í TÍN
Oefeningen aprnmatica, ůust&cenfr
v    o schüren, ® SCHCiDßdee we z woo z dfn
GRAMMATICA Scheidbare werkwoorden
Zet het werkwoord tussen haakjes in de juiste vorm en in de aangegeven tijd. Voorbeeld:
Het opdienen van hele pauwen [ voorkomen - presens ] niet meer. Het opdienen van hele pauwen komt niet meer voor.
1. Nog niet zo lang geleden [ klaarmaken - imperfectum ] we alle maaltijden zelf.
2. We [ afwassen - imperfectum ] ook alles zelf.
3. Nu [ aanschaffen - perfectum ] de meesten van ons een magnetron en een afwasmachine.
4. We l inslaan - presens 1 alleen nog maar kant-en-klaarmaaltijden, dus nu hoeven we het etcn niet meer te [ klaarmaken - infinitief J en de borden hocven we ook niet meer te | afwassen - infinitief ].
5. Nu l uitzoeken - presens ] je in een Supermarkt kant-en-klaarmaaltijden.
6. Die zet je in de magnetron en dan [ inschakclen - presens ] je het apparaat.
7. F.vcn later [ opeten - presens ] je het gerecht met vcel smaak.
GRAMMATICA Scheidbare werkwoorden
Zet het werkwoord tussen haakjes in de juiste vorm. N.B. Niet alle werkwoorden zijn scheidbare werkwoorden. Voorbeeld:
Ik [ opstaan ] altijd vroeg.
Ik sta altijd vroeg op.
Ik ben van zijn gelijk [ overtuigen ].
Ik ben van zijn gelijk overtuigd.
1. Als de eetpiraat weer in ons restaurant [ opduiken ], bel dan meteen de politic
2. Het [ voorkomen ] in de Middeleeuwen vaak dat men tijdens diners vogels met veren en al [ opdienen ].
3. Om de aandacht van het publiek te trekken had de winkelier alle waar prachtig [ uitstallen ].
4. De bank heeft aan zijn verzoek om een lening te verstrekken [ voldoen ].
5. Het leven op de boerderij was heel anders dan ik me had [ voorstellen ].
6. Mijn moeder heeft er een hele tijd siecht [ uitzien ], maar nu zij geen volledige baan meer heeft, [ uitzien ] zij er weer veel beter.
7. De eetpiraat [ onderscheiden ] zieh in eerste instantie niet van de andere gasten.
8. Gelukkig hebben veel mensen de vliegramp [ overleven ].
9. Hij heeft een hoge positie bij dit bedrijf, maar hij [ misbruiken ] deze positie door te veel geld aan reizen en dinertjes te [ uitgeven ].
10. [ oppassen ] dat je de ovendeur niet [ aanraken ]. Hij is gloeiend heet.
11. Weet jij hoe het in de Middeleeuwen op feesten [ toegaan ] ?
12. De professor hield een veel te ingewikkelde voordracht en daarom [ aanslaan ] hij bij de studenten niet.
j  GRAMMATICA Scheidbare werkwoorden
Zet in de volgende tekst het werkwoord tussen haakjes in de juiste vorm.
Gezonde knollen
1_ Van oudsher is de Nederlander een aardappeleter. Hoewel de consumptie van
_ aardappelen als zodanig sinds de Tweede Wereldoorlog is [ teruglopen ], is het
_ gebruik van aardappelen in de vorm van voorbewerkte producten, zoals frites,
_ chips en nibbits sterk [ toenemen. ] Wij [ opeten ] aan deze producten zo'n
ü_ tien kilogram aardappelen per hoofd per jaar.
_ Er dient [ opmerken ] te worden dat aardappelen zeer gezond zijn. Dat geldt in
_ mindere mate voor patates frites en dergelijke producten, omdat ze een hoog vet-
_ gehalte hebben. Ze zijn zo lekker dat het moeilijk is er van te [ afblijven ].
_ Dus [ aankomen ] je er kilo's van.
Wist u dat de aardappel, deze gezonde knol, al in de zestiende eeuw uit Peru in Spanje werd [ invoeren ]? Het heeft echter tot de achttiende eeuw geduurd voor-dat de aardappel tot de rest van Europa was [ doordringen ]. Een legende vertelt dat een van de Franse koningen [ inzien ], dat aardappelen bij uitstek geschikt waren voor de volksvoeding. Hij maakte daarom veel Propaganda om het eten ervan te [ aanmoedigen ], maar de bevolking [ afwijzen ] het. - Toen [ overgaan ] de koning op een andere tactiek. Hij [ aanleggen ] rond zijn paleizen grote tuinen waarin hij aardappelen liet poten. Die tuinen werden met hekken [ afzetten ] en door wachters bewaakt. Hij [ vaststellen ] hierbij dat alleen de leden van het hof deze gezonde knollen mochten eten. Al spoedig klommen ondernemende lieden over de hekken, terwijl de bewakers, overeenkomstig de in-structie van de koning, dat oogluikend [ toelaten ]. De 'dieven' [ meenemen ] dan enkele knollen en gingen ze zelf verbouwen. Zo werd de aardappel in heel Frank-rijk als 'verboden vrucht' [ invoeren ].
Maak eenvoudige zinnen met behulp van onderstaande werkwoorden.
GRAMMATICA Scheidbare werkwoorden
A werkwoorden met prepositie
Voorbeeld: kijken naar* - Ik kijk naar het nieuws op de tv.
1. luisteren naar*
2. wachten op*
3. wennen aan*
4. duren tot
5.
6.
gelden voor betalen voor
B scheidbare werkwoorden Voorbeeld: opgeven - Ze geeft haar Studie niet op.
1. afrekenen
2. vaststellen
3. uitnodigen
4. teruglopen
5.
6.
toenemen
aanmoedigen
C scheidbare werkwoorden met prepositie Voorbeeld: invoeren in - De Spanjaarden voerden de aardappel in Europa in.
1. doordringentot
2. overgaan op
3. afblijven van
4. opmaken uit
Aj GRAMMATICA Lidwoord Vul de, het of een in of vul geen lidwoord in.
Ik heb [ 1 ] magnetron. In [ 2 ] magnetron warm ik voornamelijk [ 3 J kant- en-klare maaltijden op.
Ik ken [ 4 ] heerlijk Nederlands gerecht. [ 5 ] gerecht heet [ 6 ] hutspot. Het bestaat uit [ 7 ] peen, [ 8 ] uien en [ 9 ] aardappelpuree. Kunt u ons [ 10 ] gerecht uit uw eigen land adviseren?
In [ 11 ] middeleeuwen aten [ 12 ] rijke mensen [ 13 ] pauwen. [ 14 ] pauwen werden dan met [ 15 ] veren en al opgediend.
In [ 16 ] restaurant waar ik soms eet, kwam laatst [ 17 ] eetpiraat. Dat was [ 18 ] man die heel vriendelijk tegen [ 19 ] obers deed, maar probeerde weg te lopen zonder [ 20 ] rekening te betalen. [ 21 ] Eigenaar heeft hem toen [ 22 ] weg vers-perd. Hij is door [ 23 ] politie opgepakt. Er schijnen [ 24 ] verschallende eetpira-ten in [ 25 ] restaurants rond te lopen.
Kent u [ 26 ] verhaal van [ 27 ] invoeren van [ 28 ] aardappel in onze landen? Het is [ 29 ] zeer bijzonder verhaal.
GRAMMATICA Lidwoord
Hond in de magnetron
In [ 1 ] loop der jařen kom je als [2 ] journalist [ 3 ] heel wat gekke berichten tegen. Zo kreeg [4 ] mevrouw in Amerika ooit [ 5 ] ongekend hoog bedrag aan [6 ] schadevergoeding uitgekeerd van [ 7 ] fabrikant die [ 8 ] magnetronovens pro-duceert. [ 9 ] Mevrouw was met haar hondje in [ 10 ] regen uit wandelen geweest. Natuurlijk was [ 11 ] hondje nat geworden. Thuis gekomen besloot zij [ 12 ] hondje in [ 13 ] magnetron te drogen. Idioot, zult u zeggen, maar [ 14 ] Amerikaanse rechter dacht er anders over. [ 15 ] Fabrikant had niet in [ 16 ] ge-bruiksaanwijzing vermeld dat [ 17 ] drogen van [ 18 ] hondjes in [ 19 ] magnetrons niet kan. [ 20 ] Vrouw ontving [ 21 ] bedrag van [ 22 ] tienduizenden dollars.
Peer Pirus communis
Wetenswaardig De peren zonder schroefdraad zijn het smakelijkst. Lied Melancholiek maar welluidend Kammersängerlied, voor te dragen als Komkommer.
Uit: Drs. P., Tuindersliedboek
In een weemoedige, herfstige sfeer Peuzel ik mijn stukjes peer
De koude sluipt nader en de regen druizelt neer Ik ben alleen en zonder peer
De rozen zijn uitgebloeid, het is geen zomer meer Ik ben alleen en heb een peer
De avond valt ook steeds vroeger, wat ik ook probeer Ik schil de peer en snijd de peer
-3-
fD   rD   n 3
re   cd o
a re n 3   3 P
FT CTQ^ Crq_
p 03
O O
3 3
o- a.
n   u u
o e
a- 3
2" 33 5~
S   re S
OT   re -:
o
re
re re
2f o
3 s
o
re   re re
53 O
p
c 3
3 .
re n
O- re
p ' 3
ST re' re
re »
re „
re c_
r~ o
£ S-
re » re 3^3
re S re
n> cd rt
r-f r-ř
— 3 pi 3
|I S. 3; ™
ST re ft <
re   n re re
".DDK S
rr>        M        (II        " 3
S. B. g
Cl re ere
. 3
— re
SI   K 3-
5   re   <si ts*
re !s> a*
CP 14 O re
r=t- >1
re
era re . er >-t c
3
3 .
3 ' 3
3 p
re ?r re
o- 3
Q ~
O- n 5" °-
re e
re n O" re
3 7-
o
3
cr o
S- 5
" re
vi 3
a.
era'
3 D-
3 -
p era
3
5
3
era
re era re er re' D_
re 3 < p 3
a.
5'
3
re ^ re 3" 3 3
a
o <8
: v v s o w p
a. o a. 3
Hi a 3 S
s a 3 n "
rt   n s-
fi ft ^ ^ O S  5 <
,_    q_ ft n>
Q n 3
era S 5 Ě« 1
g. S'
ft o
C3
(D ScfytyVen
Grafiek
Onderstaand cirkeldiagram laat zien hoeveel liter van welke dranken in 1992 per hoofd van de bevolking is geconsumeerd.
a. Wat valt u op aan dit diagram?
b. Bent u er verbaasd over dat er 74 liter melk werd gedronken? Had u meer verwacht, of juist minder? Waarom?
c. Het cirkeldiagram heeft geen segment 'drinkwater'. Waarom niet, denkt u?
DORST
w!oW«nde bevolking in l/ter,,
Geen vergadering kan zonder en de dag is niet begonnen voordat een Nederlander een kopje kof-fie heeft gedronken. De con-sumptie van koffie - 's lands populairste drank - stijgt nog steeds. De Nederlander dronk in 1992 gemiddeld drie liter koffie meer dan een jaar eerder, namelijk 176,5 liter. Dit komt neer op bijna een halve liter koffie per dag, oftewel zo'n vien kopjes. Op de tweede plaats staat, met 86,5 liter, thee. Van de koude dranken staat bier op kop (83 liter), gevolgd door fris-drank.
Uit: NRC Handelsblad
-4-