22 PROMĚNY KNIHA PRVNÍ 23 Quattuor aetates Aurea prima sata est aetas, quae vindice nullo, sponte sua, sine lege fidem rectumque colebat. Poena metusque aberant, nec verba minacia fixo aere legebantur, nec supplex turba timebat iudicis ora sui, sed erant sine vindice tuti. Nondum caesa suis, peregrinum ut viseret orbem, montibus in liquidas pinus descenderat undas nullaque mortales praeter sua litora norant. Nondum praecipites cingebant oppida fossae; non tuba directi, non aeris cornua flexi, non galeae, non ensis erant: sine militia usu mollia securae peragebant otia gentes. Ipsa quoque immunis rastroque intacta nec ullis saucia vomeribus per se dabat omnia tell us; contentique cibis nullo cogente creatis arbuteos fetus montanaque fraga legebant cornaque et in duris baerentia mora rubetis et quae deciderant patula Iovis arbore glandes. Ver erat aeternum placidique tepentibus auris mulcebant Zephyri natos sine semine flores. Mox etiam fruges tellus inarata ferebat, nec renovatus ager gravidis canebat aristis; flumina iam lactis, iam Hum in a nectaris ibant flavaque de viridi stillabant ilice nulla. Postquam Saturno tenebrosa in Tartara misso sub love mundus erat, subiit argentea proles, auro deterior, fulvo pretiosior aere. Iuppiter antiqui contraxit tempora veris perque biemes aestusque et inaequales autumnos et breve ver spatiis exegit quattuor annum. Čtvero věků Nejdříve vzešel věk zlatý, kdy bez zákonů a soudců ainé léto a nestálý podzim a mrazivou zimu. 24 PROMĚNY KNIHA PRVNÍ 25 Tum primům siccis aěr fervoribus ustus canduit et ventis glacies adstricta pependit. Tum primům subiere domos: domus antra fuerunt et densi frutices et vinctae cortice virgae. Semina tum primům longis Cerealia sulcis obruta sunt pressique iugo gemuere iuvenci. Tertia post illam successit aěnea proles, saevior ingeniis et ad borrida promptior arma, non scelerata tamen. De duro est ultima ferro. Protinus irrupit venae peioris in aevum omne nefas: fugere pudor verumque fidesque; in quorum subiere locum fraudesque dolique insidiaeque et vis et amor sceleratus babendi. Vela dabat ventis (nec adbuc bene noverat illos) navita; quaeque diu steterant in montibus altis, fluctibus ignotis exsultavere carinae. Communemque prius ceu lumina sobs et auras cautus bumum longo signavit limite mcnsor. Nec tantum segetes alimentaque debita dives poscebatur humus, sed itum est in viscera terrae, quasque recondiderat Stygiisque admoverat umbris, effodiuntur opes, irritamenta malorum. Iamque nocens ferrum ferroque nocentius aurum prodierat: prodit bellum, quod pugnat utroque, sanguineaque manu crepitantia concutit arma. Vivitur ex rapto: non bospes ab hospite tutus, non socer a genero; fratrum quoque gratia rara est. Imminet exitio vir coniugis, illa mariti; lurida terribiles misceut aconita novercae; filius ante dicm patrios inquirit in annos. Victa iacet pietas et virgo caede madentes, ultima caelestum, terras Astraea reliquit. I. poprvé vzduch se rozžhavil, vyprahlým žárem ..lil .1 vc výši uvízl led, jenž utuhnul větrem. T»hdy poprvé v obydb vešb: jim obydlím byla |( ikyně, kroviny husté a proutí svázané lýkem. T«hdy do dlouhých brázd si poprvé zaseli zrna oImIiiú; mladičký býk pak zabučel pod tíhou jařma. Třetí po tomto věku věk nastoupil, bronzové plémě, krutější povahou svou a náchylný ke strašným zbraním, eločinný nebyl však; posléz věk z tvrdého železa nastal. Do věku z horšího kovu hned pronikl všeliký zločin, zmizel veškeren stud a pravda a poctivost všecka, na jejich místo šla lest a přetvářka, úklad a podvod, prišlo násilí hrubé a po jmění zločinná touha. Plavec svěřoval větrům, ač doposud dobře je neznal, pluebty — a lodní kýly, jež na horách vysokých dlouho strměly, v neznámých proudech se stávaly tančící hříčkou, ľudu, všem společnou dříve, jak vzduch byl a sluneční světlo, měřič přeopatrný už vymezil hranicí dlouhou. Ne však obilí jen a povinné pokrmy člověk od země bohaté žádal — i do nitra země se vniklo: bohatství kovů, jež k špatnostem svádí, teď dolují lidé, kovů, jež ukryla země až do hloubky k podsvětním Stínům. Již je tu železo zhoubné a železa zhoubnější zlato, kruté vzcházejí války, jež bojují obojím kovem. Itucc plničké krve již mávají řinčící zbraní. Žije se z loupeže jen; tchán před zetěm, před hostitelem mní bezpečný host; i bratrská láska je vzácná; Mnieloe hrozí muž a ona zas manžeh zhoubou, úlu ni iir macechy mísí své smrtelné jedy a syn se |iri-ilriiniiA pídí, co roků má otec mu naživu zůstat. Po lboinoiti se šlape a panenská bohyně Diké |iimlr.liií z nebešťanů zem opouští, prosáklou krví. s