[XVII. DE AB OLl TI OK LB VS.]
1 (2), Post abolitionem pubJicam a delatore suo reus intra tricensimum diem repetí potest, postea non potest. 2(3). Summa supplicia sunt crux crematio dec-ollatio: mediocrium autem delictorum poenae sunt metal him Indus deportatio : mi nim a e relegatio exilium opus publicum uinGuIa. Sane qui ad gla-dium dantur, intra annum consuraeudi sunt.
[XVIII. DB ABACTORIBVS.j
1. Abaetores sunt, qui uuiiin equum, duas equas totidem-que boues uel capras decern aut poreos quinque abegerint. Quidquid uero intra liuuc numernm fuerit ablatum, in poena fnrti pro qualitate eins aut in duplum aut in triplům eonue-nitur, uel fustibus caesus in opus publicum unius anni datuv aut sub poena uinculorum domino restituetur. 2. *Atroees pe-*eonm\ abaetores plerumque ad gladium uel in metalhim, *nonmimquam autem in opus publicum dantur. Atroces andern sunt, qui equos et greges onium de stabulo uel de pa-*scuis abigunt, uel si id saepius ant ferro conducta manu fa-*ciunt.* 3. Si ea pecora, de quibus quis liti gat, abegerit, ad forum remitteiidus est atque ita conuictus in duplum uel in triplům furis more damnatuv. 4. *Qui boucm uel equum ergrautem quodue aliud peens abduxerit, furem magis eum quam *abactorem constitui placuit*
[XIX. DE SACRTLEGIS.]
Qui noc tu manu facta praedandi ac depopulandi gratia templům inrumpuiit, bestiis obichmtur: si uero per diem leue aliquid de tcmplo abstuleriut, uel dcportíintiir honesiioves rei hirmiliores in metali um damnantur.
[XIX A.]
*Kei sepulchrorum uiolatorum; si corpora ipsa extraxerint *uel ossa ernennt, humiliorjs quidem fortunae summo suppli-*cio adficiuntur, honestiores in insu lam deportantur: alias allstem relegantur aut in metal him damnantur.*
XVIII. § 1 — Coll. 11, 3;   § 2 = Coll. 11,2;   §§ 3. 4 = Coll. 11, 4. 5;
XIXa — Dig. 47, 12, 11.
[XX. DB INCKNDIAEJIS.]
1. *Incendiarii, qui quid in oppido praedandi causa faciunt, *eapite puniuntur. 2. Qui oasara aut uillam inimicitiarum gratia ineenderunt, liumiliores in metallum aut in opus publicum *damnantiir, honestiores in insulam relegantur. 3. Portnita :-::incendia. quae casu uenti ferente ue) incuria ignem suppo-*nentis ad usque uicini agros euadimt, si ex eo seges nel uinea *nel olinae uel fructiferae arbores con crem en tur, datum dam-*mun aestimatione sareiatur. 4. Commissum uero seruorum, *si domino uideatur, noxae declitione sarcitur. 5. Messium sane *per dolum ineensores, uinearum oliuarumue aut in metallum liumiliores damnantur, aut honestiores in insulam relegantur.* 6. Qui noctu frugiferas arbores manu facta ceciderint,ad tern-pus plerumque in opus publicum damnantur aut honestiores damnum sarcire coguntur uel curia submouentur uel relegantur.
[XXI. DB VATICINATORIBYS ET MATHE1IATIGIS-]
1. Vaticinatores, qui se deo plenos adsimulant, idc-ireo ci-uitate expelli placuit, ne humana credulitate public! mores ad spem alicnius rei corrumperentur, uel certe ex eo populäres animi turbarentur. Ideoque prinram fustibus caesi ci-uitate pelluntur: perseuerantes autem in uincula publica co-niciuntur aut in insulam deportantur uel certe relegantur. 2. Qui nouas sectas uel ratione incognitas religiones inducunt, ex quibus animi hominum moueantur? honestiores deportantur, humiliores f*apite prmiunhiv, S. Qui de salute, pvincipis uel summa rei publicae mathematicos hnriolos haraspices ua-ticinatores consulit, cum eo qui respondent capite punitur. 4. Non tan tum diuinatione quis, sed ipsa seien tia einsqne libris melius fecerit abstinere. Quod si'semi de salute dominorum consuluerint, summo suppliciOj id est crace, adficiuntur: consult! autem si responsa dederint, ant in metallum damnantur aut in insulam relegantur.
XX. §§ 1-5 — Coll. 12, i. 2. 8. Ex Vesontino Cod. r'estituit Cm'acius, Obsom. 21, 21.
[XXIA.]
1. *Si quis aliquid ex metal lo principis tTel ex na on eta sacra *furatus sit, poena metalli et exilii punitur. 2. Transfugae ad *hostes uel eoasiliorum nostrorum remmtiatores aut uiui exii-*rnntur aut fureae suspeuduntur.*
[XXII. DE SEDITIOSIS.3
1. Auetores seditionis et tumnltus uel concitatores populi pro qualitate dignitatis ant in crucem tolhmtur aut bestiis obieiuntur ant in iusulam deportantur.
2. Qui terminos effodhmt nei exarant arboresu« terminales euertunt, si qui de in id serai sua sponte feeerint, in metallum daninantur: liumiliores in opus publicum, honestiores in in-sulani amissa tertia parte bonorum relegantur aut exulare coguntur. 3. Ciues Komani, qui se Iudaico ritu uel seruos suos circumcidi patiuntur, bonis adeniptis in insulam pe-rpe-tuo relegantur: mediei capite puniuntur. 4. ludaeisi alienae natiouis comparatos seruos cireumeiderint, aut. deportantur aut capite puniuntur. 5. *Qui nondum uiripotentes uirgines *corrumpuiit, liumiliores in metallum damnantur, honestiores '■'■in insulam relegantur ant in exilium mittuntur. G. Qui se suis *nummis redemptum non probauerit. libertatem petere non poltest: amplius eidem domino sub poena uinculorum redditur, *uel, si ipse dominus mailt, in metallum danmatur *
[XXIII. AD LEGEM CORNELIAM DE SICARIIS ET VBNEFICIS.j
1. Lex Cornelia poenam deportationis. infligit ei qui hoiui-nem oceiderit eiusue rei causa furtiue faciendi cum telo fue-rit, et qui uenenum hominis necandi causa habuerit uendiderit parauerit, falsum testimonium dixerit, quo quis periret, mor-tisue causam praestiterit. Quae omnia facinora in honestioresj poena capitis uindicari placuit, liumiliores uero in crucem tolhmtur aut bestiis obieiuntur.   2. *Homicida est qui all-
XXIa — Dig. 48. 19, 3S pr. § 1; XXII. g 1 = Dig. 48, 19, 38, 2: :§ 5, 0 = Dig. 48, 19.38,3.4; XXIII. § 1     Coll. 1,2. 8.4; § 2 — Coll. 1,4.
[ i , .».liiij i-vL.il rim ötÄ'J'JiÄi,'. bii'i
*quo gen ere teli hominem occidit mortisue causam praestitit* 3. Qui neminem oceiderit, aliquando absoluitur, et qui non occidit, ut homicida damnatur: consilium enim uniuscuiusque, non factum puniendum est. Ideoque qui, cum nellet occidere,, id casu aliquo perpetrare non potuit, tit homicida punitur: et is, qui casu iactu teli hominem impruflenter.occidit, absoluitur. 4. *Quod si in rixa percussus homo perierit, quo-*niam ictus quoque ipsos contra unumquemque eontemplari ^oportet, ideo liumiliores in liidum aut in metallum damnan-*tur, honestiores dimidia parte bonorum multati xelegantur. *5. Causa mortis idonea non uidetur, cum caesus homo post ^aliquot dies officium dinrnae uitae retin ens decessit, nisi forte *fuent ad necem caesus aut letaliter uulneratus. ,6. Semus *si plagis defecerit, nisi id dolo fiat, dominus homieidii reus *non potest postnlari; modum enim eastigandi et in seruorum *coercitione placuit temperari. 7, Qui tel urn tutandae salutis *causa gerit, non uidetur hominis occidendi causa portare. :i:Teli autem appellatione non tan tum ferrum continetur, sed *omne quod nocendi causa porta turn est* 8. Qui latronem eaedem sibi inferentem uel alias quemlibet stupro oceiderit. puniri non placuit: alius enim nitam, alios pudorem publico facinore defenderimt. 9. *Si quis furem nocturnum uel *dinnium, cum se telo defenderei, oceiderit, hae quidem lege *non tenetur: sed melius fecerit, si eum comprehension *transra.ittendum   ad   praesidem  magistratibus , obtulerit.*
10 (11). Mandatores caedis perinde ut homicidae puniuntur.
11 (10). Index, qui in caput fortunasque hominis pecuniam aeceperit, in insulam bonis ademptis deportatur. 12. Si pu-tator, ex arbore cum rataum deieeret, non proclamauit, ut uitaretur, atque ita praeteriens eiusdem ictu perierit, etsi in "legem non ineurrit;, in metalium dacur. 13. Qui hominem inui-tum libidinis aut promerei i causa eastrauit eastrandumue eu-rauit, sine is seruus siue liber sit, capite punietur, honestiores publicatis bonis in insulam deportantur. 14. Qui abortionis aut amatorium poculum dant, etsi id dolo non.faciant, tam en quia mali exempli res est, liumiliores in metallum, honestiores
XXIII. § 3 — Coll. 1, 7, I : § 4 = Coll. 1, 7, 2. Dig. 48, 8, 17 ; § 5 =r Coll. 2, 7 ; § 6 = Coll. 3, 2; § 7 — Coll. 1, 13. Dig. 48.. 6, 11, 2; §9" Coll. 7,2;   § 14 — Dig. 48, 19, 38, 5.
in insulam amissa parte bonorum relegautur: quod si ex hoc mulier aut horao perierit, summo supplieio adfieiuntur. 15. Qui sacra impia noeturnaue, ut quem obcantarent defige-rent obli garent, fecerint faciendaue curauerint, aut cruci suffi-guntur aut beatiis obicinntur. 16. Qui hominem immolauerint exue eius sanguine litauerint, fannm teniplumue polluerint, bestiis obichmtur, uel si lionestiores sint, capite puniuntur, 17. Magicae artis conscios summo supplieio ad.fiei plaeuit, id est bestiis obici aut cruci suffigi. Ipsi autem magi uiui uxu-runtur. 18. Libros magicae artis apud se neminem habere licet: et penes quoscumque reperti sint, bonis ademptis, am-bustis his publice, in insulam deportantur, humiliores capite puniuntur. [Non tantum huius artis professío. sed etiam scien-tia prohibita est] 19, Si ex eo medicamine, quod ad salutem hominis uel ad remedium datum erat, homo perierit, is qui de-derit, si honestior sit, in insulam relegatur, humilior autem capite pnnitur.
[XXIV. AD LEGEM POMPEIAM DE PARMCIDIIS.]
Lege Pompeia de parricidiis ftenentur] qui patrem matrem auum auiam fratrem sorovem patronům patronam occiderint, etsi antea insnti culleo in mare praeeipitabantur, hodie tarnen uiui exuruntur uel ad bestias dantur.
[XXV. AD LEGEM CORNELIAM TESTAMENTE RIAM.]
1. Lege Cornelia testamentaria [teuentur:] qui testamentům quodue aliud instrumentum falsum sciens dolo malo seripse-i'it recitauerit subiecerit suppresserit amouerit resiguauerit deleuerit, quodue signum adulterinum seuipserit fecerit ex-presserit. amouerit reserauerit, quiue nummos aureos argenteos. adulterauerit lauerit eonflauerit raserit corruperit uitiauerit, imltmie principům signatam monetám praeter adulterinam re-probauerit: honestlores quidem in insulam deportantur, humiliores autem aut in metallum dantur aut in erncem tollun- , tur: serai autem post admissum manumissi capite puniuntur. la. *Qui falsain monetám perciisserint, si id totum formare
XXIII. § 18. Verba uncis inclüsa Pauli non esse putafc Kr.; XXV. §§ la-Vi — Dig. 48, 10, 19.
siioluerunt, snffragio instae paeniientiae absoluuiitur. lb. Ac-acusatio suppositi partus nulla temporis praescriptione depel-slitur, nec interest, decesserit nec ne ea quae partum subdidisse *eontenditur * 2. Qui ob falsum testimonium perhibendum uel uerum non perhibendum pecuniam aeeeperit dederit iudi-eemue. ut sententiam ferat uel non fei*at, corruperit cornim-pendumue curauerit, humiliores capite puniuntur, honestiores publieatis bonis cum ipso iudiee in insulam deportantur, 3. *Fal-*sum est, quidquid in ueritate non est, sed pro uero adseuera-*tur.* 4. Iudex, qui contra sacras principům constitution es eontraue ins publicum, qnod apud se recitatum est, prommtiat, in insulam deportatur. 5. Qui rationes acta libellos album pro-posituiutestationes cautiones chirographa epistulas sciens dolo tualo in fraudem alieuius deleuerit mutauerit subiecerit sub-scripserit, quiue aes inaurauerit argentauerit, quiue, cum ar-gentum auriim poneret, aes stannumue subiecerit, falsi poena coei'cetur. 6. Amplissimus ordo decreuit eas tabulas, quae publici uel priuati contractus scripturam continent, adhibitis testibus ita signaW, ut in summa marginis? ad mediam partem perforatae triplici lino constringantur atque impositae supra linum cerae signa imprimantur, ut exteriori seripturae fidem interior seruet. Aliter tabulae prolatae nihil momenti habent. 6ft. ^Testamentům, quod nullo iure ualet, impime supprimitur; *nihil est enim, quod ex eo aut p etatirr aut consist ere possii*
7. Qui uiui testamentům aperuerit recitauerit resignauerit, poena legis Corneliae tenetur: et plerumque aut humiliores in metallum dantur aut honestiores in insulam deportantur.
8. Si quis instrumenta litis suae a proeuvatore uel cognitore aduersario prodita esse conuicerit, tarn procurator quam co-gnitor, si humiliores sunt, in metallura damn an tur, si lionestiores sunt, adempta dimidia parte bonorum in perpetuum relegautur. 9 (10). Qui falsis i nstru mentis actis epistulis re-scriptis sciens dolo malo usus fuerit, poena falsi coercetur: ideoque humiliores in metallum damnantur, honestiores in insulam deportantur. 10 (9j. Instrumenta penes se deposita quicumque alteri altero absente reddiderit uel aduersario pro-diderit, pro personae eins condicione aut in metallum damna-
XXV. % 2 = Coll. 8, 5; § 3 — Coll. 8,6; § 6* — Dig. 48, 19, 38, 6; §§ 7. 8 = Dig. 48, 19, 37, 7. 8;   § 10 = Dig. 48, 19, 38, 9.
340 ""LII l'ATLI SEXTRXT. [V. XXV-XXYl]
tnr aut in insulam. relegatur. 11. Qui sibi falsum noraeu imposuerit, genua parentcsue ftnxevit, quo quid alienum inter-ciperet caperet .possideret, poena legis Cornel i a-e de falsis eoereetur, 12. Qui insignibus altioris ordinis utuntur mili-tiamqne confingunt, quo quem terreaut uel concutiant, humi--liores capite puniuntur, honestiores deportantur. 13, Si qui de iudicis araicitiis uel familiaritate mentientes euentus sen-tentiarnra eius uendunt, quidue obtentu nominis eius agunt, conuicti pro mo do delicti ant rel egantur aut capite puniuntur.
[XXYI. AD LEGEM IVLIAM DE VI PVBLICA BT PRIVATA.]
1, Lege Inlia de ni publica damnatnr, qui aliqua potestate praeditus ciuem Komaaum antea ad populum, nunc impera-torem appellantem necauerit neeariue iusserit, torserit ner-berauerit condernnauerit inue publica uincula duei iusserit, Cuius rei poena in humiliores capitis in honestiores insulae deportatioue coereetur. 2. Hac lege excipiuntur, qui artem ludicram faciunt, iudicati etiam et confessi et qui ideo in carcerem due i iubentur, quod ius dieenti bou obtemperauerirct quidue contra disciplínám pub li cam fecerint: tribuni etiam railitum et praefecti elassium alammue, ut sine aliquo impediment© legis Tuliae per eos militare delictum coereeri pos-sit. 3. Lege lulia de ui priuata tenetur, qui quem armatis hominibus' possessione domo uilla agroue deiecerit expugna-uerit obsederit cluserit, idue ut fieret homines commodauerit locauerit conduxerit: qniue eoetum coneursum turbam secli-tionem incendinm fecerit, funerari sepeliriue aliquem prohi-buerit, funusue eripuerit turbauerit: et qui eum, cui aqua et igni iuteruietum est, receperit celauerit tenuerit: quiue cum telo in publico fuerit, templa portas aliudue quid publicum armatis obsederit ciuxerit clauserit ocenpauerit. Quibus omnibus connietis, si honestiores sunt, tertia pars bonomm eri-pitur et in iasulam relegantur: humiliores in metali um dam- > nan tur. . 4. Creditor chirographarius si sine iussu praesidis per uim debitoris sui pignora, cum non haberet obligataf ce-perit, in legem In Ham de ui priuata committit Fiduciam uero et pignora apud se deposita perseqni et sine auctoritate iudicis uindieare non prohibetur.
fV. XXVII-XXX»] ITLII PATLI SEXTEXT. 341
IXXVII. AD LEGEM IYLIAM PBCYLATV3.}
Si quis flscalem pecuniam attrectauerit subripuerit muta-nerit sen in suos usus conuerterit, in quadrupium eius pecuniae quam sustulit condemuatur.
[XXY1II. AD LEGEM IT LI AM KEPETYXD AHYM.J
Indices pedanei si pecunia corrupti dicantur, plením que a praeside aut curia submouentur aut in exilium mittuntur ant ad tempus relegantur,
[XXIX. AD LB (JEM IYLIAM MAIESTATI3 ]
1. Lege Iulía maiestatis tenetur is, cuius ope consilio ad-uersus imp era torem uel rem publicam arma mota sunt exerči-tusue eius in iusidias deductns est, quiue iniussu itnperatoris bellům gesserit dilectumue habnerit, exercitum comparauerit sollicitauerit, deseruerit imperatorem. His antea in perpetuum aqua et igni iuterdicebatur: nunc uero humiliores bestiis obiciuntur uel uini exuruntur, honestiores capite puniuntur. Quod crimen non solum facto, sed et uerbis impiis ac male-dictis maxime exacerbatur. 2. In reum maiestatis inquiri ]>rius conuenit, quibus opibus, qua factione, quibus hoe aucto-ribus fecerit: tanti enim criminis reus non obtentu adulationis alicuius, sed ipsius admissi causa puniendus est, etideo, cum de eo quaeritur, nulla dignitas a tormentis excipitnr. ■
[XXXA. AD LEGEM IVLIAM AMBIT VS.J
Petiturns magistratus uel prouinciae sacerdotinm si turbam Fijiffvaginnim causa conduxerit, seruos adiiocaucrit aliamuc quam mnltitudinem conduxerit, connictus ut uis pnblicác reus in insulam deportatiu*.
[XXXB. *AD LEGEM FABIAM.*]
1. *Lege Fabia tenetur, qui ciuem Romanům "ingemram, •libertinům seruumue alienum celauerit uendiderit uinxerit ❖comparauerit. Et olim quid em huius legis poena nummaria *fuit. sed translata est cognitio in praefectim urbis, itemque
XXX* — Coll. U, 2 : cfr. Lex Rom. Burg. 20.
342 rvLir i'AVLi skktext. [Y. xxx^-xxxiiij
*praesidis promuciae extra ordiuem meruit auimaduerslonem. *Ideoque Lumiliores aut in metallum dantur aut in crucom *tolluntur, honestiores adempta dimidia parte bonorum in per-*petuum relegantur. 2. Si seruus sciente domino aliemim ser-*umn subtraxerit uendiderit celauerit, in ipsum dominum ani-*maduertitur. Quod si id domino ignorante eommiserit, iu *metallum datur.*
[XXXI. DE FOEXIS MILITVM.]
1. Si pecnnia accepta miles custodiam dimiserit, capite pimiendus est. Et certe quaeritur, cuius eriminis reus dimis-sus esse uideatur. 2. Qui cnstodiam militi prosequenti magna manu exeusserunt capite punrautur, 3. *Q,m metu erimuiis, *in quo iam reus ruerat postulates, nomen militiae dcdit, sta-*tim sacramento soluendus est. 4. Miles turbator pacis capite *punitur. o. Miles, qui ex carcere dato gladio erupit, poena ^capitis punitur. Eadem poena tenetur et qui cum eo quern *custodiebat desevuit. 6. Miles, qui sibi mamis intulit nee factum peregit, nisi impatient!a doloris aut morbi luetusue ali-*cuius uel alia causa fecerit, capite puniendus est: alias cum *ignominia mittendus est.*
[XXXII. QVANDO APPELLAKDVM SIT.]
Quo tie 113 iusiurandum postulating eo tempore appeliandum est, quo defertur, non quo iuratnr.
[XXXIII. DE CAVTIOKIBYS ET POE-SUS APPELL ATIONYM.]
1. jSTe liberum quis et solutum haberet arbitrium retractan-dae et reuocandae seutentiae, et poenae et tempora appella-toribus praestituta sunt. Quod nisi iuste appellauerint, tempora ad cauendum in poena appellationis qnlnque diernm praestituta sunt. Igitur morans in oo loco, nbi appellauit, ' cauere debet, ut ex die aceeptarum litterarum eontinui qxiin-que dies computentur: si uero longius, salua dimmieratione interim quinque dies cum eo ipso quo litteras aceepcrit com-
L ' •------
juitantui'. 2. Ke quis in captionem uerborum in cauendo ia-cidat, expeditissimum est poenam jpsam uel quid aliud. pro ea deponere: neeesse enini non habet sponsorem quis uel fideiussorem dare aut praesens esse: et si contra eum merit pro nun tiatum, perdit quod deposuit. 3. Quotiens.in poena appellationis eauetur, tam unus quam plures fideiussores. si idonei sint, dari possunt: sufficit enim etiam per nunm ido-neum inderanitati poenae consuii. 4. Si plures appellant, una cautio sufficit, et si unus caueat, omnibus nine-it. o. Cum a pluribus sententiis prouocatur, singulae cautiones exigenuae sunt et de singulis poenis spondenduin est. 6. Modus poenae. in qua quis cauere debet, specialiter in cautione expriraendus est, ut sit, in qua stipulatio eomraittatur; aliier enim recte cauisse non uidetnr. 7. Adsertor si prouocet, in eius modi tertiam cauere debet, quanti causa aestimata est. 8. *In omnibus peeuniariis causis magis est, ut in tertiam partem, eius ^pecuniae caueatur.*
[XXXIV. DE UTTBRIS DLtilSSORIIS.j
1. Ab eo, a quo appellation est, ad eum, qui de appella-tione cogniturus est, tittevsie climissoriae diriguntur, quae uulgo apostoli appellantnr: quorum postulatio et acceptio intra quintum diem ex officio faeienda est. 2. Qui intra tempora praestituta dimissorias non postulauerit uel acceperit uel red-diderit, praescriptione ab agendo submouetur et poenam appellationis inferre cogetur.
[XXXY. DE ItEDDENDIS OAVSIS APPE-LLATIONVM. 1
1. Meritum appellationis causae capitalis et ipsam ratio-n em status non nisi per no smet ipsos prosequi possumus: nemo enim absens aut duci in seruitutem potest aut datnnari. 2. Mo-ratorias appellationes et eas, quae ab exsecutoribus et confes-sis fiunt, recipi non placuit. 3. Eum qui appeilat eum contucio ipsius iudieis appellare non oportet: ideoque ita factum arbitři o principis uindicatur.
TM*. 40. 16. 16;   §§ 5. 6 — Dig. 4S, 19, 3S, 11. 12.
XXXIII. § 8. Ex Yesoniino Cod. restituit Caiacius, Obseru. 21. 22.