Λαογραφία                                                                                  29-09-09


Α) Η ελληνική λαογραφία μέσα στους αιώνες


 1. Ορισμοί της λαογραφίας:


     α)folklore (Αγγλία): Η λέξη είναι σύνθετη από το folk που σημαίνει λαός και το lore που
σημαίνει τη γνώση που έχει ο λαός δηλαδή τι πιστεύει, τι λέει και τι πράττει κατά παράδοση. àλαϊκή
λογοτεχνία


    β)Volkskunde (Γερμανία): Η λέξη σημαίνει όχι αυτό που ξέρει ο λαός, αλλά αυτό που εμείς
μαθαίνουμε γι’ αυτόν: λαογνωσία.


 2. Ο όρος ελληνική λαογραφία


α) Ν. Πολίτης: το αγγλικό folklore

Evolutionismus (επιβιώματα) – ιστορική καταγωγή επιβιωμάτων- ο λαός (κατώτερα στρώματα)


 β) Πρώτη αναφορά του όρου Λαογραφία: Α΄ τόμος του Δελτίου της ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας
της Ελλάδος 1884


 γ)Ορισμοί λαογραφίας:


Ι. Η λαογραφία εξετάζει τας κατά παράδοσιν δια λόγων , πράξεων ή ενεργειών εκδηλώσεις του ψυχικού
και κοινωνικού βίου του λαού.( Ν. Πολίτης)àλαϊκή λογοτεχνία + παραδοσιακή εθνογραφία (περιγραφή του
φυσικού περιβάλλοντος και του υλικού, κοινωνικού και πνευματικού βίου)


ΙΙ. Λέγοντας ελληνική λαογραφία  εννοούμε τη γενική παρατήρηση ή έρευνα των ελληνικών εθίμων και
λόγων που έχει γίνει ως τώρα, άσχετα αν ήταν ή όχι συστηματική, αν γινόταν από λόγιους συγγραφείς ή
ερασιτέχνες, πριν ή μετά την επιστημονική της οργάνωση. (Δ. Λουκάτος)


3.  Το περιεχόμενο του όρου ελληνική λαογραφία


α) Λαογραφική διάρκεια – Σύγχρονη λαογραφία

      β) Αλλαγές ( ειδωλολατρία- χριστιανισμός)


 4. Ήθη και έθιμα


α) Διάκριση εθίμων: 1) συντηρητικά (αμετάβλητα)

                                  2) προοδευτικά (ευμετάβολα)

β) Ορισμοί: 1) συντηρητικά (αμετάβλητα): όσα δένονται με τον τόπο ή

                     ακολουθούνται με παραδοσιακή προσήλωση

                    2) προοδευτικά (ευμετάβολα): όσα είναι στοιχεία επαφής των λαών

                     όσα υιοθετούνται ως τελειότερα ή γίνονται γνωστά από το εμπόριο

                     και το ταξίδι

γ) Παραδείγματα: 1) συντηρητικά (αμετάβλητα) : Ιστορικά τραγούδια, τοπικές

                               παραδόσεις, ξόρκια, αινίγματα κ.λ.π

                              2) προοδευτικά (ευμετάβολα): η φορεσιά, η τροφή, τα

                               παραμύθια, οι τρόποι λατρείας, η μαγεία κ.λ.π


Β. Τα λαογραφικά θέματα στον παλιότερο ελληνικό κόσμο


1.   Ο λαός και οι Λόγιοι
 5. Μαρτυρίες για τη λαϊκή ζωή και τα έθιμα των αρχαίων
 6. Πηγές (Όμηρος-Ησίοδος-Ηρόδοτος-Ξενοφών- Ποιητές)


Γ. Η σπουδή των λαογραφικών θεμάτων στην αρχαία Ελλάδα


Αριστοτέλης- Οι μαθητές του

Πλούταρχος-Παυσανίας-Λουκιανός

-Ομοιότητες- (Ναοί, οικισμοί)


Δ. Λαογράφοι των πρώτων χριστιανικών και των βυζαντινών χρόνων


-Οι Απόστολοι και οι Πατέρες της εκκλησίας

Πολεμική και αποδοχή πρότερων εθίμων και δοξασιών(π.χ. το βάπτισμα, το στεφάνωμα, τα κόλλυβα)


-Πρώτη βυζαντινή περίοδος και Κανόνες των Οικουμενικών Συνόδων

Εξαιρέσεις (π.χ Ρουσάλια, Κλήδονας, Φωτιές του Άι-Γιάννη)


-Τα Συναξάρια των Αγίων

Αρχαίοι μύθοι και θρύλοι (π.χ ο Άι Γιώργης και το θηρίο)


-Βυζαντινή εποχή (λόγιοι σχολιαστές αρχαίων κειμένων- λεξικά)-Μ.Ψελλός

Δημοτικά τραγούδια, καλλικάντζαροι, μεσαιωνικά ερωτικά μυθιστορήματα


-Υστεροβυζαντινή περίοδος

Καταγραφές δημοτικών τραγουδιών


Βιβλιογραφία:

Αλ Κυριακίδου-Νέστορος: Η θεωρία της ελληνικής λαογραφίας, Αθήνα 1978

Δ. Λουκάτου: Εισαγωγή στην ελληνική λαογραφία, Αθήνα 1978