PJA125 Kapitoly ze staropolské literatury a kultury

Filozofická fakulta
jaro 2019
Rozsah
1/1/0. 3 kr. Ukončení: z.
Vyučující
Mgr. et Mgr. Michal Przybylski (přednášející)
Mgr. et Mgr. Michal Przybylski (cvičící)
Garance
Mgr. Roman Madecki, Ph.D.
Ústav slavistiky – Filozofická fakulta
Kontaktní osoba: Mgr. et Mgr. Michal Przybylski
Dodavatelské pracoviště: Ústav slavistiky – Filozofická fakulta
Rozvrh
každé sudé pondělí 14:00–15:40 B2.34
Předpoklady
SOUHLAS
Omezení zápisu do předmětu
Předmět je nabízen i studentům mimo mateřské obory.
Předmět si smí zapsat nejvýše 15 stud.
Momentální stav registrace a zápisu: zapsáno: 0/15, pouze zareg.: 0/15, pouze zareg. s předností (mateřské obory): 0/15
Mateřské obory/plány
Cíle předmětu
Kurz je koncipován jako úvod do problematiky staropolské literatury a kultury. Na pozadí politických, sociálních a kulturních dějin Polska a v širším evropském literárním kontextu seznamuje posluchače s počátky polského písemnictví a vývojem polské literatury v období středověku, renesance a baroka. Přednášky směřují k vymezení a zdůraznění provázanosti jednotlivých jevů, bez povšimnutí nezůstávají ani nejdůležitější meziliterární vztahy a vlivy. V seminářích je kladen důraz na společnou komentovanou četbu, analýzu a interpretaci literárních textů. Studenti (týká se zejména posluchačů 1. ročníku bakalářského studia) jsou vedeni i k osvojení hlavních zásad akademického psaní a k nácviku prezentačních schopností.
Výstupy z učení
Absolvent kurzu:
- získá přehled o trojici úvodních období dějin polské literatury (středověk, renesance a baroko), včetně širších teoretických a kulturněhistorických souvislostí,
- porozumí charakteristickým rysům starší literatury, které bude schopen samostatně ilustrovat na reprezentativních textech,
- prohloubí své dovednosti analýzy a interpretace literárního textu,
- posluchači 1. ročníku bc. studia získají základní zkušenosti s psaním akademických textů a posílí své prezentační dovednosti.
Osnova
  • 1. Základní rysy a východiska středověké literatury. Rytířské ctnosti v západoevropské hrdinské epice na příkladu Písně o Rolandovi a Tristana a Isoldy. Rozvoj historiografie a nejvýznamnější staropolské kroniky. Ideál středověkého panovníka v Kronice Galla Anonyma.
  • 2. Středověké hagiografie, jejich typická kompozice a hrdinové polských hagiografických děl (sv. Vojtěch a sv. Stanislav). Pozvolné pronikání polštiny do literatury. Biblické texty jako překladatelská výzva a inspirační zdroj. Být dobře připraven na smrt: srovnání dvou středověkých polských eschatologických skladeb. Prozaická tvorba v polštině 14. a 15. století. Středověké drama a divadlo.
  • 3. Polská renesanční literatura v evropských souvislostech. Humanismus a reformace jako neoddělitelné součásti období renesance. "Otec polské literatury" Mikołaj Rej. Jan Kochanowski: klíčová osobnost polské renesance. Analýza a interpretace Kochanowského Trenů (Žalozpěvů). Typologie Kochanowského frašek.
  • 4. Problémy Polska a Poláků na stránkách polské renesanční publicistiky a prózy. Alegorický obraz Polska (Rzeczpospolity) ve Sněmovních kázáních Piotra Skargy. Prekursor polského baroka Mikołaj Sęp Szarzyński.
  • 5. Polské baroko a sarmatismus. Odraz mentality typického sarmatského šlechtice v Pamětech Jana Chryzostoma Paska. Barokní epika.
  • 6. Barokní lyrická poezie. Marinismus a konceptismus na konkrétních příkladech z tvorby Jana Andrzeje Morsztyna. Barokní drama a divadlo.
Literatura
    povinná literatura
  • PRZYBYLSKI, Michal a Monika HORNOVÁ. Antologie polské literatury: od 10. do konce 19. století. 1. vydání. Brno: Masarykova univerzita, 2015, 216 s. ISBN 978-80-210-8078-2. info
    doporučená literatura
  • MICHAŁOWSKA, Teresa. Średniowiecze. Wyd. 8. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, 906 s. ISBN 9788301138424. info
  • MICHAŁOWSKA, Teresa. Literatura polskiego średniowiecza : leksykon. Wydanie pierwsze. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, xxv, 933. ISBN 9788301166755. info
  • DĄBRÓWKA, Andrzej. Średniowiecze : korzenie. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, 434 s. ISBN 9788301144302. info
  • ZIOMEK, Jerzy. Renesans. Wyd. 11. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, 553 s. ISBN 9788301138431. info
  • KARPIŃSKI, Adam. Renesans. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, 282 s. ISBN 9788301154097. info
  • HERNAS, Czesław. Barok. Wyd. 8. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, 742 s. ISBN 9788301138462. info
  • ŠTĚPÁN, Ludvík. Hledání tvaru. Vývoj forem polských literárních žánrů (poezie a próza). první. Brno: Masarykova univerzita, 2003, 490 s. spisy FF č. 349. ISBN 80-210-393-6. info
  • ŠTĚPÁN, Ludvík, Roman MADECKI, Anna GAWARECKA, Krystyna KARDYNI-PELIKÁNOVÁ, Lenka VÍTOVÁ, Vanda PINDUROVÁ, Jarmil PELIKÁN, Karla ONDRÁŠKOVÁ, Boguslaw BAKULA, Dobrochna DABERT, Grzegorz GAZDA, Andrzej ZAWADA a Irena HRABĚTOVÁ. Slovník polských spisovatelů. Ludvík Štěpán - autor koncepce slovníku a editor, autor předmluvy a úvodní eseje. první. Praha: Libri, 2000, 555 s. Slovníky spisovatelů 107. ISBN 80-7277-005-5. info
  • WITCZAK, Tadeusz. Literatura Średniowiecza. Wyd. 2. popr. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997, 226 s. ISBN 8301123664. info
  • ZIOMEK, Jerzy. Literatura Odrodzenia. Wyd. 3, popr. i uzup. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999, 294 s. ISBN 8301128364. info
  • HERNAS, Czesław. Literatura baroku. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987. ISBN 8301076801. info
  • Štěpán, Ludvík. Stručný nástin dějinného vývoje polské literatury I. Brno : SvN Regiony, 2005. 144 s. ISBN 80-86735-07-9.
  • ŠTĚPÁN, Ludvík. Polská epigramatika-žánry fraška a epigram ve spektru malých lit.forem. Brno: Masarykova univerzita, 1998, 170 s. info
  • PELIKÁN, Jarmil. Nástin dějin polského divadla. Vydání 1. V Brně: Univerzita J.E. Purkyně, 1988, 119 stran. ISBN 8021000295. URL info
  • Antologia literatury sowizdrzalskiej XVI i XVII wieku. Edited by Stanisław Grzeszczuk. Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 1985. ISBN 83-04-01758-X. info
  • ARIÈS, Philippe. Dějiny smrti. Translated by Danuše Navrátilová. Vyd. 1. Praha: Argo, 2000, 410 s. ISBN 8072032933. info
  • ARIÈS, Philippe. Człowiek i śmierć. Translated by Eligia Bąkowska. Wyd. 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1989, 639 s. ISBN 8306016831. info
  • HUIZINGA, Johan. Homo ludens : o původu kultury ve hře. Vyd. 2., v edici Studie 1. Praha: Dauphin, 2000, 297 s. ISBN 8072720201. info
  • Polacy w Czechach-Czesi w Polsce : X-XVIII wiek. Edited by Henryk Gmiterko - Wojciech Iwańczak. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2004, 216 s. ISBN 8322722176. info
  • Polaków i Czechów wizerunek wzajemny (X-XVII w.). Edited by Wojciech Iwańczak - Ryszard Gładkiewicz. Wyd. 1. Wrocław: Wydawnictwo Instytutu historii PAN, 2004, 226 s. ISBN 8388430009. info
  • IWAŃCZAK, Wojciech. Po stopách rytířských příběhů : rytířský ideál v českém písemnictví 14. století. 1. čes. rozš. a upr. vyd. Praha: Argo, 2001, 273 s. ISBN 8072033387. info
  • IWAŃCZAK, Wojciech. Tropem rycerskiej przygody : wzorzec rycerski w piśmiennictwie czeskim XIV wieku. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985. ISBN 8301056851. info
  • IHNATOWICZ, Ireneusz, Antoni MĄCZAK a Benedykt ZIENTARA. Społeczeństwo polskie od X do XX wieku. Wyd. 1. Warszawa: Książka i wiedza, 1979, 628 s. info
  • SAMSONOWICZ, Henryk. Dziedzictwo średniowiecza : mity i rzeczywistość. Wyd. 2. popr. i uzup. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich-Wydawnictwo, 2009, 284 s. ISBN 9788304049796. info
  • SAMSONOWICZ, Henryk. Polska Jana Długosza. Wyd. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984, 597 s. ISBN 8301028378. info
  • JASIENICA, Paweł. Trzej kronikarze. Edited by Henryk Samsonowicz. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2008, 426 s. ISBN 9788374697507. info
  • TAZBIR, Janusz. Piotr Skarga : szermierz kontrreformacji. Wyd. 2. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1983, 288 s. ISBN 8321402763. info
  • Życiorysy historyczne, literackie i legendarne. Edited by Zofia Stefanowska - Janusz Tazbir - Szczepan Gąssowski. Wyd. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989, 372 s. ISBN 8301061421. info
  • TAZBIR, Janusz. Kultura szlachecka w Polsce : rozkwit - upadek - relikty. Poznań: Wydawnictwo nauka i innowacje, 2013, 214 stran. ISBN 9788363795184. info
  • TAZBIR, Janusz. Tradycje tolerancji religijnej w Polsce. Wyd. 1. Warszawa: Książka i Wiedza, 1980, 166 s. info
  • KUCHOWICZ, Zbigniew. Miłość staropolska : wzory - uczuciowość - obyczaje erotyczne XVI-XVIII wieku. Wyd. 2. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1983, 595 s. ISBN 8321801323. info
  • SOKOLSKI, Jacek. Pielgrzymi do piekła i raju :świat średniowiecznych łacińskich wizji eschatologicznych. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, 1995, 254 s., [4. ISBN 83-7091-015-7. info
  • SOKOLSKI, Jacek. "Miejsce to zową żywot--" : staropolskie romanse alegoryczne. Wyd. 1. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1988, 106 s. ISBN 8322902905. info
  • GÓRNICKI, Łukasz. Polský dvořan. Praha: Odeon, 1977. info
  • REJ, Mikołaj. Wybór pism. Edited by Anna Kochan. Wydanie I. Wrocław: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, 2006, cxlv, 526. ISBN 8304048361. info
  • REJ, Mikołaj. Żywot człowieka poczciwego. Edited by Julian Krzyżanowski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2003, lxxxi, 425. ISBN 8304046660. info
  • SKARGA, Piotr. Kazania sejmowe. Edited by Janusz Tazbir - Mirosław Korolko. Wyd. 4., uzup. Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 1984, cxvii, 210. ISBN 8304017369. info
  • KOCHANOWSKI, Jan. Renesanční loutna. Translated by Jan Pilař - Erich Sojka. Vyd. 1. Praha: Odeon, 1971. info
  • PASEK, Jan Chryzostom. Paměti. Praha: Odeon, 1975. info
  • JAN. Dopisy Maryšence. Edited by Jaroslav Simonides. Vyd. 1. Praha: Odeon, 1974, 230 s. URL info
  • Antologia literatury sowizdrzalskiej XVI i XVII wieku. Edited by Stanisław Grzeszczuk. Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 1985. ISBN 83-04-01758-X. info
  • SAJKOWSKI, Alojzy. Barok. Wyd. 2. popr. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1987, 419 s. ISBN 8302034134. info
  • Staropolskie frywolności plebejskie. Edited by Stanisław Grzeszczuk. Białystok: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1983. ISBN 83-03-00273-2. info
    neurčeno
  • ABRAMOWSKA, Janina. Ład i fortuna : o tragedii renesansowej w Polsce. Wrocław: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, 1974. info
  • ADAMCZYK, Maria. Biblijno-apokryficzne narracje w literaturze staropolskiej do końca 16 wieku. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 1980. 155 s. (MZK)
  • ANGYAL, Endre. Świat słowiańskiego baroku. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1972. info
  • BERING, Piotr. Teatr w kronice : studia nad dramatycznością kronik średniowiecznych. Wyd. 1. Poznań: Wydawnictwo Naukowe, 2013, 216 s. ISBN 9788323225508. info
  • BŁOŃSKI, Jan. Mikołaj Sęp Szarzyński a początki polskiego baroku. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1967. info
  • DZIECHCIŃSKA, Hanna. Literatura a zabawa : z dziejów kultury literackiej w dawnej Polsce. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981. ISBN 8301028734. info
  • DĄBRÓWKA, Andrzej. Teatr i sacrum w średniowieczu : religia - cywilizacja - estetyka. Wrocław: Funna, 2001, 669 s. ISBN 839128445X. info
  • GUTOWSKI, Maciej. Komizm w polskiej sztuce gotyckiej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973. 274 s.
  • Helikon sarmacki, watki i tematy polskiej poezji barokowej. Edited by Andrzej Vincenz. Wrocław: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, 1989. ISBN 8304025817. info
  • Jan Kochanowski i kultura odrodzenia. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985. ISBN 8301053585. info
  • KOCHANOWSKI, Jan. Z dziejów badań i recepcji twórczości. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1980. ISBN 8301021861. info
  • Koncept w kulturze staropolskiej. Edited by Ludwika Ślękowa - Adam Karpiński - Wiesław Pawlak. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2005, 360 s. ISBN 8373062580. info
  • KRZEWIŃSKA, Anna. Sielanka staropolska: jej początki, tradycje i główne kierunki rozwoju. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979. 179 s. (MZK)
  • KÜNSTLER-LANGNER, Danuta. Człowiek i cierpienie w poezji polskiego baroku. Wyd. 2. uzup. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2002, 185 s. ISBN 8323114919. info
  • MALESZYŃSKI, Dariusz Cezary. Człowiek w tekście: formy istnienia według literatury staropolskiej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2002. 277 s. (MZK)
  • PELC, Janusz. Europejskość i polskość literatury naszego renesansu. Wyd. 1. Warszawa: Czytelnik, 1984, 642 s. ISBN 8307009898. info
  • PELC, Janusz. Jan Kochanowski : poeta Renesansu. Wydanie I. Warszawa: Czytelnik, 1988, 196 stran. ISBN 8307015146. info
  • PODGÓRSKA, Teresa. Komizm w twórczości Mikołaja Reja. Wrocław: Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 1981. ISBN 8304009811. info
  • PORAZINSKI, Jarosław. Staropolska kultura śmiechu : ludzie - teksty - konteksty. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2015, 236 stran. ISBN 9788323132905. info
  • RAUBO, Grzegorz. Światło przyrodzone: rozum w literaturze polskiego baroku. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2006. 269 s. (MZK)
  • STARNAWSKI, Jerzy. Andrzej Frycz Modrzewski : żywot, dzieło, sława. Wyd. 1. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1981, 253 s. ISBN 8321801439. info
  • ŚLĘCZKA, Tomasz. Aleksander Macedoński w literaturze staropolskiej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2003. 213 s. (MZK)
  • Świt i zmierzsch baroku. Edited by Mirosława Hanusiewicz - Justyna Dąbkowska - Adam Karpiński. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2002, 518 s. ISBN 8373060731. info
Výukové metody
Přednášky, četba krátkých textů a následná diskuse v seminářích. Povinná je práce s e-learningovou podporou předmětu (ELF), do které budou studenti automaticky zapsáni na počátku semestru.
Metody hodnocení
Předpoklady ukončení: Vyžadována je pravidelná účast na přednáškách a seminářích. Plánováno je celkem šest až sedm setkání (výuka se koná jednou za dva týdny) – jedna neomluvená absence je povolena, při druhé a třetí absenci je třeba odevzdat krátkou písemnou reflexi (v rozsahu cca 1 normostrana) z četby textu, který se společně analyzoval na příslušném semináři nebo splnit jiný úkol zadaný vyučujícím. Větší počet absencí (4 a více) bude řešen zadáním náhradní seminární práce v rozsahu 10 normostran.
Způsob ukončení: zápočet bude udělen po dosažení dvoutřetinové úspěšnosti v závěrečném přehledovém testu (formou výběru z nabízených odpovědí či jednoduchého doplňování) a po přednesení stručného (10 minut) referátu na předem určeném semináři. Studenti 1. ročníku polonistiky odevzdají do konce zápočtového týdne jeho písemnou verzi ve formě ucelené kratší seminární práce (cca 4 normostrany), studenti vyšších ročníků odevzdají písemnou verzi předneseného referátu ve formě recenze o rozsahu cca 2 normostrany. Témata referátů: studenti 1. ročníku polonistiky představí vybraný žánr typický pro staropolskou literaturu (např. kázání, fraška, kronika apod.), studenti vyšších ročníků (pokud je jejich znalost polštiny ještě slabší, mohou zvolit i předchozí variantu) představí jednu z odborných monografií, které jsou uvedeny v literatuře předmětu v ISu (položky označené "neurčeno").
Další komentáře
Předmět je vyučován naposledy.
Předmět je zařazen také v obdobích podzim 2004, jaro 2005, jaro 2006, jaro 2007, jaro 2008, jaro 2009, jaro 2010, jaro 2011, jaro 2012, jaro 2013, jaro 2014, jaro 2015, jaro 2016, jaro 2017, jaro 2018.
  • Statistika zápisu (nejnovější)
  • Permalink: https://is.muni.cz/predmet/phil/jaro2019/PJA125