Alfabet polski Dwuznaki: * CH choroba – zapisuje se také jako h, např. hala * CZ czysty, czytać * DZ dzwon, pieniądze * DŹ gwóźdź, dziś * DŻ dżem, dżinsy * RZ krzak, morze * SZ szalik, zobaczysz Samogłoski: ustne: a, e, i, y, o, u (ó) i – y: mimo, pisać, wino, nogi, ręki czysty, szyć, żywy, żyto ó: król, ogórek, móc, ósmy, góra, wóz nosowe: ą, ę nosówka przed szczelinowymi: wąsy, brązowy, zakąska, język, gęsty końcowa pozycja: idę na pocztę, nie chcę, widzę kobietę idą, chcą, z moją matką zapożyczenia: awans, enzym, komfort, instytut, rynsztok, kunszt Wymowa nosówek: Pozycja przed: ę ą p, b -em- tępy, zęby -om- ząb, trąba t, d, c, dz, cz -en- skręt, pęd, ręce, międzynarodowy, klęczeć -on- kąt, prąd, idący. urządzenie, wyłączyć ć, dź -eń- pięć, krawędź -oń- ciągnąć, sądzić k, g -eŋ- ręka, łęg -oŋ- mąka, naciągać s, z, sz, ż, ś, ź, (f), w, ch, (h) -ę- męski, język, węszyć, węże, część, więzień, węch -ą- wąs, brązowy, Zbąszyń, dążyć, przekąsić, gałąź, wąchać l, ł -e- wzięli, wzięła -o- wziął wygłos -e (-ę) idę, matkę -ą idą, matką Spółgłoski: h handel, hamulec, inhalacja ł łaska, łódka, łuk, płeć, chłop nagłos, wygłos, ś + K ś + I + K ś + I + V ś (si) światło, śmierć, uśmiech siwy, silny sierpień, siewny ź (zi) źrenica, źródło, wyraźny zima, nizina ziemia, zioło ć (ci) ćma, ćwierć, robić cicho, ciskać ciemny, ciało dź (dzi) dźwięk, dźwig, niedźwiedź dziś, dziwny dzień, działać ń (ni) koń, broń, końcowy niski, nikt nieść, niania rz nagłos: ž: rzecz, rzadki między samogłoskami: ž: morze, wierzyć po dźwięcznych: ž: drzewo, grzech przed dźwięcznymi: ž: drzwi, grzbiet wygłos: š: malarz, korytarz po bezdźwięcznych: š: krzyk, przeszkadzać przed bezdźwięcznymi: š: gorzki, krzepki Akcent: akcent na 3. sylabie od końca: – formy 1. i 2. osoby liczby mnogiej czasu przeszłego, np. ro–bi-liś–my, czy–ta–liś–cie – formy liczby pojedynczej oraz 3. osoby liczby mnogiej trybu przypuszczającego, zro–bił–bym, czy–tał–by, zro–bi–li–by – formy liczebników od 400 do 900, czte–ry–sta, pię–ciu–set, o–siem–set – zapożyczenia, zwłaszcza zakończone na -yka, -ika, np. fi–zy–ka, gra–ma–ty–ka, ma–te–ma–ty–ka, kro–ni–ka, re–pu–bli–ka akcent na 4. sylabie od końca: – formy 1. i 2. osoby liczby mnogiej trybu przypuszczającego, zro-bi-li-byś-my, czy-ta-li-byś-cie ą, ę Gęsty, wąski, brązowy, wąwóz, kubek z wodą, idą z matką, talerz z zupą, idę na pocztę, jadę z panią Marią, oni mówią z nauczycielką, ząb, zęby, tępy, imię, bęben, gęś, chęć, głęboki, skąpy, postęp, kąt, początek, zajęty, gorący, prędko, wąchać, skąd, rączka, pęczek, pączek, sędzia, minąć, zamknąć, potęga, łąka, pstrąg, tęgi, stanęła, przysnęła, zaczęli, rozpoczął, minął. grupy samogłoskowe Geografia, Portugalia, fotografia, naiwny, historia, zaimek, lilia, linia, Austria, armia, roić się, boisz się, na szyi, Szwajcaria, Japonia. h Halina, Hindus, Henryk, herbata, hodować, hala, hokej, hotel, hrabia, humor, ohyda, Sahara, rehabilitacja, huta. ł Ładunek, ława, łowca, łódka, łydka, łza, chłodny, dosłowny, kłamstwo, ołówek, płyta, spłonąć, upał, łuk, władza, małpa, gołąb, mały. Środkowojęzykowe: Jesień, najeźdźca, kilometr, siedmiolatek, gwoździk, dzisiaj, dzięcioł, dzieciństwo, siedzący, jakość, ludność, gips, siewny, oziębiać, cielesny, dwieście, kisiel, ciągłość, sierota, ciasto, zielnik, ciśnienie, sieć, kiść, siedziba, kilogram, sielski, cukier, śmierć, ciążenie, kitka, Giewont, świadomość, ciecz, śledź, środek, ciąża, ślepy, ośmiornica, siekać, klosik, zielony, macierz, ciągnik, Kielce, zimny, ginięcie, dziura, niedźwiedź, siedmiodniowy, kimono, ćwierć, średni, kwiecień, cielęcina, siekiera, kielich, październik, niedziela, obudzić, sierpień, dzikus, jezioro, ziemia, sienny, ziarno, cień, siedlisko, ziele, ciało, magiel, kisić, ciełęcina, rozcieńczalnik, bodziec, nieść, cichy, śpiewać, cielęcina, dziecko. Przedniojęzykowo-dziąsłowe: Szary, budżet, czeszczyzna, chrząszcz, oczyszczalnia, francuszczyzna, zwłaszcza, sczeznąć, włoszczyzna, szarża, czynsz, szantaż, Szczebrzeszyn, czerwczyk, chrabąszcz, szczyt, szczupak, Dżakarta, drżący, szczelina, szczebel, futrzany, szczypiorek, szczoteczka, wczasowicz, sczyszczony, zużyty, szaszłyk, szybkostrzelny, sczernieć, częściowy, uszkodzenie, skrzydło, wjeżdżać, chrząstka, drożdże, Tadżykistan, dżungla. Przystanek, rzeczpospolita, rzeczownik, trzaskać, wyrzut, sprzedaż, skrzypce, zrzeszenie, narzeczona, marzyciel, chrzan, przód, przychodnia, grzmot, cukrzyca, skrzydło, krzak, skrzyżowanie, krzesło, mistrz, sprzedaż, rzut, przebój, urząd, drzewo, przyjemny, przymiotnik, kołnierz, futrzany, grzecznie. Zmiękczone: Piast, piana, Białystok, klimat, diabetyk, piramida, wiek, bitwa, miasto, lipiec, aria, pies, filozofia, wigilia, hiacynt, kobieta, widok, oficer, Monachium, biuletyn, biuro, Halina, telewidz, miedza, piołun, liana. Sonora w grupie spółgłoskowej w wyglosie: Żubr, kadr, piosnka, teatr, latorośl, baśń, wiatr, umysł, rytm, blizn. Ten słoń nazywa się Bombi. Ma trąbę, lecz na niej nie trąbi. Dlaczego? Nie bądź ciekawy! To jego prywatne sprawy. Czarna krowa w kropki bordo gryzła trawę, kręcąc mordą. Kręcąc mordą i rogami gryzła trawę wraz z jaskrami. Papużko, papużko, Powiedz mi coś na uszko. Nic ci nie powiem, boś ty plotkarz, Powtórzysz każdemu, kogo spotkasz. Mężczyźni wyginęli. od biedy można jeszcze znaleźć męża, ale mężczyzna mający czas dla kobiety i pragnący z nią rozmawiać przestał istnieć. Kobiety wierzą, że ubierają się dla mężczyzn, ale naprawdę ubierają się dla kobiet, żeby wprawić się nawzajem w zdziwienie. Tym widzom, którzy nas widzą po raz pierwszy, jesteśmy winni kilka słów wyjaśnień. Tym uczestnikom, którzy przychodzą regularnie, życzymy sercem i duszą dobrej zabawy. A teraz na przekór przesądom, normom i zwyczajom wszyscy stają i się rozbierają. Wymowa długi pociąg, długa historia, krótki dzień, ładny język, miły gość, mocna herbata, chodź ze mną, jedziemy nad morze, cieszę się życiem, wychodzić za mąż, przystojny mężczyzna, pięćset żołnierzy, twórczy umysł, pół ogórka, szeroki korytarz, wiem o tobie, tysiąc wymówek, siwe wąsy, brzydkie dziecko, sztuka jest wieczna, duże szczęście, siedzę na krześle, teatr miejski, rozmawiam z koleżanką, lecą gołębie, wziął dwie książki, smaczne pączki, jedzie z Wrocławia, najinteligentniejszy pies, czerwone drzwi, już zaczęli, zmarzłem na kość, gorzka kawa, niezwykła rzecz, świetnie się czuję, zimny wiatr, złe chęci, zgrabna sąsiadka, smaczna rzodkiewka, duży mózg, olbrzymia dżdżownica, ćwiartka masła, czeski rząd, wstrętny dziad, głośna strzelanina, niewielki chrabąszcz, wysoki szczebel, zielone dęby Jerzy Andrzejewski Stanisław Staszic Eliza Orzeszkowa Maria Jasnorzewska Stanisław Barańczak Jarosław Iwaszkiewicz Barbara Radziwiłłówna Małgorzata Musierowicz Czesław Miłosz Zygmunt Krasiński Tadeusz Różewicz Bolesław Leśmian Krzysztof Kieślowski Kazimierz Wierzyński Wisława Szymborska Bogumiła Wieczorkiewicz Zbigniew Beksiński Andrzej Szczypiorski Marek Hłasko Władysław Jagiełło Lepiej mieć życiorys brzydki, Lepiej w głowę dostać drągiem, niż miejscowe jadać frytki. niż się tutaj raczyć pstrągiem. Lepiej mieć horyzont wąski, Lepszy na biegunie grób, niż zamawiać tu zakąski. niż z bufetu zimny drób. Lepiej wyjść niedojadając, Lepszy szwagier wolnomularz, jeśli w jadłospisie zając. niż węgierski tutaj gulasz. Lepsze zębów wypadanie, Lepszy aferzysta teść, niż warzywne tutaj danie. niżbyś miał tu flaki jeść. (W. Szymborska: Rymowanki dla dużych dzieci)