FF:PJ_SLAV11 Histor. mluvnice a dialektol. - Informace o předmětu

PJ_SLAV11 Historická mluvnice a dialektologie polštiny

Rozsah

1/1/0. 5 kr. Ukončení: zk.

Vyučující

Mgr. Roman Madecki, Ph.D. (přednášející)
Mgr. Roman Madecki, Ph.D. (cvičící)

Garance

Mgr. Roman Madecki, Ph.D.
Ústav slavistiky – Filozofická fakulta
Kontaktní osoba: Mgr. Roman Madecki, Ph.D.
Dodavatelské pracoviště: Ústav slavistiky – Filozofická fakulta

Rozvrh

Čt 14:00–15:40 C32, kromě Čt 16. 11.

Předpoklady

TYP_STUDIA(N)

Omezení zápisu do předmětu

Předmět je nabízen i studentům mimo mateřské obory.
Jiné omezení: Kurz je určen pouze studentům magisterského studia!

Mateřské obory/plány

• Polská studia (program FF, N-SLAV_)

Cíle předmětu

Zarys rozwoju historycznego języka polskiego od rozpadu prasłowiańskiej jedności językowej aż do tzw. doby nowopolskiej. Wykład poświęcony jest problematyce rozwoju historycznego głosowni, systemu morfologicznego, składniowego oraz procesom rozwojowym w obrębie słownictwa. I część - najważniejsze zabytki języka polskiego, rozwój pisowni i jej reformatorzy II część - rozwój głosowni III część - rozwój systemu morfologicznego i składniowego, rozwój zasobu leksykalnego IV część - dialektologia (zob. Historická mluvnice a dialektologie II) Seminaria: analiza tekstów staropolskich
Na końcu zajęć student powinien rozumieć i interpretować główne zmiany językowe w historii polszczyzny, powinien wykazać się zdolnością wykorzystania wiedzy teoretycznej w praktyce, tzn. w analizie tekstów staropolskich i gwarowych.

Výstupy z učení

Po ukończeniu przedmiotu student będzie w stanie:
- określić i scharakteryzować główne etapy rozwoju historycznego polszczyzny;
- opisać główne kierunki rozwoju historycznego płaszczyzny fonetycznej, gramatycznej i leksykalnej polszczyzny;
- określić kontekst zachodniosłowiański i ogólnosłowiański poszczególnych procesów rozwoju historycznego polszczyzny;
- czytać i analizować teksty staropolskie;
- opisać sytuację językową w Polsce, określić i scharakteryzować odmiany terytorialne (dialekty) polszczyzny.

Osnova

• I. Powstanie języka polskiego
• 1. Język polski wśród innych języków słowiańskich (okreś jedności prasłowiańskiej), główne cechy grupy zachodniosłowiańskiej i grupy lechickiej, główne innowacje języka polskiego
• 2. Periodyzacja historii języka polskiego, charakterystyka poszczególnych okresów
• 3. Najważniejsze zabytki staropolskie
• 4. Rozwój pisowni polskiej, główni reformatorzy i podstawy ich reform
• II. Fonetyka historyczna (najważniejsze zmiany doby przedpiśmiennej, staropolskiej i średniopolskiej)
• a) rozwój systemu samogłoskowego:
• 1. Ogólna charakterystyka systemu samogłoskowego j. prasłowiańskiego i staropolskiego
• 2. Zmiana grupy 'ew na 'ow
• 3. Przegłos(dyspalatalizacja przednich samogł.), nieregularny przegłos i odstępstwa od przegłosu
• 4. Przestawka(metateza) w grupach tort, tolt, tert, telt, or, ol
• 5. Wokalizacja sonantów
• 6. Zanik i wokalizacja jerów
• 7. Rozwój iloczasu (długie samogłoski pod nową intonacją rosnącą, wzdłużenie zastępcze, kontrakcja; zmiana jakościowa samogł. długich, samogł. pochylone)
• 8. Rozwój nosówek
• 9. Rozwój samogłosek i,y
• 10. Dostawka (proteza)
• b) rozwój systemu spółgłoskowego
• 11. Ogólna charakterystyka systemu spółgłoskowego j. prasłowiańskiego i staropolskiego
• 12. Rozwój spółgłosek twardych i miękkich
• 13. Asybilacja 't, 'd
• 14. Rozwój 'r
• 15. Powstanie nowych spółgł. - h, f; nowa artykulacja w
• 16. Rozwój miękkich c', dz', č', dž', š', ž'
• 17. Rozwój mazurzenia
• 18. Utrata miękkości wargowych w wygłosie
• 19. Rozwój twardych tylnojęzykowych w połączeniach ke, ki, ge, gi
• 20. Rozwój l, ł
• 21. Uproszczenia w grupach spółgłoskowych
• 22. Rozwój grup śř, źř
• 23. Zanik środkowej spółgłoski, wtrącenie spółgłoski
• III. Fleksja historyczna (najważniejsze zmiany doby przedpiśmiennej, staropolskiej i średniopolskiej)
• 1. Ogólna charakterystyka fleksji staropolskiej
• 2. Deklinacja rzeczowników
• 3. Deklinacja przymiotników
• 4. Deklinacja zaimków
• 5. Deklinacja liczebników
• 6. Koniugacja
• IV. Rozwój struktur składniowych - zarys
• V. Rozwój słownictwa - zarys
• VI. Dialektologia
• 1. Gwary polskie
• 2. Wymowa międzywyrazowa
• 3. Wymowa nosówek
• 4. Iloczas i samogłoski pochylone
• 5. Dyftongizacja
• 6. Rozwój spółgłosek szumiących, ciszących i syczących
• 7. Rozwój spółgłosek wargowych
• 8. Rozwój spółgłosek ř, r, l, k', g', ch w wygłosie; rozwój grup spółgłoskowych
• 9. Fleksja gwarowa
• 10. Charakterystyka zespołów gwarowych:
• a) gwary wielkopolskie
• b) gwary małopolskie
• c) gwary mazowskie
• d) gwary śląskie
• e) kaszubski język regionalny
• 11.Polski język literacki wobec gwar
• VII. Analiza tekstów staropolskich i gwarowych

Literatura

• KLEMENSIEWICZ, Zenon. Historia języka polskiego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974. info
• Gramatyka historyczna języka polskiego. Edited by Stanisław Rospond. Wyd. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971, 391 s. info
• Kuraszkiewicz, Władysław. Gramatyka historyczna języka polskiego. Podstawowe widomości z wyborem tekstóe staropolskich do ćwiczeń. Warszawa 1972.
• Walczak, Bogdan. Zarys dziejów języka polskiego. Wrocław 1999.
• URBAŃCZYK, Stanisław. Prace z dziejów języka polskiego. Wrocław: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, 1979. ISBN 8304001454. info
• Wybór tekstów staropolskich : czasy najdawniejsze do roku 1543. Edited by Stefan Vrtel-Wierczyński. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963. info
• URBAŃCZYK, Stanisław. Zarys dialektologii polskiej. Wyd. 3. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1968. info
• DEJNA, Karol. Dialekty polskie. Wrocław: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, 1973. info

Výukové metody

Přednášky (teoretický výklad ilustrovaný konkrétními příklady), praktická cvičení (analýza staropolských a nářečních textů), četba doporučené literatury, domácí úkoly.

Metody hodnocení

Aktivní účast ve výuce, ústní zkouška (ověřuje teoretické znalosti a schopnost aplikovat teoretické poznatky v praxi, vyžaduje se ústní analýza fragmentu transliterovaného staropolského textu).

Vyučovací jazyk

Polština

Další komentáře

Předmět je vyučován každoročně.

• Statistika zápisu (nejnovější)
  
• Permalink: https://is.muni.cz/predmet/phil/podzim2023/PJ_SLAV11