáhnlňrum nliiralis -a habat? Vnoahnln nu plürälis -a habet neutra sunt. Plörälis e vocäbulörum -a habet. 9. Qu_ oppidis fluvii Padus et Tiberis aquam dant? Oppida qu_ea flümina aquam dant sunt Placentia et Ostia et cetera multa. I_oppidis fluvii Padus et Tiberis aquam dant. 10. Qu_verbis dělectátur Iülia? Verba qu_Iülia dělectátur sunt "Ecce puella pulchra!" I_verbis dělectátur puella. Exercitium 15 1. H_servus est Leander, ill_servus est Syrus. 2. Leander h_saccum portat, ill_saccum portat Syrus. 3. H_saccus portätur ab h_servo, ill_ab ill_. 4. Saccus h_servi magnus est, ill_est parvus. 5. In h_saccö mala sunt, in ill_pira. 6. Iülius h_servö mälum dat, ill_dat pirum. 7. H_femina est Lýdia, ill_femina est Dörippa. 8. Medus h_ 9. Abh feminam amat, non ill_ Medus amätur, non ab ill_ feminae est, non ill _femin_ 10. Medus amicus h_ _ 11. Medus h_feminae ánulum dat, nón ill_. 12. H_cubiculum magnum est, ill_est parvum. 13.1 'enestra h_cubicull non tam parva est quam ill_. 14. I alius et Aemilia in h_cubiculo dormiunt, non in ill_. 15. ITuvius Tiberis h_oppido aquam dat, non ill_. 16. Lýdia: "Aspice ill_ órnámenta, Mede, ill_ ánulos et ill_ gejnmás! Nonne pulchri sunt ill_anull et ill_gemmae?" 17. Albinus: "Aspicite h_órnámenta, h_ánulos et h_gem-más! N5nne pulchri sunt h_ánulí et h_gemmae? m. f. n. hie haec hoc hunc harte hoc huius huius huius huic huic huic hoc häc hoc hi hae haec has häs haec hörum härum hörun his his his Hie ilia illud ilium Ulam illud Ulms illTus Ulms HIT Uli Uli illö illä illö Uli illae illa illös illäs illa illörum illärum illörum Ulis Ulis Ulis cap. k exercitia 6-8 exercitia 9-10 cap. ix Lectio II eum relinquit = ab eö abit accurrit balat clamor dens dum errat imponit ipse latrat petit quaerit relinquit repent ululat ut vestigium Lectio secunda (versus 39-86) Exercitium 6 Exemplum: Medus ä Iüliö abit = Medus Iülium relinquit. 1. Servus ímprobus ä domino suö abit = Servus improbus... 2. Servi probí dominös suôs nön relinquunt = Serví probi... 3. Médus et Lýdia ä taberna abeunt = Medus et Lýdia... 4. Iülia ab Aemiliä et puerís abit = Iülia... 5. Ovis nigra pastorem suum relinquit = Ovis nigra... 6. Canis ä pastore non abit = Canis... 7. Pastor oves albäs relinquit = Pästor... 8. Lupus ab ove et cane abit = Lupus... Exercitium 7 1._pästor dormit, ovis nigra abit. 2. Canis ovem videt et_: "Baubau!" 3. Pästor ověs____ et silvam petit. 4. Ovis nigra in magna silvä_. 5. In terra sunt_lupl; lupus 6. Lupus in silvä cibum_. 7. Pästor ovem quaerit, neque earn__ 8. Lupus_: "Uhuhü!" Ovis__ 9. Ovis cönsistit et exspectat 10. Oculi lupl in umbrä lücent 11. Lupus_ non procul abest. : "Bäbä!" lupus venit. gemmae, suôs albös ostendit! _et lupum_ 12. Sed ecce canis_ 13. Pästor clämat; canis_ 14. Pästor parvam ovem in umerös eius audit. Exercitium 8 1. Quo abit ovis nigra? ... 2. Dormitne canis? ... 3. Quid agit pästor? ... 4. Ubi ovis-nigra errat? ... 5. Quid ovis videt in terra? ... 6. Quid lupus in silvä quaerit? ... 7. Quid pästor et canis quaerunt? ... 8. Ululatne canis? ... 9. Quid ovis ante sě in umbrä videt? 10. Cur lupus ovem relinquit? ... 11. Quo pästor ovem nigram portat? .. 12. Cěterae ověs quid agunt? ... Lěctio grammatica (versus 87—127) Exercitium 9 Declinätiö prima Exemplum: vill\a, gen. sing, -ae, f. 1. Nöm. 2. Acc. 3. Gen. 4. Dat. 5. Abi. 6. Villa _ 7. Villa _ 8. VTllae Sing. vill_ vill_ vTll_ vill_ vill Plür. vill_ vill_ vill_ vill_ vill_ _ singuläris est. singuläris est. aut singuläris est aut _ pluralis. 9. Viliam _ 10. Villärum 11. Villäs_i 12. Villis _est. _ est. est. aut est. Exercitium 10 Declinätiö secunda Exempla: domin\us, gen. sing, -i, m. verb\um, gen. sing. -I, n. 1. Nöm. 2. Acc. 3. Gen. 4. Dat. 5. Abi. 6. Voc. 7. Domine 8. Domini Sing. Plür. Sing. Plür. dom in domin_ verb verb domin_ domin_ verb verb domin domin verb verb domin domin verb verb domin_ domin_ verb verb domin 9. Dominis et verbis 10. Domino et verbö _ singuläris est. singuläris est aut aut plurälis. aut 11. Dominörum et verbörum 12. Dominös_ 13. Dominum_ 14. Dominus____ 15. Verba_ 16. Verbi _ plurälis est. singuläris est. est. est. aut est. _ est. _plurälis est. 17. Verbum singuläris est. aut est. Lectio grammatica declinätiö i (děcl. i) (gen. sing, -ae) sing. plür. -a -am -ae -ae -ä nom. acc. gen. dat. abl. ae äs örum Ts Ts declinätiö n (gen. sing. -T) masc. sing. plür. nöm. -US -T acc. -um -ÖS gen. -T -örum dat. -ö -Ts abl. -ö -Ts voc. -e neutr. sing. plür nöm. -um -a acc. -um -a gen. -T -örum dat. -ö -Ts abl. -ö -Ts cap. k-x declmatio III (gen. sing, -is) masc./fem. sing. plür. nöm. - -es acc. -em -es gen. -is -um dat. -i -ibus abl. -e -ibus nöm. -is -es acc. -em -es gen. -is -htm dat. -i -ibus abl. -e -ibus Cap.X Lectiö 1 äer äla aquila asinus avis capit bestia cauda cum deus facit fera ferus homö leö mercätor movet natat nüntius pes piscis potest possunt EXERCIT1A 11-1 exercitia 2-4 cap. x Exercitium 11 Declinätiö tertia Exempla: pästor, gen. sing. -ör\ is, m. ov\is, gen. sing, -is, f. 1. Nöm. 2. Acc. 3. Gen. 4. Dat. 5. Abl. 6. Pästor Sing. Plür. Sing. Plür. pästor pästör_ ov_ ov_ pästör_ pästör ov_ ov_ pästör pästör ov_ ov pästör pästör ov ov pästör pästör ov_ ov singularis est. 7. Pästöre et ove_ 8. Pästörem et ovem 9. Pästöres et oves _ 10. Pästör! et ovT_ est. est. aut plurälis est. est. 11. Pästöribus et ovibus 12. Pästöris_ 13. Ovis aut aut 14. Pastorům et ovium est. _singularis est. est. plurälis est. CAPITVLVM DECIMVM Lectio prima (versus 1—34) Exercitium 1 1. Lupus et canis et ovis _ 2. Vir! et feminae _ sunt. sunt. 3. Lupus est bestia _; etiam bestia fera est. 4. In Africa sunt multl leönes et aliae_[= bestiae ferae]. 5. _ 6._ _et est. movet. _sunt bestiae quae in aqua sunt bestiae quae in äere_ 7._est magna avis fera quae parvas aves 8. Avis quae volat alas_; piscis qui natat _ 9. Homo qui ambulat___movet. 10._homö ambulat, pedes moventur. moventur. 11. Cum avis in volat, 12. Avis äläs habet, itaque avis volare_. 13. Leö volare nön potest,_[= quia] äläs nön habet. 14. Homines, qui pedes habent, ambuläre_. 15. Qui ambulat vestigia in terra_. 16. Nön solum equus, sed etiam_hominem vehere potest. 17. Mercurius est_mercätörum et_deörum. 1 8 est hnmn mil p.mit pi vpndit Exercitium 2 1. Quid est leö? ... 2. Quid bestiae ferae edunt? ... 3. Cur leönes ab hominibus timentur? ... 4. Quae bestiae in aqua natant? ... 5. Quae bestiae volant? ... 6. Quid movetur cum avis volat? ... 7. Quot pedes habet homö? ... 8. Equus quot pedes habet? ... 9. Cur equus volare nön potest? ... 10. Cur pisces ambuläre nön possunt? ... 11. Hominesne natäre possunt? ... 12. Quis est Mercurius? ... 13. In pedibus et in petasö Mercuril quid est? ... 14. Quorum deus est Mercurius? ... 15. Quid est mercätor? ... Exercitium 3 1. In Africa sunt multl leö_. 2. In Africa magnus numerus leö_est. 3. Multi hom_Römae habitant. 4. Römae habitat magnus numerus hom__. 5. Leö nön est amicus hom_, neque homö amicus leö 6. Homö leö_timet, et hom_timet leö. 7. Leö ab hom_timetur, et hom_timetur ä leö__. 8. Leö timentur ab hom , et hom est. a leo timentur. Lectio secunda (versus 35—73) Exercitium 4 1. Aves vol__possunt; pisces nat_possunt. 2. Equus ambul_et curr potest. 3. Oves lupum aud_possunt, neque eum vid_ 4. Iulia centum numer_non potest. 5. Homo mortuus se mov__non potest. 6. Sub aqua homo non potest spfr_. 7. Sine anima nemo potest viv K. Animam due possunt. necesse est homini. 9. Necesse nön est gemmäs hab_. 10. Qui gemmäs věndit pecüniam fac_potest. leö leon|is homö homin|is Lectiö II -re [1] -áre [2] -ěre [3] -ere [4] -ire cap. x exercitia 5-7 exercitia 8-10 cap. x -re -IÍ/-I [l]-äre [2] -ěre [3] -ere [4] -ire -an -ěri -I -Iri amma animal flumen folium mare mortuus necesse nemo nidus ovum parere pullus pulmo ramus spirare vivere vivus volunt flumen flumin|a flumin|is flumin|um fluminll flumin|ibus flumin|e flumin|ibus mar|e mar|ia mar|is mar[ium marli marlibus Exercitium 5 Exempla: Iülius Iüliam portäre/vehere potest. Iülia ä Iüliö portäri/vehl potest. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11 Iülia magnum saccum port_nön potest. Magnus Saccus ä parva puellä port_nön potest. Homines deös neque vid_neque aud_possunt. De! neque vid__ neque aud_possunt ab hominibus. Nemo piscěs numer_potest: piscěs numer_nön possunt. Qui pecůniam habet cibum em_potest. Sine pecüniä cibus em_nón potest. Marcus et Qulntus nön possunt lecticam veh_. Ä parvls pueris lectica veh_nön potest. Canis ostium neque aper_neque claud_ Ostium ä cane neque aper_neque claud_ _ potest, potest. Exercitium 6 1. Magnum _ est Nílus. 2. Oceanus Atlanticus magnum_ 3. Pisces non in terra, sed in aqua 4. Cum hom5 , anima in 5 6 7. Sine anima et cibo est. intrat et rursus exit. _est äer qui in pulmönes dücitur. Qui spirat_est, qui nön spirat est_ vivere potest, est. faciunt. 8. Spirare et esse hominibus 9. Homines et bestiae_ 10. Aves in arboribus_ 11. Nidi sunt inter_et_ 12. In nidis sunt_aut pulli. 13. Aves ova_, ex quibus 14. Ovis non 5va, sed pullos vivos _ 15. Feminae quae pecuniam facere _ sunt. arborum. exeunt. ornämenta sua vendunt Exercitium 7 1. Nílus magn_ flum _ est. flum sunt. 2. NIlus et Rhenus magn_ 3. Marcus et Quintus in parv flüm natant. 4. Pueri in aqua fiüm_natant. 5. Parva flüm_magno flüm_aquam dant. 6. Öceanus magn mar_est. 7. Inter Európam et Äfricam mult_mar sunt. 8. In Öceanö et in ceteris mar_multi sunt piscés. 9. In flüm_quoque magnus numerus piscium est. 10. Nemo piscés mar_et flüm_numeräre potest. 11. Pisces sunt animäl_quae vivunt in mar_. 12. Leo est animal qu in terra vivit. 13. Magnus numerus animäl_in terra vivunt. 14. Parv_animäl_ä magnls animäl_eduntur. Lectiö tertia (versus 74—131) neque ii cum puella Exercitium 8 1. Iülia cum pueris lüdere _. _ _ _ volunt. 2. Pueri Iüliam_[= cantäre] audiunt. 3. Iülia__ pulchram habet:_Iüliae pulchra est. 4. Avěs__ sunt neque canunt; pueri___ [= nam pueri] nidos quaerunt. . Aves perterritae inter folia arborum se___. . Quintus in arborem___; Marcus eum aspicit neque ipse in arborem ascendere_. . Non__sed tenuis est ramus quo nidus__. Ramus_puerum crassum sustinere non potest. Quintus ad terram_. 10. Puer spirat;_ 11. Pater filium in villam portat et in vivit, nam qui spirat mortuus _pönit. non potest. Exercitium 9 Exempla: Albinus clämat. Lydia Albuium clämäre audit. Saccus ä Syrö aperitur. Puer saccum ä Syrö aperiri videt. Saccus plenus est. Puer saccum plenum esse videt. 1. Iülia canit. Pueri Iüli_can_audiunt. 2. Iülia ä Märcö pulsätur. Quintus Iüli . ä Märcö puls_ 3. Iülia plörat et Marcus ridet. Quintus Iüli Märe_rid_audit. ven plör_ videt. et 4. Aemilia venit. Pueri Aemili_ 5. Aemilia Iräta est. Marcus Aemili__ 6. Pulli mortui sunt. Iülia pull_mortu _vi dent. Irät es_videt. es videt. 7. Dävus ä Iüliö interrogätur et ä Medö accüsätur. Aemilia Däv ä Iüliö interrog_et ä Medö accus_audit. 8. Medus ä Iüliö voeätur neque venit. Aemilia Med_ ä Iüliö voc_audit neque e_ven_videt. Exercitium 10 1. Quid pueri in hortö agunt? ... 2. Quid agit Iülia? ... 3. Cur avěs horti nön canunt? ... 4. Cur Marcus Qulntum vocat? ... 5. Märcusne in arborem ascendit? ... animal animäl|ia animäl|is animäl|ium animäl|i animäl(ibus Lectiö III ascendere auděre cadere canere crassus enim ergo esse lectus lüdere occultäre perterritus sustinere tenuis vôx vult -us -a -is -i -ae -ěs -um -re videt -am -ri audit -em i -ÖS vident -äs audiunt -ěs -a gap. xi exercitia 5-6 exercitia 7-9 cap. xi niger ruber nigr|a rubr|a nigr)um mbr|um Lectio II -us -um -re -a -am - -em -is -ÖS -I -äs -ae -ěs -ěs iubet iubent -us -um -re -a -am -em -is - -I -ÖS -ae -äs -ěs -a dicit dicunt 5. Mater filiö aeg_malum rub_dat. 6. Quintus dentem nig_habet. 7. Dens nig_nön est sänus, sed aeg_. 8. Capillus Mědí nön rub_, sed nig__est. Lectio secunda (versus 42-91) Exercitium 5 Exempla: Dominus: "Tacě, serve!" Dominus servum tacěre iubet. Dominus: "Tacěte, servi!" Dominus servôs tacěre iubet. 1. Medicus: "Ös aper_, puer, et linguam ostend_!" Medicus puer_ös aper_et linguam ostend_iubet. 2. Lýdia: "Cönsist__, Mede! Aspic_tabernám!" Lýdia Měd_ consist_et tabernám aspic_iubet. 3. Iülius: "Curr in hortum, pueri!" Iülius puer_in hortum curr iubet. 4. Iülius: "Curr curr iubet. Domina ancill fene- _, Märce!" Iülius Märe_ 5. Domina: "Aper_fenestras, ancillae!' sträs aper_iubet. 6. Aemilia: "Claud_ oculös atque dorm_, Quinte!" Aemilia Quint_ oculös claud_atque dorm_ iubet. Syra: terg_ 7. "Terg_ oculös, Iulia! Es laeta!" Syra Iuli_ et laetam es iubet. oculös Exercitium 6 Exempla: Iülia canit Marcus Iüliam canere audit. Marcus: "Iülia canit." Marcus 'Iüliam canere' dicit. 1. Puer dorm Medicus puer_dorm videt. 2. Medicus: "Puer dorm_." Medicus 'puer_dorm_' dicit. 3. Lingu_ pueri rubr_est. Medicus lingu_eius rubr_es_ videt. 4. Medicus: "Lingu_ rubr_ est." Medicus 'lingu_rubr_ es__' dicit. 5. Pěs dol_. Quintus ped_dol__sentit. 6. Quintus: "Pěs dol_!" Quintus 'ped_dol_' dicit. 7. Servi cläm et rid_. Aemilia serv_cläm et rid_ audit. 8. Aemilia: "Servi cläm et rid_!" Aemilia 'serv_ cläm et rid 10. Saccul_ es_videt. Iülius: "Saccul Dävi vacu ' dicit. Dävi vacu est. Iülius saccul Davi vacu Davi vacu est." Iülius dicit 'saccul_ es Exercitium 7 1. Ubi habitat medicus? ... 2. Quo Iülius servum suum ire iubet? ... 3. Ambulatne servus qui medicum arcessit? ... 4. Quo it Iülius cum medicö? ... 5. Quid medicus videt? ... 6. Quid dicit medicus? ... 7. Cur Syra verba medici audire nön potest? ... 8. Quid medicus Quintum facere iubet? ... 9. Qui color est linguae? ... 10. Quid dicit medicus? ... 11. Quid medicus videt inter dentes albös? ... 12. Suntne säni dentes Quinti? ... 13. Quid dicit Quintus? ... 14. Quid medicus tangit? ... 15. Quid sentit Quintus et quid dicit? ... Lectio tertia (versus 92—139) Lectio III non est, sed Syra putat Quint_ Exercitium 8 1. Iülia bene can_, sed Marcus e_male can_ 2. Quint_mortu esse. 3. Iülius et Aemilia medic_stult_ 4. Quint oculös claud_neque dorm oculös claud_videt et e_dorm_ 5. Dävus Měd putat. mortu es_putant. ; Aemilia Quint_ putat. 6. Medus preti_ putat nummös Iülii hab_. änuli nimis magn es_putat. ~. Lýdia putat änul__ gemmät_pulchr_es_. 8. Pueri näs_Iüliae foed_es_putant atque dicunt! 9. Vi_ long nön est, sed servi qui lecticam portant vi_ long_es_putant. 0. Römäni de_Neptun_in marl viv putant; Mercuri_ autem putant inter caelum et terram vol_. ľ.xercitium 9 1. Servus Iülii Tüsculum it atque medicum 2. Servus cum medicö ad villam _ ?. Medicus interrogat: "Quis_ 4. Medicus linguam Quinti_ 5. Medicus digitum in pedem pueri impönit: medicus pedem eius _[= rürsus venit]. _[= aeger est]?" [= aspicit]. 6. Quintus digitum medici in pede suö_. 7. Quintus: "Ei! Pěs_!" Quintus 'pedem dolěre' aegrötäre appönere arcessere culter dě dětergěre dicere dolěre cap. xi exercitia 10-11 exercitia 12-13 cap. xi horrěre modo nec iioster palpitäre putäre quietus reverůre sentire spectäre tangere 8. Medicus pueram oculös claudere iubet, et_ 9. Medicus cultrum ad bracchium Quinti_. 10. Puer sanguinem_bracchiö fluere sentit; capilli sumit. cor 11. Quintus iacet_[= neque] oculos aperit; itaque Syra eum mortuum esse_. 12. Mater_[= laeta est] quod filius vivit. 13. Aemilia sanguinem dě bracchiö Quinti_ 14. Iülius: "Iam filius_[= meus et tuus] nön [= solum] pede, sed etiam bracchiö aeger est. Exercitium 10 Exemplum: Mater gaudet quod filius vivit = Mater filium vivere gau-det. 1. Quintus gaudet quod medicus abest = Quintus medic_ab_ gaudet. 2. Lydia gaudet quod Medus Rômam venit = Lydia Med_ Römam ven_gaudet. 3. Iülius gaudet quod Dävus servus probus est = Iülius Dav_ serv_prob_es_gaudet. 4. Lydia gaudet quod Medus pecüniam habet = Lýdia Med_ pecüniam hab_gaudet. 5. Aemilia gaudet quod Iülius adest = Aemilia Iüli_ad_gau- det. 6. Pastor gaudet quod ovis nigra vivit = Pastor ov_ viv_gaudet. Exercitium 11 1. Cur medicus Quintum oculös claudere iubet? ... 2. Quid Aemilia tenet sub bracchiö Quinti? ... 3. Quid facit medicus? ... 4. Cur Quintus horret? ... 5. Cur nön potest movere bracchium? ... 6. Quid de bracchiö in pöculum fruit? ... 7. Cur Syra putat Quintum esse mortuum? ... 8. Quo medicus manum appönit et quid sentit? ... 9. Quid dlcit medicus? ... 10. Cur Syra gaudet? ... 11. Quid Aemilia de bracchiö Quinti deterget? ... 12. Quid dlcit Quintus? ... 13. Quid Aemilia Syram arcessere iubet? ... 14. Cui Aemilia aquam dat? ... 15. Cur Quintus medicum abesse gaudet? ... nigr_ Lectio grammatica (versus 140—179) Exercitium 12 Děclínátio tertia: neutrum. Exempla: corpus, corpor\is; mar\e, mar\is. Sing. 1. Nom. 2. Acc. 3. Gen. 4. Dat. 5. Abl. Plür. Sing. Plür. corpus corpor_ mar_ mar corpus corpor_ mar mar corpor_ corpor_ mar mar corpor_ corpor mar mar corpor_ corpor mar mar 6. Corpora et maria 7. Corpore est_ 8. CorporT est_ aut plurälis est. 9. Corporibus et maribus est 10. Corporis et maris_ aut pluralis. est. 11. Corporum et marium est 12. Corpus et mare_ 13. Mari est aut aut singularis. singularis est. ľ.\ercitium 13 l:\emplum: Medicus 'Quintum dormire' dicit: "Quintus dormit. " 1. Quintum nön nöminätivus, sed_est; dormTre nön indicätlvus, sed_est. 2. Quintum dormlre est cum 3. Accusätivus cum lnfimtlvö pönitur apud haec verba: iuběre, _esse, cetera. Exempla: 4. Marcus Quintum in arborem ascendere _:"In arborem ascende, Quinte!" 5. Quintus in terra iacet nec sě movet; itaque Marcus eum mortuum esse_. et accurrere 6. Marcus clamat. Iülius Märcum clamare ". Marcus: "Quintus mortuus est. " Marcus_ 'Quintum mor- tuum esse.' R. Pater manum in pectus filii imponit et cor eius palpitare_. c). Iulius laetus est: pater filium vivere_. 10. Quintus ambulare non potest, ergo_est eum a Iulio por- tari. Lectio grammatica decllnätiö in neutrum sing. plür. nöm. - -a acc. - -a gen. -is -urn dat. -i -ibus abl. -e -ibus sing. plür. nöm. -e -ia acc. -e -ia gen. -is -ium dat. -f -ibus abl. -i -ibus accusätivus cum rnfi-nitlvô (acc. + Inf.) cap. xn exercitia 1-3 exercitia 4-6 cap. xn Cap. XII Lectio I dat +nöm + est/sunt = nam + acc + habet pater patrjis mäter mätrjis fräter frätrlis anna armätus avunculus cognomen fert fräter gladius- miles nömen pilum praenömen scutum soror tristis CAPITVLVM DVODECIMVM Lectio prima (versus 1-35) Exercitium 1 Exemplum: Marcus ünam sorörem habet = Märcö (dat) una soror est. 1. Iülius tres liberös habet = Iüliö... 2. Aemiliae ünus fräter est = ... 3. Dävus multös amicös habet = ... 4. Homini improbö pauci sunt amici = ... 5. Homo duös oculös et duäs aures habet = ... 6. Corpori hümänö quattuor membra sunt = ... 7. Homines äläs nön habent = ... 8. Mercuriö älae in pedibus sunt = ... 9. Vir Römänus tria nömina habet = ... 10. Römänis multi dei sunt = ... Exercitium 2 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Marco pat_ Marcus pat_ Iüliae duo frät Nömina Mt Iülia mät_ _ Iülia ä mät et ä frät et mät_, frät_et soror est. _et mät_, frät_et sorörem habet. habet. sunt: Mia duos frat _sunt Marcus et Quintus. et frät_suis rosäs ostendit. suis discědit. filiae ösculum dat. _ suö amätur. sed mät Italia rosam dat pat_, pat Iulia pat_suum amat et a pat Avunculus non est frat pat_ Pueri Roman! nön a mat_ habent. sed ä pat_ suis nomina Exerctium 3 1. Märcö et Quintö una est: Iulia. 2. Iuliae duo_sunt: Marcus et Quintus. 3. Frater Aemiliae, cui_est Aemilius, _ rum est. 4. Publius _ est; alia _ liberö- sunt Marcus. Quintus, Titus. 5. Paulus non praenomen, sed_est. 6. Aemilia_est quod frater eius procul ab ea abest. 7. Liberi: "Ubi est avunculus noster?" Iulius: "Avunculus_ est in Germania." 8._Romanus pilum et_et scutum_[= portat]. _et gladius et_ 9._ 10. Miles est vir _sunt_ r= aui anna fertl. militis Römani. Exercitium 4 1. Quis est fräter Märci? ... 2. Quae soror Marci est? 3. Quot frätres sunt Iüliae? ... 4. Märcö quot soröres sunt? ... 5. Quot filii et quot filiae Iüliö sunt? ... 6. Quod nömen est filiae? ... 7. Filiis quae nömina sunt? ... 8. Quod nömen mätri est? ... 9. Quod cognomen est Iüliö? ... . Num 'Quintus' cognomen est? ... Quot nömina virö Romano sunt? ... 12. Quid est praenömen? ... 13. Quis est avunculus Märci? ... Quot frätres sunt Aemiliae? ... Cur Aemilia tristis est? ... 16. Ubi est fräter Aemiliae? ... 17. Estne Aemilius mercätor Römänus? . Quid miles Römänus fert? ... 10. 11. 14. 15. 18. Lectio secunda (versus 36—91) Fxercitium 5 1. Mil_Römänus bona arma fert. 2. Bona arma ä mil_Romano feruntur. 3. Arma mil_Römäni sunt gladius, scutum, pilum. 4. In Germania multi mil_sunt, et ped_et equ _est, et ped_ et 5. In Germania magnus numerus mil_ equ_. 6. Equ est mil_qui equö vehitur; qui pedibus it ped_est. 7. Pilum ped_ Römäni nön tam longum est quam hasta equ_. 8. Pilum ä ped_Romano fertur, hasta ab equ fertur. fclxercitium 6 Kxempla: Gladius longus. Gladius brevis. Hasta longa. Hasta brevis. 1. Gladius long_nön tam lev_est quam gladius brev 2. Hasta brev_nön tarn grav est quam hasta long . 3. Saccus Lěandri magn et grav_est, Saccus Syri est parv et lev_. 4. Quintus est puer crass_, Marcus puer temi est. 5. Aemilia nön laet_, sed trist_est. 6. Capillus Aemiliae nön brev_, sed long est. Lectio II miles militjis pedes pedit|is eques equit|is -us -us -a -a -us -IS -a -is cap. xii exercitia 7-10 exercitia 11-12 cap. xn 7 l-Tapf linpfi Inno- pt tpmi est' T-1 it. Graeci et Galii iam exercit Romanis parent. / . XlaCL lill^d IVJA-lli t/L ^ J-8. Haec tinea est brev_et crass_: [—]. Multi Graeci et Galii in exercit Römänis militant. 8. Duces exercit Römänörum ä militibus suis nön discědunt. Exercitium 7 A nön tam -us/-a/-is est Exemplum: Marcus nön tam crassus nec tarn gravis est quam Quintus Kxcrcitium 11 quam B = B -ior est = Quintus crassior et gravior est quam Marcus. 1. Milites pilis et gladiis ac quaint 1. Via Latina nön tam longa est quam via Appia = ... 2. Pueri nön armis, sed pugnant. arcus 2. Cornelius nön tam pecüniösus est quam Iülius = ... J. est miles qui ex equö pugnat. barbarus 3. Syra nön tarn formösa est quam Aemilia = ... 4. Aemilius nön eques, sed est. bellum 4. Quintus nön tarn levis est quam Marcus = ... 5. Gladius qui ä pedite nön est longus et , sed brevis 5. Saccus Syri nön tarn gravis est quam Lěandri = ... et levis. contra 6. Capillus Iüliae nön tam brevis est quam Märci = ... (.. Gladius brevis nön gravis, sed est. dlvidere 7. Medus nön tarn probus est quam Dävus = ... Pedes hastam longam et gravem \= portärel nön potest. dux 8. Digitus quärtus nön tarn longus neque tarn crassus est quam digi- 8. Graeci et Römäni nön sunt homines ut Germäni \= eques tus medius = ... ílu..... fw - atquel Britanni, qui Germäniam et Britanniam exercitüs Prövincia est imperii Römäni. ferre fertur Exercitium 8 10. Dänuvius flümen Germäniam ab imperiö Romano finis cenetivus partitřvus Exemplum: Prövincia est pars imperii RömänL 11. Dänuvius est imperii Römäni. gravis (< partTrT) 1. Littera est pars vocäbul_. 12. Graecia Graecörum est. hostis 2. Umeri et pectus partes corpor_hümän_sunt. 13. Römäni Germänös pugnant; Germäni enim incolere 3. Manus pars bracchi_est ut pes pars crflr est. Römänörum sunt, ac est inter Romanos et Germänös. levis 4. Atrium et peristylum partes vill_Römän_sunt. 14. Höstes exercitum Römänum |= timentl. metuere 5. Praenömen est pars prima nömin_Römän_. 15. Qui exercitui imperat exercitüs est. militäre 6. Aegyptus pars Äfric_est. 16. Hispäni, qui in Romano [= milites pars 7. Magna pars Euröp_est in imperiö Romano. sunt], nön modo gladiös et pila, sed etiam patria que ferunt. pedes Exercitium 9 pugnäre imperäre/pärére + dat Exempla: Pater filiö et filiae imperat; liberi patri suö parent. Kxercitíum 12 pugmis 1. Dominus serv_suö imperat; servus domin_su_päret. 1. Quid agunt milites Römäni in Germania? ... sagitta 2. Domina ancill_suae imperat; ancilla domin_su_päret. 2. Quibus armis milites Römäni pugnant? ... 3. Iülius Med_imperat: "Veni!" nec Medus e_päret. -> .v Quid est eques? ... 4. Marcus sorör_su_imperat: "Tacě, Iülia!" neque ea frätr_ 4. Aemiliusne eques est? ... su_päret. 5. Quam longum est pilum Aemilii? ... 5. Dux milit imperat, militěs due su parent. (v Estne longus gladius eius? ... 6. Römäni Gair_imperant, Galli Römän_parent. ■I': 7. Suntne Graeci homines barbari? ... 7. C dominö Dävus päret? Dominus c_Dävus päret est Iülius. 8. Estne Germania prövincia Römäna? ... 9. Quid est prövincia? ... Exercitium 10 10. Quam provinciám Galií incolunt? ... -us -us 1. In Germania magnus exercit_Römänus est. 11. Quod flümen Germäniam ä Galliä dividit? ... -um -us 2. In exercit_Romano multi militěs sunt. 12. Quae flümina fines sunt imperii Römäni? ... -us -uum 3. Dux exercit est qui exercit dücit. 13. Quae est patria Germänörum? ... -uT -ibus 4. Dux Römänus magno exercit_imperat. 14. Cur Römäni contra Germänös pugnant? ... -Ü -ibis 5. In Germania et in Britannia magni exercit_Römäni sunt, qui 15. Cui exercitüs Römänus päret? ... contra magnös nostrum exercit pugnant. CAP. XII EXERCITIA 13-15 EXERCITIA 16-17 CAP. XII Lectio III Lectio tertia (versus 92—142) 5. Cum hostěs castra , Roman! ascendunt. fortis 6. Hostěs castra nön possunt, quia Römam castra fossa Exercitium 13 fugere gladius/hasta gravis 1. Aemilius, qui miles fort est, gladium brev et lev fert. 7. Hostěs pila in castra nön possunt. iacere scutum grave 2. Militi fort_Roman_est gladius brev_et lev_. 8. 1= equitěs] in hostěs facit. impetus -us/-a -is 3. Miles Römän_gladiö brev_et lev_armätus est. 9. Hostěs arma ad terram iaciunt ac latus -um/-am -em 4. Roman!, milites fort_, gladiös brev_et lev ferunt. 10. Miles non fugit et sine [= timörel hostěs oppugnat. metus -i/-ae -is 5. Militibus fort Roman sunt gladii brev et lev_. 11. Rhenus est flumen longum et latum et milia -o/-ae -i 6. Milites Römän gladiis brev et lev armäti sunt. oppugnäre -o/-a -T 7. In änulö Aemiliae est gemma magn_et grav Exercitium 16 passus -urn -e 8. Aemilia gemmam habet magn et grav 1. Ubi habitant milites Römäni? ... vällum -i/-ae -es 9. Aemilia gemma magn_et grav_örnätur. 1 2. Ubi sunt castra in quibus Aemilius habitat? ... -os/-as -es 10. Pretium gemmae magn et grav_est sestertii centum. i,, 3. Cur null! pueri in castris habitant? ... -6rwn/-arum -ium 11. Aemilia mult_gemmäs grav_habet. 4. Quid est circum castra Römäna? ... -is -ibus 12. Magnum est pretium gemmärum .grav 5. Quam altum et quam longum est vällum caströrum? .. -a -ia 13. vocäbulum nön long sed brev_ est; in höc vocäbulö 6. Quot portae in castra dücunt? ... brev_duae litterae sunt. 7. Quam lata via est inter duäs portas? ... 14. Ös et pes vocäbula nön long_, sed brev_sunt. 8. Cum castra oppugnantur, quid agunt Römän!? ... 9. Quibus armis vällum defenditur? ... Exercitium 14 10. Quid facit miles fortis qui ab hoste petitur? ... gladius/hasta gravior 1. Via Appia long et lät est quam via Latina. 11. Quo fugiunt German!? ... scutum gravius 2. Multae viae long et lät sunt quam via Latina. 12. Cur plla Germänörum procul iac! nön possunt? ... 3. Saccus Syri lev est quam saccus Leandri. 13. Cur Germania ä Römänis nön expugnätur? ... -ior -idres 4. Syrus saccum lev portat quam Leander. 14. Num Roma ab hostibus expugnäri potest? ... -idrem -idres 5. In saccö lev sunt pira. -ioris -idrum 6. Iülius nömen brev est quam Cornelius. Lectiö grammatica (versus 143—225) Lectio grammatica -ion -ioribus 7. Litterae Graecae nömina long habent quam Latinae. -idre -ioribus 8. Römäni pilis brev et lev pugnant quam Exercitium 17 Germäni. Declmätiö quärta declinatio iv -ius -idra 9. Milites Römäni fort sunt quam German! et due! fort Exemplum: man\us, gen. sing, -üs, f. (gen. -üs) parent quam ill!. . Sing. Plür. sing. plür. 10. Dux Römänus fort est quam dux Germänörum et militibus 1. Nöm. man_ man_ nöm. -us -üs fort imperat quam ille. 2. Acc. man man acc. -um -üs 11. Cornelius equum förmös habet quam Iülius; Cornelius \ 3. Gen. man man gen. -üs -uum dominus equ! förmös est. 4. Dat. man man dat. -ui -ibus 12. Örnämenta feminam pulchram pulchr facere possunt. , 5. Abl. man man abl. -ü -ibus 13. Quod ornamentům pulchr est quam änulus gemmätus? 6. Manibus est aut plürälis. i 7. Manu singuläris est. Exercitium 15 8. Manul est. altus 1. Milites Römäni in habitant. 9. Manum est. castra 2. Circum castra vällum et est. ' 10. Manus est. defendere 3. Vallum prope x pedes est et duo \wm\ 11. Manüs est singuläris aut aut dividere longum. : plürälis. a rruop ractra in dn5s nartes centum pedes est. > 12. Manuum est. T" li CAP. XII EXERCITIA 18-19 adiecfivum děcl. I et li mase. sing. plür. nöm. -US -T acc. -um -ÖS gen. -T -örum dat. -5 -is abl. -5 -Ts voc. -e fem. nöm. -a -ae acc. -am -äs gen. -ae -ärum dat. -ae -Ts abl. -ä -Ts neutr. nöm. -um -a acc. -um -a gen. -T -örum dat. -ö -Ts abl. -ö -Ts adiectlvum děcl. in masc./fem. sing. plür. nom. -is -ěs acc. -em -ěs gen. -is -ium dat. -T -ibus abl. -T -ibus neutr. nöm. -e -ia acc. -e -ia gen. -is -ium dat. -T -ibus _r Exercitium 18 Exemplum: Mürus altus. Porta alta. Valium altum. 1. Alt\us -a -um est_ Singuläris Masc. Fem. 2. Nöm. alt_ alt_ alt alt 3. Acc. 4. Gen. 5. Dat 6. Abi. 7. Voc. alt_ alt_ alt_ alt alt_ alt_ alt Neutr. alt_ alt_ alt_ alt_ alt primae et secundae declinätiönis. Plürälis Masc. Fem. alt_ alt_ alt_ alt_ alt_alt_ alt_ alt_ alt alt Neutr. alt_ alt_ alt_ alt_ alt 8. Masculinum: altus est altos alti singuläris aut 9. Femininum: alta est _ , altum _plürälis, _ plürälis, alte singuläris, altam _, altäs altae_ plürälis, altä aut singuläris aut 10. Neutrum: altum est ris, alta aut aut 11. Masculmum et neutrum: altf est _ _aut_ singuläris, altörum _, altarum _singulä- plürälis. _ singuläris, altö 12. AltTs aut pluralis est. Exercitium 19 Exemplum: Saccus gravis. Gemma gravis. Scütum grave. 1. Grav\is -e est adiectlvum_ declinätiönis. Singuläris 2. Nöm. 3. Acc. 4. Gen. 5. dat. 6. Abi. 7 Masc./Fěm. grav_ grav_ grav_ grav_ grav_ Neutr. grav_ grav_ grav_ grav_ grav_ Plürälis Masc./Fěm. grav_ grav_ gi-av_ grav_ grav_ Neutr. grav_ grav_ grav_ grav_ grav Masculmum et femininum: gravis est _ singuläris, gravem _, graves_____ aut aut plü- rälis. . Neutrum: grave est ris, gravia__ aut aut sineiilaris. __singula- plürälis, gravis EXERCITIA 20-1 CAP. XII-XHI 9 10 Gravi aut Gravibus 11. Gr avium aut _singularis est. _plürälis est. est. Exercitium 20 Comparätivus Exemplum: Gladius longior. Via longior. PTlum longius. 1. Longior -ius -iör\is est Singuläris Masc/Fěm. longior longior_ 1. Nöm. 2. Acc. 3. Gen. 4. Dat. 5. Abi. longior_ longior_ longior_ 7. Masculinum et femininum: longior est longiörem _ _ Neutr. longius longius longior_ longior_ longior_ _adiectivi. Plürälis Masc./Fěm. longior_ longior longior longior_ longior_ Neutr. longiör_ longiör_ longior■_ longior_ longior aut 8. Neutrum: longius est läris, longiöra_ 9. Longiöre_ 10. LongiörT__ plürälis. aut singuläris, longiöres _singu- aut plürälis. singuläris est. est. 11. Longiöribus est 12. Longiöris_ 13. Longiörum est _ aut plürälis. est. CAPITVLVM TERTIVM DECIMVM Lectio prima (versus 1—45) Kvercitium 1 1._ 2._ 3. 4._ 5._ 6._ 7. mensis mensis [i] est. _[n]. _ mensis měnsis mensis měnsis měnsis 9. 10. 11. 12. mensis _ _ měnsis měnsis _[m]. _[rv]. _M-. [vi]-_ [vu]. _[via]. _[K]. mensis měnsis [xi]. [xii]. comparätivus (comp.) masc./fem. sing. plür. nöm. -ior -iöres acc. -iörem -iöres gen. -iöris -iörum dat. -iörT -iöribus abl. -iöre -iöribus neutr. nöm. acc. gen. dat. abl. -ms -íora -ius -iöra -iöris -iörum -iörT -iöribus -iöre -iöribus Cap. XIII Lectiö I deeimus duodeeimus nönus octävus primus quärtus quíntus secundus septimus sextus tertius ündeeimus cap. xiii exercitia 4-6 cap. xn: aequus annus dies dimidius ducentl duodetrigintä erat facies finis höra igitur initium item mäne mensis meridies nöminäre nunc nox postremus saeculum sexägintä tempus trecentl trigintä tunc ündecim ündetrigintä vel vesper Exercitium 2 1._dividitur in duodecim menses. 2. Iänuärius_anni primus est. 3. December est měnsis anni_. 4. In anno sunt qumque [cccLXv] 5. est centum anm: duo saecula sunt [cc] anni. Centum anni saeculum est longum Tempore antiquo Marthas měnsis primus 7. Měnsis Ianuarius ä deo Ianö ___ 8. Iänus est deus Römänus cui duae 9. 10. 11. 12. 13. 14. [= nomen habet], sunt. [= illö tempore] October mensis octavus erat, autem Iänuärius est mensis primus; October_ ergo O.] měnsis decimus est. Februärius_ [xxvni] aut_ habet. Cěteri_[xi] měnsěs longiöres sunt. die Aprilis habet. [xxx] dies habet; Iunius xxx dies pars anm. diel est. dividitur. _nöminätur, diem dlvidit in duäs 15. Sex menses sunt_ 16. Prima pars die! est_. 17. Dies est tempus a mane ad_ 18._est tempus a vespero ad mane. 19. Mane est _______ diei, vesper_ 20. Dies in duodecim_ 21. H5ra sexta, quae_ _partes. Exercitium 3 1. Quot menses sunt in annö? ... 2. Qui mensis anni primus est? ... 3. Qui est mensis anni postremus? ... 4. Quot dies habet annus? ... 5. Numhomö ducentös annös vlvere potest? ... 6. Ä quo nöminätur mensis Iänuärius? ... 7. Quot oculös et quot öra habet deus Iänus? ... 8. Cur mensis nönus September nöminätur? ... 9. Quot dies habet mensis September? ... 10. Quam longus est mensis October? ... 11. Estne mensis Februärius longior quam Märtius? ... 12. Quae est pars diel postrema? ... 13. In quot höräs dividitur dies? ... 14. Quot menses sunt dlmidia pars anni? ... Exercitium 4 Exemplum: Iülia duäs höräs dormit. 1. Homo sänus centum ann vivere potest. 2. Nemo ducent_ann vivit. 3. Cards duodecim ann vlvere potest. 4. Medus mult hör_in sole ambulat. 5. Aemilius sex mens_in Germania militat. 6. Quintus trěs di_et trěs noct_in lectö iacet. 7. Mílitěs pauc_hör_dormiunt. Lectio secunda (versus 46-101) Exercitium 5 1. Nullus mensis brev_ brev_est. 2. Sol est Stella clar_ est. 3. NIlus flumen long_et lat_ id flumen Africae long_ 4. NullI mllites fort_ fort_sunt. 5. Tiberius praenomen long_ praenomen Latlnum long_ est quam Februärius: is mensis anni quam cěterae stěllae: sol Stella clar_ est quam cetera flumina Africae: et lät est. sunt quam Romani: Romani mllites est quam cetera praenömina: id est. . Verba ire et dare breviöra sunt quam cetera verba Latina: ea verba Latina brev_sunt. . Meridiě söl alt_in caelö est quam ante et post meridiem: meri- diě söl alt est in caelö. 8. Medus: "Nulla fěmina tam formosa aut tam proba est quam Lydia: ea fěmina formos_ac prob_est!" Exercitium 6 1. Di_est tempus á mane ad vesperum. 2. Hora sexta di_dlvidit in duás aequas partes. 3. Vesper est finis di_. 4. Di_primo měnsis Septembris nomen est kalendae Septembrěs. 5. Di_quints decimo post lůnam novám luna plena est. 6. Aestáte di_longiorěs sunt quam noctěs. 7. Annus ccclxv di__habet; numerus di_magnus est. 8. Přimis měnsium di_ nomina sunt kalendae Iánudriae, Februáriae, Mártiae, AprTlěs, cětera. 9. Měnsěs incipiunt ab iis di_qui kalendae dicuntur. accusativus temporis Lectio II -ms -iorěs -íssrrmis -issima -issimum -issimi -issimae -issima -es -em -ei -ěi -ě -es -ěs -ěrum -ebus -ěbus CAP. XIII EXERCITIA 7-9 EXERCITIA 10-12 CAP. XI] aequinoctium aestäs atque autumnus calidus clärus exiguus forma frigidus glacies hiems ldüs illüsträre imber incipere kalendae lacus lüna lux nix nônae obscürus operire Stella tôtus urbs věr Lectio III (nunc) est sunt (tunc) erat erant Exercitium 7 Nön söl, sed et lücent nocte. lunae a sole venit; itaque luna nön tam est quam sol. Söl terram et lünam lüce suä_. Nön_lüna lüce sölis illüsträtur; ea pars lünae quae nön illüsträtur est. 5. Cum luna nova est, 6. Lüna dimidia [= parva] pars eius videtur. 7. Dies měnsis i dicitur habet litterae D. , v aut vil 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. A. d. vín kal. Apr. et a. d. vín kal. Oct._ nam iis diébus nox aequa est_dies. Tempora annl sunt ver,_, autumnus, _ä Märtiö,_ä Septembri_ facit]. Aestäs nön tempus_, sed tempus _ xiii aut xv dicuntur, [= mitium est. Eö tempore multi Römäni Hieme nön sölum_ Hieme _[: Römam] relinquunt. sed etiam dě nübibus cadit. Germaniae glacie Germam pueri super _ lacuum ludunt. Exercitium 8 1. Unde venit lux lünae? ... 2. Num töta lüna söle illüsträtur? ... 3. Qui dicitur dies tertius decimus mensis Aprilis? ... 4. Quo mense longissimi sunt dies? ... 5. Quae sunt quattuor tempora annl? ... 6. Ä quo mense incipit annus? ... 7. Quod annl tempus incipit ä mense Decembri? ... 8. Qui mensis annl frigidissimus est? ... 9. Cur multl homines urbem relinquunt aestäte? ... 10. Quandö folia de arboribus cadunt? ... 11. Quandö arbores no vis foliis örnantur? ... 12. Qui dies annl brevissimus est? ... Lectiö tertia (versus 102-149) Exercitium 9 1. Antlquls temporibus Märtius mensis primus_. 2. September, qui nunc mensis nönus_, tunc mensis septimus 3. Tunc Roma urbs non tarn pulchra_quam nunc 4. Tunc Römäni pauciöres_quam nunc_. Exercitium 10 1. Aestát_diěs longiorěs sunt quam hiem_. 2. Mens_Marti_et mens_Septembr_dies aequi sunt ac noctěs. 3. Hór_sext vel meridi_sól altissimus est. 4. Quando lucet luna? Luna noct_hlcet. 5. Di_octáv post lunám novám lůna dimidia est. 6. Věr_arborěs no vis foliis ornantur. 7. E_tempor_avěs nídós faciunt. Exercitium 11 1. Estne Quintus in cubicul5 suo? ... 2. Estne obscurum cubiculum Quinti? ... 3. Cur Aemilia fenestram claudit? ... 4. Cúr Quintus horas longas esse putat? ... 5. Quod tempus est anni? ... 6. Á qu5 nSminatur měnsis Iulius? ... 7. Quod nomen el měnsi erat ante tempus Caesaris? ... 8. Num Iulius vel Qulntllis měnsis quintus est? ... 9. Cur Quintus dormíre non potest? ... 10. Ubi sol lucet cum nox est in Italiá? ... 11. Quando homines dormiunt? ... 12. Quae urbs est caput imperii Romani? ... Lěctio grammatica (versus 150-176) Exercitium 12 Děclinatio qulnta Exemplum: di\ěs, gen. sing, -ěi, m. 1. Nom. 2. Acc. 3. Gen. 4. Dat. 5. Abl. 6. Diě est_ 7. Diěbus_ 8. DiěJ est_ 9. Diem_ 10. Diěrum_ 11. Diěs est Sing. di_ di_ di_ di_ di Plůr. di_ di_ di_ di_ di singularis. aut aut plürälis est. _ singuläris. est. est. singularis aut aut ablativus temporis Lěctio grammatica declinatió v (gen. -ěí) sing. plür. nom. -ěs -ěs acc. -em -ěs gen. -ěT -ěrun dat. -ěí -ěbus abl. -ě -ěbus plurälis. 5. Ante tempus Caesaris menši septimo nomen Qulntllis. CAP. xm-xrv EXERCITIA 13-1 EXERCITIA 2-4 CAP. Jí Exercitium 13 Exercitium 2 Exempla: Februärius mensis brevis. est, brevior quam ceten menses: 1. Uterque puer in lectö [= iacet]. an Fehruärius mensis annl brevissimus est. 2. Uter puer dormit, Märcusne Qulntus? apertus positivus (pos.) 1. Brev\is -e positivus est; brevior -ius est; brevis- 3. Marcus dormit, sed Qulntus clausus comparätivus (comp.) sim\us -a -um est 4. Marcus nön aegrötat, sed cubäre superlätlvus (sup.) Masc. Fem. Neutr. 5. Äer frigidus per fenestram intrat. gallus 2. Pos. alt_ alt_ alt__ 6. Fenestra Qulntl nön aperta, sed est. hodiě pos. -us -a -um / -is -e 3. Comp, alt alt alt 7. Puer vigiläns canere audit: "Cucurrü!" mihi comp, -ior -ius 4. Sup. alt alt alt 8. Dävus: " pes tuus sě habet [= höc diě]?" quömodo sup. -issim\us -a —um 9. Qumtus: "Dä aquam, Dave!" Dävus ei aquam dat. valěre 5. Pos. brev brev brev_ vigiläre 6. Comp. brev brev brev Exercitium 3 7. Sup. brev brev brev 1. Cur Marcus quietus in lectö suö cubat? ... 2. Cur alter puer vigilat nec dormlre potest? ... 3. Uter e duöbus pueris aegrötat? ... Cap. XIV CAPITVLVM QVARTVM DECIMVM 4. Pesne solum dolet Quintö? ... 5. Suntne magna cubicula puerörum? ... Lectiö I Lectiö prima (versus 1-32) 6. Uter puer fenestra apertä dormit? ... 7. Cur fenestra Qulntl clausa est? ... Exercitium 1 8. Quid audit Qulntus? ... Exempla: 9. Cur Marcus gallum nön audit? ... uter utra utrum? Uter servus, Dävusne an Medus? i 10. Quid gallus caněns salutat? ... A-ne an Bl Uterque servus: et Dävus et Medus. 11. Quem vocat Qulntus? ... alter -era -erum: Alter servus: aut Dävus aut Medus. 12. Quömodo se habet pes Qulntl hodie? ... aut A aut B Neuter servus: nec Dävus nec Medus. 13. Cur Qulntus noctem longam esse putat? ... uter- utra- utrum-que: 1. Duo puerl in hortum eunt,' puer ambulat, currit. 14. Quid Dävus puerö aegrö dat? ... et A et B 2. ě duöbus pueris currit? Qulntus currit. ambulat? neuter -tra -trum: ambulat. ,j „ Lectiö secunda (versus 33- 74) Lectiö II nec A nec B 3. Iülius: "Curre, Märce!" Iam puer currit, et Marcus et Qulntus; puer ambulat, nec Marcus nec Qulntus. Exercitium 4 4. Aemilia et Lydia sunt duae fěminae: femina Römäna Exempla: est, Graeca. 1 Servus ambuläns = servus qui ambulat; servi ambulantes = servi qui [1] -ans -antes 5. ě duäbus feminls est Graeca? Lydia est Graeca. ambulant. -antia 6. femina pulchra est, et Aemilia et Lydia; Membrum dolens = membram quod dolet; membra dolentia = membra [2] -ěns -entěs fěmina foeda est, nec Aemilia nec Lýdia. i quae dolent. -entia 7. NIlus et Rhenus sunt duo flümina: flümen in Africa est, " Puella caněns = puella quae canit; puellae canentěs = puellae quae [3] -ěns -entěs in Europa. canunt. -entia 8. ě duöbus flüminibus in Africa est, Nilusne an Rhenus? ä Puer dormiěns = puer qui dormit: pueri dormientěs = = pueri qui dor- [4] -iěns -ientěs NIlus in Africa est. miunt. -ientia 9. flümen magnum est, et NIlus et Rhenus; 1. Puella plör f= quae plöratl; puellae plör [= quae plö- flümen parvum est, nec NIlus nec Rhenus. rant]. [ 2. Puer rid [= qui ndet]; pueri rid \= qui ridentl. 3. Cor palpit [= quod palpitatl; corda palpit f= corda quae palpitant]. EXERCITIA 9-11 Exercitium 9 rěs rěs 1. Sine pecüniä nulla r_emi potest. rem rěs 2. Medus Lýdiae r_pulchram emit. rel rěrum 3. Pretium eius r_est centum sestertii. rel rěbus 4. EI r nömen est 'änulus gemmätus'. ré rěbus 5. Eä r_örnätur digitus. 6. In tabernls Römänls multae r_emi possunt. 7. Qui magnam pecüniam habet multäs r_emere potest. 8. Magnus est numerus eärum r quae Römae emi possunt. 9. Villa Iülii multls r pulchrls örnätur. Exercitium 10 1. Quid est toga? ... 2. Utrum bracchium virö togätö nudum est? ... 3. Cur miles Römänus togam nön gerit? ... 4. Quid miles manu sinistra gerit? ... 5. Cur Marcus calceös poscit? ... 6. Quo eunt Dävus et Marcus? ... 7. Qui sunt in ätriö? ... 8. Quid est ante parentěs? ... 9. Quo it Aemilia? ... 10. Quid mäter flliö aegrötantl dat? ... 11. Quid pater dat flliö valentl? ... 12. Quäs res Marcus sěcum fert? ... 13. Quis cumpuerls Ire solet? ... 14. Quid dicit puer discěděns? ... 15. Quid pater respondet? ... Lěctič grammatica Lectiö grammatica (versus 133—150) participium (part.) Exercitium 11 1. Vocä\re Inffnltlvus est. Vocä\ns est [1] -á\ns-a\nt\is 2. Vidi\ns, pön\ens, audi\ěns sunt. [2] -ě\ns e\ntlis 3. Inflnitlvus volare, participium vol [3] -ěns -ení\ is 4. Inflnitlvus seděre, participium sed (-i\ěns -i\ent\is) 5. Participium ducěns, mflnitlvus due [4] -i\ěns'-i\ent\is 6. Participium veniěns^ Inflnitlvus ven 7. Participium faciěns, Infínltlvus fac_; item participium capiěns, iaciěns, fugiěns, pariěns, accipiěns, aspiciěns, Infinltivus cap_, iac_, fug Par__- accip_aspic_. EXERCmVM 1 CAP. XV Singularis Plürälis masc./fěm. Masc./Fem. Neutr. Masc./Fěm Neutr. sing. plür. 8. Nöm. voläns vol vol vol nöm. -ns -nt\ěs 9. Acc. vol vol vol vol acc. -nt\ em -nt\ěs 10. Gen. vol vol vol vol gen. -nt\ is -nt\ium 11. Dat. vol vol vol vol dat. -nt\f -nt\ibus 12. Abl. vol / vol / vol vol abl. -nt\e/i -nt\ ibus neutr. 13. Nöm. canens can can can nöm. -ns -nt\ ia 14. Acc. can can can can acc. -ns -nt\ ia 15. Gen. can can can can gen. -nt\is -nt\ium 16. Dat. can can can can dat. -nt\-T -nt\ ibus 17. Abl. can / can / can can abl. -nt\ eli -nt\ ibus 18. Mascullnum et femimnum: volans, caněns est singularis volantem, canentem volantěs, canentěs aut plürälis. 19. Neutrum: voläns, canens aut singularis est, volantia, canentia aut plürälis. 20. Volante, canente est. 21. Volant! aut singularis est, vo- lantibus aut 22. Volantis, canentis est i volantium, canentium plürälis. CAPITVLVM QUINTVM DECIMVM Cap. XV Lectiö prima (versus 1-40) Lectio I Exercitium 1 1. Delia: "Ego laeta . Nonne tü laeta , Syra?" ego sum habeö 2. Syra: " laeta nön . Cur tü laeta , Delia?" tü es haběs 3. Delia: "Laeta , quia Leander me amat: amicus meus is/ea est habet ; arnica eius 4. Delia amicum habe_, itaque_laeta 5. Delia: "Nonne tu amicum habe_, Syra?" 6. Syra: "Ego amicum non habe_." 7. Delia: "Cur amicum n5n habe_?" 8. Syra: "Amicum non habe_, quia formosa non_._amicum habe_, quia femina formosa_ CAP. XV EXERCITIA 2-4 EXERCITIA 5-6 CAP. X Exercitium 2 7. Marcus: "Nös rid cum te canere aud , Iülia, quia te [4] -iö -Imus antequam 1. Diodöras Märci est; Marcus Diodöri male canere put !" -Is -Itis at est. 8. Quintus: "Ego nön rid__cum te canere aud_." -it -iunt cönsldere 2. Diodöras puerös verberat; eö modo magister discipulös 9. Iülia: "Aud ne, Märce? Quintus nön rid_cum me canere discipulus improbös solet. aud . Cur tü nön rid_, Quinte? Tüne me bene canere exclämäre 3. Diodöras enim magister est. put_?" iänua 4. Sextus primus ad advenit. 10. Quintus: "Ego put te vöcem satis pulchram habere. Nön male lüdus 5. Magister inträns discipulum salütat eumque iubet: can_, ut parva puella." magister "Salvě, Sexte! !" 11. Iülia: "Ego bene can , at vös male can !" nöndum 6. [= deindel Sextus in suä cönsidit. 12. Quintus: "Nös nön male can , ut magnl pueri!" pünire 7. Discipulus r= tacěns] ante magistrům sedet. sella 8. Sextus iam adest, [= sed] cěteri discipuli adsunt. Exercitium 5 Severus 9. Magister Irätus : "Ö, discipulös improbös...!" 1. Marcus (ad Sextum et Titum): " magistrům nön salütätis... convenire statim 10. Titus r= ostium] pulsat lüdum intrat. 2. Sextus et Titus: "Id nön est: magistrům salütä- děsinere taciüis 11. Titus non intrat, sed primům iänuam pulsat. mus." domí tum : 3. Magister: "Verum dícitis. Marcus dlcit verum nön est." Inferior virga Exercitium 3_ ' 4. Magister Irätus Märci verberat. nisi 1. Quo it Marcus? ... 5. Tergum est pars corporis nös 2. Quis est Diodöras? ... 6. Marcus nön lacrimat, neque enim lacrimäre puerö Romano posterior 3. Cur Marcus magistrům suum metuit? ... quid 4. Quömodo magister discipulös improbös pünit? ... 7. Magister eum verberäre , atque puer ad sellam suam quod 5. Cui discipuli parent? ... reddere 6. Quis discipulus primus ad lüdum advenit? ... 8. [= cur] Marcus nön cönsidit? Nön cönsidit, quia pars tergi redlre 7. Quid facit Sextus cum magister intrat? ... ei dolet. sě 8. Cur irätus est magister? ... ' 9. Quintus nön in ludö, sed est. sl 9. Estne Sextus discipulus improbus? ... 10. Marcus: "Quintus dicit' aegrum esse'." tergum 10. Quid facit Titus antequam lüdum intrat? ... 11. Magister: " aeger est, in lüdum Ire nön potest." verum 11. Quid magister eum facere iubet? ... 12. Magister Märcum Tito tabulam iubet. vös 12. Cur Titus libram suum nön habet? ... 13. Magister: "Necesse est tě pünire, tabulam nunc reddis 13. Tüne magister/magistra an discipulus/discipula es? ... Tito!" Lectiö II Lectiö secunda (versus 41-95) Exercitium 6 1. Quis discipulus postrěmus advenit? ... Exercitium 4 2. Märcusne magistrům salütat? ... [1] -ö -ämus 1. Lěander saccum port ; item Syrus saccum port ' 3. Cur magister Märcum verberat? ... -äs -ätis 2. Dävus et Ursus lecticam cum dominö port 4. Cur Marcus nön lacrimat? ... -at -ant 3. Lěander: "Saccus quem tü port__, Syre, levior est quam is quem 5. Quo magister puerum redlre iubet? ... [2] -eö -emus ego port_." 6. Cur Marcus nön cönsidit? ... -es -etis 4. Dävus: "SaccI quös vös port , Syre et Lěander, leviöres sunt Quid est tergum? ... -et -ent quam lectlca quam nös port l 8 Ubi est fräter Märci? ... [3] -ö -imus 5. Iülia can . Pueri nön can , sed rid , quod Iüliam canere 9 Cur Quintus in lüdum Ire nön potest? ... -is -itis aud , nam pueri earn male canere put f 10 Quid magister puerös iubet? ... -it -unt 6. Iülia: "Cur vös rid , pueri, cum mě canere aud ? Nonne 11 Cur Marcus libram TitI habet? ... mě bene canere put ?" 12 Cur Titus nön potest malum reddere Märcö? ... CAP. XV EXERCITIA 7-8 EXERCITIA 9-10 CAP. XV Lectio III ego tú is nos vos ii sum sumus es estis est sunt possum possumus potes potestis potest possunt lectulus licěre nôs (acc) onměs prior recitäre vös (acc) Lectiö tertia (versus 96-128) Exercitium 7 1. Dävus et Ursus, qui dominum vehunt, iam fessi_ 2. Syrus et Leander saccös vehunt;_nöndum fessi 3. Dävus: "Nös fessi _Nonne vös fessi _ Leander?" 4. Syrus: "_fessi nön_. Cur_fessi __ Urse?" 5. Ursus: "Nös fessi_, quia dominus gravis_ Syre et Dave et 6. Dävus: "St! Dominus dormit;_quoque fessus_. 7. Ursus: "_qui vehitur fessus esse nön pot_." 8. Servi, qui dominum portäre iam nön pos_, lecticam in viä pönunt. Dominus excitätur. 9. Iülius: "Cur hie consistimus? Ubi_?" 10. Dävus: "In monte_. Iam té portäre nön pos_, domi- ne." 11. Iülius: "Quid me portäre nön pot_?" 12. Dävus: "TS portäre nön pos_ 13. Iülius: "Ego gravis nön_, nec lectica gravis _, quia mmis gravis 14. Ursus: "Sine te lectica gravis nön _ läre pot_?" 15. Iülius: "Fessus_: ambuläre nön pos_ 16. Dävus: "_nön tarn fessus_quam nös 17. Iülius: "Verum dicis: ego nön tarn fessus_ sed dominus_,_servi_ . Tüne apud lecticam ambu- quam vos ineipit. diseipuli dormiunt [= nullus disci- [= parvis Exercitium 8 1. Magister librum aperit ac 2. Dum magister recitat,_ pulus vigilat]. 3. Diseipuli tam bene dormiunt quam domi in lectis]. 4. Ergo posteriorem libri partem nön audiunt, sed tantum_ partem. 5. Magister eös verberat. Diseipuli: "Cur_verberäs?" 6. Magister: "__ verberö, quod aliö modo_excitäre nön possum." 7. In lüdö dormire nön Exercitium 9 1. Quid facit magister antequam recitäre ineipit? 2. Tötumne librum audiunt diseipuli? ... 3. Cur nön audiunt posteriorem libri partem? ... 4. Cur magister recitäre děsinit? ... 5. Quömodo magister diseipulös excitat? ... 6. Quid Marcus dicit magistro irätö? ... 7. Quömodo magister diseipulös pünit? ... 8. Cur diseipuli nön cönsidunt? ... 9. Cur magister eös ante selläs stäre iubet? ... 10. Quid magister seděns recitat? ... 11. Num in lüdö dormire licet? ... 12. Quid est lectulus? ... 13. Tüne stäns dormire potes? ... 14. Ubi vös dormire solětis, diseipuli? ... Lectiö grammatica (versus 129—170) Exercitium 10 1. Voc\ö, vocä\mus 2. Vocä\s, vocä\tis _ 3. Voca\t, voca\nt _ 4. Voc\ö persona _ prima est. est. est. plurälis. 5. Voca\s _singuläris est; voca\mus est_ secunda ___ est; vocä\tis est 6. Voca\t persona est; vocamt est Sing. 7. Pers. 1 am_ 8. Pers. 2 am_ 9. Pers. 3 am_ 10. Pers. 1 düc_ 11. Pers. 2 düc_ 12. Pers. 3 düc Plür. am_ am_ am_ düc_ düc_ düc Sing. vid_ vid_ vid_ fac_ fac_ fac_ Plür. vid_ vid_ vid_ fac_ fac_ fac_ Sing. Plür. aud_ aud_ aud_ aud_ aud_ aud_ s_ j_ es es_ es s Lectio grammatica persona (pers.) sing, plür pers. 1 -ö -mus pers. 2 -s -tis pers. 3 -t -nt [1] 1 -5 -ämus 2 -äs -ätis 3 -at -ant [2] 1 -eö -ěmus 2 -ěs -ětis 3 -et -ent [3] 1 -(i)ö -imus 2 -is -itis 3 -it -(i)unt [4] 1 -iö -imus 2 -is -itis 3 -it -hint