1 Η μουσική στα χρόνια της δικτατορίας Η λογοτεχνία της δικτατορίας Δέκατο Μάθημα Petros Marazopoulos petrosmarazopoulos@gmail.com Jean Picart le Doux 2 Ελληνική κουλτούρα και Δικτατορία • Η λογοτεχνική δραστηριότητα: από την αρχική σιωπή στη δήλωση του Σεφέρη και στα Δεκαοκτώ Κείμενα • Το ελληνικό θέατρο: θεατρικές παραστάσεις στην Αθήνα της δικτατορίας. ‘Το μεγάλο μας τσίρκο’. Οι παραστάσεις εναντίον του καθεστώτος και οι παραστάσεις- υπόκλιση προς το καθεστώς • Η καταγραφή της βιωμένης εμπειρίας μέσω μαρτυριών • Η μεγάλη οθόνη και η αναπαράσταση του Πολυτεχνείου: ντοκουμέντα και φιλμικά κείμενα • Ο ρόλος της μουσικής 3 Τα διαφορετικά είδη κουλτούρας και η μελέτη τους • Οι διαφορές των ειδών • Αναπαράσταση και λογοτεχνικό είδος: από την διακωμώδηση στην καταγραφή των γεγονότων • Η παράμετρος της αμεσότητας • Άμεσος λόγος και υπαινικτικά κείμενα • Ο τρόπος διάδοσης των ταινιών, της μουσικής και των λογοτεχνικών κειμένων • Όψεις της αντίδρασης της ελληνικής κουλτούρας απέναντι στην Δικτατορία και στα γεγονότα του Πολυτεχνείου 4 Η μουσική στην υπηρεσία του αντιδικτατορικού αγώνα • Η αμεσότητα του είδους • Η διάδοση των τραγουδιών μέσα από το ραδιόφωνο • Τα απαγορευμένα τραγούδια και η λογοκρισία του καθεστώτος • Μουσική και πολιτικό γεγονός: τα πολιτικά τραγούδια • Η δικτατορία, τα γεγονότα του Πολυτεχνείου και η καλλιτεχνική άνθηση 5 Η μουσική στην υπηρεσία του αντιδικτατορικού αγώνα • Το τραγούδι ως μέσο αφύπνισης του λαού • Το τραγούδι ως μέσο εμψύχωσης • Η απαγόρευση ορισμένων τραγουδιών και συνθετών- Η αναγνώρισή τους μετά την πτώση του καθεστώτος • Μελοποίηση και πολιτική-κοινωνική αφύπνιση • Άμεσος λόγος: το αγωνιστικό τραγούδι • Η ευρεία χρήση της μεταφοράς και η παράμετρος της λογοκρισίας • Το τραγούδι ως παρωδία του καθεστώτος 6 Η μουσική στην υπηρεσία του αντιδικτατορικού αγώνα: τα βασικά θέματα: • Η ανάγκη για ελευθερία (έκφρασης, κίνησης, δημιουργίας) • Η εξύμνηση της δημοκρατίας • Οι αγώνες ενάντια στα φασιστικά καθεστώτα • Περιγραφές των κακουχιών του λαού μέσα στην δικτατορία • Βασανισμοί, εξορία, αντικαθεστωτικοί αγώνες • Τα αισιόδοξα μηνύματα για το μέλλον • Ιστορικά γεγονότα και μουσική • Πολιτισμικό κείμενο και μνήμη: λειτουργία της μουσικής 7 Η μουσική στην υπηρεσία του αντιδικτατορικού αγώνα: η σημασία του ρυθμού • Ο ρυθμός και η σημασία του για το τελικό νόημα του τραγουδιού • Τα ‘εμβατηριακά’ τραγούδια • Μουσική και αγωνιώδης, βιαστικός ρυθμός • Οι στίχοι γραμμένοι σε ελάσσονες κλίμακες • Ο αγωνιστικός, γρήγορος ρυθμός 8 Έλληνες συνθέτες, στιχουργοί και τραγουδιστέςαντιδικτατορική μουσική • Μίκης Θεοδωράκης • Νίκος Ξυλούρης • Γρηγόρης Μπιθικώτσης • Μαρία Φαραντούρη • Μάνος Λοϊζος (Ο δρόμος) • Αντώνης Καλογιάννης • Μάνος Ελευθερίου 9 Έλληνες συνθέτες, στιχουργοί και τραγουδιστέςαντιδικτατορική μουσική 10 Μουσική και λογοκρισία στα χρόνια της δικτατορίας • Λογοκρισία των τραγουδιών του Μίκη Θεοδωράκη • Μίμης Πλέσσας: Ο δίσκος ‘Μίλα μου για την λευτεριά’ • Διονύσης Σαββόπουλος και ροκ μουσική • Τα υπόλοιπα παραδείγματα: τραγούδια με μεταφορική ή κυριολεκτική γλώσσα και τα βασικά θέματα που λογοκρίνονταν • Αλλαγές σε συγκεκριμένες λέξεις ή στίχους, η λέξη ‘απαγορεύεται’ και τα λευκοπλαστ στους δίσκους 11 Μουσική και λογοκρισία στα χρόνια της δικτατορίας 12 Μουσική και λογοκρισία στα χρόνια της δικτατορίας “Απεφασίσαμεν και διατάσσομεν τα ακόλουθα, ισχύοντα διά ολόκληρον την επικράτειαν: Απαγορεύεται: Η ανατύπωσις ή η εκτέλεσις της μουσικής και των ασμάτων του κομμουνιστού συνθέτου Μίκη Θεοδωράκη, τέως αρχηγού της νυν διαλυθείσης κομμουνιστικής οργανώσεως ΄Νεολαία Λαμπράκη’, δεδομένου ότι η εν λόγω μουσική εξυπηρετεί τον κομμουνισμόν’’ 13 Απαγορευμένα τραγούδια που εγκρίθηκαν από λάθος • Η ιστορία του ‘Κουταλιανού’ • ‘Αχ χελιδόνι μου’ (Νταλάρας) • Ο Δραγουμάνος του Βεζύρη 14 Χαρακτηριστικά τραγούδια για την δικτατορία και τα γεγονότα του Πολυτεχνείου • Το σφαγείο • Είμαστε δυο • Ο δρόμος είχε τη δική του ιστορία • Διότι δεν συνεμορφώθην • Της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ • Ένα το χελιδόνι • Μαλαματένια λόγια 15 Πέτρος Μαραζόπουλος petrosmarazopoulos@gmail.com Νοέμβριος 2023