M. TVLLI CICERONIS IN L. CATILINAM ORATIO PRIMA |i] Quo usque tandem abutere, Catilina, patientia nostra? quam diu i etiam furor iste tuus nos eludet? quern ad finem sese effrenata iactabit audacia? nihilne te nocturnum praesidium Palati, nihil urbis uigiliae, nihil timor populi, nihil concursus bonorum omnium, nihil hie munitissimus habendi senatus locus, nihil horům ora uultusque mouerunt? patere tua 3 consilia non sentis, constrictam iam horum omnium scientia tcneri con-iurationem tuam non uides? quid proxima, quid superiore nocte egeris, ubi fueris, quos conuocaueris, quid consili ceperis quern nostrum ignorare arbitraris? o tempora, o mores! senatus haec intellegit, consul uidet; hie 2 tarnen uiuit. uiuit? immo uero etiam in senatum uenit, fit publici consili particeps, notat ct designat oculis ad caedem unum quemque nostrum, nos autem fortes uiri satis facere rci publicae uidemur, si istius furorem ac tela uitemus. ad mortem te, Catilina, duci iussu consulis iam pridem 5 oportebat, in te conferri pestem istam quam tu in nos omnes iam diu machinaris. An uero uir amplissimus, P. Scipio, pontifex maximus, Ti. Gracchum 3 mediocriter labefactantem statum rei publicae priuatus interfecit, Catili-nam orbem terrae caede atque incendiis uastare cupientem nos con-sules perferemus? nam ilia nimis antiqua praetereo, quod C. Serui-lius Ahala Sp. Maelium nouis rebus studentem manu sua occidit. fuit, 5 fuit ista quondam in hac re publica uirtus ut uiri fortes acrioribus sup-pliciis ciuem pcrniciosum quam acerbissimum hostem coercerent. habe-mus senatus consultum in te, Catilina, uehemens et graue; non deest rei publicae consilium neque auctoritas huius ordinis; nos, nos, dico apertc, consules desumus. [2 J decreuit quondam .senatus uti L. Opimius consul 4 uideret, ne quid res publica detrimenti caperet: nox nulla intercessit; inter-fectus est propter quasdam scditionum suspiciones C. Gracchus, claris-simo patre, auo, maioribus, occisus est cum liberis M. Fuluius consularis. simili senatus consulto G. Mario et L. Valerio consulibus est pcrmissa 5 res publica: num unum diem postea L. Saturninům tribunům plebis et C. Seruilium praetorem mors ac rei publicae poena remorata est? at ucro nos uicesimum iam diem patimur hebescerc aciem horum auctoritatis. habemus enim eius modi senatus consultum, uerum inclusum in tabulis tamquam in uagina reconditum, quo ex senatus consulto confestim te 10 2 6 pestem istam Ccßy'. pestem a 49 cius CAV: huiusce ah : huius ßy 25 26 M. TVI.LI C1CERÜNIS interfectum esse, Catilina, conuenit. uiuis, et uiuis non ad dcponcndam sed ad confirmandam audaciam. Cupio, patres conscripti, me esse elementem, cupio in tantis rei publi-cae periculis me non dissolutum uideri, sed iam me ipse inertiae ncquiti-5 aeque condemno. castra sunt in Italia contra populum Romanům in Etruriac faucibus collocata, crescit in dies singulos hostium numerus; eorum autem castrorum imperatorem duceinquc hostium intra moenia atque adeo in senatu uidemus intcstinam aliquam cotidie perniciem rei 5 publicac molientem. si tc iam, Catilina, comprehendi, si interfici iussero, credo, erit uerendum mihi ne non potius hoc omnes boni scrius a me quam quisquam crudelius factum esse dicat. uerum ego hoc quod iam pridem factum esse oportuit certa de causa nondum adducor ut faciam. tum denique interficiere, cum iam nemo tarn improbus, tarn perditus, 0 tam tui similis inueniri poterit qui id non iure factum esse fateatur. 6 quam diu quisquam crit qui te defendere audeat, uiues, et uiues ita ut uiuis, multis meis et firmis pracsidiis obsessus, ne commouere te contra rem publicam possis. multorum te etiam oculi et aures non scntientem, sicut adhif^fecerunt, speculabuntur atque custodient. r, [3] Etenim C|uid est, Catilina, quod iam amplius exspectes, si neque nox tenebris obscurare coeptus nefarios nee priuata domus parietibus continere uoccs coniurationis potest, si illustrantur, si erumpunt omnia? muta iam istam mentem, mihi crede, obliuiscere caedis atque incendio-rum. teneris undiquc; luce sunt clariora nobis tua consilia omnia, quae 7 iam mecum licet recognoscas. meministine me ante diem XII Kalendas Nouembres dicerc in senatu fore in armis certo die, qui dies futurus esset ante diem VI Kalendas Nouembres, C. Manlium, audaciae satellitem atque administrum tuae? num me fefellit, Catilina, non modo res tanta, tam atrox tamque incredibilis, uerum, id quod multo magis est admi-randum, dies? dixi ego idem in senatu caedem te optimatium contulisse in ante diem V Kalendas Nouembres, tum cum multi principes ciuitatis Roma non tarn sui conseruandi quam tuorum consiliorum reprimendo-rum causa profugerunt. num infitiari potes te illo ipso die meis pracsidiis, 1 mea diligentia circumclusum commouere te contra rem publicam non potuisse, cum tu discessu ceterorum nostra tamen qui remansisscmus caede contentum te esse dicebas? quid? cum tu te Praenestc Kalendis ipsis Nouembribus occupaturum nocturno impetu esse confideres, sensistine illam coloniam meo iussu meis pracsidiis, custodiis, uigiliis esse munitam? IN L. C ATI LI NAM ORATIO PRIMA 27 nihil agis, nihil moliris, nihil cogitas quod non ego non modo audiam, sed etiam uideam planeque sentiam. [4] Recognosce mecum tandem noctem illam superiorem; iam intel-leges multo me uigilare acrius ad salutem quam te ad perniciem rei publica«, dico te priore nocte uenisse inter falcarios — non agam obscure — in M. Laecae domum; conuenisse eodem complures eiusdem amentiae scelerisc|ue socios. num negare audes? quid taces? conuincam, si negas. uideo enim esse hie in senatu quosdam qui tecum una fuerunt. o di immortales! ubinam gentium sumus? quam rem publicam habemus? in qua urbe uiuimus? hic, hie sunt nostra in numero, patres conscripti, in hoc orbis terrae sanctissimo grauissimoque consilio, qui de nostra omnium interitu, qui de huius urbis atque adeo de orbis terrarum exitio cogitent! hos ego uideo consul et de re publica sententiam rogo et quos ferro truci-dari oportebat eos nondum uoce uulncro! fuisti igitur apud Laecam ilia nocte, Catilina, distribuisti partes Italiae, statuisti quo quemque proficisci placeret, delegisti quos Romae rolinqueres, quos tecum educcres, discrip-sisti urbis partes ad incendia, confirmasti tc ipsum iam esse exiturum, dixisti paulum tibi esse etiam nunc morae, quod ego uiuerem. reperti sunt duo ecjuites Romani qui te ista cura liberarent et se ilia ipsa nocte paulo ante lucem me in meo lectulo intcrfecturos esse pollicerentur. haec ego omnia uixdum etiam coctu uestro dimisso compcri; domum meam maioribus praesidiis muniui atque firmaui, exclusi eos quos tu ad me salutatum mane miseras, cum illi ipsi uenissent quos ego iam multis ac summis uiris ad me id temporis uenturos esse praedixeram. fc>] Q.uae cum ita sint, Catilina, pergc quo coepisti: egredere aliquando ex urbc; patent portae: proficiscere. nimium diu te imperatorem tua ilia Manliana castra desiderant. educ tecum etiam omnes tuos, si minus, quam plurimos; purga urbem. magno me metu libcrabis, modo inter me atque te murus intersit. nobiscum uersari iam diutius non potes: non feram, non patiar, non sinam. magna dis immortalibus habenda est atque huic ipsi Ioui Statori, antiquissimo custodi huius urbis, gratia, quod hanc tarn taetram, tarn horribilem tamque infestam rei publicae pestem totiens iam effugimus. non est saepius in uno homine summa salus periclitanda rei publicac. quam diu mihi consuli designato, Catilina, insidiatus es, non publico me praesidio sed priuata diligentia defeiidi. cum proximis comi-liis consularibus me consulem in campo et compctitores tuos interficerc uoluisti, compressi conatus tuos nefarios amicorum praesidio et copiis 5 4 uidemus ßy. uidelis a 61 am uiuis ßy: ut nunc uiuis ac 6 coeptus ßy: coetus , Qmd non egol non ins*. Halm' 9 3 nostra in Marl. Cap. 5.505, Schol. Gran. Bty ■ in nostra 7 coniurationis AVy ■ coniurationis tuac aß 8 i lu te ßy. tc a: tu u Iii! M. TVLLI CICERONIS IN L. CATILINAM ORATIO PRIMA 29 nullo tumultu publico concitato. dcniquc, quotienscumque mepetisti, per o me tibi obstiti, quamquam uidebam perniciem meam cum magna calami-is tate rei publicae esse coniunctam. nunc iam aperte rem publicam uni-uersam pctis, templa deorum immortalium, tecta urbis, uitam omnium ciuium, Italiam denique totam ad cxitium et uastilatem uocas. quare, quo-niam id quod est primům ct quod huius imperi disciplinaeque niaiorum 5 proprium est, facere nondum audeo, faciam id quod est ad seueritatem lenius, ad communem salutem utilius. nam si te interfici iussero, residcbit in re publica reliqua coniuratorum manus; sin tu, quod te iam dudum hortor, exieris, cxhatirietur ex urbe tuorum comitum magna ct perniciosa sentina rei publicae. 13 Quid est, Catilina? num dubitas id me imperante facere quod iam tua sponte facicbas? exire ex urbe iubet consul hostem, interrogas me, num in exilium? non iubeo sed, si me consulis, suadeo. [6] c[iiid est enim, Catilina, quod te iam in hac urbe delcctare possit? in qua nemo est extra 5 istam coniurationem perditorum hominum qui te non metuat, nemo qui non oderit. quae nota domesticae turpitudinis non inusta uitae tuae est? quod priuatarum return dedecus non haeret in fama? quae libido ab oculis, quod facinus a manibus umquam tuis, quod řlagitium a toto cor-pore afuit? cui tu adulescentulo, quern corruptelarum illecebris irretisses 14 non aut ad audaciam ferrum aut ad libidinem facem praetulisti? quid uero? nuper cum morte superioris uxoris nouis nuptiis domum uacue-fecisses, nonne etiam alio incredibili scelere hoc scelus cumulasti? (|uod ego praetermitto et facile patior sileri, ne in hac ciuitate tanti facinoris 5 immanitas aut exstitisse aul non uindicata esse uideatur. praetermitto ruinas lbrtunarum tuarum quas omnes impendere tibi proximis Idibus senties; ad ilia uenio quae non ad priuatam ignominiam uitiorum tuorum, non ad domesticam tuam dilricullatem ac turpitudinem sed ad summam rem publicam atque ad omnium nostrum uitam salutcmque pertinent. 15 potestne tibi haec lux, Catilina, aut huius caeli spiritus esse iucundus, cum scias esse horum neminem qui nesciat te pridie Kalendas Ianuarias Lepido et Tullo consulibus stetissc in comitio cum telo, manum consilium ct principům ciuitatis inlcrficiendorum causa parauissc, sceleri ac furori 5 tuo non mentem aliquam aul timorem tuum sed fortunám populi Romani obstitisse? ac. iam ilia omitto (neque enim sunt aut obscura aut non multa commissa postea); quotiens tu me designatum, quotiens uero consulem interficere conatus es! quot ego tuas pctitiones ita coniectas ul uitari posse I non uiderentur parua quadam declinatione et, ut aiunt, corpore effugi! 14 2 domum fiy: locum a nihil agis, nihil assequeris neque tamen conari ac uelle desistis. quotiens iam tibi extorta est ista sica de manibus, quotiens uero excidit casu aliquo et elapsa est! tamen ea carerc diutius non potes. quae quidem quibus abs te initiata sacris ac deuota sit nescio, quod earn necesse putas esse in consulis corpore defigere. [7] Nunc uero quae tua est ista uita? sic enim iam tecum loquar, non ut odio pcrmotus esse uidear, quo debeo, sed ut misericordia, quae tibi nulla debetur. uenisti paulo ante in senatum, quis te ex hac tanta frcquen-tia, tot ex tuis amicis ac necessariis salutauit? si hoc post hominum memoriam contigit nemini, uocis exspectas contumeliam, cum sis grauissimo iudicio taciturnitatis oppressus? quid, quod aduentu tuo ista subscllia uacuefacta sunt, quod omnes consulares, qui tibi persaepe ad caedem con-stituti fuerunt, simul atque assedisti, partem istam subselliorum nudam atque inanem reliquerunt, quo tandem animo hoc tibi ferendum putas? scrui meherculc mei si me isto pacto metuerent ut te metuunt omnes ciues tui, domum meam relinquendam putarem; tu tibi urbcm non arbitraris? et si me meis ciuibus injuria suspectum tarn grauiter atque olTensum uidercm, carere me aspectu ciuium quam infestis omnium oculis conspici mallem; tu cum conscicntia scclcrum tuorum agnoscas odium omnium iustum et iam diu tibi debitum, dubitas quorum mentes sen-susque uulneras, eorum aspectum pracsentiamque uitare? si te parentes timerent atque odisscnt tui neque cos ratione ulla placarc posses, ut opinor, ab eorum oculis aliquo conccdercs. nunc te patria, quae communis est parens omnium nostrum, odit ac metuit et iam diu nihil te iudicat nisi de parricidio suo cogitare; huius tu neque auctoritatcm ucrcbere nec Judicium sequere nec uim pcrtimesces? quae tecum, Catilina, sic agit et quo-dam modo tacita loquitur: 'Nullum iam aliquot annis facinus exstitit nisi per te, nullum flagitium sine tc; tibi uni multorum ciuium neces, tibi ucxatio direptioque sociorum impunita fint ac libera; tu non solum ad neglegendas leges ct quaestiones ucrum etiam ad euertendas perfringen-dasque ualuisti. superiora ilia, quamquam ferenda non fuerunt, tamen ut potui tuli; nunc uero me totam esse in metu propter unum te, quic-quid increpuerit, Catilinam timeri, nullum uideri contra me consilium iniri posse quod a tuo scelere abhorreat non est ferendum. quam ob rem discede atque hunc mihi timorem eripe; si est uerus, ne opprimar, sin falsus, ut tandem aliquando timere desinam.' [8] haec si tecum, ita ut dixi, patria loquatur, nonne impetrare debeat, etiam si uim adhibere non possit? quid, quod tu te ipse in custodiam dedisti, quod uitandae •6 3 larncn . . . potes] del. Heitmann 19 3 ipse aßy; om. CVAb Audas GL7.354, sy 10 M. TVl.I.I CICERONIS suspicionis causa ad M'. Lepidum te habitare ucllc dixisti? a quo non 5 receptus etiam ad me uenirc ausus es atque ut domi meae te asscruarem rogasti. cum a me quoque id responsum tulisses, me nullo modo posse isdem parietibus tuto esse tecum, qui magno in periculo csscm quod isdem moenibus contineremur, ad Q. Metellum practorem uenisti. a quo repudiatus ad socialem tuum, uirum optimum, M, Metellum, demigrasti, io quem tu uidelicet et ad custodiendum te diligcntissimum et ad suspi-candum sagacissimum et ad uindicandum fortissimum fore putasti. sed quam longe uidetur a carcere atque a uinculis abesse debere qui se ipse 20 iam dignum custodia iudicarit? quae cum ita sint, Catilina, dubitas, si emori aequo animo non potes, abire in aliquas terras ct uitam istam multis suppliciis iustis debitisque ereptam fugae solitudinique mandare? 'Refer', inquis, 'ad senatum'; id enim postulas et, si hie ordo placere sibi 5 decreuerit te ire in exsilium, obtemperalurum te esse dicis. non referam, id cjuod abhorret a meis moribus, et tamcn faciam ut intellegas quid hi de te sentiant. cgredere ex urbe, Catilina, libera rem publicam metu, in exsilium, si hanc uocem exspeclas, proficiscere. quid est? ecquid attendis, ecquid animaduertis horum silentium? patiuntur, tacent. quid exspec-ni tas auctoritatcm loqueniium, quorum uoluntatem tacitorum perspicis? 21 at si hoc idem huic adulescenti optimo P. Sestio, si fortissimo uiro M. Marcello dixissem, iam mihi consuli hoc ipso in templo senatus iure optimo uim et manus intulisset. de te autem, Catilina, cum quiescunt, probant, cum patiuntur, decernunt, cum tacent, clamant, neque hi solum r, quorum tibi auctoritas est uidelicet cara, uita uilissima, sed etiam illi equi-tes Romani, honestissimi atque optimi uiri, ceteriquc fortissimi ciues qui circumstant senatum, quorum tu et frequentiam uidere et studia per-spicere et uoces paulo ante exaudire potuisti. quorum ego uix abs te iam diu manus ac tela contineo, eosdem facile adducam ut te haec quae id uastare iam pridem Stüdes rclinquentem usque ad portas proscquantur. 22 fe] Quamquam quid loquor? te ut ulla res frangat, tu ut umquam te colligas, tu ut ullam fugam meditere, tu ut ullum exsilium cogites? uti-nam tibi istam mentem di immortales duint! tametsi uideo, si mea uoce pcrterritus ire in exsilium animum induxeris, quanta tcmpestas inuidiae 5 nobis, si minus in praesens tempus recenti memoria scelerum tuorum, at in posteritatem impendeat. sed est tanti, dummodo tua ista sit priuata calamitas el a rei publicae periculis seiungatur. sed tu ut uitiis tuis com-moueare, ut legum poenas pcrtimcscas, ut temporibus rei publicae cedas IN L. CATILINAM ORATIO PRIMA 31 non est postulandum. neque enim is es, Catilina, ut te aut pudor a turpi-tudine aut metus a periculo aut ratio a furore reuocarit. quam ob rem, 23 ut saepe iam dixi, proficiscere ac, si mihi inimico, ut praedicas, tuo con-flare uis inuidiam, recta perge in exsilium; uix feram sermones hominurn. si id feceris, uix molem istius inuidiae, si in exsilium iussu consulis ieris, sustinebo. sin autem seruire mcae laudi et gloriae mauis, egredere cum 5 importuna sceleratorum manu, confer te ad Manlium, concita perditos ciues, secerne te a bonis, infer patriae bellum, exsulta impio latrocinio, ut a me non eiectus ad alienos, sed inuitatus ad tuos isse uidearis. quamquam quid ego te inuitem, a quo iam sciam esse praemissos qui 24 tibi ad Forum Aurelium pracstolarentur armati, a quo sciam pactam et constitutam cum Manlio diem, a quo etiam aquilam illam argen-team, quam tibi ac tuis omnibus confido perniciosam ac funestam futu-ram, cui domi tuae sacrarium constitutum fuit, sciam esse praemissam? 5 tu ut ilia carere diutius possis quam uenerari ad caedem proficiscens solebas, a cuius altaribus saepe istam impiam dexteram ad necem ciuium transtulisti? [10] ibis tandem aliquando quo te iam pridem ista tua 25 cupiditas effrenata ac furiosa rapiebat; neque enim tibi haec res affert dolorem, sed quandam incredibilem uoluptatem. ad hanc te amentiam natura peperit, uoluntas exercuit, fortuna seruauit. numquam tu non modo otium sed ne bellum quidem nisi nefarium concupisti. nactus es 5 ex perditis atque ab omni non modo fortuna uerum etiam spe derelictis eonflatam improborum manum. hie tu qua laetitia perfruere, quibus 26 gaudiis exsultabis, quanta in uoluptate bacchabere, cum in tanto numero tuorum neque audies uirum bonum quemquara neque uidebis! ad huius uitae Studium mcditati illi sunt qui fcruntur labores tui, iacere humi non solum ad obsidendum stuprum uerum etiam ad facinus obeundum, uigi- 5 lare non solum insidiantem somno maritorum uerum etiam bonis otioso-runi. habes ubi ostentes tu am illam pracclaram patientiam Famis, frigoris, inopiae rerum omnium, quibus te breui tempore confectum esse senties. tantum profeci, cum te a consulatu reppuli, ut exsul potius temptare quam 27 consul uexare rem publicam posses, atque ut id quod esset a te scelerate susceptum latrocinium potius quam bellum nominaretur. [11] Nunc, ut a me, patres conscripti, quandam propc iustam patriae querimoniam detester ac deprecer, percipite, quaeso, diligenter quae 5 dicam et ea penitus animis uestris mentibusque mandate, etenim si mecum patria, quae mihi uita mea multo est carior, si cuncta Italia, si 20 4 placere sibi CAV: sihi placere ßy 21 2 -3 senatus iure optimo or: iure optimo senatus ßy 22 2 colligas CAV: conigas aßy 24 s a quo] ad quo (suj Ii : cum aßy: cui CulielmitiS 5 sa[crarium til mi. B (cf. Maslowúi ad loc.) : sacrarium scelerum a: sacrarium scelerum tuorum ßy 32 M. TVLLI CICERONIS IN L. CATILINAM ORATIO PRIMA 33 omnis res publica sic loquatur: 'M. Tulli, quid agis? tune eum quem esse hostem comperisti, quem ducem belli futurum uides, quem exspectari 10 imperatorem in castris hostium sends, auctorcm sceleris, principem con-iurationis, euocatorcm seruorum et ciuium perditorum, exire pariere, ut abs te non emissus ex urbe sed immissus in urbcm esse uideatur? nonne hunc in uincla duci, non ad mortem rapi, non summo supplicio mactari 28 imperabis? quid tandem te impedit? mosne maiorum? at pcrsaepe etiam priuati in hac re publica perniciosos ciues morte multarunt. an leges quae de ciuium Romanorum supplicio rogatae sunt? at numquam in hac urbe qui a re publica defecerunt ciuium iura tenucrunt. an inuidiam 5 postcritatis times? praeclaram uero populo Romano refers gratiam qui te, homincm per te cognitum, nulla commendatione maiorum tarn mature ad summum impérium per omneš honorum gradus extulit, si propter inuidiam aut alicuius periculi metům salutem ciuium tuorum neglegis. sed si quis est inuidiac metus, non est uehementius seueritatis ac forti-tudinis inuidia quam inertiac ac nequitiae pertimescenda. an, cum bello uastabitur Italia, uexabuntur urbes, tecta ardebunt, turn te non existimas inuidiae incendio Conflagraturum?' 5 [12] His ego sanetissimis rei publicae uocibus et corum hominum qui hoc idem sentiunt mcntibus pauca respondebo. ego, si hoc optimum factu iudicarem, patres conscripti, Catilinam morte multari, unius usuratn horae gladiátoři isti ad uiucndum non dcdissem. etenim si sum tni uiri et clarissimi ciues Saturnini et Gracchorum et Flacci et superiorům 10 complurium sanguine non modo se non contaminarunt sed eliam ho-nestarunt, certe uerendum mihi non erat ne quid hoc parricida ciuium intcrfecto inuidiac in posteritatem redundarct. quodsi ea mihi maxime impenderet, tarnen hoc animo fui semper ut inuidiam uirtutc partam glo-30 riam, non inuidiam putarem. quamquam nonnulli sunt in hoc online qui aut ea quae imminent non uideant aut ea quae uident dissimulent; qui spem Catilinae mollibus sententiis aluerunt coniurationemque nascen-tem non credendo corroborauerunt; quorum auetoritatem secuti multi 5 non solum improbi uerum etiam impend, si in hunc animaduertissem, crudelilcr et regie factum esse dicerent. nunc intellego, si iste quo intendit, in Manliana castra, peruenerit, neminem tarn stultum fore qui non uideat coniurationem esse factam, neminem tarn improbum qui non fateatur. hoc autem uno interfecto intellego hanc rei publicae pestem paulisper 10 reprimi, non in perpetuum comprimi posse, quodsi sc eiccerit secumque suos eduxerit et eodem ceteros undique collcctos naufragos aggregarit, exstinguetur atque dclebitur non modo haec tarn adulta rei publicae pestis uerum etiam stirps ac semen maiorum omnium. [13] etenim iam 31 diu, patres conscripti, in his periculis coniurationis insidiisque uersamur, sed nescio quo pacto omnium scelerum ac ueteris furoris et audaciac maturitas in nostri consulatus tempus erupit. hic si ex tanto latrocinio iste unus tolletur, uidebimur fortasse ad breue quoddam tempus cura et 5 metu esse releuati, periculum autem residebit et erit inclusum penitus in uenis atejue in uisceribus rei publicae. ut saepe homines aegri morbo graui cum aestu febrique iactantur, si aquam gelidam biberunt, primo releuari uidentur, deinde multo grauius uehementiusque afflictantut; sie 10 hic morbus qui est in re publica releuatus istius poena uehementius reliquis uiuis ingraucsect. quare secedant improbi, secernant se a bonis, unum 32 in locum congregentur, muro denique, quod saepe iam dixi, secernantur a nobis; desinant insidiari domi suae consuli, circumstarc tribunal praetoris urbani, obsidere cum gladiis curiam, malleolos et faces ad inflammandam urbcm comparare. sit denique inscriptum in fronte unius cuiusque quid 3 de re publica sentiat. polliceor uobis hoc, patres conscripti, tantam in nobis consulibus fore diligentiam, tantam in uobis auetoritatem, tantam in equitibus Romanis uirtulem, tantam in omnibus bonis consensionem ut Catilinae profectione omnia patefacta, illustrata, oppressa, uindicata esse uideatis. 10 Hisce ominibus, Catilina, cum summa rei publicae salute, cum 33 tua peste ac pernicie cumque eorum exitio, qui se tecum omni scelere parricidioque iunxerunt, proficisccrc ad impium bellum ac nefarium. tu, luppiter, qui isdem quibus haec urbs auspieiis a Rornulo es constitutus, quem Statorem huius urbis atr|ue imperi uere nominamus, hunc et huius 5 socios a tuis ceterisque templis, a tectis urbis ac moenibus, a uita for-tunisque ciuium omnium arcebis et homines bonorum inimicos, hostes patriae, latrones Italiae scelerum foedere inter se ac nefaria societate con-iunetos aeternis supplieiis uiuos mortuosque mactabis. 32 Ii uuhis hor ßy: hoc uobis Bab 33 C a tuis a : a luis (a uis B) ans (sacris u) Kßy 27 8 sie Quint, inst. 9.2.32; cf. t8.i : om. celt.