Handout 29.9.2008: Basisbegrippen van fonetiek en fonologie


1) Fonetiek: bestudeert de waarneembare manifestatie van de taal in relatie tot de verborgen
structuur van het abstracte taalsysteem


Fonologie: bestudeert het abstracte taalsysteem en de rol en de plaats van de spraakklanken daarin

                                        concreet x abstract

                                           spraak x taal

                                          parole x langue

                                         klank x betekenis


Taal: taal is een systeem van conventionele tekens, waarmee de gebruikers van de taal ideeën kunnen
communiceren d.m.v. taalktekens.


Taalteken: een waarneembare vorm met een niet-waarneembare betekenis

     - conventioneel, lineair


2) Het proces van spreken en verstaan oftewel het communicatieproces:

De spraakketen:


Produktie

                                                        Transmissie

                                                                       Perceptie

Spreker

                                                        Medium

                                                                       Luisteraar

                                            1. Bedoelen


                                                                       7. Begrijpen

                                           2. Formuleren


                                                                       6. Verstaan

                                            3. Spreken

                                                                                                  4. Spraakgeluid

                                                                                                                    5. Horen


Fig.1.1 Schematische voorstelling van de spraakketen, overgenomen van Rietveld (2001).



3) foneem: de kleinste klankeenheid die betekenisverschil tweeg kan brengen

- b.v. - /p/ en /b/ - pad x bad – minimale paren – woordparen aan de hand waarvan de
betekenisverschil aangetoond kan worden – Cz: pyl x byl

- heeft zelf geen betekenis /p/, /b/, /z/, /r/ - maar veroorzaakt dat als het in een morfeem zit.


Foon/allofoon: fysisch, veroorzaakt geen betekenisverschil

b.v.: /e/ - van meer, meel, meet


4) Plaats van de fonetiek in de taalkunde


fonetiek + fonologie

                    morfologie

                              lexikologie

                                         syntaxis

                                                 semantiek


Huiswerk voor 6 oktober:



Vraagstukken voor 6 oktober:


Beantwoord de volgende vragen:


hoeft niet schriftelijk, maar bereid het wel voor, we bespreken dat tijdens het college


 1. Wat is taal? Wat is spraak?
 2. Wat is een taalteken?
 3. Wat wil zeggen dat de relatie tussen vorm en betekenis van een taalteken willekeurig en
conventioneel is?
 4. Wat zijn segmentele eigenschappen van spraak, en wat zijn prosodische eigenschappen?
 5. Wat is een foneem en wat is een allofoon? Op welke “taalkundige plekken“ horen ze? Geef maar
van elke een voorbeeld in het Tsjechisch en in het Nederlands
 6. Leg uit wat het verschil is tussen coarticulatie en assimilatie, en waarom het een fonetisch en
het ander fonologisch genoemd wordt.


Aanbevolen literatuur:

Černý, Jiří: „Teorie jazykového znaku.“ In: Dějiny lingvistiky. Olomouc, Votobia, 1996, pg. 140 –
144.


Hoofdstuk 4 uit Neijt, A. Universele fonologie: Klankkenmerken op basis van articulatie

 - lezen verplicht 36 t/m 41

Te vinden:        in de bieb

                        Op: http://www.dbnl.nl/tekst/neij002univ01_01/