PJN201 Normativní mluvnice polštiny I (morfologie)

Filozofická fakulta
podzim 2023
Rozsah
2/1/0. 4 kr. Ukončení: zk.
Vyučující
Mgr. Roman Madecki, Ph.D. (přednášející)
Mgr. Roman Madecki, Ph.D. (cvičící)
Garance
Mgr. Roman Madecki, Ph.D.
Ústav slavistiky – Filozofická fakulta
Kontaktní osoba: Mgr. Roman Madecki, Ph.D.
Dodavatelské pracoviště: Ústav slavistiky – Filozofická fakulta
Rozvrh
Čt 12:00–13:40 B2.44 a každou lichou středu 14:00–15:40 D21, kromě Čt 16. 11.
Předpoklady
PJN101 Úvod do studia jazykovědy
Omezení zápisu do předmětu
Předmět je nabízen i studentům mimo mateřské obory.
Mateřské obory/plány
Cíle předmětu
Kurs je zaměřen na problematiku morfologie a morfonologie současné polštiny. Výklad je zaměřen na tato témata: předmět morfologie a morfonologie, morfologické opozice a kategorie, flexe (paradigmatika), teorie alternace. Část I.: deklinace substantiv, adjektiv, zájmen a číslovek (typy flexe, distribuce koncovek, probíhající vokalické a konsonantické alternace). Část II.: konjugace sloves (konjugační typy polských sloves, probíhající vokalické a konsonantické alternace). Teoretická část je doplněna řadou praktických gramatických cvičení.
Výstupy z učení
Student bude po absolvování předmětu schopen:
- definovat základní morfologické pojmy;
- popsat strukturu morfologické roviny současné polštiny;
- charakterizovat polskou deklinaci a konjugaci;
- provést morfologickou analýzu polského textu;
- aktivně vytvářet správné gramatické formy v ústní i písemné komunikaci.
Osnova
  • Morfologia współczesnego języka polskiego - zestaw tematów
  • I. Zagadnienia ogólne;
  • II. Przedmiot i granice morfologii:
  • a) wyraz jako jednostka językowa, wieloznaczność terminu;
  • b) wyraz jako jednostka słownikowa (leksem);
  • c) wyraz jako jednostka tekstu (wyraz tekstowy);
  • d) wyraz gramatyczny (wyraz gram. analityczny i syntetyczny; gramatem)
  • e) synonimia wyrazów gramatycznych;
  • f) homonimia wyrazów gramatycznych;
  • III. Leksem:
  • a) definicja leksemu;
  • b) klasa funkcjonalna wyrazów gramatycznych;
  • c) opozycja morfologiczna, kategoria morfologiczna;
  • d) znaczenia leksykalne a znaczenie gramatyczne;
  • e) klasyfikacja leksemów (części mowy);
  • f) klasyfikacja: kryterium semantyczne (T. Milewski);
  • g) klasyfikacja: kryterium morfologiczne (Z. Saloni);
  • h) klasyfikacja: kryterium syntaktyczne (R. Laskowski);
  • i) problemy związane z klasyfikacją na części mowy;
  • IV. Morfem:
  • a) morf, morfem, allomorf (ogólna charakterystyka);
  • b) typologia morfemów;
  • c) typologia: strukturalne typy morfemów (morfem ciągły, nieciągły, zerowy);
  • d) typologia: klasyfikacja dystrybucyjna (morfem swobodny, związany, rdzenny, afiksalny);
  • e) typologia: klasyfikacja funkcjonalna (morfem o funkcji nominatywnej i wewnątrztekstowej, morfem fleksyjny, końcówka fleksyjna, morfem słowotwórczy);
  • V. Fleksja a derywacja słowotwórcza: wypadki graniczne:
  • a) czasowniki (imiesłowy, rzeczowniki odsłowne, aspekt);
  • b) przymiotniki, przysłówki, predykatywy (stopniowanie, tworzenie przysłówków odprzymiotnikowych i predykatywów, formy typu rad, gotów);
  • VI. Fleksja:
  • a) przedmiot i zakres fleksji;
  • b) podstawowe pojęcia fleksji (deklinacja, koniugacja, końcówka fleksyjna, forma fleksyjna, temat fleksyjny, synkretyzm form fleksyjnych, supletywizm);
  • c) kategorie morfologiczne - pojęcie i klasyfikacja;
  • e) kategorie imienne (rodzaj, liczba, przypadek);
  • f) kategorie czasownikowe (czas, osoba, aspekt i opozycje znaczeniowe między formami czasowników, tryb, strona i diateza, kategorie czasownikowe syntaktycznie zależne)
  • VII. Paradygmatyka:
  • a) charakterystyka imiennych części mowy oraz ich fleksji (rzeczowniki, przymiotniki, zaimki, liczebniki);
  • b) charakterystyka czasowników oraz ich fleksji (formy syntetyczne i analityczne, formy określone i nieokreślone, klasy morfologiczne, koniugacje, imiesłowy);
  • VIII. Morfonologia (alternacje samogłoskowe i spółgłoskowe);
  • IX. Ćwiczenia morfologiczne.
Literatura
    povinná literatura
  • Grzegorczykowa, Renata, ed., Laskowski, Roman, ed. a Wróbel, Henryk, ed. Gramatyka współczesnego języka polskiego: Morfologia. Wyd. 2., zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998. 2 sv. ISBN 83-01-12386-9.
  • BAŃKO, Mirosław. Wykłady z polskiej fleksji. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, 240 s. ISBN 8301137967. info
    doporučená literatura
  • PYZIK, Józef. Iśc czy jechać? : ćwiczenia gramatyczno-semantyczne z czasownikami ruchu. Kraków: Universitas, 2007, 229 s. ISBN 9788324207497. info
  • GARNCAREK, Piotr. Czas na czasownik : ćwiczenia gramatyczne. Kraków: Universitas, 2006, 221 s. ISBN 8324205756. info
  • PYZIK, Józef. Przygoda z gramatyką : fleksja i słowotwórstwo imion : ćwiczenia funkcjonalno-gramatyczne dla cudzoziemców. Kraków: Universitas, 2006, 462 s. ISBN 8324206817. info
  • MĘDAK, Stanisław. Praktyczny słownik łączliwości składniowej czasowników polskich : słownik języka polskiego. Wyd. 1. Kraków: Universitas, 2005, 775 s. ISBN 8324205322. info
  • MĘDAK, Stanisław. Liczebnik też się liczy! : [gramatyka liczebnika z ćwiczeniam : poziom średni ogólny]. Wyd. 1. Kraków: Universitas, 2004, 251 s. ISBN 832420234X. info
  • MĘDAK, Stanisław. Słownik form koniugacyjnych czasowników polskich. Wyd. 1. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2004, 363 s. ISBN 8324202269. info
  • MĘDAK, Stanisław. Słownik odmiany rzeczowników polskich : podręczny słownik języka polskiego. Wyd. 1. Kraków: Universitas, 2003, 321 s. ISBN 8370525334. info
  • TOKARSKI, Jan. Fleksja polska. Wyd. 3. z uzup. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, 271 s. ISBN 8301134933. info
  • Współczesny język polski. Edited by Jerzy Bartmiński. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2001, 695 s. ISBN 8322716990. info
  • Gramatyka współczesnego języka polskiego : składnia, morfologia, fonologia. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984. info
    neurčeno
  • Morfologia. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984. ISBN 83-01-03601-1-2. info
Výukové metody
Přednášky (teoretické poznatky ilustrované konkrétními příklady), diskuse v hodinách, praktická cvičení, četba doporučené literatury, domácí úkoly.
Metody hodnocení
Aktivní účast ve výuce (max. 3 neúčasti), závěrečný písemný test z teorie morfologie a praktické znalosti polské gramatiky (obvykle 30 otázek, 100 bodů, k ukončení předmětu je nutno získat min. 60 % bodů). Po písemném testu následuje ústní část (ústní zkouška z teorie morfologie a praktické znalosti flexe).
Vyučovací jazyk
Polština
Informace učitele
Bibliografia przedmiotu: * I. Bajerowa, Język ogólnopolski XX wieku (w:) "Współczesny język polski", pod red. J. Bartmińskiego, Wrocław 1993, s. 27-52. * I. Bajerowa, Zmiany fleksyjne języka polskiego we współczesnym trzydziestoleciu na tle zmian fleksyjnych języka dawniejszego (XVIII w., XIX w.), BPTJ 1977. * B. Bartnicka, M. Jaworski, Fleksja (w:) "Gramatyka opisowa języka polskiego z ćwiczeniami", pod red. W. Doroszewskiego i B. Wieczorkiewicza, Warszawa 1972, wyd. 5, s. 3-121. * B. Bartnicka, H. Satkiewicz, "Gramatyka języka polskiego dla cudzoziemców", Warszawa 1990. * A. Bogusławski, O zasadach analizy morfologicznej, BPTJ 1959, XVIII, s. 87-95. * T. Czarnecki, O formie tzw. trybu przypuszczającego we współczesnym języku polskim, JP 1973, z. 5, s. 337-344. * "Encyklopedia językoznawstwa ogólnego", pod red. K. Polańskiego, Wrocław 1993. * "Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia", pod red. R. Grzegorczykowej, R. Laskowskiego, H. Wróbla, Warszawa 1984. * A. Heinz, "System przypadkowy języka polskiego", Kraków 1965. * M. Jaworski, "Podręczna gramatyka języka polskiego", Warszawa 1995, wyd. 6. zmienione. * S. Jodłowski, "Studia o częściach mowy", Warszawa 1971. * S. Karolak, Przypadek a przyimek, BPTJ 1964, XXIII, s. 143-158. * Z. Kempf, Wokół polskiej terminologii przypadków, PorJ 1969, z. 6. * Z. Klemensiewicz, "Podstawowe wiadomości z gramatyki języka polskiego", Warszawa 1962. * M. Kucała, O rodzaju gramatycznym w języku polskim (w:) "Kategorie gramatyczne grup imiennych w języku polskim", pod red. R. Laskowskiego, Wrocław 1976. * J. Safarewicz, O częściach mowy w języku polskim, JP 1979, z. 3, s. 165-177. * Z. Saloni, Klasyfikacja gramatyczna leksemów polskich, JP 1974, z. l, s. 3-13; z. 2, s. 93-101. * Z. Saloni, Kategorie gramatyczne liczebników we współczesnym języku polskim (w:) "Studia gramatyczne", I, pod red. R. Laskowskiego i Z. Topolińskiej, Wrocław, s. 145-173. * Z. Saloni, Kategoria rodzaju we współczesnym języku polskim (w:) "Kategorie gramatyczne grup imiennych w języku polskim", pod red. R. Laskowskiego, Wrocław 1976, s. 43-78, 96-106. * H. Satkiewicz, Odmiana wyrazów (w:) D. Buttler, H. Kurkowska, H. Satkiewicz, "Kultura języka polskiego. Zagadnienia poprawności gramatycznej", Warszawa 1973, s. 124-300. * H. Satkiewicz, O zmianach w normie fleksyjnej współczesnego języka polskiego, PF 1986, XXXIII. * J. Strutyński, "Zarys gramatyki polskiej", cz. II: Morfologia, Kraków 1993. * S. Szober, "Gramatyka języka polskiego", Warszawa 1971, wyd. 12. * J. Tokarski, "Czasowniki polskie", Warszawa 1951. * J. Tokarski, "Fleksja polska", Warszawa 1978. * J. Tokarski, Na początku było Słowo... Rozważania o wyrazie (w:) S. Kania, J. Tokarski, "Zarys leksykologii i leksykografii polskiej", Warszawa 1984, s. 9-132. * Z. Topolińska, Kategoria osoby w języku polskim, JP 1967, z. 2, s. 88-95. * K. Wilczewska, "Czasowniki zwrotne we współczesnej polszczyźnie", Toruń 1966.
Další komentáře
Studijní materiály
Předmět je vyučován každoročně.
Nachází se v prerekvizitách jiných předmětů
Předmět je zařazen také v obdobích podzim 2020, podzim 2021, podzim 2022, podzim 2024.