Otázky k textu:
1.  Jak znějí klíčové otázky kognitivní vědy a zejména kognitivní lingvistiky?
2.  Charakterizujte tři typy přístupů ke studiu lidské mysli (str. 20).
3.  Jaký argument nabízí neurovědy pro přístup k jazyku, který relativizuje hranice
mezi jazykovým a mimojazykovým poznáním?
4.  Vysvětlete pojem relativismus jako filosofické východisko kognitivního přístupu k
jazyku.
5.  Jak rozumíte tvrzení, že jazyk nemá primárně instrumentální charakter (str. 25)?
6.  Popište typické rozdíly mezi strukturalistickou, komunikačně-pragmatickou a
kognitivní lingvistikou. Ilustrujte je na příkladu pojmu moře (nebo jiného).
7.  Vysvětlete princip arbitrárnosti a motivovanosti jazykového znaku. (str. 29).
8.  Která oblast jazyka stojí v centru pozornosti kognitivní lingvistiky?
Ústav germanistiky, nordistiky
a nederlandistiky
Mgr. Alexandra Andreasová, Ph.D.
7473@mail.muni.cz
podzim 2013
Dag 4:  Cognitieve linguïstiek
NI05_28 Capita Selecta uit Moderne Taalkunde
Opdrachten
1.  De prototypetheorie
Wat is volgens jou de beste representant van de volgende categorieën:
fruit, vogel, hoofdgerecht, ziekte
2.  Concept / categorie
Vertaal de dialogen naar het Tsj./Sl.:
„De vis staat al op tafel, maar de salade zit nog in de koelkast.“
„En de serviëtten?“
„Die liggen op de plank boven de tafel.“
„Waar is mijn sleutel?“
„Ik heb hem in de la gestopt.“
3.  Causaliteit
» een semantische categorie waarbij het om het veroorzaken van een gebeuren gaat
causatieve werkwoorden / causatieve constructies = semantische categorie van
werkwoorden / werkwoordelijke constructies
kácet		 vellen
zabít			 doden
krmit		 voeren
rozjet		 op vaart zetten
zitten – zetten
liggen – leggen
hangen – hangen
Let op het verschil tussen Ndls. en Tsj./Sl.:
Jan kookt rijst.  Het water kookt.
Je moet de boter eerst smelten.  De boter is door de hitte gesmolten.
Ústav germanistiky, nordistiky
a nederlandistiky
Mgr. Alexandra Andreasová, Ph.D.
7473@mail.muni.cz
podzim 2013
Dag 4:  Cognitieve linguïstiek
NI05_28 Capita Selecta uit Moderne Taalkunde
4.  Verschil tussen doen en laten
Verhagen, A. - Kemmer,S., Interactie en Oorzakelijkheid. Een cognitieve benadering
van Causatief-constructies in het Nederlands, in: Gramma/TTT, tijdschrift voor
taalkunde, jaargang 1,1992, 1, 1-20
laten  »  indirecte veroorzaking van een gebeuren, een of andere ándere kracht is
meer direct in de productie van een bepaald resultaat betrokken dan de
activiteit die van de agens uitgaat:
A.  De psychiater liet mij aan mijn moeder denken.
doen  »  directe veroorzaking van een gebeuren, er is geen intermediaire kracht
waarvan de aan- of afwezigheid het optreden van dat resultaat zou kunnen
verhinderen:
B.  De psychiater deed mij aan mijn moeder denken.
A:  interactie tussen twee mensen
B:  geen interactie
Essentieel voor interactie is communicatie, d.w.z. wederzijdse beïnvloeding van
cognitieve toestanden.
C.  De seargant liet ons door de modder kruipen.
Interactie: de seargant produceert een taaluiting die wij als een bevel interpreteren
(cognitieve activiteit) en eraan gehoorzamen.
Het gebruik van laten houdt in dat de spreker impliceert dat de activiteit van het
object „ertoe doet“, dat hij/zij ook anders had kunnen doen.
Het gebruik van doen houdt geen cognitieve activiteit van het object in en het resultaat
van de handeling is onvermijdelijk.
Ústav germanistiky, nordistiky
a nederlandistiky
Mgr. Alexandra Andreasová, Ph.D.
7473@mail.muni.cz
podzim 2013
Dag 4:  Cognitieve linguïstiek
NI05_28 Capita Selecta uit Moderne Taalkunde
Bekijk de zinnen hieronder. Bespreek met elkaar:
a) in hoever ze de hierboven beschreven verschillen weerspiegelen,
b) hoe deze zinnen het beste naar je moedertaal te vertalen zijn. Is er bij de vertalingen
enige regelmaat die overeenkomt met het verschil tussen de Nederlandse werkwoorden
doen en laten?
doen
Dit deed de VPRO leden verliezen.
De stralende zon doet de temperatuur oplopen.
De recessie doet de mensen verlangen naar betere tijden.
Wij zullen de reorganisatie gefaseerd doen plaatsvinden.
Een blik op de voorste rij, waar zijn voorgangers gezeten waren, deed de nieuwe
PvdA-voorzitter beseffen dat hij het niet gemakkelijk zou krijgen.
De psychiater deed mij aan mijn moeder denken.
Je wilt me toch zeker niet doen geloven dat ...
... wat sommige technici ons ook willen doen geloven ...
Een teruglopende conjunctuur en een onzekere situatie op het arbeidsmarkt doen
toenemende aantallen mensen verlangen naar een verandering van de regerinspolitiek.
laten
De agent liet hen passeren.
Saddam liet de gijzelaars vertrekken.
Zij liet de agent haar rijbewijs zien.
Hij heeft een rolstoel laten bouwen.
De sergeant liet ons door de modder kruipen.
U kunt ook uw man de boodschappen laten doen.
Zij lieten Wiki adopteren door een echtpaar.
Hij draaide de kraan open en liet het bad vollopen.
De psychiater liet mij aan mijn moeder denken.
’s Nachts mogen ze wel eten en daarom laten we ze bij voorkeur ’s nachts werken.
Het personeel liet het brandscherm zakken, waardoor de zaal gespaard bleef.
En laat hem deze brief lezen, misschien helpt dat ook een beetje.
Want tegenwoordig laten goudsmeden zich weer graag inspireren door deze klare,
strakke stijl.
Ústav germanistiky, nordistiky
a nederlandistiky
Mgr. Alexandra Andreasová, Ph.D.
7473@mail.muni.cz
podzim 2013
Dag 4:  Cognitieve linguïstiek
NI05_28 Capita Selecta uit Moderne Taalkunde
Verder lezen
Gerry T. M. Altmann, Výstup na babylonskou věž. Otázky jazyka, mysli a porozumění.
Praha, Triáda: 2005.
Theo Janssen (red.), Taal in gebruik. Een inleiding in de taalwetenschap. Den Haag,
Sdu Uitgevers: 2002.
George Lakoff, Ženy, oheň a nebezpečné věci. Co kategorie vypovídají o naší mysli.
Praha, Triáda: 2006.
George Lakoff / Mark Johnson, Metafory, kterými žijeme. Brno, Host: 2002.
Monika Schwarzová, Úvod do kognitivní lingvistiky. Praha, Dauphin: 2009.
http://cogling.info/
Ústav germanistiky, nordistiky
a nederlandistiky
Mgr. Alexandra Andreasová, Ph.D.
7473@mail.muni.cz
podzim 2013
Dag 4:  Cognitieve linguïstiek
NI05_28 Capita Selecta uit Moderne Taalkunde