FF:PJA201 Morfologie polštiny I - Informace o předmětu

PJA201 Morfologie polštiny I

Rozsah

1/1/0. 2 kr. Ukončení: z.

Vyučující

Mgr. Roman Madecki, Ph.D. (přednášející)
Mgr. Roman Madecki, Ph.D. (cvičící)

Garance

Mgr. Roman Madecki, Ph.D.
Ústav slavistiky – Filozofická fakulta
Kontaktní osoba: Mgr. Roman Madecki, Ph.D.
Dodavatelské pracoviště: Ústav slavistiky – Filozofická fakulta

Rozvrh

St 15:50–17:25 B2.42

Předpoklady

PJA109 Fonetika a fonologie polštiny

Omezení zápisu do předmětu

Předmět je nabízen i studentům mimo mateřské obory.

Mateřské obory/plány

• Polský jazyk a literatura (program FF, B-FI) (2)
• Polský jazyk a literatura (program FF, B-HS)
• Polština se zaměřením na oblast firemní praxe, služeb a cestovního ruchu (program FF, B-FI)

Cíle předmětu

Dvousemestrový kurs zaměřený na problematiku morfologie a morfonologie současné polštiny. Výklad je zaměřen na tato témata: předmět morfologie a morfonologie, morfologické opozice a kategorie, flexe (paradigmatika), teorie alternace. Část I.: deklinace substantiv, adjektiv, zájmen a číslovek (typy flexe, distribuce koncovek, probíhající vokalické a konsonantické alternace). Část II.: konjugace sloves (konjugační typy polských sloves, probíhající vokalické a konsonantické alternace). Teoretická část je doplněna řadou praktických gramatických cvičení. Na konci výuky by měl student ovládat morfologickou terminologii, rozumět teoretickým základům morfologie a umět je prakticky použít.

Osnova

• Morfologia współczesnego języka polskiego - zestaw tematów
• A. Zagadnienia ogólne
• 1. Przedmiot i granice morfologii
• 2. Wyraz jako jednostka językowa, wieloznaczność terminu
• a. wyraz jako jednostka słownikowa (leksem)
• b. wyraz jako jednostka tekstu (wyraz tekstowy)
• c. wyraz gramatyczny (wyraz gram. analityczny i syntetyczny; gramatem)
• d. synonimia wyrazów gramatycznych
• e. homonimia wyrazów gramatycznych
• 3. Leksem
• a. definicja leksemu
• b. klasa funkcjonalna wyrazów gramatycznych
• c. opozycja morfologiczna, kategoria morfologiczna
• d. znaczenia leksykalne a znaczenie gramatyczne
• e. klasyfikacja leksemów (części mowy)
• f. klasyfikacja: kryterium semantyczne (T. Milewski)
• g. klasyfikacja: kryterium morfologiczne (Z. Saloni)
• h. klasyfikacja: kryterium syntaktyczne (R. Laskowski)
• i. problemy związane z klasyfikacją na części mowy
• 4. Morfem
• a. morf, morfem, allomorf (ogólna charakterystyka)
• b. typologia morfemów
• c. typologia: strukturalne typy morfemów (morfem ciągły, nieciągły, zerowy)
• d. typologia: klasyfikacja dystrybucyjna (morfem swobodny, związany, rdzenny, afiksalny)
• e. typologia: klasyfikacja funkcjonalna (morfem o funkcji nominatywnej
• i wewnątrztekstowej, morfem fleksyjny, końcówka fleksyjna, morfem słowotwórczy)
• 5. Fleksja a derywacja słowotwórcza: wypadki graniczne
• a. czasowniki (imiesłowy, rzeczowniki odsłowne, aspekt)
• b. przymiotniki, przysłówki, predykatywy (stopniowanie, tworzenie przysłówków odprzymiotnikowych i predykatywów, formy typu rad, gotów)
• B. Fleksja
• 1. Przedmiot i zakres fleksji
• 2. Podstawowe pojęcia fleksji (deklinacja, koniugacja, końcówka fleksyjna, forma fleksyjna, temat fleksyjny, synkretyzm form fleksyjnych, supletywizm)
• 3. Kategorie morfologiczne
• a. fleksyjne i klasyfikujące
• b. syntaktycznie zależne i niezależne
• c. kategorie imienne: rodzaj
• d. kategorie imienne: liczba
• e. kategorie imienne: przypadek
• f. kategorie czasownikowe: czas
• g. kategorie czasownikowe: osoba
• h. kategorie czasownikowe: aspekt i opozycje znaczeniowe między formami czasowników (rodzaj czynności)
• i. kategorie czasownikowe: tryb
• j. kategorie czasownikowe: strona i diateza
• k. kategorie czasownikowe: syntaktycznie zależne kat. (liczba, rodzaj)
• C. Paradygmatyka
• 1. rzeczowniki
• a. ogólna charakterystyka danej części mowy
• b. deklinacja męska (charakterystyka klas, podklas, grup i paradygmatów)
• c. deklinacja żeńska (charakterystyka klas, podklas, grup i paradygmatów)
• d. deklinacja nijaka (charakterystyka klas, podklas, grup i paradygmatów)
• e. rzeczowniki o fleksji zmodyfikowanej
• f. rzeczowniki nieodmienne
• g. rzeczowniki singulare i plurale tantum
• 2. przymiotniki
• a. ogólna charakterystyka danej części mowy
• b. synkretyzmy w odmianie przymiotników
• c. deklinacja przym.: typ zak. na -i/-y (char. podtypów i paradygmatów)
• d. deklinacja przym.: typ zak. bezkońcówkowo (char. podtypów i paradygmatów)
• 3. zaimki
• a. ogólna charakterystyka danej części mowy
• b. zaimki osobowe
• c. zaimek zwrotny
• d. zaimki pytajne
• e. zaimki nieokreślone
• f. zaimki przeczące
• g. kategorie morfologiczne zaimków
• h. fleksja zaimków bezrodzajowych
• i. fleksja zaimków rodzajowych (o klasyfikacyjnej kat. rodzaju)
• 4. liczebniki
• a. ogólna charakterystyka danej części mowy
• b. właściwości morfologiczne i składniowe
• c. odmiana liczebników: jeden
• d. odmiana liczebników: dwa, oba, obydwa
• e. odmiana liczebników: trzy, cztery
• f. odmiana liczebników: pięć i wyżej
• g. liczebniki zbiorowe (charakterystyka, zakres użycia, fleksja)
• 5. czasowniki
• a. ogólna charakterystyka danej części mowy
• b. formy syntetyczne i analityczne
• c. morfologiczna klasyfikacja czasowników (klasy morfologiczne, koniugacje)
• d. formy fleksyjne czasowników: określone, osobowe (czas teraźniejszy, nieprzeszły, przeszły, przyszły, tryb przypuszczający i rozkazujący)
• e. formy fleksyjne czasowników: określone, nieosobowe
• f. formy fleksyjne czasowników: nieokreślone (bezokolicznik, imiesłowy)
• g. zakres użycia i tworzenie form imiesłowu przymiotnikowego czynnego
• h. zakres użycia i tworzenie form imiesłowu przymiotnikowego biernego
• i. zakres użycia i tworzenie form imiesłowu przysłówkowego współczesnego
• j. zakres użycia i tworzenie form imiesłowu przysłówkowego uprzedniego
• 6. Morfonologia: alternacje samogłoskowe i spółgłoskowe (w ramach fleksji)
• D. Ćwiczenia morfologiczne

Literatura

• BAŃKO, Mirosław. Wykłady z polskiej fleksji. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, 240 s. ISBN 8301137967. info
• TOKARSKI, Jan. Fleksja polska. Wyd. 3. z uzup. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, 271 s. ISBN 8301134933. info
• Współczesny język polski. Edited by Jerzy Bartmiński. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2001, 695 s. ISBN 8322716990. info
• Gramatyka współczesnego języka polskiego : składnia, morfologia, fonologia. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984. info
• Morfologia. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984. ISBN 83-01-03601-1-2. info

Výukové metody

Přednášky (teoretické poznatky ilustrované konkrétními příklady), diskuse v hodinách, praktická cvičení, četba doporučené literatury, domácí úkoly.

Metody hodnocení

Aktivní účast ve výuce (max. 3 neúčasti), závěrečný písemný test (obvykle 5 různých úkolů, pro získání zápočtu je nutno získat min. 60 % bodů - se strukturou testu a kritérii jeho hodnocení budou studenti seznámeni na konci semestru).

Vyučovací jazyk

Polština

Informace učitele

Bibliografia przedmiotu: * I. Bajerowa, Język ogólnopolski XX wieku (w:) "Współczesny język polski", pod red. J. Bartmińskiego, Wrocław 1993, s. 27-52. * I. Bajerowa, Zmiany fleksyjne języka polskiego we współczesnym trzydziestoleciu na tle zmian fleksyjnych języka dawniejszego (XVIII w., XIX w.), BPTJ 1977. * B. Bartnicka, M. Jaworski, Fleksja (w:) "Gramatyka opisowa języka polskiego z ćwiczeniami", pod red. W. Doroszewskiego i B. Wieczorkiewicza, Warszawa 1972, wyd. 5, s. 3-121. * B. Bartnicka, H. Satkiewicz, "Gramatyka języka polskiego dla cudzoziemców", Warszawa 1990. * A. Bogusławski, O zasadach analizy morfologicznej, BPTJ 1959, XVIII, s. 87-95. * T. Czarnecki, O formie tzw. trybu przypuszczającego we współczesnym języku polskim, JP 1973, z. 5, s. 337-344. * "Encyklopedia językoznawstwa ogólnego", pod red. K. Polańskiego, Wrocław 1993. * "Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia", pod red. R. Grzegorczykowej, R. Laskowskiego, H. Wróbla, Warszawa 1984. * A. Heinz, "System przypadkowy języka polskiego", Kraków 1965. * M. Jaworski, "Podręczna gramatyka języka polskiego", Warszawa 1995, wyd. 6. zmienione. * S. Jodłowski, "Studia o częściach mowy", Warszawa 1971. * S. Karolak, Przypadek a przyimek, BPTJ 1964, XXIII, s. 143-158. * Z. Kempf, Wokół polskiej terminologii przypadków, PorJ 1969, z. 6. * Z. Klemensiewicz, "Podstawowe wiadomości z gramatyki języka polskiego", Warszawa 1962. * M. Kucała, O rodzaju gramatycznym w języku polskim (w:) "Kategorie gramatyczne grup imiennych w języku polskim", pod red. R. Laskowskiego, Wrocław 1976. * J. Safarewicz, O częściach mowy w języku polskim, JP 1979, z. 3, s. 165-177. * Z. Saloni, Klasyfikacja gramatyczna leksemów polskich, JP 1974, z. l, s. 3-13; z. 2, s. 93-101. * Z. Saloni, Kategorie gramatyczne liczebników we współczesnym języku polskim (w:) "Studia gramatyczne", I, pod red. R. Laskowskiego i Z. Topolińskiej, Wrocław, s. 145-173. * Z. Saloni, Kategoria rodzaju we współczesnym języku polskim (w:) "Kategorie gramatyczne grup imiennych w języku polskim", pod red. R. Laskowskiego, Wrocław 1976, s. 43-78, 96-106. * H. Satkiewicz, Odmiana wyrazów (w:) D. Buttler, H. Kurkowska, H. Satkiewicz, "Kultura języka polskiego. Zagadnienia poprawności gramatycznej", Warszawa 1973, s. 124-300. * H. Satkiewicz, O zmianach w normie fleksyjnej współczesnego języka polskiego, PF 1986, XXXIII. * J. Strutyński, "Zarys gramatyki polskiej", cz. II: Morfologia, Kraków 1993. * S. Szober, "Gramatyka języka polskiego", Warszawa 1971, wyd. 12. * J. Tokarski, "Czasowniki polskie", Warszawa 1951. * J. Tokarski, "Fleksja polska", Warszawa 1978. * J. Tokarski, Na początku było Słowo... Rozważania o wyrazie (w:) S. Kania, J. Tokarski, "Zarys leksykologii i leksykografii polskiej", Warszawa 1984, s. 9-132. * Z. Topolińska, Kategoria osoby w języku polskim, JP 1967, z. 2, s. 88-95. * K. Wilczewska, "Czasowniki zwrotne we współczesnej polszczyźnie", Toruń 1966.

Další komentáře

Studijní materiály
Předmět je vyučován každoročně.

Informace k inovaci předmětu

Předmět byl inovován v rámci projektu „Filozofická fakulta jako pracoviště excelentního vzdělávání: Komplexní inovace studijních oborů a programů na FF MU s ohledem na požadavky znalostní ekonomiky (FIFA) – reg.č. CZ.1.07/2.2.00/28.0228, který je spolufinancován Evropským sociálním fondem a státním rozpočtem České republiky.

• Statistika zápisu (podzim 2015, nejnovější)
  
• Permalink: https://is.muni.cz/predmet/phil/podzim2015/PJA201