570 CORNELII TACITI ANNALIUM quaeque muns ambirentur. ea ex utilitate accepta decorem quoque novae urin attulere. erant tarnen qui crederent veterem illam formám salubritati magis conduxisse, quoniam angustiae itinerum et altitudo tectorum non pennde sohs vapore perrumperentur: at nunc patulam latitudinem et s nulla umbra defensam graviore aestu ardescere. (44) et haec quidem humanis consiliis providebantur. mox petita dis piacula, aditique sibyl-lae Iibn, ex quibus supplicatum Volcano et Cereri Proserpinaeque ac propiüata luno per matronas, primům in Capitolio, deinde apud proxi-mum mare, unde hausta aqua templům et simulacrum dcae perspersum «est; et sellisternia ac pervigilia celebravere feminae quibus mařiti erant sed non ope humana, non largitionibus principis aut deum placamenlis perspérľUmV t **' C°rreiit '' ^ Gronovius- ~ *■ ProserpinequeM. - 9. Habet cum lin. M. tg' Ed' Spir- edebaut ante Ryckium. - 11. dm ambirentur] Communio parietum iam olim vetita ; legeque XII. Tabularum sancitum, ut spatium inter dnmus insulasve in latitudinem duos pedes et semissem pateret ad liberiorem circumcundi facultatem. AM-ßlTVS PÄRIETVil SESTERTIVS PES ESTO. Bbot. Cfr. Dirksen XII. Tafeln p. 46o. — accepta} grata vulga, ut 6, 43 : acceptius in vulgum. - angustiae] ut in omn.bus antiquis oppidis Italicis, etiam Tompeiis; et quidem propter causas hie allatas; quo solis radii arcerentur, plus umbrarum praeberetur. 44. petita dis piacula] his per exegesin adduntur vv. aditique Sibyllae libri, ad indicandum, quanam ratione petita sint ilia. Walther quidem ac Duebner praetu-lerunt Med. lectionem petita a dis, sed minus hoc concinnum, quoniam bis idem satis moleste dixisset: «petivere di piacula per Sibyllae libros aditique hi sunt.» Im-mo pars provisions, quam memorat, haec quoque erat, ut piacula ad deos placan-dos anquirerentur. - hausta aqua] Deo-rum et tempi» et simulacra vel marina vel fluviatili aqua perspergi aut lavari sole-bant ; ut Vestae aquis ei fonte Camena-rum haustis. (Ovid. Fast. 3, 12.) Notissi-ma autem lavatio Veneris Verticordiae et Matris Deum vel ex Ovid. Fast. 4, 136. et 337. Rdpehti. — sellisternia] Quae deabus fiebant, lectisternia diis; ut viri in lectis discumbentes , feminae seliis in-sidentes coenabant, sic deorum dearum-que statuae in lectis sellisve ad aras lautis- simis cibis oppletas admovebantur. Duebx, Locus de hac re praecipuus est apud Val. Max. 2, 1, 2: Feminae cum viris cuban-tibus sedenies coenabant, quae consuctudo ex hominum convict u ad divina penetravit; nam lovis epulo ipse in lectulum, luno et Minerva in setlas ad coenam invitantur. Quod genus severitatis aetas nostra diligentia in Capitolio quam in domibus suis servat. Vocabulum ipsum vix praeterea reperitur nisi apud Festům p. 298. Müll.: soliar sterncre dicuntur, qui sellisternia habent, id est, qui sunt aroürai dearum ; et^ in Giossis Cyrilli : sellisternium , aeX-láoTQcúotq. Cfr. Chimentellius de honore bisellii in Graevii Thes. Ant. VII. p. 2148. — sed non ope humana] Haec et quae se-quuntur transcripsit rursus Sulpicius 2, 29: Nequa ulla re Nero efßciebat, quin ab eo iussum incendium putaretur. Igitur vertu invidiam in Christianas aclaeque in inno-xios crudelissimae quaestiones ; quin et novae mortes exeogitatae, ut ferarum tergis contecti laniatu canum interirent. Multi crueibus affixi aut flamma usti; pleriav.6. in id reservati , ut, cum defecisset dies, in usum noclurni luminis urerentur. — per flagitia] quae ob suspectissimas illas dydxaq (caritatis convivia) Christian's ab adversaries affingebantur. Atrocissima quaeque crimina propterea in eos collata ita cornplectitur Tertullianus Apolog. 7 : Dici-mur sceleratissimi de sacramento infanti-eidii et pabulo inde, et post convivium incesto; quod eversores luminum canes, lenones scilicet, tenebras, tum et libidi- LIBER XV. Cap. 43. 44. 571 decedebat infamia, quin iussum incendium crederetur. ergo abolendo rumori Nero subdidit reos, et quaesitissimis poenis affecit, quos per flagitia invisos vulgus Christianos appellabat. auctor nominis eius Christus Tiberio imperitante per procuratorem Pontiům Pilátům supplicio affectus erat; repressaque in praesens exitiabilis superstitio rursum erumpebat s non modo per ludaeam, originem eius mali, sed per urbem etiam, quo euneta undique alročia aut pudenda confluunt celebranturque. igitur primům correpti qui fatebantur, deinde indicio eorum multitudo ingens, haud perinde in crimine incendii quam odio humani generis convicti sunt, et pereuntibus addita ludibria, ut ferarum tergis contecti laniatu canum v interirent, aut crueibus affixi, aut flammandi, atque ubi defecisset dies, 2. ques. M. — paenis M. — 3. christus tyberio M. — 5. exitiabili M. — rursu M ; rursus B. — 6. iudeam M. — 7. primům M : primo B. — 9. pinde cum p cau-dato (proinde) M. — coniuneti M. Emendatum iam in Mss. et Edd. vett. trom impiarum invereeundiam proeurent. — Christianos] «Sivé Chreslianos , ut seripse-re per inscitiam illi. Quod nomen ortum demum observo imperio Claudii extreme Suidas in Xotcrxcauoí. (Ed. Gaisford IL p. 3930. A.): 'Exl KXavôíov ßaaiXicog 'Pcúfiuícův HéxQov rov dxooróXov yji-poxovijoavzoq Evódiov iv 'Jvxioyjía. (quod Hieronymus in Chronico Ed. Roncall. p. 429. refert ad a. post Chr. 45.) , /.iera>-voluáotraav oi TtdXai Xeyóiisvoi Naga.-Qatoi xal TaXiXaľoi, Xqioxiuvoĺ. Sed et Iudaei appellati antea , quod frustra negitant quidam. Aperte Arrianus 2, 9, 20 : otav rtvá iza/jcpozepígovra Tčcůttev, ehútcifiév léysiv, Ov-x. %axiv 'lovdatog, dlX' VTtoynívsrai' otav 6' dvala.ß^ ru niá^soq to tou ßeßa/.iuii'ov xal ýorjyié-vov , róre xal 1'ozc rto ovxi v.al xaleíxac 'lovôaľot;. Ait rov ßeßauuevov. Qui ergo tincti et baptizati praeter Christianos?» (At aliter et quidem rectius Arriani interpres in Ed. Paris. 18Í0. explicat ver-tens illa disciplina tincti. Cfr. Ern. ad Suet. Claud. 25.) «Suetonius Claud. 25: ludaeos impulsore Chresto assidue tumul-tuantes Roma expulit.» Lips. De nomine Chrestus vide Lactam. D. Inst. 1,4,7.— Pontiům Pilátům] Qui sextus procurator Iudaeae cum potestate praesidis fuit. Io-sephusl8, 3. Lips. Pilatus missus a Tiberio anno imperii XIII. post exactos mu-neris sui male gesti decern annos a Vitel-lio, Syriae praeside, Romam purgandi sui causa ire iussus, deinde a Caligula in exilium pulsus. Iosephus 18,4, 2. Euseb. II. Eccl. 2, 7: ov-K dyvoeľv 5é d^iov, v avzäv r ó aixrjpeaiov ixapeozáoaxo. — liberae vocantur] ut Rho-dus. His non plena libertas, iuris tarnen ex-sequendi et proprii magistratus erant sua- rumque legum arbitrium, atque interdum etiam a pendendis tributis et vectigalibus im-munitatem habebant, sed tarnen tenebantur in Ode populi Romani. Spanhem. de usu et p r. num. Diss. IX. et XIM. — triumphis] Saepe apud Livium , Plinium aliosque coru-memorantur illatae templis a triumphanti-bus res pretiosae ex auro , quae domi habere religio erat, malebantque ad ornan-da templa deorum quam suas domos con-ferre. Ern. — abripiebantur] Pausan. 10, 7,1: to ieoöv ro ev JsXcpoTg suiXlev aga ovos r-ijg Négoůvog ig návxtí. óXiyco-píag dzsipáxcúq é'^eiv , öq rov 'AitóXXhiva jievxay.ooiaq %säv rs dva^'i^ dcpeíXexo y.al á vi p (ó x (ův tixóvaq y.aXxáq. Plin. 34, 8, 19, 84. enumeratis plurimis sta-tuis Graecis, ita pergit: Atque ex omnibus , quae rettuli, clarissima quaeque sunt dicata a Vespasiano principe in templo Pads aliisque eius operibus, violentia Neronis in urbem convecta et in sellariis domus aureae disposita. — Acrato] De hoc Dio Chrysostomus in Rhodiaca §. 149. Vol. IL Ed. Emperii p. 410: "late yáp°'Axpa-xov ixeTvov, oq rrjv oiy.oviuévt]v ax^ôôv cĹTtaaav txbquX^uiv xovtov %ápiv (statuas et tabulas pictas Neronis iussu undique asportandi) xal urjôi xcóutjv jcapslg (irj-ôe^úav , cog v.dvtáôs tfxs , Xvnovfiépcův ô' v/nav, oxeq elxóg, xaxá téav ecprj TtapsTvaí ^r]ôb yáp e%eiv é^ovaiav fj,r]-čevôq äxpaovaí r (Zv iv^dôe. — Secundo LIBER XY. Cap. 44. 45. 46. 573 ginqui ruris secessum oravisse, et postquam non concedebatur, ficta va-leludine, quasi aeger nervis, cubiculura non egressus. tradidere quidam venenum ei per libertům ipsius, cui nomen Cleonicus, paratům iussu Neronis, vitatumque a Seneca proditione liberti seu propria formidine, dum persimplici victu et agreslibus pomis, ac si sitis admoneret, pro-fluente aqua vitam tolerat. (46) Per idem tempus gladialores apud oppidum Praeneste tentata eruptione praesidio militis, qui custos adesset, coérciti sunt, iam Spar-tacum et vetera mala rumoribus ferente populo, ut est novarum rerum cupiens pavidusque. nec multo post clades rei navalis accipitur, non bello (quippe haud alias tam immota pax): sed certum ad diem in Campaniam redire classem Nero iusserat, non exceptis maris casibus. ergo guberna-tores, quamvis saeviente pelago, a Formiis movere; et gravi Africo, dum 1. valeludine M: valitudine B. — 2. eger M. — egressú M. — 5. persimplici M (seil, psimplici cum lin. transversa in litt, p.): simplici cum Bud. B. — 7. temptata M. — 8. adesset M: aderat ex Agr. Corb. B. (adsidet Doederlein.) — 9. malarum moribus M. — 13. saeuienles M. — formis M. Carinate] Suspicari possis rhetorera illum esse , quem Dio 59, 20. scribit a Caio in exsilium missum, quia contra tyrannos de-clamitaverat, quemque Iuvenalis tangit 7, 204 : Sicut Thrasymachi probat exitus atque Secundi Carinatis. Tinctum eum elo-quentia litterarumque studiis Taciti verba indicant. Lips. Ceterum Carinate pro Med. Caprinate emendatum ex luven, et Dion. 11. 11. — ore tenus] hoc est, ut posset de philosophia , virtutibus vitiisque Graecorum more disserere , prorsus ut 16, 32. P. Egnatius ille , qui auetoritatem Stoicae seetae praeferebat, habitu et ore ad exprimendam imaginem honesti exercitus , ceterum animo perfidus. Erpí. — induerat] v. induere ad hunc modum dictum ex Gr. ivoisaaatai copiose illustrat Gataker Advers. 1 , 9. Ern. Claudian. in sec. cons. Stil. 121: his moribus induit annos. Ob. — persimplici victu] Ipse de se Epist. 83 : Panis deinde (post balneum) siccus et sine mensa prandium, post quod non sunt lavandae manus. Dormio minimum. Consuetudinem meam nosti; brevis-simo somno utor et quasi interiungo. Ep. 108 : Inde in omnem vitam unguento ab-stinemus, quoniam optimus odor in corpore est nullus. Inde vino carens stoma-chus. Inde in omnem vitam balneum fu-gimus. (Supra Ep. 83. sumebat tarnen balneum!) 46. apud - Praeneste] Ibi scilicet habeba- tur sub militari praesidio gladiatorum ca-terva proeul dubio satis numerosa, ne quis novarum rerum cupidus ea facile ad turbas in urbe excitandas abuti posset: in urbem autem arcessebantur, quando edendi erant ludi gladiatorii. — adesset] Haec Med. scriptura oriri haud poterat ex illa inter-polatorum aderat. Ergo sequimur Dueb-nerum haec adnotantem: «Subiunctivus, quia illa militum praesentia causa est coer-citae eruptionis.» Accipe igitur pro quippe qui, utpote qui. Etiam Doederleinii ingeniosa coniectura adsidet, tamenetsi per se recta (cfr. 13, 24. et 25.) ac signi-ficans, semper iIIx gladiatorio ludo Prae-nestino assidere praesidium militum, etiam Taciti tempore, tarnen adeo probabilis non est, ut unquam reeipi queat. — iam - -rumoribus ferente populum] Admodum cito hoc fieri poterat propter tam exiguam inter Komam et Praeneste distantiam. — non exceptis] in iussu suo ; etiam turbido mari navigare iubens. Düebn. — pelago] Voca-bulum Graecum a scriptoribus argenteae, quam dieunt, fere aetatis receptům, quo immensum maris aequor exprimitur. Cfr. Doederlein Syn. IUI. p. 73. Bach. Restringe hoc ad solutae orationis scriptores ; nam apud poětas inde a Lucretio (pelage-que severa) est frequentissimum , imprimis apud Ovidium. — Formiis] oppido Latii, in Terra di Lavoro ; pro eo habetur, quod hodie Molo di Gaeta. — A[rko] Est Aiijj,