AKADEMIE DER WISSENSCHAFTEN DER DDR ZENTRALINSTITUT FÜR ALTE GESCHICHTE UND ARCHÄOLOGIE BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM TEVBNERIANA BSB B. G. TEUBNER VERLAGSGESELLSCHAFT 1978 AMMIANI MARCELLINI RERVM GESTARVM LIBRI QVI SVPERSVNT EDIDIT WOLFGANG SEYFARTH ADIVVANTIBVS LISELOTTE JACOB-KARAU ET ILSE ULMANN VOL. II LIBRI XXVI-XXXI LGIPZtCS BSB B. G. TEUBNER VE R L AG S GE'SE L L S C H AFT 197 8 AMMIANVS MARCELLINVS 29,2, 28-29,3, 8 stomachi remedium prodesse id arbitrates in iudicium tractus per-cussus est gladio post tormenta. 3 Hie et mihi uertenti stilum in Gallias confunditur ordo seriesque gestorům inter multa et saeua Maxirninum repperiens iam praefectum, / qui potestate late diffusa scaeuum imperatori accesserat incentiuum / 5 maiestati fortunae miscenti licentiam grauem, quisquis igitur dieta considerat, perpendat etiam cetera, quae tacentur, ueniam daturus ut prudens, si non cuneta complectirnur, quae consiliorum prauitas 2 crimina in maius exaggerando commisit. adolescente enim acerbitate / rationum inimica rectarum trux suopte ingenio Valentinianus post 10 eiusdem Maximini aduentum nec meliora monente ullo nec retentante/ per asperos actus uelut aestuquodam fluetuum ferebatur et procel-larum adeo, ut irascentis saepe uox et uultus, incessus mutaretur et color, quam rem indicia uaria testantur et certa, e quibus pauca suf-ficiet poni. is 3 Adultus quidam ex his, quos paedagogianos appellant, ad obser-uandam uenaticiam praedam Spartanům canem retinere dispositus / ante praedictum tempus absoluit assultu eius euadere conantis ap-petitus et morsu ideoque necatus ad exitium fustibus eadem humatus 4 est die. praepositum fabricae oblato thorace polito faberrime prae- 20 miumque ideo exspectantem ea re praeeepit occidi ira praeeipiti, / quod pondus paulo minus habuit species ferrea, quam ille firmarat. / Epiroten aliquem ritus Christiani presbyterům aeeeptum Octauiano... ex proconsule ... offensarum auetore licet tardius redire ad sua per- 5 misso. Constantianus strator paueos militares equos ex his ausus mu- 25 1 perculsusV percussua 0 || t hisXAG his explicatisE hic Madv. hinc (et om.) Günther | uertendi YA uertendus E uertenti G | stilus E || 4 profectum \A praefeotum EG || 5 potestatem V potestates E potestate AG | diffusas ceuum V d. unum E diffusa saeuum A G scaeuum def. Günther Brakman \\ 7 quaetam centur V quae tacentur E A G || 8 si conV siE^i si non G \\ 9 ex-agigerandoV exaggerando EAG \ aceruitate £ V II 11 maximianiV Maximi-niE^Ö II 12 aesto V aestu E A G || 13 inirascentisV irascentis EAG | et ante incessus add. G reiec. Blomgren | mataretur V corr. m3 || 14 certaeV e(etom.)E certa, ě AG || 17 sanumV canemEiö || 20 ablatoVE oblato AG | thoroceV thorace EAG | faberrimoV faberrimeE AG || 21 praecipitV praeeepitEA G \ occideri adpi (i. e. praei) V occidi ob id E occidi A G def. Bae. o. diritate pari Haupt o. ira praeeipiti Bichel }\ 22 formarat V firmarat G.F. W.M. (WwíŽ) II 23.24 Epiroten — permisso om. G ordine restiiuto || 23 presbyte (nostros f irmus etc. cf. 29, 5, 39) V presbyterům E A || 23.24 tem octauianum exprocon (lac. 21/3 uss.) (cf. 29,1,17) offensarum (ex -orum m2) auctoreV item 0. ex proconsule (lac. 2 uss.) (cf. 29,1,17) o. &.EA (lac. 1 us.) aeeeptum (cf. 29, 1,17) Octauiano Her. lac. post 0. indic. Cl. aeeeptum Octauianum ex proconsule (lac.) Öesha || 24 redire ad sua permisso V def. Löf st. Blomgren redire om. Cl. remisso Her. 110 tare, ad quos probandos missus est in Sardiniam, eodem iubente lapi-dum ictibus oppetit crebris. Athanasius fauorabilis tunc auriga suspectus cum uulgari leuitate, ut uiuus incendi iuberetur, si quid temp-tasset huiusmodi, non multo postea uenefieiis usum merebatur, nulla 5 delata uoluptatum artifiei uenia ignibus aboleri praeeeptus est. Afri- 6 canus causarum in urbe defensor assiduus post acbJÚnistratam pro-uinciam ad regendam aliam aspirauit, cuius suffragatori magistro equitum Theodosio id petenti subagresti uerbo pius responderat imperátor: „abi", inquit, „comes, et muta ei caput, qui sibi mutari 10 prouinciam cupit"; et hoc elogio perit homo disertus ad potiora festinans ut multi. Claudium et Sallustium ex Iouianorum numero 7 ad usque tribunatus dignitates progressos accusabat quidam uilitate ipsa despectus, quod, cum impérium Procopius affectasset, aliqua pro eo locuti sunt bona, cumque nihil quaestiones repperirent assi- 15 duae, mandarat magistris equitum auditoribus prineeps, ut agerent in exsiliüm Claudium et Sallustium pronuntiarent capitis reum, polli-citus, quod eum reuocabit ad supplicium raptum; hoeque ita, ut statutům est, obseruato nec Sallustius morte exemptus est nec Claudius nisi post eiusdem Valentiniani obitum deportationis maestitia libera- 20 tus ... longae ... cusauerit, cum illi saepissime torquerentur. replicatis 8 igitur quaestionibus dense et quibusdam ui nimia tormentorum ab-sumptis ne uestigia quidem ulla delatorum reperta sunt criminum. / in hoc negotio protectores ad exhibendas missi personas, de ... fustibus praeter solitum caesi. 1 et VE erat^LestG || 2 oppetiit EAG | ita ante suspectus add. Rolfe reiec. Hey. II 3 eum Y cum E A ei G | leuitanteV leuitate E AG || 4 hiiue modi VE huiusmodi A G | cuius ante non add. G quem Val. in adn. quoniam se Momms. impiecaretur idemque Her. \ beneficiisVÖ beneficus E uenefieiis .A | usumV usus Gdt. I merebatur V ferebatur G fatebatur Momms. incessebatur Cl. || 5 uentaVÁ om. (lac. 4 litt.) E uenia G | auoleri V corr. m3 || 8 pilisV om. G ridens Eyss. pius Haupt \ responderator V responderat or E responderat A G respondit imperátor Eyss. Haupt (H) responderat i. Cl. || 9 abinquidV Abi, inquit E A G \ capud V || 1» periitEAG | desertusV disertus E A G || 11 cla-diumV Claudium G | ouianorumV Iouianorum E A G \\ 12 progressus VE progressos AG II 15 mandare V mandarat Günther || 15.16 Claudium post agerent add. G post exsilium Cl. ilium Walter || 17 reuocauitV reuocabit G || 18 obuer-uationeV obseruatione E A obseruato, nec G | cladiusV Claudius G \\ 19 ua-lentianusVE Valentiniani A G | uitiumVE exitium A obitum Č? || 19.20 libe-ratus (lac. 3 uss.) longae (lac. 3 litt.) cusauerit cum V 1. (lac. a/2 us.) longe reeu-sauerit cum E A (lac. 1 us.) 1. (lac. 4 litt, asterisco addito) cum G || 21 denset V densetisque (d m2) E de iis, et A dense et G | nimia om. G \\ 22 dilatorumV delatorum E A G \\ 23 de (lac. 2 litt.) fustibus V ictu fustium E de fustibus .d dieuntur f. G lac. indic. Her. reiec. Blomgren \\ 24 praetor V praeter E A G | caeei] usi G | sunt post caesi add. E reiec. Blomgren AMMIANVS MARCELLINVS 29, 3,9-29,4, 6 9 Horrescit animus omnia recensere sinralque reformidat, ne ex professo quaesisse uideatur in uitia principis, alia commodissimi. illud tamen nec praeteriri est aequum nec sileri, quod, cum duas haberet ursas saeuas hominum ambestrices, Micam auream et Innocentiam, / eultu ita curabat enixo, ut earum caueas prope cubiculum suum loca- 5 ret custodesque adderet fidos uisuros sollicite, ne quo casu ferarum deleretur luctificus calor. Innocentiam denique post multas, quas eius laniatu cadauerum uiderat, sepulturas ut bene meritam in siluas abire dimisit innoxiam exoptans similes edituram. 4 Et haec quidem morum eius et propositi cruenti sunt documenta 10 uerissima. sollertiae uero circa rem publicam usquam digredientis / nemo eum uel obtrectator peruicax incusabit illud contemplans, / quod maius pretium operae foret in regendis uerius milite barbaris quam pellendis. et cum dedisset... e speculis, si quis hostium se com-mouisset, desuper uisus obruebatur. is 2 Agitabatur autem inter multiplices curas id omnium primum et potissimum, ut Macrianum regem auctum inter mutationes crebras sententiarum iamque in nostros adultis uiribus exsurgentem ui super-stitem raperet uel insidiis, ut multo ante Vadomarium Iulianus. et 1 horruscitamus V horreseimus E Horrescit animus A G | reform idati VE reformidat A 0 | ni V ne EAG || 1.2 perfessoV professioE.4 professo 67 exp. Lind. de (ex p. Ill, 23) C. F. W. M. || 2 uideatur V uideamur Val. in adn. (Nm2) 1 alias EAG | illiadV illaEA illud G || 3 quo V quodE^G || 5 cultant ace-rabat V cultu accelerabat E cultani a. A eura agebat G cultu ita curabat Val. in adn. | ex enixo (ex del.) E enixe A enixa G | eorum V A earum EG || 6 ea superarumV (asteriscumadd. Gin marg.) casu ferarum Lind. || 7 debeturV rum-peretur Lind. deleretur dubit. Val. in adn. delibetur Gron. in adn. hebetetur Btl. || 8 cadaueruntV cadauerum EJ. 67 || 9 exop (lac. 4 litt.) simile sedit (lac. 5 litt.) YA om. E (lac. 12 litt.) om. G (lac. 2 litt.) quaeexinde similes edidit strages dubit. Val. in adn. Ex op (lac.) s. edituram st. Btl. exoptans s. e. Pet. \\ 10 proposito cruenta V propositi cruenti G propositorum cruenta Česka || n sol-lertis V sollertiae Hadr. Val. | puplicam <$ V | nusquam V usquam Wagn. \\ 12 — 14 nec quo — dedisset om. G (lac. 10 litt. cum asterisco) || 12 nec quo V ne-que Val. (C) nemo O. F. W. M. nec Her. (cf. 31, 2, 4) | uelouireciator V uelo iure actor E u. i. uator A uel obtrectator Val. | contemplauo V contemplabo EA contemplans Val. || 13 opere V A operae E Val. | forticen regendus V for-sitan fecerat regendis Val. forsitan r. Hadr. Val. foret in Her. coercendis Cl. | uerius milite V ueteri limite Val. interius 1. Norden (cj. 23, 5, 2) uerius 1. Cl. || 14 quo V A queE quam Val. | dedisset (lac. 3 uss.) peculisVE (peculisom.) A (lac. lx/2 uss.) é speculis G || 15 obruebatur (lac. 9 litt. in fin. us.) VE (lac. 3 litt.) sine lac. AG || 16 aut etV autem EAG | it V et EA id G | prima de prima E primum et 67 p. atque Nov. rimando Walterprob. Miller || 17 auitum terV a., interE^ auctum i. 67 a. per Pet. | creuras V crebras EAG || 18 sententiarum] suceessionum 67 || 19 niinsidiisV insidiisE AG praeuisis, quae negotium poscebat et tempus, cognitoque transfuga-rum indieiis, ubi comprehendi nihil opperiens poterit ante dictus, / tacite, quantum concessit facultas, ne qui conserendo officeret ponti, / iunxit nauibus Rhenum. et antegressus contra Mattiacas aquas pri- 3 5 mus Seuerus, qui pedestrem curabat exercitum, perpensa militum paucitate territus stetit timens, ne resistere nequiens irruentium opprimeretur bostilium agminum mole. et quia suspicabatur uenalia 4 ducentes mancipia scurras casu illic repertos id, quod uiderant, ex-cursu celeri nuntiare, eunctos mercibus direptis oceidit. aduentu 5 ío itaque plurium copiarum animati iudices castrisque ad tempus bre-uissimum fixis, quia nec sarcinaleiumentum quisquam nec tabernacu-lum habuit praeter principem, cui tapetě et sisyra suffecerant pro tentorio, parumper ob tenebras morati nocturnas exsiliente lucifero / Urgente procinctu pergebant ulterius itinerum gnaris ducentibus / is frequenti equitatu cum Theodosio rectore praeire disposito, fequirat erat... tempore iaceat, extento strepitu suorum est impeditus, quibus assidue mandans, ut rapinis et incendiis abstinerent, impetrare non potuit. ignium enim crepitu dissonisque clamoribus satellites exciti / idque, quod acciderat, suspecti carpento ueloci impositum regem / 20 angusto aditu circumfractis collibus abdiderunt. hac Valentiniamis 6 i praeui (lac. 4 litt. in fin. us.) Y praeuium EA praeuisum G prouisis quae Val. praeuisis quae Cl. \ transfigurarum V transfugarum 67 || 2 nihil periens VE n. (lac. 3 litt.) p. A n. operiens 67 n. hostile o. Her. def. Bae. Fesser || 3 tas he V RexE.4 taeite 67 || 4 uinxitVE iunxit AG \ contramat siacas V contra math (lac. 4 litt.) E c. Matusiacas A c. Mattiacas G || S quippe destrem (p pr. add. m2 ?) V qui pedestrem EAG \\ 6 rei steme queesV r. extremae aques (aq-m2)E r. sterne queis A resistere nequiens 67 | inruenti in V irruentium E A inruenti 67 || 8 ille crepertos V illic repertos EAG \ uiderat V uiderant 67 || 9 iunctos V eunctos 67 || 10 plurimum V plurium EAG || 12 tapetě (lac. 7 litt.) sufficerat po V t. suffecerat pro E def. Pet. (cf. 16, 5, 5) tapetae (lac. 7 litt.) s. pro A tapetes suffecerant pro 67 tapetě et sisyra s. Her. \\ 13 nocturnos V nocturnas E AG I exigente Pet. || 13.14 luna post exiliente add. G Lucifero urgente Her. (cf. 19, 7,2) u. reiec. Češka || 14 procinctiV.á67 def. Češka procintu E procinctu Hadr. Val. Pet. | itinerant V itinerum EAG | gnariV.467 gnaris E Lind. I discentibusY^4 praecedentibus E disc. — erat (Z. 16) om. G (lac. 4 litt. cum asterisco) ducentibus Lind. |] 15 fre (lac. 4 litt.) V A om.E frequenti Eyss. | theosioV Theodosio E^á | prae (lac. 4 litt.) V A prae - erat om.E (lac. o3/4 uss.) praeire Val. || 15.16 equirat erat (lac. 31/, uss.)Y equi ret (lac. 2 litt.) erat (lac. ÍJ/4 uss.) A sequi ratus erat dubit. Eyss. in app. nequid lateret Her. (cf. 24, 1,13) et quia aderat Pet. in ind. || 16 streputiV strepitu E A G || 17 incendiis et rapinis tr. 67 | abstinere V abstinerent EAG || 18 potui V potuit E^á<7 | dinis sonisque (d ex b m2) V dissonisque EAG \\ 19 suspencti V suspectiE Pet. def.Löjst. suspicati^lö def. Kell. | carpenti V carpento E .467 112 113