Terminologie voor sensoriële ervaringen Rita Temmerman Vrije Universiteit Brussel http://st.depositphotos.com/1000128/403/i/950/depositphotos_4033398-Global-communication-concept.jp g Sensoriële ervaringen uitdrukken in woorden. Descriptoren en neologismen voor voeding en drank. van zintuigen naar woorden Descriptoren en neologismen beschrijven wat je proeft De zintuigen 1.Woorden en terminologie voor voeding en dranken 2.Descriptoren 3.Neologismen 4.Terminologie: een onderhandelingsproces Lekker of niet? •Ik vind dat lekker • • • •Ik vind dat niet lekker Hoe lekker vind je dat? Lekker • amazing, appealing, appetizing, delectable, delicious, delightful, divine, enjoyable, enticing, excellent, exquisite, extraordinary, fantastic, heavenly, luscious, marvelous, mouthwatering, pleasant, scrumptious, superb, tantalizing, tasty, terrific, wonderful, yummy... •aangenaam, appetijtelijk, delicieus, bekoorlijk, buitengewoon, enig, excellent, fantastisch, fijn, heerlijk, hemels, lekker, magnifiek, overheerlijk, prima, reuzelekker, smakelijk, uitmuntend, verrukkelijk, weldadig, zalig • delizioso, saporito, appetitoso, ghiotto, gustoso, squisito, stuzzicante, succulento, aromatico, fragrante, profumato buono, gustoso, gustosissimo, prelibato, ghiotto, delicato, soave, gradevole, ottimo, luculliano • Taal en proeven •We hebben geleerd om iets al dan niet lekker te vinden in een talige en culturele omgeving •Taal structureert ons begrijpen van onze leefwereld (Whorf) •Structureert (een) taal wat we proeven? Belichaamd begrijpen (zintuiglijk) •Menselijke kennis is belichaamd: •Interactie met de wereld via de zintuigen •EN •Denken van binnenuit (in een lichaam) •A. Krishna, N. Schwarz / Journal of Consumer Psychology 24, 2 (2014) 159–168 Proefopdracht: chocolade Belgische chocolade •Neuhaus •Galler •Godiva •Corné Port Royal •Café-Tasse •Leonidas •Cote d’Or •Jacques •Chocoladekwaliteit kan worden opgesplitst in vier sensorische domeinen: •het uitzicht •het aroma •de textuur •de smaak Chocolade proeven •http://choqoa.com/shop/chocolade-proeven/ •1. Kijken •De kleuren en texturen van chocolade komen in vele gedaantes als je een stukje afbreekt. Je hebt cacao van diep donkerbruin tot licht bruinrood, met soms brute en dan weer zachte egale texturen. •2. Ruiken •Hou de chocolade onder je neus en verken de aroma’s die vrijkomen. •3. Bijten •Neem het stuk in je mond en bijt een keer of twee de chocolade door, verdeel over je tong. Voel je die eerste smaak loskomen? • •4. Smelten •Laat de chocolade zacht wegsmelten, kauw gerust. Ontdek hoe de aroma’s veranderen hoe meer je proeft… • Overlegmoment •Vergelijk jouw proefervaring met die van 2 andere studenten Uitzicht •Kleur •Glans •Korreligheid aan het breukvlak Textuur •Knak •Hardheid •Romigheid •Smeltgedrag •Mondgevoel: •- Zanderigheid •- Filmlaag •- Droogheid •- Nasmaak • Aroma •WIT •Vanille •Boter •Melk/Room •Fruit •Honing •Karamel •Suiker •FONDANT •Cacao •Koffie •Grond •Hout •Plantaardig (gras, mos, hooi) •Fruit •Noten MELK Cacao Fruit Karamel Hout Koffie Noten Room/Melk Vanille Tabak Honing Smaak •MELK •Karamel Fruit •Melk/Room Cacao •Noten •Hout Marsepein •FONDANT •Cacao •Koffie •Tabac •Hout •Fruit •Grond • WIT Vanille Boter Melk/Room Karamel Fruit Honing Aromawiel fondantchocolade Cacao drop Fruit grond hout koffie leder noten planten tabak thee Uitzicht en textuurwiel Gelaagdheid Korreligheid Glans Kleur gladheid Filmlaag Droogheid Hardheid zanderiheid Aromawiel melkchocolade Drop Kokos Fruit Noten Honing Room/melk Karamel Koffie Cacao Tabak Hout vanille Chocolade: masterproef UGEnt •http://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/001/894/452/RUG01-001894452_2012_0001_AC.pdf • De verdeling van het taalwerk •Putnam’s (1975) hypothese van “division of linguistic labour”: • •Wie deel uitmaken van een maatschappij onderhandelen over de betekenis van de woorden die ze gebruiken •Een meerderheid van de taalgebruikers associëren woorden slechts met vage ‘‘stereotypes’’ die volstaan om elkaar te begrijpen. •Maar als er twijfel is en opheldering noodzakelijk lijkt laten ze de eindbeslissing over aan die leden van de maatschappij die de status van “expert” hebben. • •V. Smith et al. / Appetite 63 (2013) 129–140 • Emergent sociaal verspreid begrijpen • •Over woorden/termen voor voeding wordt onderhandeld door taalgebruikers binnen een groep. • •According to the Distributed Cognition (DC) approach, cognition is a relational process in which meaning and intentions are emergent products of social interaction, and in most situations they can be viewed as a kind of distributed phenomenon rather than as individual private mental acts • • •Lindblom, J (2015) “Meaning-making as a socially distributed and embodied practice.” In: Aesthetics and the Embodied Mind: Beyond Art Theory and the Cartesian Mind- Body Dichotomy / [ed] Alfonsina Scarinzi, Springer, the Netherlands, 2015: 3-19. Onderhandelen over terminologie Lexicons van descriptors •Lexicons zijn gestandardiseerde woordenschatlijsten die zo objectief mogelijk de sensoriële eigenschappen van consumenten producten beschrijven. • •Lexicons worden gebruikt door panels van specialisten om producten te beschrijven. Descriptief profileren van voeding •De evaluatie van de kwalitatieve en kwantitatieve sensoriële eigenschappen van een product door een of panel. •Verschillende methodes waaronder de •verbale methodes Descriptieve analyse •Door een klein aantal panelleden die de kwaliteit bepalen. •De eerste stap bestaat uit familiariseren en het ontwikkelen van een lexicon. •De tweede stap bestaat uit de training van de panelleden. •De derde stap bestaat uit het beoordelen van producten op basis van elk descriptief attribuut op een intensiteitsschaal. • •Valentin, Dominique et al. “Quick and dirty but still pretty good: A review of new descriptive methods in food science.” International Journal of Food Science and Technology 2012 : 1563-1578. • Chablis 2012 Domaine Nathalie en Gilles Fèvre •Lichtgeel, eerder bleek, voorkomen. Een aangenaam en fris neusje met hinten van ananas, peer, citronelle is een prettige kennismaking voor deze chablis; qua smaak heeft deze wijn een fijne aanzet en in de mondvullende middensmaak herkent men dezelfde kenmerken als bij geurwaarneming; frisse zuren, mooie mineraliteit , de nodige vettigheid en een vrij lange sappige afdronk maken van deze gewone chablis een behoorlijke en genietbare wijn. Source: http://www.vitisphere.com/dossier-50764--Vin-et-Mineralite-Vaste-champ-dinvestigation.html Mineraliteit in wijn •Een descriptor uit het marketing discours, in oenologische beschrijvingen en commerciële communicatie. • •Maar er is geen eensgezindheid over de definite Stereotypisch begrijpen •De multidimensionaliteit van de term is weergegeven in stereotypes zoals •“the odor of flint” (de geur van vuursteen) •the impression of "sucking a stone” •referring to the terroir. •Specialisten slagen er niet in de term “mineraliteit” te definiëren. Source: http://www.vitisphere.com/dossier-50764--Vin-et-Mineralite-Vaste-champ-dinvestigation.html Source: http://www.vitisphere.com/dossier-50764--Vin-et-Mineralite-Vaste-champ-dinvestigation.html Conclusie •Mineraliteit is moeilijk te definiëren. • •Maar de term heeft marketing waarde en een beetje mysterie. •Volgens de EU-wetgeving, moeten voedingsprodukten die een lidstaat worden verkocht een naam hebben. • •Even testen: Visuele perceptie Definitie van ??????? •koude drank die bestaat uit melk of yoghurt gemixt met verse vruchten of vruchtensappen; koude zuiveldrank met verse vruchten Een neologisme: smoothie • • •Smith, Viktor, Ditte Green-Petersen, Peter Møgelvang-Hansen, Rune Haubo Bojesen Christensen, Françoise Qvistgaard, and Grethe Hyldig. “What’s (in) a Real Smoothie. A Division of Linguistic Labour in Consumers' Acceptance of Name-Product Combinations?” Appetite 63 (April 2013): 129–40. Smoothie: een onderzoek •Wordt een smoothie bepaald door het uitzicht of de smaak? •Zijn de ingrediënten de dominante factor? •Kunnen consumenten op hun eigen oordeel afgaan of hebben we experts nodig? Wat bleek uit onderzoek •De smoothie werd bedacht als een lifestyle product voor consumenten met “smaak” die belang hechten aan natuurlijke producten en gezondheid. Onderzoek naar twee aspecten •DIVISION OF LINGUISTIC LABOUR (Putnam 1975) •EMERGENT SOCIALLY DISTRIBUTED UNDERSTANDING (Lindblom 2015) • • • Sensoriële taal en de dynamiek van terminologie •DIVISION OF LINGUISTIC LABOUR •Een descriptor vraagt om verduidelijking: mineraliteit •Een nieuw product, een nieuwe naam: smoothie •Nieuw producten als co-creatie: nieuwe artisanal bieren in Brussel EMERGENT SOCIAAL VERSPREID BEGRIJPEN •Woorden/termen voor voeding worden onderhandeld door taalgebruikers in een groep •Betekenis ontstaat als emergent product uit sociale interactie, “a kind of distributed phenomenon rather than an individual private mental act” (Lindblom 2015) • • • Emergent verdeeld creëren: artIsanaal bier in Brussel Brussels Beer Project: La Delta •Le Soir (28 juillet 2013) •“ … nous expliquait Bernard Leboucq, cofondateur de la Brasserie de la Senne – la dernière avec Cantillon à opérer sur le sol bruxellois. •« On est encouragés par la craft renaissance, ce retour à l’artisanat de proximité qui fleurit un peu partout », rétorque Olivier de Brauwere. … les clés du projet doivent beaucoup aux concepts de cocréation, de crowdfunding et de viralité, bref, au principe communautaire éprouvé sur internet.” •Aussi, depuis le mois de juin, quelques centaines de Bruxellois ont déjà eu le privilège de goûter les quatre prototypes, certifiés biologiques, tous à 6º et proposés en bouteilles de 33 cl, sobrement baptisés Alpha (une ambrée de caractère), Beta (une ambrée foncée dite « équilibrée »), Gamma (étiquetée « ruby dark ») et Delta (la blonde amère aux accents végétaux). À l’issue d’un scrutin de 855 votes, c’est la Delta qui a largement séduit le public avec 42 % des voix. • • Brasserie de la Senne: Zinnebir •Bierliefhebbers kennen Brasserie de la Senne vast al wel. De Zennebrouwers oogsten in de betere Brusselse cafés vooral lof met hun Zinnebir en hun Taras Boulba, hergiste, ongefilterde bieren zonder additieven, herkenbaar aan de rijke smaak, die mooi balanceren op de moutigheid, de prominente hop en de fruitige gist. •http://www.brusselnieuws.be/nl/nieuws/brasserie-de-la-senne-bohemebrouwerij-oud-bakkershuis door Michaël Bellon © Brussel Deze Week •Sint-Jans-Molenbeek 08:54 - 08/09/2011 • ZINNEBIR •Zinnebir •Referentiecode 04384 •Beschrijving •Goudblond bier met 6% alcohol, smaakt in de mond bij aanvang rond en moutachtig, met een licht bittere nasmaak. •Alcoholgehalte: 6,0% •De bieren van de Zenne Brouwerij worden geproduceerd door twee jonge Brusselse bierbrouwers, Bernard Leboucq en Yvan De Baets, die een enorme passie hebben voor hun vak. •Ze werken in een kleine ambachtelijke brouwerij en maken er een erezaak van hun bier op de oude wijze te fabriceren. Dat wil zeggen : niet gefilterd, niet gepasteuriseerd, zonder additieven, en met enkel edele grondstoffen van de beste kwaliteit. Deze bieren met een complexe smaak en een uitgesproken persoonlijkheid zijn echte karakterbieren. Ze gisten na in de fles of in het vat, wat ervoor zorgt dat ze lang bewaren en dat hun smaak evolueert. •Categorie: Speciaalbieren blond •€1,55 • TARAS BOULBA Engelse beschrijving •Light blonde with 4.5% alc., generously hopped with the finest aromatic hops, giving it a very refreshing character and a scent reminiscent of citrus. • Sensoriële ervaring en descriptoren Sensoriële ervaring uitdrukken in woorden in taal A Woorden vertalen uit taal A in woorden in taal B descriptoren descriptoren Onderzoek naar : •TAALGEBONDENHEID VAN PROEVEN •DESCRIPTOREN (adjectieven) en NEOLOGISMEN •DIVISION OF LINGUISTIC LABOUR (Putnam 1975) •EMERGENT SOCIALLY DISTRIBUTED UNDERSTANDING (Lindblom 2015) • • • Sensoriële taal en de dynamiek van terminologie •DIVISION OF LINGUISTIC LABOUR •Een descriptor vraagt om verduidelijking: mineraliteit •Een nieuw product, een nieuwe naam: smoothie •Een product vraagt om een gedetailleerde beschrijving: terminologie voor bier EMERGENT SOCIALLY DISTRIBUTED UNDERSTANDING •Woorden/termen voor voeding worden onderhandeld door taalgebruikers in een groep of nieuwe producten worden gecreëerd door een groep taalgebruikers. •Betekenis ontstaat als emergent product uit sociale interactie, “a kind of distributed phenomenon rather than an individual private mental act” (Lindblom 2015) • • • Voor jullie aandacht! •Dank voor jullie aandacht!