2020 年 10 月 12 日 Teorie japonského jazyka 01 1 言語と言語学 Lingvistika 言語学 jako • věda – předpokládá objekt a metodu • aktivita – budování popisných a výkladových aparátů – (lingvistických) modelů Kategorie v lingvistických modelech • Klasické pojetí kategorií: soubor nutných a postačujících diskrétních rysů; ostré hranice mezi kategoriemi (binární pojetí členství); rovnocenný status členů kategorie. • Prototypové pojetí kategorií: míra podobnosti s abstraktním prototypem; neostré hranice mezi kategoriemi; centrum vs. periférie; vliv prostředí, kultury, biologických a fyziologických dispozic subjektu atd. Jazyk 言語 jako objekt lingvistiky: • teoretický konstrukt (abstraktní systém vs. konkrétní texty) • sociálně-kulturní entita (systém norem) • kognitivní mechanismus (znalost, kompetence vs. performance…) Jazyk – příroda vs. kultura Vlastnosti jazyka 言語の性質 • kategoričnost • funkčnost • syntagmatické vztahy – syntagmata • paradigmatické vztahy – paradigmata • symbolický charakter – forma a obsah Provizorní definice jazyka a jazykového systému: JAZYK je kognitivní mechanismus, jenž člověku umožňuje kreativně využívat jazykový systém v procesu komunikace a současně plnit i jiné kognitivní funkce. JAZYKOVÝ SYSTÉM je konvencionalizovaný dynamický systém funkčních symbolických jednotek, jenž je využíván v procesu komunikace, konceptualizace a kulturního života člověka. 2020 年 10 月 12 日 Teorie japonského jazyka 01 2 Text I: 『桃 もも 太郎 た ろ う 』 昔 E むかし A々、あるところにお A爺 E じい Aさんとお A婆 E ばあ Aさんが住んでいました。毎日、お A爺 E じい Aさんは山へ A 芝刈 E し ば か Aりに、お A婆 E ばあ Aさんは川へ A洗濯 E せんたく Aに行きました。ある日、お A婆 E ばあ Aさんが洗濯をしていると A 川上 E かわかみ Aから大きな A桃 E もも Aがどんぶらこ、どんぶらこと A流 E なが Aれてきました。お A婆 E ばあ Aさんはその A桃 E もも Aを ひろって家へ帰りました。A桃 E もも Aを切ろうとすると A桃 E もも Aが二つに A割 E わ Aれて中から大きな男の子が 生まれました。お A爺 E じい Aさんとお A婆 E ばあ Aさんはその子に「A桃 E もも AA太郎 E た ろ う A」という名前をつけました。 Text II: 村上春樹『1Q84』 タクシーのラジオは、FM放送 ほうそう のクラシック音楽 番組 ばんぐみ を流していた。曲 きょく はヤナ―チェッ クの『シンフォニエッタ』。渋 滞 じゅうたい に 巻 ま き 込 こ まれたタクシーの中で 聴 き くのにうってつけ の音楽とは言えないはずだ。運転手 うんてんしゅ もとくに 熱心 ねっしん にその音楽に耳を 澄 す ませているように は見えなかった。中 年 ちゅうねん の運転手は、まるで 舳先 へ さ き に立って 不吉 ふ き つ な 潮目 し お め を読む 老練 ろうれん な 漁師 りょうし のように、前方 ぜんぽう に 途切 と ぎ れなく 並 なら んだ車の 列 れつ を、ただ口を 閉 と ざして見つめていた。 青豆 あおまめ は 後部席 こ う ぶ せ き のシートに 深 ふか くもたれ、軽 かる く目をつむって音楽を聴いていた。