16 DE STANDAARD VRIJDAG 1 APRIL 2005
DEGROOTSTE
BELG
DEGROOTSTE
BELG
De Standaard, Radio 1 en Canvnn as gaan op zoek naar de man of vrouw die het meest voor België heeft betekend.
Elke werkdag vindt u in deze krant vier van de honderd kandidaten voor de uitverkiezing tot Grootste
Belg aller tijden. Dezelfde vier kandidaten komen ook aan bod in het ochtendprogramma van Koen Fillet en
Sven Speybrouck op Radio 1. In het najaar zullen we weten wie de Grootste Belg geworden is.
www.standaard.be/degrootstebelg www.degrootstebelg.be
Dat we trots mogen zijn op Willem
Elsschot, bleek vorig jaar
nog maar eens toen de Duitse
vertaling van zijn novelle Kaas een bestseller
werd. En een Brits productiehuis
kocht de rechten om Cheese te verfilmen.
Het wordt, na Villa des Roses
(2002), de tweede Elsschot-verfilming
inhetEngels,terwijlzijnboekenalinbijna
twintig talen uitgebracht zijn.
Het zegt iets over de universele
kracht van zijn werk. Er staat
geen vervaldatum op en je
hoeftgeenVlaamseakkers
geploegd te hebben om
ervan te kunnen houden.
Dat ligt voor een deel aan
zijn vrijzinnigheid en zijn
ironie, maar vooral aan de
heldere en zuinige stijl die
zijn proza zo meeslepend maakt.
Willem Elsschot heette eigenlijk Alfons
De Ridder. De Ridder was niet zo'n uitgesproken
Grote Belg. Stijfjes, gesloten
en, zowel sociaal als in zijn privé-leven,
geen man van grote engagementen. Een
doortastende zakenman ook, en naar
verluidt een rokkenjager.
De Ridder groeide op in Antwerpen, studeerde
aan de handelsschool en ging als
bediende in Parijs werken -- waar zijn
debuut Villa des Roses (1913) zich afspeelt
-- en later in Rotterdam, waar hij
trouwde met Fine, de moeder van zijn
toen zevenjarige zoon. Terug in België
ging hij in de reclamesector werken. Hij
vestigde zich na de Eerste Wereldoorlog
met vrouw en zes kinderen in de Lemméstraat
in Antwerpen, waar hij later
Gerard Walschap als buurman kreeg.
Elsschot schreef over de dagelijkse beslommeringen
van De Ridder, maar niet
zonderreserves.Tweejaarnazijnhuwelijk
was er al zijn vaak geciteerde en weinig
romantische gedicht Het huwelijk
(,,Maar doodslaan deed hij niet, want
tussen droom en daad/ staan wetten in
de weg en praktische bezwaren,/ en ook
weemoedigheid, die niemand kan
verklaren,/ en die des avonds
komt, wanneer men slapen
gaať'). Zijn zakenleven zou
hij met spot en zelfs walging
beschrijven (in Kaas,
maar vooral in Lijmen/
Het been), zijn gezinsleven
met een mengeling van
genegenheid en cynisme
(Tsjip/ De Leeuwentemmer en
ook Het dwaallicht). Zelf noemde
hij dat schrijven ,,het bereizen van een
vreemd land, waarvan de lokstem mij
komt tergen als ik vreedzaam bij de kachel
ziť' (nabeschouwing bij Tsjip).
Twee keer schreef Elsschot een politiek
gedicht, de eerste keer voor een communist,
de tweede keer, in 1947, voor de
Vlaams-nationalistische collaborateur
August Borms. Dat maakte hem bij velen
ongeliefd. Het is nooit helemaal duidelijk
geworden wiens zaak hij met het
Borms-gedicht wilde steunen, en Elsschot
heeft zich ook niet uitgesloofd om
erzichuittepraten.Hijwaseenmanvan
weinig woorden, en hij moet geweten
hebben dat dat zijn sterkte was.
Dorien Knockaert eindredacteur
 www.weg.be
19
WILLEM ELSSCHOT (schrijver)
1882-1960
Nogal wat politici hopen -- of
geloven -- dat ze met hun beleidsmaatregelen
een blijvende
impact hebben (gehad) op de maatschappij.
Slechts een kleine groep kan
naar waarheid beweren die droom ook
te hebben waargemaakt. Achiel -- officieel
Achille -- Van Acker is zo iemand.
De socialist Van Acker stond vlak na de
Tweede Wereldoorlog (in 1945-`46)
en in de jaren vijftig (1954-'58)
vier keer aan het hoofd van
een Belgische regering.
Naast eerste minister was
hij ook minister van Arbeid
en Sociale Voorzorg
en van Steenkool. Tussen
1961 en 1974 was hij bovendien
voorzitter van de
Kamer van Volksvertegenwoordigers.
In december 1958
werd hij door het hof benoemd tot minister
van staat.
Niets liet voorzien dat de zoon van een
Brugse mandenmaker zo'n carrire zou
uitbouwen. Op tienjarige leeftijd moest
Achiel Van Acker de school al verlaten,
maar die leerachterstand maakte hij later
goed door avondlessen en zelfstudie.
Na de Eerste Wereldoorlog werd hij lid
van de Belgische Werkliedenpartij
(BWP), de voorloper van de Belgische
Socialistische Partij (BSP). Eerst als gemeenteraadslid,
daarna ook als parlementslid.
Tijdens de Tweede Wereld-
oorlognamhijdeleidingvandeclandestiene
socialistische partij op zich.
Van Acker hield de pen vast van de sociale
besluitwet, die op 28 december 1944
-- Brussel was al bevrijd, maar de oorlog
was nog niet voorbij -- uitvoering gaf
aan het Sociaal Pact, dat alle burgers een
sociale bescherming wou bieden ,,van in
de wieg tot aan het graf''. Het leverde
hem de eretitel `vader van de sociale zekerheiď
op.
Vlak na de oorlog lanceerde Van Acker
een tweede ophefmakend project: de
kolenslag. De Waalse en Limburgse
steenkoolmijnen moesten het
symbool worden van de economische
heropleving en
de mijnwerkers werden tot
uitgeroepen tot de `eerste
burgers van het lanď. Het
leverde hem de bijnaam
Achille Charbon op. De kolenslag
werd de aanzet tot
de immigratie van duizenden
Italiaanse, Griekse en Spaanse
gastarbeiders naar Luik, de Borinage
en de Limburgse Kempen.
Allemaal redenen om Van Acker te bekronen?
Ongetwijfeld. Maar allicht
veegt de bittere schoolstrijd in de jaren
vijftig, tussen het vrijzinnige kabinetVan
Acker en de katholieke oppositie,
een deel van die palmares weer uit. Door
de onzalige herinnering aan de schoolstrijd
zou het trouwens tot in1999 duren
vooraleer socialisten en liberalen weer
een paarse regering durfden te vormen.
Burgemeester van Brugge is hij overigens
ook nooit geworden: zijn zoon
Frank wel.
Johan Rasking redacteur economie.
 www.amsab.be
20
ACHIEL VAN ACKER (politicus)
1898-1975
,,Meneer Capart, als er iets
gevaarlijk is, zeg het niet tegen
de koningin. Want zij
zou er onmiddellijk naartoe willen.'' Dat
zoukoningAlbertIhebbengezegdtegen
de gids die Elisabeth en hun zoon Leopold
in 1922 vergezelde naar Egypte,
waar ze op haar verzoek aanwezig
mochten zijn bij de opening van de grafkelder
van Toetanchamon. De derde
koning der Belgen wist welk
vlees hij in de kuip had. Zijn
vrouw was ondernemend,
ruimdenkend, nieuwsgierig,
soms een tikje naef.
Vooral na de dood van Albert,
in 1934, gedroeg ze
zich almaar excentrieker.
Zo zou ze in de jaren vijftig,
in volle Koude Oorlog, de
grote 1-meiparade op het Rode
Plein in Moskou bijwonen. De commotie
die daarover ontstond, wuifde ze weg.
Was de wereldvrede niet veel belangrij-
ker?
Er wordt vaak verwezen naar het excentrieke
geslacht waaruit ze stamde: haar
tante was keizerin Sisi. In elk geval leverden
die buitenlandse reizen -- later
ook naar het communistische China --
haardegeuzennaamvan`rodekoningin'
op. Ze was trots op die titel.
In de lessen geschiedenis van de lagere
school wordt Elisabeth braafjes opgevoerd
als de koningin-verpleegster. Samen
met haar koning-ridder, Albert I,
steunde ze achter het IJzerfront de
frontsoldaten en de bevolking. Of ze er
ook echt gewonde soldaten heeft verzorgd,
is zeer twijfelachtig. Ze heeft de
titel wellicht mee te danken aan het feit
dat ze in haar jeugd een opleiding tot
verpleegster kreeg. Maar loyaal aan
haar nieuwe land was ze zeker, al zat het
haar vaak wat te strak om het lijf.
Van haar vader, hertog Karel-Theodoor
van Beieren, een oogarts-specialist, erfde
ze haar interesse voor geneeskunde
en wetenschap. Niet dat ze zelf de relativiteitstheorie
helemaal onder
de knie kreeg, maar ze
raakte wel innig bevriend
metAlbertEinsteinenandere
wetenschappers uit heel
Europa.
Elisabeth is het bekendst
om haar interesse voor
kunst en cultuur. Als kind
speelde ze viool en er bestaat
een foto van Elisabeth, als jonge
moeder, met de kleine Leopold, die hetzelfde
probeert.
Uit haar contacten met kunstenaars en
mecenassen groeiden ideeën die ze gretig
uitwerkte en die een stimulans betekenden
voor het culturele leven in het
land. Zo liet ze in Brussel het Paleis voor
Schone Kunsten bouwen. Ze lag ook aan
de basis van het Nationale Orkest en --
uiteraard -- van de naar haar genoemde
muziekwedstrijd die internationale
faam geniet. Op de website van de monarchie
wordt evenwel alleen verwezen
naar de naar haar genoemde geneeskundige
stichting.
Veerle Beel redactrice binnenland
 www.monarchie.be/nl/initiatives/queen_eli-
sabeth/index.html
17
ELISABETH VAN BEIEREN (koningin)
1876-1965
Als u niet weet of u nu het
best voor een avonturier,
een wetenschapper, een
cartograaf, een missionaris, een taalkundige,
een diplomaat of een uitvinder
kunt kiezen, deze tip: kies voor Ferdinand
Verbiest. De jezuet uit Pittem is
een namelijk een homo universalis.
We kunnen ons vandaag moeilijk voorstellen
hoeveel lef de man gehad moet
hebben om als missionaris
naar China te trekken en wat
voor een crack hij geweest
moet zijn om het tot topadviseur
van de keizer te
schoppen.
Hij werd geboren in 1623,
als zoon van de baljuw in
het West-Vlaamse Pittem.
Bijna 65 jaar later werd hij
met keizerlijke eer begraven in Peking.
Hij ging naar school bij de jezueten
in Brugge en Kortrijk en werd zelf jezuet.
Hij studeerde wijsbegeerte en wiskunde
in Leuven en sterrenkunde en
theologie in Sevilla en Rome.
Verbiest droomde ervan om naar Centraal-Amerika
te trekken. Maar zijn orde
stuurde hem naar het Verre Oosten. In
Peking werden de jezueten ervan beschuldigd
een valse goddelijke leer te
verkondigen, waardoor ze in de gevangenis
werden gegooid. Dat veranderde
toen Verbiest een wedstrijd tussen Chinese
en Europese astronomen won die
door de Chinese keizer was opgezet
Daardoor verwierf hij een vaste plaats
aan het hof en mochten de jezueten
weer zendelingenwerk verrichten.
Verbiest gaf aan het hof les in wiskunde
en geometrie, literatuur en muziek. Hij
stelde astrologische kalenders en tabellen
op en bouwde een observatorium
met precieze astrologische instrumenten.
Hij maakte ook een wereldbol, zonnewijzers,
wateruurwerken, een thermometer,
een camera obscura, hydraulische
waterpompen en bouwde zelfs kanonnen.
Maar zijn opmerkelijkste
ontwerp was een stoomwagentje,
waarvan gezegd
wordt dat hij ermee door
de gangen van het keizerlijk
paleis toerde.
Zijn meest gedurfde zet
was de aanpassing van de
Chinese kalender. Hij
maakte zich ook nuttig als
tolk en vertaalde wetenschappelijke
werken naar het
Chinees. Zelf schreef hij een dertigtal
boeken, van een handboek over astronomie
tot een Chinese grammatica. Door
zijn talenkennis werd hij ook ingezet om
met de Russische ambassadeur de Chinees-Russische
grens vast te leggen.
Wat Verbiest zelf waarschijnlijk het
meest verblijdde, is dat door zijn interventie
aan het Hof de katholieke kerk
haar invloed in China fors kon uitbreiden.
Toen Verbiest stierf, telde China
naar schatting 800.000 katholieken. Dat
werk ging grotendeels verloren toen Rome
een eeuw later de Chinese ritus ver-
bood.
Johan Mortelmans
e-publishing manager VUM
 www.kuleuven.ac.be/verbiest/
18
FERDINAND VERBIEST (homo universalis )
1623-1688