1 NI01_02: Obecná fonetika a fonologie - seminář Sylabus k předmětu Nizozemské vokály Nizozemské konsonanty zdroj: Rietveld & Van Heuven 2001, s. 74 a 81 2 VOKALICKÝ SYSTÉM ČEŠTINY A NIZOZEMŠTINY Tabulka 1 - Přehled vokálů a diftongů češtiny: Tabulka 2 - Přehled vokálů nizozemštiny Tabulka 3 - Přehled diftongů nizozemštiny přední střední zadní vysoké středové nízké iː ɪ ɛː ɛ a aː o oː u uː ɛu au ou voor přední midden střední achter zadní gesloten zavřenéi y eː øː ɪ ɛ œː aː oː u ɑ ɔ ə ʏ halfgesloten polozavřené centraal středové halfopen polootevřené open otevřené voor přední midden střední achter zadní gesloten zavřenéiː y ɛː œː u ɑ halfgesloten polozavřené centraal středové halfopen polootevřené open otevřené ɑu œyɛi 3 1. SROVNÁNÍ VOKÁLŮ A DIFTONGŮ ČEŠTINY A NIZOZEMŠTINY Vokály nizozemštiny Vokály češtiny monoftongy monoftongy přední střední zadní přední střední zadní zavřené/ vysoké [i] [y] [u] vysoké [i:] [ɪ] [u][u:] polozavřené/ polovysoké [eː][øː][ɪ] [] [oː] středové [ə] středové [ɛ:] [ɛ] [o][o:] polootevřené/ polonízké [][œː] [ɔ] otevřené/ nízké [aː] [ɑ] nízké [a:] [a] Diftongy nizozemštiny Diftongy češtiny [ɛi] [ɛu] [ɑu] [au] [œy] [ou] 4 2. KONSONANTICKÝ SYSTÉM ČEŠTINY A NIZOZEMŠTINY Tabulka 1: České konsonanty Bilabiály Labio- dentály Pre- alveoláry Post- alveoláry Palatály U- vu- láry Veláry Glo- tály - + - + - + - + - + - + - + - + Explozívy [p] [b] [t] [d] [c] [ɟ] [k] [g] Nazály [m] [n] [ɲ] [ŋ] Frikativy [f] [v] [s] [z] [ʃ] [ʒ] [x] [ɣ] [ɦ] Afrikáty [ts] [dz] [ tʃ] [dʒ] Vibranty [r] [ ] Aproximanty [j] Laterální aproximanty [l] Tabulka 2: Nizozemské konsonanty Bilabiály Labio- dentály Pre- alveoláry Post- alveoláry Palatály Uvuláry Veláry Glotály - + - + - + - + - + - + - + - + Explozívy [p] [b] [t] [d] [c] [k] Nazály [m] [n] [ɲ] [ŋ] Frikativy [f] [v] [s] [z] [ʃ] [ʒ] [] [x] [ɣ] [ɦ] Afrikáty Vibranty [ɾ] [R] Aproximanty [w] [ʋ] [j] Laterální aproximanty [l] [ɫ] zd oj: Kostelecká 2014, s. 92, 94, 100, 115, 116 5 Rozpis seminářů praktické části předmětu Obecná fonetika a fonologie V seminářích se zaměříme na p aktický nácvik výslovnosti p oblematických nizozemských hlásek a ok ajově se budeme věnovat ovněž souhláskám. Cílem je, aby si student na základě své mateřštiny uvědomil a tikulační odlišnosti nizozemštiny a češtiny a osvojoval si od začátku sp ávnou nizozemskou výslovnost. Východiskem p o nás bude Seve ní nizozemština, tedy nizozemština, jež je úředním jazykem v Nizozemsku. K Jižní nizozemštině budeme v semináři odkazovat a zdů azňovat odlišnosti mezi oběma va ietami. V semináři budeme p acovat s tištěným Sylabem, s tištěnými Handouty a se zvukovými mate iály, kte é najdete v ISu v příslušném semináři. Student na každou hodinu vyp acuje zadaný domácí úkol (viz níže uvedená tabulka) a naposlouchá si a p ocvičí p obí anou látku. Datum Hláska Handout Domácí úkol – poslech a vypracování 30.9. [eː] a [i] 1A,B (been-tien) 30,31,32,33 7.10. [] a [ɪ] 2A,B (mes-kip) 51,52,53 14.10. [] a [y] a [u] 3A, B, C, D (bus-muur-koe) 101,12,103,104 21.10. [ɔ] a [oː] 4A, B (bom-boot) 151,152,153 4.11. [aː] a [ɑ] 5A,B (man – aap) 128,129,130,131,139 11.11. [ə] a [øː] 6 A,B (de-neus) 128,129,130,131,139 18.11. [ɑu] [ɛi] [œy] 7 A,B (koud-huis) 176,177,178,187 25.11. nep avé dvojhlásky 8A,B (been-mes- wijn) 73,74,75,76 2.12. [f] a [v] a [w] 9.12. [ŋ] a [ŋk] 9A,B (ring-bank) 357,359,360,361 18.12. [s] a [z] a palatály Doporučená literatura: Beverley Collins & Inger M. Mees, The Phonetics of English and Dutch. 5de druk, Brill, 2003. Josée Heemske k en Wim Zonneveld: Uitspraakwoordenboek. Utrecht, 2000. Ústav germanistiky, nordistiky a nederlandistiky Mgr. Marta Kostelecká mail: novakova@phil.muni.cz tel.: 54949 4236 NI01_02 Obecná fonetika a fonologie - seminář 6 Ma ie K čmová: “Fonetika a fonologie“. In: G epl, M. e.a.: Příruční mluvnice češtiny. NLN s. .o., nakladatelství Lidové noviny 1995. Ma ie K čmová, Fonetika. Elportál, portál Masarykovy univerzity [online]. 2007. Dostupný z WWW: http://is.muni.cz/elportal/estud/ff/js07/fonetika/materialy/index.html Zdenka Palková, Fonetika a fonologie češtiny. Praha, 1997. Gabri van Sleeuwen a Anneloes Spaans: Nu versta ik je! Uitspraak Nederlands voor anderstaligen. Leuven: Acco, 2013. Poëzie ande s: dostupné z: http://snvt.taalunieve sum.o g/Taalunieve sum/Poezie/index.html Zkouška Předmět NI01_02 sestává z přednášky a semináře. Teo etická část je uzavřena písemnou zkouškou u d . Bičana, ústní část je uzavřena ústní zkoušku u Mg . Kostelecké. Ústní zkouška ověřuje znalost látky p ob ané v seminářích, tedy sp ávnou výslovnost dílčích hlásek a jejich výskytu ve slovech, větách a textech. Požadavky ke zkoušce: 1. Aktivní účast v a na hodinách – povoleny jsou max. 2 absence, příchody na hodiny včas 2. Příp ava na hodiny, odevzdávání úkolů včas Zdroje použité v Sylabu: Annemie Decavele et.al.: Als ik jou. Poëzie voor anderstaligen. Antwerpen: Uitgeverij Garant, 2014. Ma ta Kostelecká: Konfrontační popis kultivované výslovnosti nizozemštiny a češtiny z pohledu českého mluvčího, dise tační p áce 2014 Jes Leysen a Ann de Schryjver: Riedel en ritme – Cursistenboek. Leuven: Acco, 2011 Poëzie ande s: dostupné z: http://snvt.taalunieve sum.o g/Taalunieve sum/Poezie/index.html 7 30.9.2015 I. De uitspraak van de [eː] Ve slovech: Peter, heel, zeven, weer, sneeuw, mee, telefoneer Rozdíl s češtinou: napjatost Rozdíl niz x vlám: vlámština nediftongizuje Rada nad zlato: při výslovnosti se usmíváme Voorbeelden: één, twee, zeven, negen, been, teen, nee, studee t, week, Nede land, sp eek, veel, ee ste, beer, leren, heet, telefoonnummer 2) Luister en zeg na: zee steeds ééns sneeuw nee heen heet één twee regen geen zeven hemel mee negen 3) Luister en zeg na: één eens eend eerst eet heten lees Eva eerste eten ego spreek geen evalueren elegant emotie idee even emigrant eenheid 4) Luister en zeg na: beer keek week been geen neen steen teen weet neef weeg spreek heet keel geef Geert beeld Deen deel heel 5) Luister en zeg na: 6) Dialoog geen idee A: Hoe heet die meneer? goed idee B: Ik weet het niet meer! zeven weken A: Heet hij niet Freek Beersman? eerste deel B: Nee, zo heet hij niet. beter weten heen en weer vreemde taal 8 II. De uitspraak van de [i] Ve slovech: bier, Pieter, liedje, iemand, die, klimaat Cha akte istika: dlouhá, přední, vysoká 1) Luister en zeg na: drie niets misschien niet vriest ieder wie klimaat komisch iets indien via vier dier niemand 2) Luister en zeg na: ieder Ier iets iemand Ieper iedereen Ivo Piet kies sliep vies ziek brief vlieg Griek piep bier dier hier vier die drie olie vakantie fantasie unie brie fotografie III. Taalriedels Hoe heet jij? A Dag, hoe heet jij? A Dag, hoe heet jij? B Ik heet Yi. B Ik heet Yi. A Uit welk land kom je? A Uit welk land kom je? B Ik kom uit China. B Ik kom uit China. A Waar woon jij? A Waar woon jij? B Ik woon in Berchem. B Ik woon in Berchem. A Welke talen spreek jij? A Welke talen spreek jij? B Ik spreek Chinees... en een beetje Nederlands. B Ik spreek Chinees... en een beetje Nederlands. Dag Clara A Dag Clara, hoe is het? A Dag Clara, hoe is het? B Goed, en met jou? B Goed, en met jou? A Ook goed. Dank je. A Ook goed. Dank je. zdroj: Leysen 2005, s. 13 9 7.10.2015 IV. De uitspraak van de [] Ve slovech: les, lekker, snel, centrum, zwembad Rozdíl s češtinou: nizozemské k átké ´e´je „tmavší“ a k atší, v nepřízvučných slabikách se stává sjwa – němé ´e´ Voorbeeld: pet, zes, elf, dertien, zestien, pen, leg, zet, docent, student, congres, directeur, werk 1) Luister en zeg na: wel men grens per zelf wet hen het pers ver stem veld er tekst met 2) Luister en zeg na: Els en erg echt test elf eng les berg ex Gent elleboog engel Belg echo vest extra essay excuus export 4) Luister en zeg na: mensen praten beste vrienden lekkere melk welke week gekke mensen erg groot zeg het maar echt ver 5) Discriminatieoefeningen [eː] a [] weet – wet Gert – Geert Deen – den per - peer been – ben en – één reep – rep bek - beek heel – hel bed – beet mees – mes best - beest lees – les wet – weet heen - hen vel – veel V. De uitspraak van de [ɪ] Ve slovech: in, zich, kin, drink Cha akte istika: k átká, přední, vysoká A tikulace: spodní čelist je níže než při výslovnosti ie, jazyk leží mí ně vyboulený a opřený o spodní zuby na spodní čelisti Rozdíl s češtinou: nizozemské i je „tmavší“ než české, ozdíl je tedy v ba vě samohlásky 1) Luister en zeg na: ik lip dicht in vis ginds 10 dit links sinds min zich mis kip niks zin 2) Luister en zeg na: ik idee is in indiaan Inge instappen inpakken immers inkt iris Indië Indonesië inland intern inhoud zingen lik dik pik bitter wil mis vis binnen winnen zingen vinger pitje zitje visje tikje 3) Discriminatieoefeningen: 4) Woorden met ie-i lig lieg wil wiel civiel frictie bierblik pik piek git giet drinklied fysiek spierwit vil viel fris Fries fictie hippie hierin mis Mies lip liep bit biet bidden bieden zin zien tin tien kist kiest ligt liegt wig wieg vis vies VI. Taalriedels Lekker weer, hé! A Lekker wee , hé! A Lekker wee , hé! B Ja zalig, maar straks misschien niet meer. B Ja zalig, maar straks misschien niet meer. A Waat voorspellen ze? A Waat voorspellen ze? B Regen, regen en nog eens regen. B Regen, regen en nog eens regen. A Typisch Belgisch. A Typisch Belgisch. zdroj: Leysen 2005, s. 46 11 14.10.2015 VII. De uitspraak van de [y] Ve slovech: u, uw, uur, duw, vuur, buren, kubus - zavřená, zaok ouhlená nenapjatá polodlouhá střední samohláska Rozdíl s češtinou: v češtině se tato hláska nevyskytuje Popis: vyslovuje se se zaok ouhlenými ty, k átce, podobné německému přehlasovanému u (ü), vyslovuje se dlouze 1) Luister en zeg na: duw sluw ruw juli juni tube ruzie minuut Guus cultuur studie vuur duur muur zuur frituur bestuur figuur karikatuur avontuur 2) Zeg de zinnen na: Vanmiddag eten we uit de muur. Natuurlijk wil ik die cursus volgen. Wat een avontuur met deze figuur. Huur je die woning of ben je puur op bezoek? Na mijn studie wil ik iets cultureels doen in een museum. VIII. De uitspraak van de [] Ve slovech: bus, dus, zus, terug, Utrecht, brug, zusje - zavřená, zaok ouhlená nenapjatá k átká střední samohláska Rozdíl s češtinou: v češtině se tato hláska nevyskytuje Popis: vyslovuje se se zaok ouhlenými ty, k átce, podobné německému přehlasovanému u (ü) v k átké ve zi 1) Luister en zeg na: brug mug vlug rug ruk nul vul spul stuk Rus bus juf dus zus mus vlucht vlug kurk zucht munt 2) Luister en zeg na: Vanavond moeten we vlug terug. Twee zussen kussen elkaar voor het huis. Dus, een Rus had twee guldens in zijn portemonee. Wilt u alstublieft die mus loslaten? Kunnen we u helpen? Zullen we de frietjes meenemen of opeten? IX. De uitspraak van de [u] Ve slovech: moeder, oefening, boe 12 - zavřená, zaok ouhlená nenapjatá polodlouhá zadní samohláska v češtině se vyskytuje Pozor: spelling!!! Neplést oe a u Dicriminatieoefening: moeder buurman zuster oefening boer buur bier gedoe duur moe pier muur vlug terug vloek zoek X. Taalriedel Ik kan daar niet meer tegen B Wat een slecht weer. B Wat een slecht weer. B Dat kan zo toch niet meer! B Dat kan zo toch niet meer! A Altijd maar die regen. A Altijd maar die regen. A Ik kan er echt niet meer tegen! A Ik kan er echt niet meer tegen! B En dan die felle wind! B En dan die felle wind! B Dat maakt me zo slechtgezind! B Dat maakt me zo slechtgezind! A Geef mij maar liever zon. A Geef mij maar liever zon. A Alle dagen als het kon! A Alle dagen als het kon! zdroj: Leysen 2005, s. 48 11. 11. 2015 XI. De uitspraak van de [oː] Ve slovech: oom, hoor, opa, ober, auto, horen Cha akte istika: zavřená, zaok ouhlená, napjatá, polodlouhá zadní samohláska Rozdíl s češtinou: stejně jako hlásky /e/, /ø/ ve slovech leven, leugen, může být hláska /o/ díky své napjatosti diftongizována (pokud nestojí před / /). Tento ozdíl je především ma kantní v Seve ní nizozemštině. 1) Luister en zeg na: 13 ook vloog loon radeloos lood oog zo boom oom hoog boot brood zoon doos school 2) Luister en zeg na: oost oom oranje olie oven oor opa over open ode opus ober bloot boot dood room zoon rood kook stroop scholen wonen koper icoon zomer honing boven koning boor hoor Noor koor moord woord noord doorn Jo hallo zo bravo 3) Zinnetjes Mijn zoon rookt als een ketter! Zelfs op school! Hallo, na de moord was hij natuurlijk hartstikke dood, bravo! Hij zingt in een koor maar hij heeft slechte ogen en oren! Mij opa is bijna doof! Oost west, thuis best! Hij heeft grote ogen en een roze hemd. XII. De uitspraak van de [] Ve slovech: of, onder, ontbijt, klok, kom, mond Cha akte istika: zavřená, zaok ouhlená, nenapjatá k átká zadní samohláska A tikulace: spodní čelist je níže než při výslovnosti o, jazyk leží vyboulený a opřený špičkou o spodní zuby Rozdíl s češtinou: nizozemské o je „tmavší“ než české, ozdíl je tedy v barvě samohlásky 1) Luister en zeg na: op toch soms om som rond of sok pop nog vos pot tot zon rok 2) Luister en zeg na: ontbijt onder orchidee oskar optimaal orde toch enorm stop blok kop vos klomp hond rond jongen mond bom vorm vork 3) Discriminatieoefeningen: och oog doop dop doppen dopen 14 dok dook boon bon bonen bonnen bos boos boort bord woorden worden word woord koord kort stom stoom Die molen werkt met stoom, dom hè? Die jongen heeft een pet. Dit wordt een mooi woord. Mijn baas loopt boos in het bos rond. Wat heeft ze aan? Een rok natuurlijk, en ze rookt een sigaret. 4.11.2015 XIII. De uitspraak van de [aː] Ve slovech: aan, aardbei, haal, maar, Amersfoort Cha akte istika: otevřená, polodlouhá střední samohláska 1) Luister en zeg na: aan aap aard Aagje avond aarde baan kaal taal sjaal gaan raken water vader vergadering intonatie XIV. De uitspraak van de [] Ve slovech: acht, hand, warm Cha akte istika: otevřená, nenapjatá, k átká střední samohláska A tikulace: ústa jsou otevřenější než u českého k átkého a, spodní čelist je níže než při výslovnosti nizozemského dlouhého a Rozdíl s češtinou: nizozemské a je „tmavší“ než české, ozdíl je tedy v barvě samohlásky 1) Luister en zeg na: acht alt arts angst achter adres antwoord absoluut april advocaat aspirine Assepoester kast trap lacht nacht wacht Jan land dank badje katje jasje dasje 2) Lees de onderstaande zinnen voor: Hij is altijd jasje dasje. In de zwarte nacht, zingt hij zacht op de markt van Bangkok. Dag allemaal, hoe gaat het met jullie? Bah, wat een lelijke dag! Papa en mama zijn heel zenuwachtig! 3) Discriminatieoefening: bad baat dat daad bas baas bal baal 15 dan Daan ram raam XV. Gedicht Je bent zo mooi anders Je bent zo mooi anders dan ik, natuurlijk niet meer of minder maar zo mooi anders, ik zou je nooit anders dan anders willen. zdroj: Decavele 2014, s. 31,32 11.11.2015 XVI. De sjwa of de stomme e in het Nederlands [] Besch ijving: středová samohláska, nachází se v nepřízvučných kontextech: prefixy: be-,ge bespreken, gegeven sufixy: -lijk, -lijks, -ig moeilijk, dagelijks, prachtig sufix diminutiv: -tje, -pje, -etje, -je, -kje pintje, boompje, enz -e a –en na konci slov: liefde, de, me, maken, slapen e v nepřízvučných slabikách aanbevelen, menukaart, medeklinker A tikulace: zh uba zvuk vatového slova „eh“. Sjwa se v češtině vyskytuje ve slovech typu zmrzlina, smrt, Plzeň tedy tam, kde je shluk souhlásek. Při pomalé výslovnosti nebo při poslechu ope ních či písňových ecitálů si můžeme přítomnost tohoto zvuku dobře uvědomit: [zmrzlna], [smrt], [płze] Časté chyby u českých mluvčích - [] vyslovené jako [] - koncové –en – vyslovené jako [n] 1) Luister eerst naar de woorden en onderstreep de klanken die je als sjwa hoort. Zeg daarna de woorden na: me te stilte (stilte-ticho) je begin tante 16 de bespreken geliefde (geliefde-milovaný) ze geweldig gedachte (gedachte-myšlenka) we lente behoefte (behoefte-potřeba) 2) Luister naar de woorden en zeg ze na: een vervelend gouden beker lelijk leven lezen spreken hebben beter moeder vader ongeluk geval pennen paarden handje koninkje prachtig moeilijk begrijp menukaart het deze 3) Luister naar de zinnen. Onderstreep de woorden met een sjwa. Lees daarna de zinnen voor: a) Kom je per trein of te voet? b) Ik ben echt ontevreden met mijn resultaat. c) De mooie grote oude uil ging vanochtend dood. Jammer. d) Het vervelende kindje van de buurman wilde dat ik hem een biertje gaf! Ongelofelijk! e) Docenten zijn net engelen. Ze zijn geduldig, lief, af en toe maken ze de studenten bang omdat ze willen dat hun uitspraak uiteindelijk perfect Nederlands of Vlaams klinkt. f) Lange zinnen zijn een beetje eng. XVII. De uitspraak van de klinker [øː] In de woorden: deur, beurt, keuken, therapeut, leuk Cha akte istika: polozavřená, zaok ouhlená napjatá polodlouhá přední samohláska A tikulace: Zaok ouhlená ústa jako při výslovnosti hlásky [u], nejdříve se vysloví „tmavší“ [e] podobné jako německé ö a zakončí se [u]. Hláska má podobně jako dlouhé o poot tendenci diftongizovat. Pozo ! Před hláskou [ ] se vysloví vždy jako monoftong. Oefening 1: Lees de onderstaande woorden en zeg ze na: leuk neus peuk keus deur geur beurs kleur beu sneu adieu milieu heuvel reuze meubel peuter keuken geheugen serieus therapeut Oefening 2: Lees de onderstaande zinnen en zeg ze na: a) De jeugd van tegenwoordig! b) Ze vertelt haar verhaal in kleuren en geuren. c) Doe de deur dicht! d) Leuk, die jurk van je! e) Wat is het verschil tussen humor en humeur? f) Een man in de keuken? Zeur niet, hij kan heel goed koken? g) Thuis hebben we een peuter en een kleuter en hij gaat naar de kleuterschool. 17 18.11.2015 XVIII. De uitspraak van de tweeklanken in het Nederlands: Nederlandse echte tweeklanken: [u] ouders, gauw [i] ei, ij, mei, IJsselmeer [œy] uil, huilen Tsjechische tweeklanken: [eu], [au] a [ou] – leukémie, auto, koupelna XIX. De uitspraak van de [œy] In de woorden: ui, luisteren, huis, uil, uitspraak A tikulace: „spodní čelist dolů, dopředu, naho u a zpátky“ Časté chyby: ui – vysloveno jako aj – luisteren x ajuin, ei x ui au – ouders x huis 1) Luister en zeg na: ui huis bruin uit buik thuis (buik – břicho) luid ajuin uil (ajuin – vlám. cibule) muis tuin fruit huiswerk sluis suiker (sluis – zdymadlo/šlajsna) 2) Luister en zeg na: eieren – uien oud - uit leiden – luiden ouders – uiers (leiden-vést, luiden-znít, uiers-vemena) maïs – muis louter – luider (maïs-kukuřice, loute -skoro ne) zuil – zeil hout – huid (zuil-sloup, zeil-plavit se, hout-dřevo, huid-kůže) spijt – spuit lauw – lui (spuit-injekce, lauw-vlažný, lui-líný) brein – bruin auto - uitgang reiken – ruiken mauw – muis (reiken-dosáhnout na, mauw- ukáv) 3) Lees de onderstaande zinnen voor: a) Ik maak mijn huiswerk altijd thuis. Dan ga ik uit. b) Teun, zit je in de tuin en eet je daar fruit? c) Een oude uil huilt luid bij een sluis in de tuin. d) Peter drinkt lauwe thee en luiert bij zijn ouders buiten op een houten balkje. e) Hij ruikt mooie bloemengeur en hoort de vogels keihard fluiten. f) Koffie met melk en suiker? Nee, alleen met bruine suiker, alstublieft. g) Waar kom je vandaan? Uit Houten. 18 De uitspraak van de tweeklanken in het Nederlands: Nederlandse echte tweeklanken: Let op de spelling bij de onderstaande tweeklanken [u] ouders, gauw, oud [i] ei, ij, mei, IJsselmeer XX. De uitspraak van de [u] Dvojhláska je kombinací hlásek a + u. Při a tikulaci začátečního a jsou ústa otevřenější, čelist je více ozevřená, jako byste byli u dokto a a měli ukázat co máte v k ku. Hláska pok ačuje do u, kte é se vysloví standa dně se zaok ouhlenými ústy. Oefening 1: Lees de onderstaande zinnen hardop, let op de uitspraak. a) Van Dik Hout is een Nederlandse muziekgroep. b) Mijn opa heeft twee oude auto´s, mijn oude s hebben een autootje. c) Ik drink lauwe thee en eet een rauwe kabeljauw. d) Nou, hou je van die jongen? Ja, hij heeft blauwe ogen, ik zie geen fouten op hem en hij heeft nog geen vrouw, dat is flauw, toch? XXI. De uitspraak van de [i] Začátek dvojhlásky ei/ij se v nizozemštině vyslovuje podobně jako anglické [] ve slovech bat, cat v kombinaci s [i] Oefening 2: Lees de onderstaande woorden en zeg ze na: ei ijs eind eiland ijzer ijskoud ijver ijdel bijt kwijt krijst mei boerderij visserij dijk Rein Oefening 3: Lees de onderstaande zinnen en zeg ze na: a) Een snelle trein komt altijd op tijd. b) Ik schrijf keihard een keileuke brief. c) Ik heb geen pijn in mijn rug. d) Parijs, Berlijn, Madrid is een leuk liedje van Boudewijn de Groot. Oefening 4: Discriminatieoefening uien – eieren luister – lijster (lijster – drozd) kuiken – kijken (kuiken – kuřátko) lijken – luiken (lijken – m tvá těla, luiken – okenice) pijn – puin (puin – h omada železa, př. když spadne dům) Oefening 5: Lees de onderstaande zinnen netjes voor: a) Luister, ik hoor een lijster zingen. Ben je bang voor hem? b) Twee studenten kijken naar een kuiken in plaats van hun huiswerk maken. c) Oude huizen hadden vaak luiken bij hun ramen. d) De polite heeft meer dan twee lijken in het IJsselmeer gevonden. 19 25.11.2015 XXII. De uitspraak van de „onechte“ tweeklanken = klinker + w/j [ew] – meeuw, spreeuwen = ee +w [iw] – nieuw, benieuwd = ie+w!!!!!! pozor: výslovnost [+u] je chybná (stejně i v AJ) [yw] – duw, sluw = y+ w – pozor!!!!! w se vždy vyslovuje bilabiálně, nikoliv jako [v] či [f] [uj] – oei, bloei, koeien, groeien [aj] – aai, papegaai [oj] – mooi, gooien Oefening 61 :  Zeeuwen  beschreeuwen  eeuwen  insneeuwen  leeuwen  meeschreeuwen  mierenleeuwen  afschreeuwen  besneeuwen  flambeeuwen  kapmeeuwen  middeleeuwen  lichteeuwen  meeuwen  naschreeuwen  angstschreeuwen  geeuwen  kokmeeuwen  mantelmeeuwen  oerschreeuwen Oefening 7: nieuw nieuwe nieuws opnieuw benieuwd nieuwsgierig vernieuwen a) nieuwe buren b) goed nieuws c) opnieuw beginnen d) nieuwsgierig Aagje e) ik ben benieuwd Oefening 8: duw uw stuw huwen duwen wegduwen afschuwen afschuwelijk a) duwen en trekken b) Zijn dat uw buren? c) afschuwelijk verhaal d) wat een mooi huwelijk Oefening 9: a) Katten mag je wel aaien als ze draaien. b) Zwaai je naar je nieuwe vriendje? c) Viool is een mooi muziekinstrument. d) Koeien loeien luid. Boe boe! e) Gooi dat foeilelijk ding alsjeblieft weg! 1 zd oj: Poëzie ande s, slova lze poslechnout z linku: http://snvt.taalunieversum.org/Taalunieversum/Poezie/2_16.html 20 2.12.2015 XXIII. De uitspraak van de [f] en [v] en [w] Hláska f ve slovech – fee, file, hof, tafel Hláska v ve slovech – varken, even, vraag Hláska w ve slovech – water, waar, twintig, Rozdíl s češtinou: opozice [f] a [v] – bývá v Seve ní nizozemštině neut alizována Nizozemština x vlámština: výslovnost na začátku slova NL: hlásky f,v,w = >[f], [f], [v] VL: hlásky f,v,w = >[f], [v], [w] 1) Luister en zeg na: fee fort fijn fiets fout feest fooi feit tafel café plafond juffrouw vaas vaar vaart val vals vast vee vet avond Eva blijven geven graven geval bivak brieven waar wacht warm week was web wat werk wind Wim wit wat kwaad kwak kwast kwestie twaalf twee twist zwart afwachten omweg talfelwijn noordenwind 2) Discriminatieoefeningen faal vaal Waal fier vier wier fort vort word fat vat wat fel vel wel fee vee wee 9.12.20015 XXIV. De uitspraak van de [] – Sink Mr. Stink? In de woorden: koningin, koning, engel, bang, zang, zingen Tedy: kombinace hlásek n+g se ve většině případů vyslovuje jako velá ní nasální f ikativa [] Pozo ! Na konci slov nesmí být slyšet k! a up ostřed slov musí být slyšet pouze jeden segment a to , nikoliv n+g! A pozor na tuto kombinaci i v AJ! (People are talking about that. Think before you say such a thing!) 21 Oefening 1: a) Ik ben bang. b) Ik ben bang voor de hond. c) Bange jongens d) Hij is jong. Hij is een jonge jongen. Hij is een jong ding. e) Ik heb honger. Ik ben een hongerige dame. f) Nee, ik ben een engel. Omdat ik Engels spreek. En zing. g) De koning en de koningin gingen helaas pindakaas dood. Oefening 2: Discriminatieoefening bang – ban (ban - zákaz) zin – zing hang – Han eng – en Herman de Conick: De meeuwen2 Zoals dit eiland van de meeuwen is en de meeuwen van hun krijsen en hun krijsen van de wind en de wind van niemand, zo is dit eiland van de meeuwen en de meeuwen van hun krijsen en hun krijsen van de wind en de wind van niemand. XXV. De knorrende klanken van het Nederlands [] graag,vegen, Gouda, begrijpen – stemhebbend/znělé [] lach, prachtig, slaperig, Mechelen – stemloos/neznělé Noord Nederlands – „ha de“ – ch – znělá velá ní f ikativa Zuid Nederlands – „zachte“ – ch – neznělá velá ní f ikativa CZ – neznělá velá ní f ikativa – chaos, chleba - ale!: abych byl – může dát znělou realizaci podobnou nizozemskému „harde“ ch - [abbl] Uitspraak van de harde ch – představte si, že si chcete odkašlat jako kuřáci, tedy „zach číte“ o čípek v krku. 1) Lees de onderstaande zinnen voor: a) Waar kom je vandaan? Uit Gelderland. En jij? Uit Gent. b) Waar ga je naartoe? Naar Gouda, ik ga Goudse kaas kopen. c) Ik ben mijn huiswerk vergeten, getverderrie. d) Is het echt gratis? Goh, geef mij dan gauw een pilsje. e) Geert is een geweldig gekke taalkundige. f) Ik wil geen grote chaos in de nachttrein naar Scheveningen. 2 Básničku lze najít a poslechnout na linku: http://snvt.taalunieversum.org/Taalunieversum/Poezie/2_16.html 22 XXVI. Gedicht Erik van OS De pinguïn en de papegaai Dag papegaai, zei de pinguïn. Dag papegaai, zei de papegaai. Nee, zei de pinguïn, jij moet dag pinguïn zeggen. Nee, zei de papegaai, jij moet dag pinguïn zeggen. Nee, zei de pinguïn, ik ben een pinguïn. Nee, zei de papegaai, ik ben een pinguïn. Jij bent een papegaai, zei de pinguïn. Jij bent een papegaai, zei de papegaai. Stomme papegaai, zei de pinguïn. Stomme pinguïn, ze de papegaai. zdroj: Decavele 2014, s. 19,20. 18.12.2015 XXVII. De uitspraak van de [s] en van de [z] Začátek slova a mezi samohláskami: - obdobně jako u [v] a [f] - ozdíl znělosti se v seve ní nizozemštině více méně neut alizuje Příklad: set x zet, zand x strand P o Čecha zní nizozemské s někdy téměř jako š – př: spel, stel, bioscoop, huis, krakers x spát, stát, loskuták, trs a nizozemské z – je méně „ost é“ – zeven, zeer, ezel A tikulace nizozemského s: špička jazyka se opí á o spodní zuby XXVIII. De uitspraak van verkleinwoorden/diminutieven: - altijd het - woorden huis + je boom + pje woning = woninkje kind + je bell + etje plek + je zaal + tje Vlaamse variante: - ke, -ske boekske, meiske, pilske/pintje, stukske - Palatalizované hlásky, výslovnost je měkčí než v češtině - české pošta x meisje taťka x patatje mňamka x oranje [] sj – meisje, wasje, Basje, pilsje, ananasje, mesje, visje, Tsjechisch, alsjeblieft, sjaal, huisje [] tj – kwartje, hondje, engeltje, schatje, patatje, badje, eendje, petje, pee tje, bee tje, cafétje, liedje, mondje, kindje, feestje 23 [] nj – oranje, kanjer, Anja kj – pinkje, pj - filmpje, boompje De uitspraak van de combinatie: „sch“ sch – school, schip, schrijven, schoenen, schilderij, Scheveningen - [s] – geen []!!! -isch – Tsjechisch, energisch, kritisch, historisch - [is] Extra oefeningen: Amste dam, Rotte dam, Ut echt, Den Haag of ´s-Gravenhage, Haarlem, Naarden, Hilversum, A nhem, G oningen, F iesland, IJmuiden, Vlissingen, Eindhoven, B abant, Limbu g, België, Antwerpen, Gent, Brugge, Leuven, Zuid-Holland, Sluis, Luik, Tu nhout, Venlo, Tsjechië of Tsjechische Republiek, Slowakije, Oostenrijk, Duitsland, Hongarije, Zwitserland, Denemarken, Zweden, Noorwegen, Europa, V.S. of Amerika, Brussel, Maastricht, Zeeland, Zeebrugge, Texel, IJsselmeer, Almelo, Hengelo, Almere, Apeldoorn, Amersfoort, Roosendaal, Nieuwegein, Gouda, Veenendaal, Ede, De Glind