PJB401 Historická mluvnice a dialektologie

Filozofická fakulta
podzim 2012
Rozsah
2/1/0. 5 kr. Ukončení: zk.
Vyučující
Mgr. Roman Madecki, Ph.D. (přednášející)
Mgr. Roman Madecki, Ph.D. (cvičící)
Garance
Mgr. Roman Madecki, Ph.D.
Ústav slavistiky – Filozofická fakulta
Kontaktní osoba: Mgr. Roman Madecki, Ph.D.
Dodavatelské pracoviště: Ústav slavistiky – Filozofická fakulta
Rozvrh
Čt 16:40–19:05 M22
Omezení zápisu do předmětu
Předmět je určen pouze studentům mateřských oborů.

Předmět si smí zapsat nejvýše 15 stud.
Momentální stav registrace a zápisu: zapsáno: 0/15, pouze zareg.: 0/15
Mateřské obory/plány
Cíle předmětu
Zarys rozwoju historycznego języka polskiego od rozpadu prasłowiańskiej jedności językowej aż do tzw. doby nowopolskiej. Wykład poświęcony jest problematyce rozwoju historycznego głosowni, systemu morfologicznego, składniowego oraz procesom rozwojowym w obrębie słownictwa. I część - najważniejsze zabytki języka polskiego, rozwój pisowni i jej reformatorzy II część - rozwój głosowni III część - rozwój systemu morfologicznego i składniowego, rozwój zasobu leksykalnego IV część - dialektologia (zob. Historická mluvnice a dialektologie II) Seminaria: analiza tekstów staropolskich
Na końcu zajęć student powinien rozumieć i interpretować główne zmiany językowe w historii polszczyzny, powinien wykazać się zdolnością wykorzystania wiedzy teoretycznej w praktyce, tzn. w analizie tekstów staropolskich i gwarowych.
Osnova
  • I. Powstanie języka polskiego
  • 1. Język polski wśród innych języków słowiańskich (okreś jedności prasłowiańskiej), główne cechy grupy zachodniosłowiańskiej i grupy lechickiej, główne innowacje języka polskiego
  • 2. Periodyzacja historii języka polskiego, charakterystyka poszczególnych okresów
  • 3. Najważniejsze zabytki staropolskie
  • 4. Rozwój pisowni polskiej, główni reformatorzy i podstawy ich reform
  • II. Głosownia historyczna (najważniejsze zmiany doby przedpiśmiennej, staropolskiej i średniopolskiej)
  • a) rozwój systemu samogłoskowego:
  • 1. Ogólna charakterystyka systemu samogłoskowego j. prasłowiańskiego i staropolskiego
  • 2. Zmiana grupy 'ew na 'ow
  • 3. Przegłos(dyspalatalizacja przednich samogł.), nieregularny przegłos i odstępstwa od przegłosu
  • 4. Przestawka(metateza) w grupach tort, tolt, tert, telt, or, ol
  • 5. Wokalizacja sonantów
  • 6. Zanik i wokalizacja jerów
  • 7. Rozwój iloczasu (długie samogłoski pod nową intonacją rosnącą, wzdłużenie zastępcze, kontrakcja; zmiana jakościowa samogł. długich, samogł. pochylone)
  • 8. Rozwój nosówek
  • 9. Rozwój samogłosek i,y
  • 10. Dostawka (proteza)
  • b) rozwój systemu spółgłoskowego
  • 11. Ogólna charakterystyka systemu spółgłoskowego j. prasłowiańskiego i staropolskiego
  • 12. Rozwój spółgłosek twardych i miękkich
  • 13. Asybilacja 't, 'd
  • 14. Rozwój 'r
  • 15. Powstanie nowych spółgł. - h, f; nowa artykulacja w
  • 16. Rozwój miękkich c', dz', č', dž', š', ž'
  • 17. Rozwój mazurzenia
  • 18. Utrata miękkości wargowych w wygłosie
  • 19. Rozwój twardych tylnojęzykowych w połączeniach ke, ki, ge, gi
  • 20. Rozwój l, ł
  • 21. Uproszczenia w grupach spółgłoskowych
  • 22. Rozwój grup śř, źř
  • 23. Zanik środkowej spółgłoski, wtrącenie spółgłoski
  • III. Fleksja historyczna (najważniejsze zmiany doby przedpiśmiennej, staropolskiej i średniopolskiej)
  • 1. Ogólna charakterystyka fleksji staropolskiej
  • 2. Deklinacja rzeczowników
  • 3. Deklinacja przymiotników
  • 4. Deklinacja zaimków
  • 5. Deklinacja liczebników
  • 6. Koniugacja
  • IV. Rozwój struktur składniowych - zarys
  • V. Rozwój słownictwa - zarys
  • VI. Dialektologia
  • 1. Gwary polskie
  • 2. Wymowa międzywyrazowa
  • 3. Wymowa nosówek
  • 4. Iloczas i samogłoski pochylone
  • 5. Dyftongizacja
  • 6. Rozwój spółgłosek szumiących, ciszących i syczących
  • 7. Rozwój spółgłosek wargowych
  • 8. Rozwój spółgłosek ř, r, l, k', g', ch w wygłosie; rozwój grup spółgłoskowych
  • 9. Fleksja gwarowa
  • 10. Charakterystyka zespołów gwarowych:
  • a) gwary wielkopolskie
  • b) gwary małopolskie
  • c) gwary mazowskie
  • d) gwary śląskie
  • e) gwary kaszubskie
  • 11.Polski język literacki wobec gwar
  • VII. Analiza tekstów staropolskich i gwarowych
Literatura
  • KLEMENSIEWICZ, Zenon. Historia języka polskiego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974. info
  • Gramatyka historyczna języka polskiego. Edited by Stanisław Rospond. Wyd. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971, 391 s. info
  • Kuraszkiewicz, Władysław. Gramatyka historyczna języka polskiego. Podstawowe widomości z wyborem tekstóe staropolskich do ćwiczeń. Warszawa 1972.
  • Walczak, Bogdan. Zarys dziejów języka polskiego. Wrocław 1999.
  • URBAŃCZYK, Stanisław. Prace z dziejów języka polskiego. Wrocław: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, 1979. ISBN 8304001454. info
  • Wybór tekstów staropolskich : czasy najdawniejsze do roku 1543. Edited by Stefan Vrtel-Wierczyński. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963. info
  • URBAŃCZYK, Stanisław. Zarys dialektologii polskiej. Wyd. 3. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1968. info
  • DEJNA, Karol. Dialekty polskie. Wrocław: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, 1973. info
Výukové metody
Přednášky (teoretický výklad ilustrovaný konkrétními příklady), praktická cvičení (analýza staropolských a nářečních textů), četba doporučené literatury, domácí úkoly.
Metody hodnocení
Aktivní účast ve výuce, ústní zkouška (ověřuje teoretické znalosti a schopnost aplikovat teoretické poznatky v praxi, vyžaduje se ústní analýza fragmentu transliterovaného staropolského textu).
Vyučovací jazyk
Polština
Další komentáře
Studijní materiály
Předmět je vyučován každoročně.
Předmět je zařazen také v obdobích podzim 2000, podzim 2001, podzim 2002, podzim 2004, podzim 2005, podzim 2006, podzim 2007, podzim 2008, podzim 2009, podzim 2010, podzim 2011, podzim 2013, podzim 2014, podzim 2015, podzim 2016, podzim 2017, podzim 2018, podzim 2019.