3.2 Dealinea Een consequente indeling maken in alinea's is niet gemakkelijk. Het is een delicate even-wichtsoefening tussen een aantal inhoudelijke en een aantal vormelijke criteria. De vol-gende bladzijden moeten dat duidelijk maken. Bekijk het volgende voorbeeld uit een biochemische paper. DMD wercl het eerst aangehaald in de medische literatuur rond de tijd van 1860 door Guillaume Benjamin Amand Duchenne (1806-1875). Naast DMD is er ook een lichtere variant die genoemd is naar Peter Emil Becker, namelijk Becker's muscular dystrophy (BMD). Het is eveneens een X-gelinkte recessief letale ziekte, maar met minder sterke Symptomen en een längere levensverwachting. BMD komt eveneens zo een tien keer minder voor dan DMD met ongeveer 3 per 100000 geboortes. De auteur van deze paper heeft ervoor geopteerd om voor elke zin een nieuwe alinea te beginnen. Hij begint elke zin opnieuw aan de kantlijn. Dat resulteert in een 'staccato-effect': de zinnen lijken volledig los van elkaar te staan waardoor de structuur zoek raakt. Deze manier van formuleren wordt ook wel 'brokkelstijl' genoemd. In dit geval hadden de zinnen evenwel perfect op elkaar kunnen aansluiten, zoals we hierna tonen. DMD werd in de medische literatuur vocr het eerst beschreven rond 1860 door Guillaume Benjamin Amand Duchenne (1806-18/5). Een lichtere variant van DMD werd genoemd naar Peter Emil Becker: Becker's muscular dystrophy (BMD). Dit is eveneens een X-gelinkte recessief letale ziekte, maar met minder sterke Symptomen en een längere levensverwachting. BMD komt met ca. 3 per 100000 geboortes ook zo'n tien keer minder voor dan DMD. In dit voorbeeld Staat de kern van de alinea in de tweede zin 'Een lichtere variant...'. De eerste zin fungecrt als inleiding op het thema. De rest van de alinea sluit aan bij de kernzin. 2 Vaak worden de termen 'alinea' en 'paragraaf' door elkaar gebruikt. Wij bedoelen hier met een 'paragraaf' een verzameling alinea's. Elke alinea telt tussen vijf en vijftien zinnen. Een paragraaf wordt meestal voorafgegaan door een 'kopje'. In het Engels is een alinea a paragraph', een paragraaf is 'a section'. Bemerk dat de tweede man: achter elkaar staan, maar oo worden om de gedachten er gaan daar in de volgende pa Wat hiervoor beschreven is domeinen. Ook het volgende voorbeelc Utrofine is homoloog s is van de lengte van h even lang met 13 kilol vooral voor in longen. spreid over het sarcol wordt het vervangen d In mdx-muizen en DM getroffen in het hele s: functie heeft aan dyst nog extra aangetoonc Zij hebben zeer zwakt een beter model voo fysieke Problemen ver Er zijn twee promotor Het is utrofine A dat zt afwezig is. Er wordt nu volop ge: het afwezige of defec Deze auteur heeft heel w; ervan voor zijn betoog w< leesbaar. Ook de indeling in alinea) dat zorgt voor de verhoog toepassing op de startzin i hij ook naar de hele eerste je zelf op zoek naar verba vraagd. Zorg er dus voor ( 28 I MICROSTRUCTUUR VAN DE TEKST Bemerk dat de tweede manier van formuleren niet alleen beter is doordat de zinnen nu achter elkaar staan, maar ook doordat signaalwoorden zoals 'diť, 'maar' en bok' gebruikt worden om de gedachten en ideeén op een logische manier met elkaar te verbinden. We gaan daar in de volgende paragraaf nog dieper op in. Wat hiervoor bcschreven is, geldt voor wetenschappelijke papers en geschriften uit alle domeinen. Ook het volgende voorbeeld komt uit de moleculaire biológie. Utrofine is homoloog aan dystrofine, hoewel de langte van zijn gen maar een derde is van de lengte van het gen van dystrofine. Het transcript daarentegen is wel bijna even lang met 13 kilobaseparen (kb) ten opzichte van 14 kb (fig 1). Utrofine komt vooral voor in longen, bloedvaten en het zenuwstelsel. In de foetus is utrofine ver-spreid over het sarcolemma van de spieren maar tijdens de verdere ontwikkeling wordt het vervangen door dystrofine. In mdx-muizen en DMD-patienten wordt een verhoogde concentratie utrofine aan-getroffen in het hele sarcolemma. Het is dus duidelijk dat utrofine een vergelijkbare functie heeft aan dystrofine. Utrofine gaat het effect van dystrofie tegen. Dit wordt nog extra aangetoond door muizen waarbij zowel distrofine als utrofine ontbreken. Zij hebben zeer zwakke spieren en sterven prematuur. Deze muizen zijn in principe een beter model voor DMD-gentherapie dan de gewone mdx-muizen die minder fysieke Problemen vertonen. Er zijn twee promotors die de expressie van utrofine controleren, namelijk A en B, Het is utrofine A dat zorgt voor de verhoogde concentratie aan utrofine als dystrofine afwezig is. Er wordt nu volop gezocht naar een effectieve therapeutische behandeling waarbij het afwezige of defecte dystrofine vervangen wordt door utrofine. Deze auteur heeft heel wat feiten en observaties aan elkaar geplakt, maar de rclevantie ervan voor zijn betoog wordt nooit verduidelijkt. Dat maakt de tekst bijzonder moeilijk leesbaar. Ook de indeling in alinea's is niet passend: in de derde alinea lijkt zin 2 'Het is utrofine A dat zorgt voor de verhoogde concentratie aan utrofine als dystrofine afwezig is' enkel van toepassing op de startzin van de tweede alinea. Uit de betekenis kun je echter afleiden dat hij ook naar de hele eerste alinea verwijst. Dit wordt nergens verduidelijkt. Als lezer moet je zelf op zoek naar verbanden en strueturen. Voor de gemiddelde lezer is dat te veel ge-vraagd. Zorg er dus voor dat jij als schrijver zelf de struetuur in je tekst aanbrengt. Een alinea mag, zoals eerder gezegd, niet te kort zijn maar ook niet te lang. Telkens je een nieuw aspect van een onderwerp aansnijdt, begin je een nieuwe alinea. Tips • Een alinea begint zelden met 'dit', 'deze', 'dat' of 'die'. Dat zijn immers verwijswoorden en zoals het begrip het zegt: een verwijswoord verwijst naar iets dat voorafging; dat kan rormaal gezien geen woord of begrip uit een vorige alinea zijn. • Denk eraan dat papers er overzichtelijker uitzien als alle alinea's ongeveer even lang zijn. Dat is natuurlijk niet altijd mogelijk, maar tracht loch de afwisseling van erg körte en erg lange alinea's te vermijden. • Soms is het handig om je alinea's in je kladversie of in de afgedrukte eerste versie van je tekst te nummeren. Zo zie je meteen hoeveel alinea's je per paragraaf of per hoofdstuk gebruikt. Dat kan helpen om een beredeneerde alinea-indeling te maken. Zinnen binnen alinea's combineren: signaal-, verwijs- en structuurwoorden Zoals eerder vermeld, zijn sommige auteurs er meester in om de zinnen binnen hun alinea's als los zand aan elkaar te laten hangen door geen of weinig verbindings- of signaal-woorden op te nemen. Met 'signaalwoorden' bedoelen we hier woorden als 'maar', echter', 'toch', 'dus', ... Structuur- of verbindingswoorden zijn bijvoorbeeld 'ten eerste', 'bovendien', 'daarnaast', 'ten slotte',... Eerder haddcn we al een voorbeeld van een siecht of onvoldoende gebruik van signaalwoorden. Een ander voorbeeld is het volgende: De theorie van Ingiehart focust op het belang van de sociaal-economische ontwik-keling als voorwaarde voor de culturele verandering. De factor van de culturele tradilies is echter mee bepalend voor de culturele verandering, waardoor een Stelling van een globale cultuur ontkracht wordt. Industnalisering, de eerste fase van modernisering, brengt een algemene verschui-ving van traditionele naar rationete er van religieuze naar seculiere waarden op gang. In de tweede fase, die van de postmdustrialisering, stagneert de bovengenoemde verschuiving en ruimen de overlevingswaarden plaals voor zelfexpressiewaarden. Dit stuk tekst zou je heel makkelijk kunnen verbeteren als volgt: De theorie van Inglehart focust op het belang van de sociaal-economische ontwik-keling als voorwaarde voor de culturele verandering. De factor van de culturele tradities is echter mee bepalend voor deze culturele verandering, waardoor de Stelling van een globale cultuur ontkracht wordt. Industrialisering, de eerste fase van modemisering, brengt een algemene verschuiving van traditionele naar ratio-nele en van religieuze naar seculiere waarden cp gang. In de tweede fase, die van de postindustrialisering, stagneert de bovengenoemde verschuiving en ruiiren de overlevingswaarden plaats voor zelfexpressiewaarden. Door twee minieme ingrepen en door alle zinnen na elkaar te zetten, krijgen we een alinea die perfect leesbaar en goed gestruetureerd is. Signaal- en struetuurwoorden helpen je dus om je tekst beter te struetureren en leesbaarder te maken. Wat zijn nu deze woorden? Hieronder volgt een lijst van vaak gebruikte signaalwoorden. Er bestaan er zeker nog meer dan de hier opgesomde, maar met deze opsomming kom je al een heel eind. opsommmg en, ook, verder, voorts, daarraast, bovendien, niet alleen...maar ook, zoweL.als, noch.. .noch, daar komt nog bij dat, vooreerst, ten eerste (op de eerste plaats), ten tweede, ten derde, ten slotte,.,. Dit zijn verwijswoorden die je erg vaak nodig hebt in een wetenschappelijke páper. Meestal bestaat je páper uit verschillende dělen, onderzoeksstappen, ... zodat je 'ten eerste, ten tweede,ten slotte' bijna zeker zult gebruiken. Ook woorden als 'bovendien en 'verder' zijn erg bruikbaar om ideeěn met elkaar te verbinden. Tips • Ten slotte' schrijf je naar analogie van 'ten eerste' en 'ten tweede' van elkaar. Het woord 'tenslotte', in één woord dus, betekent iets anders, zoals mag blijken uit de volgende twee zinnen: Natuurlijk kan hij alleen naar die film. Hij is tenslotte al 17. Eerst kwamen Bobs vrienden aar, dan die van Eva en ten slotte die van mij. 1311 • Zorg ervoor dat je na ten eerste' ook altijd 'ten tweede' of 'verder', 'daarnaasť. 'ver-volgens', ... hebt. Controleer je tekst dus ook telkens op een consequent gebruik van structuurwoorden. tegenstetting maar, echter, doch, toch, daarentegen, integendeel, evenwel, enerzijds.,.anderzijds, aan de ene kant.. .aan ae andere kant, in tegenstelling tot, desondanks, daar staat tegenover, niettemin, of... of. Tips • 'Doch' en 'toch' betekenen helemaal niet hetzelfde, maarze worden wel vaak door elkaar gebruikt. Het woord 'toch' is veel frequenter dan 'doch'; dit laatste is een wat ouder woord, dat enkel in specifieke contexten voorkomt en dat 'maar' betekent. De volgende Zinnen geven een correct gebruik van 'doch' en 'toch': Alle Studenten kregen een sobere doch vocdzame maaltijd voorgeschoteld. Het huwelijk was in die tijd een verbintenis tussen twee families. Toch was er soms ook sprake van echte liefde. • Let op voor het gebruik van dubbele tegensteilingen in een zin. Bijvoorbeeld: Het huweiijk was in die tijd een verbintenis tussen twee families, maar er was soms echter ook sprake van echte liefde. Dit is een ongrammaticaie zin. 'Maar' en 'echter' betekenen immers hetzelfde. Couecl is wel: Het huwelijk was in die tijd een verbintenis tussen twee families, maar er was soms ook sprake van echte liefde. Of: Het huwelijk was in die tijd een verbintenis tussen twee families; soms was er echter ook sprake van echte liefde. c) reden want, aangezien, omdat, immcrs, namelijk, derhalve, daarom, vanwege Tip 'Derhalve' is een woord dat eerder archaisch aandoet; gebruik hot enkel in een tekst die erg formeel en aistandelijk geschreven is. Vergelijk: ik heb griep derhalve kan ik niet komen. Ik heb griep; daarom kan ik niet komen. In een wetenschappelijke paper is hel niet nodig om ouderwets te formuleren. 'Daarom1 is daar dus meer aangewezen dan 'derhalve'. d) oorzaak - gevolg ■ doordat, daardoor, waarooor, hierdoor. met als gevolg, ten gevolge van, dit is te danken/wijten aan, de oorzaak hiervan is, zodat, bijgevolg, dan ook, dientengevolge Tips • Ook hier is 'dientengevolge' een archaisch woord dat veel minder frequent wordt gebruikt dan de andere woorden in de reeks. Vergelijk: Er werd een fout geregistreerd tijdens de stemming. Dientengevolge ncemt het Pariement de motie niet aan. Er werd een fout geregistreerd tijdens de stemming. Daardoor/hierdoor neemt het Pariement de motie niet aan. Gebruik 'dientengevolge' dan ook liever niet in een wetenschappelijke tekst. • Bij verwijswoorden zoals 'hierdoor' en 'daardoor' is het belangrijk om duidelijk te maken waarnaar precies verwezen wordt. Zoals het volgende voorbeeld laat zien, is dat niet altijd het geval: 33 De ziekte worat autosomaal recessief overgeerfd en is het gevolg van een defect enzym fenylalaninehydroxylase dat normaal het aminozuur fenylalanine af-breekt. Hierdoor stijgt de concentratie aan fenyla!anine In het menselijk bioed. Bij een eerste lezing is niet meteen duidelijk naar welk deel van de voorgaande zin 'hierdoor' terugverwijst. De meeste lezers hebben niet de tijd om een tekst verschillende keren te lezen. Tracht dus meteen zo duidelijk mogelijk te zijn. f) uitleg, verklaring e) doel - middel opdat, om, daartoe, met de bedoeling, waarmee, door middel van, met (be)hulp van Tip Het woord 'opdať (dat een doel uitdrukt) wordt dikwijls verward met het woord 'zodať (dat een gevolg uitdrukt). 'Opdať en 'zodať kunnen meestal niet dooř elkaar gebruikt worden. Het voegwoord 'opdať behoort (volgens de Algemene Nederlandse Spraakkunst) tot het formele taalgebruik; het woord komt dus niet echt vaak voor. In plaats daarvan wordt meestal 'om' in combinatie met een beknopte bijzin gebruikt. Voorbeelden3: Er werd een nieuwe motie ingediend. opdat een kamerbeslissing kon worden geforceerd. (klinkt formeel) Dit betekent hetzelfde als: Er wcrd een nieuwe motie ingediend om een kamerbeslissing te forceren. Het voegwoord 'zodať drukt een gevolg uit: De brand verwoestte het il_T-gebouw, zodat de werknemers niet aan het werk konden. bijvoorbeeld, dat houdt in, woorden, ter illustratie Deze categorie woorden precies omdat je er zo v Dikwijls komen combina Voorbeeld: Zoals aangehaald zijn de als een deelnemer het 01 potentieel voor het vereist den, elke deelnemer wore g) voorbeeld bijvoorbeeld, ter illustratie h) -Tip Gebruikniet te pas en te 'bv.' officieel toegestaai afkortingen opzadelen, gen komen we in het de voorwaarde en bepe als, indien, wanneer, op hoewel, ondanks (het fe 3 Deze voorbeelden komen van de website 'Taaladvies.net', de taaladvieswebsite van de Nederlandse Taalunie. I 341 MICROSTRUCTUUR VAN DE TEKST f) uitleg, verklaring bijvoorbeeld, dal houdt in, dat wil zeggen, preciezer geformuleerd, zo, met andere woorden, ter iilustraťe Deze categorie woorden komt erg regelmatig voor in een wetenschappelijke paper, precies omdat je er zo vaak Stellingen, argumenten, keuzes, ... in moet uitleggen. Dikwijls komen combinaties van deze sign aal woorden voor in een en dezelfde tekst. Voorbeeld: Zoals aangehaald zijn de competenties logisch opgebouwd. Dit betekent ook dat als een deelnemer het onderliggende niveau nict haalt, men kan zeggen dat het potentieel voor het vereiste niveau niet zichtbaar is op dit moment1. Met andere wooi-den, elke deelnemer wordt regelmatig geevalueerd op zijn competentleniveau. g) voorbeeld bijvoorbeeld, ter illustratie, zo, zoals, stel, neem. Tip • Gebruik niet te pas en te onpas de afkorting 'bv.' of 'bvb'. Ten eerste is enkel de afkorting 'bv.' officieel toegestaan voor 'bijvoorbeeld1; ten tweede wil je de lezer niet met te veel afkortingen opzadelen, omdat dat het leesproces vertraagt. Op het gebruik van afkortin-gen komen we in hetdeel 'Wetenschappelijke stiji' nog uitgebreider terug. h) voorwaarde en beperking als, indien, wanneer, op voorwaarde dat, tenzij, mits hoewel, ondanks (het feit) dat, welíswaar, tenzij, otschoon 35 Tip Vergelijk in de Ook hier weer zijn sommige woorden ouder, archaischer en minder vaak gebruikt dan andere. Vooral mits' en 'ofschoon' worden eerder geassocieerd met 'antiek' taalgebruik. Maak er dan ook spaarzaam gebruik van in je wetenschappelijke paper. Formeel, objec-tief en afstandelijk schrijven betekent immers niet hetzelfde als ouderwets schrijven. i) vergelijking alsof. evenals, eveneens, evenzeer, op dezelfde wijze, zoals ook. hetze'fde is het geval, in vergelijking met, net als, vergelijk, Tip Let op voor pleonasmen, zoals in het volgende voorbeeld uit een paper over vaderschaps-tests: Zelfde soortgelijke resultaten werden gevondcn voor oe vader uit case study 2 en diens zonen. 'Zelfde1 en 'soortgelijke1 hebben hier dezelfde betekenis. Een van beide volstaat. j) samenvatting en besluit samenvattend, kortom, om kort te gaan dus, concluderend, de slotsom is, dat betekent De nieuwe nemingen lingen op Organisator een informi kenmerkt organisatc productie tergrond aan belang modelten traaitionele een crisis grote ondern hun veerkrac om te ov ' vele nieuv nagemenl tussen grc ticale bure voor de hc In de linkerkoloi den aanbre: zet zonder tekst wordt 'zo', 'ook',' Als auteur voor ogen ideeen zij doet, is de 36 Vergelijk in de tekst hierna de linker- en de rechterkolom. De nieuwe aanpak van de onder-nemingen leidde tot ontwikke-lingen op technologisch en op organisatorisch vlak. Er ontstond een informatie-economie die ge-kenmerkt wordt door een nieuwe organisatorische logica. Massa-productie verdween op de acli-tergrond terwijl flexibele productie aan belang won. De organisatie-modellen veranderden want grote, traditionele corporaties maakten een crisis door. Kleine en middel-grote ondernemingen waren, door hun veerkracht. voldoende flexibel om te overleven. Er ontstonden vele nieuwe methcden van ma-nagement. Strategische allianties tussen grote bedrijven en de ver-ticale bureaucratie ruimden plaats voor de horizontale corporate. De nieuwe aanpak van de on-der-nemingen leidde tot ontwik-keiingen op technologisch en op organisatorisch vlak. Zo ontstond er een informatie-economie die gekenmerkt wordt door een nieuwe organisatorische logica. Massaproductie verdween op de achtergrond terwijl fiexibele productie aan belang won. Ook de organisatiemodellen veranderden want grote, traditionele corporaties maakten een crisis aoor. Kleine en middelgrote ondernemingen daar-entegen waren, door hun veerkracht, voldoende flexibel om te overleven. Daarnaast ontstonden vele nieuwe methoden van ma-nagement. Strategische allianties tussen grote bedrijven en de ver-ticale bureaucratie ruimden plaats voor de horizontale corporatie. In de linkerkolom zijn geen signaalwoorden aangebracht. Als je geen signaalwoor-den aanbrengt, hanteer je een 'brokkelstijF. Dat betekent dat je zinnen naast elkaar zet zonder structuuraanduidende middelen. Probeer zo'n stijl te vermijden want je tekst wordt er veel minder leesbaar door. In de rechterkolom zorgen woorden als zo', bok', 'daarnaast' ervoor dat de zinnen makkelijk te lezen en te interpreteren zijn. Als auteur stuur je de lezer met hct gebruik van signaalwoorden in de richting die jij voor ogen hebt. Je maakt duidelijk dat wat je schrijft niet gewoon losse gedachten en ideeen zijn, maar dat er een logisch verband tussen de gedachten zit. Als je dit niet doet, is de tekst veel minder makkelijk te interpreteren. Oefeningen 1. Kijk nu naar de volgende tekst uit een páper sociologie en duid in deze tekst alle signaai-, verwijs- en structuurwoorden aan. Zoek met andere woorden alle woorden op die crvoor zorgen dat de gedachten bij elkaar aansluiten en gestructureerd zijn Door de nieuwe strategieen van de ondememingen en de ontwikkelingen op organisatorisch vlak wordt de arbeid gedestandaardiseerd. Levenslange betrekkingen verdwijnen en verschwende soorten van flexibiliteit doen hun intrede. Vooreerst is er de flexibilisering van de arbeidstijd. Die kan per dag varieren en er wordt niet altijd vijf dagen per week gewerkt. Zo zijn er variabele werktijden, uilgroei- en ingroeibanen, de samengedrukte werkweek, deeltijdse arbeid, ploegendiensten, ... Werken hangt niet langer af van "lifetime employment' maar van 'lifetime employability'. Mensen moeten dus in Staat zijn om snel en met succes van job of van functie te veranderen Ten tweede is er ook temporele flexibiliteit die vaak gepaard gaat met contractuele flexibiliteit. Vcsch llcndc soortcn contracten doen nun intrede: contracten van ocpaaide cluur. contracten vocr beoaalde projectcn, interim-arbcid. thuiswerkcontract. freelarcercontract. ... Cr bestaat dan ook niet alleen just in time production', maar ook just in time employment'. Ten slotte is er de loonflexibiliteit Dit houclt in dat er vele vormen van verbring worden toegepast zoals conditicnele premies, premie-, prestatie- of contractloon, betaling pe- stuk, ... (Larnmertyn e.a., 200I, pp.14-17). Oplossing p.103 2. Vergelijk net goede voorbeeld van oefening 1 bij dc oplossingcn achtcraan in dit boek met hct onderstaande, veel minder goede voorbeeld, ook uit een paper sociologie. Duid ook hier de structuuraanduiders aar ei becommentarieer de passage. Het vraagstuk van de tewerkstelling diende vanaf dan te worden herbekeken vanuit het oogpunt van de gelijkheid tussen mannen en vrouwen. Dit heeft een enorme invloed gehad op de combinatie van arbeid en gezin. Om een aanvaardbaar beeld van dit thema 'combinatie arbeid en gezin1 op te hangen, zal doze algemene inleiding als belangrijks.e doel hebben een duidelijk onderwerp af te bakenen. In deze verhandelinc zal hct eersl gaan over de evolüie van de eerste naar de tweede moderniteit en de gevolgen voor ce combinatie. Daarna zal de tweede mooerniteit verder geanalyseerd worden door een uitsplitsing naar individualisme, flexibiliteit en genderrelaties. Als tweede punt zal er even verder ingegaan worden op de rol van de Staat en hun beleid. En als laatste punt in deze tweede modernisering wordt er op de rol van de sociologie ingegaan. Na deze uiteenzetting van dit theoretisch kader zullen empirische gegevens met een gepaste analyse getoond worden. En als laatste worden dan de besluiten getrokken. Oplossing o/05 3. Duid in de onderstaande tekst uit een biochemische paper alle signaai-, verwijs- en structuurwoorden aan. De directe toediening van dystrofine doo- injectio in de spieren of bloedbaan is niet mogelijk omwille van de groolte van het cystrofme-molecule: het kan niet door het celmembraan. Ook orale toediening is geen optie, aangezien de proteine tijdens de vertenng volledig vernietigd woret. Er zijn wel andere mogeiijkheden om DMD te behandelen. Ten ee'ste