DSLETTEREN 13D O N D E R D A G 11 M A A R T 2 0 0 4
maal. Het loopt gelukkig allemaal
goed af.
Ik heb het boek heel graag gelezen
omdat Polleke een kalfje adopteert
en ook ik hou heel veel van dieren.
Polleke gaat dikwijls op bezoek bij
haar oma en opa en daar is een boerderij
in de buurt en zo ontdekt ze
dat kalfje. Later wordt dat een koe,
maar dan is Polleke ook al groter.
Polleke wil dichter worden, en
daarom staan er ook gedichtjes in
dat boek. Die gedichten vond ik wat
moeilijker, die moest ik een paar
keer lezen voor ik ze begreep.
Zelf wil ik geen dichter worden,
maar ik heb al wel een boek geschreven.
Het knuffelbos heet het, en
mijn opa heeft er tekeningen bij geheeft
dikwijls problemen met die
jongen, maar ze ziet hem graag. Dat
vind ik mooi. Pollekes moeder en
haar leraar worden verliefd op elkaar.
Polleke vindt dat eerst maar
raar. Dat kan ik heel goed begrijpen.
Pollekes vader heeft gedichten
in zijn hoofd, maar hij gebruikt
drugs en kan ze daarom niet op papier
krijgen. Daarom denkt Polleke
dat zij die in zijn plaats moet op-
schrijven.
Die vader is eigenlijk een IP, dat betekent
`ingewikkelde papa', en dat
valt nog mee, want er zijn ook ZIPs,
dat zijn `zeer ingewikkelde papa's'.
Haar pa wil wel afkicken van de
drugs. Dat lukt eerst niet, maar op
het einde wel, dan is hij weer nor-
I
K zie haar in de supermarkt,
bij de afdeling boeken.
Ze leunt tegen een
rek terwijl ze in De Behaboomhut
van Marc de Bel
leest. ,,Ik ben 9 jaar,'' zegt
Jana de Troyer. Haar vader,
die haar uit het oog verloor bij
de droge voeding, komt haar zoeken.
,,Dat doet ze nu altijd en overal
waar er boeken te vinden zijn. Ze
verdwijnt en duikt in een verhaal.''
Als ik haar naar een goed boek
vraag, noemt ze Polleke van Guus
Kuijer: ,,Dat was een spannend
boek en ik kon er ook iets uit leren.''
Het verhaal: ,,Polleke is een meisje
van 11 jaar en verliefd op een Marokkaanse
jongen uit haar klas. Ze
maakt. Nu ben ik aan mijn tweede
boek begonnen en daar ga ik zelf de
tekeningen voor maken.
Ik lees heel veel, ik ben nu aan het
vijfde Harry Potter-boek bezig.
Soms vind ik het spijtig dat ik niet 's
morgens naar een boekenwinkel
kan gaan om daar de hele dag te lezen,
maar dat gaat niet, hé? Dus
moet ik boeken kopen van mijn zakgeld
ofwel wachten tot ik boeken
cadeau krijg.
Als we met de school naar de bibliotheek
gaan, leen ik altijd twee boeken
uit: eentje om te lezen en eentje
om iets uit te leren. Mijn mama gaat
naar de volwassenenbibliotheek en
leent dan meestal vijftien boeken uit
voor mij, met drie kaarten, want anders
gaat dat niet. En toch: ze zijn
altijd te vlug uit.''
Lieve de Boeck
[ LEZER VAN DE WEEK: JANA DE TROYER ] `ZE ZIJN ALTIJD TE VLUG UIŤ
GUUS KUIJER
Polleke.
Querido, Amsterdam, 2003.
In deze rubriek komt elke
week iemand aan het woord
die door Lieve de Boeck met
een boek is betrapt.
Hotsy Totsy, de Gentse kroeg van
Claus' broer Guido, met toespraken
van Cees Nooteboom en Hugo
Camps, en begeleid door een stortvloed
van interviews met de auteur.
Claus in die dagen: ,,Ach, als de Bij
de tent optrekt, wil ik best in het circus
optreden."
Naar eigen zeggen vernietigde
Claus de eerste
versie van het boek
omdat ze te autobiografisch
uitviel, maar
hij redde er een fragment
uit door het apart
uit te geven als de novelle
De verzoeking
(1980). Van het uiteindelijke
manuscript gingen
naar verluidt twee
hoofdstukken verloren
bij een mysterieuze
diefstal, hoewel ze veel
later toch weer opdoken,
al verschenen ze
nooit in druk. Maar op
donderdag 17 maart
1983 was het dan zo
ver. Het verdriet van
België kon zijn triomftocht
beginnen. ,,Ook waar het iets
minder is," oordeelde criticus Carel
Peeters in Vrij Nederland, ,,is het
perfect." Het is geen woord te veel
gezegd.
N
IET dat het boek altijd
goed werd begrepen.
Het werd zelfs niet onverdeeld
gunstig ontvangen. De traditionele
katholieke kritiek in
D
ERTIGDUIZEND gebonden
exemplaren is
respectabel als eerste
druk van een roman. In die oplage
verscheen in maart 1983 Hugo
Claus' 775 bladzijden tellende Het
verdriet van België. Helaas had
drukkerij Hooiberg
voor die paar tientallen
miljoenen bladzijden
te weinig van de gekozen
gelige papiersoort
in voorraad. Ze drukte
daarom vijfduizend
exemplaren noodgedwongen
op gewoon
wit papier. Vandaag
kosten die antiquarisch
wat meer dan de gelige
rest van de eerste oplage,
want er zijn er nu
eenmaal minder van.
Van Het verdriet moesten
er meteen genoeg
zijn, want de verwachtingen
waren hooggespannen.
Eindelijk nog
eens een Clausroman,
de eerste in vijf jaar.
Bovendien ging het om
de grootse familieroman die Claus
twintig jaar eerder had aangekondigd,
die in 1979 al eens ging verschijnen,
maar die er uiteindelijk
pas vier jaar later kwam. De uitgeverij
De Bezige Bij bracht een omvangrijke
reclamemachine op gang,
de eerste op die schaal in de Nederlandse
literatuur. Ze creëerde een
schoolvoorbeeld van een hype, met
een feestelijke presentatie in de
Vlaanderen, die Claus nooit in het
hart droeg, vond de roman, behalve
onbeleefd, ook veel te wijdlopig.
Het thema ­ het opgroeien van het
jongetje Louis Seynaeve als telg van
de katholieke kleine burgerij tijdens
de Tweede Wereldoorlog ­ lokte nu
eenmaal een ,,realistische" lectuur
van de roman uit: welk beeld wilde
Claus creëren van de collaboratie en
de repressie? Hoewel de roman de
periode 1939-1947 bestrijkt, was
het Claus daar niet om te doen.
(Voor wie het interesseert: hij toonde
zich over de kwestie bepaald
,,mild", al schetste hij een sarcastisch
en ontluisterend beeld van een
meer door opportunisme en hypocrisie
dan door idealisme gedreven
collaboratie.) Een toeval wilde alleen
dat die tijd nu eenmaal het decor
vormde voor Claus' vroege adolescentie,
die hem de stof leverde
voor zijn eigenlijke thema: de verbeelding
en het kunstenaarschap als
overlevingsstrategie.
De roman valt uiteen in twee delen,
,,Het verdriet" en het veel langere
,,Van België". Stilistisch verschillen
beide delen niet wezenlijk van elkaar.
Ze delen bovendien een reeks
allusies en motieven die verwijzen
naar onder meer de Graallegende,
de alchemie en Claus' vertrouwde
Oedipuscomplex. Beide delen bestaan
vooral uit dialogen, geschreven
in een artificieel, maar erg authentiek
aandoend ,,Vlaams". Via
de taal geeft Claus gestalte aan een
hele leefwereld. Die blijkt vooral te
bestaan uit zegswijzen, clichés en
dooddoeners en krijgt mede daardoor
een tegelijk menselijk en grotesk
karakter.
Beide delen onderscheiden zich wezenlijk
van elkaar doordat ,,Het
verdriet" strak is geordend in 27
hoofdstukken, terwijl het tweede
deel veel fragmentarischer is. Het illustreert
hoe Claus het schrijverschap
als een vorm van zingeving
beoefent. Of liever, hoe de autoritaire
en verstikkende orde van staat,
kerk, school en gezin een alternatief
kunnen krijgen in de artistieke creatie.
Het talige alternatief opent een
perspectief om aan de verstikking te
ontkomen en tot persoonlijke autonomie
te komen. De slotregels van
deze meesterlijke roman zijn dan
ook, naar Claus' gewone doen, relatief
hoopvol: ,,We gaan zien. We
gaan zien. Toch."
HUGO CLAUS IN 14  ROMANS (10)
EEN WERELD
IN TAAL
Ter gelegenheid van Hugo Claus' 75ste verjaardag verschijnt
deze maand een cassette met veertien Clausromans.
In de reeks `Hugo Claus in14  romans' belicht Marc Reynebeau
er elke week een van. In deze aflevering: Het verdriet
van België. MARC REYNEBEAU
Volgende week:
Een zachte vernieling.
`We gaan
zien. We
gaan zien.
Toch'
10