Acta Universitatis Wratislaviensis No 3098
Neerlandica Wratislaviensia XVII
Wroclaw 2008
Wilken ENGELBRECHT (Olomouc)
Aspectualiteit in het Nederlands als probleem voor Tsjechische Studenten1
In memoriam Jan Czochralski
Woord vooraf
In grammatical Nederlands als vrecmde taal of als tweede taal wordt er over het algemeen geen aandacht besteed aan aspectualiteit, evenmin trouwens als in de mceste grammatical handboeken Nederlands voor moedertaalsprekers. Volgens veel Slavischc taalkundigen hebbcn Germaanse talen zelfs hclemaal geen aspectualiteit. Zo zegt bijv. de Tsjechische taalkundigc Eduard Beneš in zijn bekende en ettelijke keren herdrukte grammatica Základní mluvnice němčin)?-:
Het Tsjechische werkwoord drukt lichte nuances uil door middel van het aspect, bijv.: jít - chodit - chodívat - přijít - přicházet. Het Duitse werkwoord bezit geen aspect. Verschiliende bctekenisnuances die in het Tsjechisch met aspect worden uitgcdrukt, worden in hct Duits met andere middelen uitgedrukt, bijv. door gebruik van ecn groter aantal tijden, omschrijvingen, bijwoorden; soms volgen dezc nuances uit de context; op andere plaatsen worden zc achter-wege gelaten.
Later heeft ook de enkele jaren geleden overleden Poolse neerlandicus en taalkundige Jan Czochralski zieh in soortgelijkc zin uitgelaten. Ook hij zag hct aspect als een verplichte morfologische categoric van het Poolse werkwoord dat cen speeifiek dement van de Poolse taal is.3
In de laatste jaren heeft vooral de Utrechtse taalkundige Henk Verkuyl zieh veel met de problematiek rondom het aspect in o.a. het Nederlands bezig gehou-
1 Met dank aan Kateřina Málková (Gent/OIomouc) en Ton van der Wouden (Leiden) voor hun commentaar op eerdcre versies van het artikel en aan Milada Hirschová (Olomouc), Stanislaw Predota (Wroclaw) en Ton van der Wouden (Leiden) voor het ter beschikking stellen van een deel van de recentere literatuur.
2 Eduard Beneš e.a.: Základní mluvnice němčiny (Praha: SPN 19625), p. 156 (inijn vertaling). ^ Jan Czochralski: Verbalaspekt und Tempussystem im Deutschen und Polnischen. Eine konfrontative Darstellung (Warszawa: PWN 1975), pp. 13 en 208.