1
Εικόνες του Βαλκάνιου Οικονομικού Μετανάστη της δεκαετίας του 1990 στην
ελληνική πεζογραφία και στον ελληνικό κινηματογράφο
Εικόνες του Άλλου στην ελληνική λογοτεχνία
Ενδέκατο Μάθημα
Διδάσκων: Petros Marazopoulos
petrosmarazopoulos@gmail.com
2
Η ιστορία του Vlora
3
Οι προσφυγικές ροές της δεκαετίας του 1990 και η ελληνική
λογοτεχνική παραγωγή
• Η άμεση και δυναμική ελληνική αισθητική αντίδραση
• Η διαχείριση του βαλκάνιου μετανάστη στην ελληνική λογοτεχνική παραγωγή
• Συμπαθητικές, μελοδραματικές αφηγήσεις, καταγγελίες της αδικίας
• Εκμετάλλευση και καταπίεση της ετερότητας
• Οι χώροι εργασίας του οικονομικού μετανάστη: πολιτισμικό επίπεδο και περιθωριοποίηση
• Oι προβληματικές δομές του ελληνικού κράτους σε υλικό και κοινωνικό επίπεδο για την
ένταξη των μεταναστών στην κοινωνία
4
Λογοτεχνικές απεικονίσεις των προσφυγικών ροών: μια
εισαγωγή
•Σωτήρης Δημητρίου- Δραματοποιήση του ταξιδιού από τον αλβανικό στον ελληνικό χώρο
(Ν’ ακούω καλά τ’ όνομά σου, 1993)
•Τηλέμαχος Κώτσιας, Όψεις περιθωριοποίησης και ενσωμάτωσης (Το τελευταίο καναρίνι,
1995)
•Βασίλης Γκουρογιάννης- Συζητώντας την έννοια της “εθνικής καθαρότητας” (Βέβηλη
πτήση, 2003)
•Κώστας Κατσουλάρης- Σύγχρονες θεματικές, ελληνική κοινωνία και ρατσισμός, η
παράμετρος της Χρυσής Αυγής (Στο στήθος μέσα χάλκινη καρδιά, 2018)
5
Τηλέμαχος Κώτσιας, Ταξίδι σε λάθος χώρα
6
Ελληνική λογοτεχνική παραγωγή και εστίαση στον
βαλκάνιο οικονομικό μετανάστη
• Τα κοινά στοιχεία της ελληνικής και της βαλκανικής ταυτότητας
• Ερωτήματα αναφορικά τη σχέση μεταξύ των μετα-κομμουνιστικών Βαλκανίων και της
Ευρώπης
• Το βαθύ ενδιαφέρον για τον Αλβανό Άλλο και η εξήγηση για την προτίμηση αυτή
• Ο μετασχηματισμός της Ελλάδας από παραδοσιακό κράτος αναχώρησης μεταναστών σε
χώρα υποδοχής μεταναστευτικών ροών, κυρίως από τα Βαλκάνια και την Ανατολική
Ευρώπη
• Η αναπαράσταση μιας νέας πολιτιστικής πραγματικότητας
• Η τάση εστίασης σε αρνητικά στερεότυπα, τα οποία προωθούν την εικόνα του
απειλητικού και επικίνδυνου Άλλου
7
Ο ελληνικός κινηματογράφος και η εστίαση
στον βαλκάνιο οικονομικό μετανάστη
✓ Ο κινηματογράφος ως ιστορική καταγραφή της συνύπαρξης με τους Βαλκάνιους
οικονομικούς μετανάστες
✓ Οι ανατολικές χώρες και οι μεταναστευτικές ροές προς την Ευρώπη
✓ Δραματοποίηση προσωπικών ιστοριών των βαλκανικών οικονομικών μεταναστών προς την
Ελλάδα
✓ Σύγκριση της ελληνικής και της βαλκανικής ταυτότητας
✓ Εξέταση πτυχών της ελληνικής κοινωνίας
✓ Ανάδειξη των ρατσιστικών τάσεων της ελληνικής κοινωνίας
✓ Οι δυσκολίες της ένταξης: από την περιθωριοποίηση και την εκμετάλλευση στις
δυσχέρειες της σταδιακής ενσωμάτωσης
8
Ο ελληνικός κινηματογράφος και οι εικόνες του Οικονομικού
μετανάστη από τα Βαλκάνια
• Δραματοποίηση της πολιτισμικής σύγχυσης των μεταναστών
• Εξέταση της διαδικασίας κοινωνικής ένταξης ή της περιθωριοποίησης
• Η γέννηση μιας πολυεθνικής, μεταμοντέρνας ελληνικής κοινωνίας
• Αναπαράσταση και διαπραγμάτευση της νέας πραγματικότητας
• Ο ελληνικός κινηματογράφος και η κυρίαρχη θετική στάση απέναντι στους μετανάστες
9
Business στα Βαλκάνια
• Η υπόθεση της ταινίας
• Ενδιαφέροντα θέματα που παρουσιάζονται με ανάλαφρο τρόπο
• Αναφορές στο ελληνικό αίσθημα ανωτερότητας και στην πίστη περί ελληνικής
ιδιαιτερότητας εντός της βαλκανικής κοινότητας
• Μια κινηματογραφική καταγραφή των μετα-κομμουνιστικών Βαλκανίων και των
πολυάριθμων ευκαιριών για την ανάπτυξη παράνομων δραστηριοτήτων σε αυτά
• Κριτική στις στερεοτυπικές δυτικές αντιλήψεις για το βαλκανικό χώρο
• Η Δύση και το "ηθικό και πολιτιστικό πλεονέκτημα έναντι του βαλκανικού κόσμου"
• Ρουμανία και Ελλάδα: ομοιότητες και διαφορές και μια τάση σύγκρισης
• Διαφθορά και έλλειψη δικαίου στο ελληνικό κράτος
10
Business στα Βαλκάνια
• Η ζωή των ιερόδουλων από τα Βαλκάνια και τις ανατολικές χώρες στην Ελλάδα της
δεκαετίας του 1990
• Απλοποίηση και εξιδανίκευση της πραγματικότητας
• Οι πρωταγωνίστριες παρουσιάζονται αρχικά να απολαμβάνουν τη ζωή στην Ελλάδα
• Το αισιόδοξο -ή και ουτοπικό- τέλος της ταινίας
• Παρουσίαση πτυχών της βαλκανικής κουλτούρας
• Αποδόμηση των στερεοτύπων (το ελληνικό φαντασιακό και ο βαλκανικός Άλλος)
11
Απ’ το χιόνι
• Το λογοτεχνικό κείμενο Ν’ακούω καλά τ’όνομά σου ως αρχέτυπο
• Η ταυτότητα των πρωταγωνιστών και η υπόθεση του έργου
• Η εξέταση του ελληνικού συμπλέγματος ανωτερότητας και των σχετικών με αυτό
ρατσιστικών τάσεων
• Το υπαρξιακό άγχος των μεταναστών- χαμένοι ανάμεσα σε δύο κόσμους
• Τι συμβολίζει η Ελλάδα στην αλβανική σκέψη;
• Η εξιδανίκευση του ελληνικού χώρου και η σκληρή πραγματικότητα
• Η άγνοια του Αλβανού Άλλου σε σχέση με συγκεκριμένες πτυχές του ελληνικού και του
δυτικού πολιτισμού
• Η σύγχρονη Αλβανία και το κομμουνιστικό καθεστώς- Παγίωση των αρνητικών εικόνων
12
‘Ακαδημία Πλάτωνος’
• Ο κεντρικός χαρακτήρας του έργου, η επαναλαμβανόμενη καθημερινότητά του και η ιδεολογία
των φίλων του
• Το ευρύ φάσμα των ελληνικών προκαταλήψεων
• Η κρίση ταυτότητας και οι σχετικές κινηματογραφικές απεικονίσεις
• Ο Αλβανός Άλλος στο ελληνικό κοινωνικό φαντασιακό στο γύρισμα του αιώνα
• Η περίοδος της ιστορικής έντασης μεταξύ Αλβανίας και Ελλάδας
• Αποδόμηση των στερεοτύπων
• Πολιτιστικός και πολιτικός απομονωτισμός των μετακομμουνιστικών Βαλκανίων
13
Πέτρος Μαραζόπουλος
petrosmarazopoulos@gmail.com
Δεκέμβριος 2024